Museumgemaal Beetskoog in Oudendijk is een zeldzaam voorbeeld van vroeg 20e-eeuwse bemalingstechniek. Het is het oudste nog werkende dieselgemaal van Nederland. Van mei t/m september kun je het gemaal een aantal keren in werkende staat bewonderen.
Tijdens de Prutmarathon Oudendijk (op een zaterdag eind juni) houden de deelnemers het niet droog, maar dat is vast ook de bedoeling... ;-)
In Oudendijk wordt al vroeg kaas gemaakt. Dit schilderij uit 1598 beeldt een Oudendijkse vrouw af. Ze is gekleed in een traditioneel tenue en toont trots de door haar gemaakte kaas. Sinds 1925 is OudenDijk kaas een officieel geregistreerd merk.
Gemeente Oudendijk in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Oudendijk is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek West-Friesland, gemeente Koggenland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1811. In 1812 over naar gemeente Beets, per 1-5-1817 weer daarvan afgesplitst tot een zelfstandige gemeente, in 1979 over naar gemeente Wester-Koggenland, in 2007 over naar gemeente Koggenland.
- Wapen van de voormalige gemeente Oudendijk.
Terug naar bovenIn het dialect
Ouwe(n)dìk.
Oudere vermeldingen
1423 en 1424 binnen den Ban van Oudendyc, 1423 die van den ouden dyck, 1514 en 1573 Oudendijck, 1639 Ouden-dyck, 1665 Ouden dyck, 1680 herdruk 1745 Oudendyck.
Naamsverklaring
Samenstelling van dijk 'waterkering' en oud 'oud', naar de ligging aan de gelijknamige dijk, onderdeel van de Westfriese Omringdijk.(1)
Oudendijk ligt ZW van Hoorn, ZO van Avenhorn, en wordt in het O doorsneden door de A7 en de N247. Het dorp ligt aan de Oudendijkersloot en aan de dijk die West-Friesland van Waterland scheidt.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Oudendijk 83 huizen met 430 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 70/346 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Kathoek 7/48 en Zomerdijk 6/36. De gemeente omvatte verder nog de buurtschappen Oosteinde, Westeinde en Slimdijk. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 180 huizen met ca. 450 inwoners.
Terug naar bovenDe oude dijk waar in de plaatsnaam op wordt gedoeld, maakt deel uit van de Westfriese Omringdijk. De ouderdom van Oudendijk is ook af te lezen aan de zogenaamde dalie-gaten in de omgeving. De boeren graven hier in de 11e en 12e eeuw grote gaten in de dikke veenlaag, om de onderliggende zavel en klei naar boven te halen en daarmee hun land te bemesten. Deze gaten zijn nog zichtbaar, vooral als er sneeuw op de weilanden ligt en ze als grote donkere gaten in het weiland te zien zijn.
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de in 1973 opgerichte Historische Vereniging Hemony. Ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van de vereniging in 2013 hebben ze een mooi fotoboek uitgegeven, waarbij ze afbeeldingen van ca. 50 locaties in de dorpen Avenhorn, De Goorn, Grosthuizen, Oudendijk en Scharwoude hebben geplaatst, met een oude afbeelding van een foto of ansichtkaart, en daarnaast een foto van de huidige situatie, zodat je mooi in een oogopslag kunt zien hoe veel er in de loop der jaren op een bepaalde locatie is veranderd, of juist niet. Via de link is het boek ook online te bekijken en te lezen. Hoe deze vereniging aan haar bijzondere naam is gekomen, kun je lezen op de pagina van Grosthuizen, kopje Geschiedenis.
Terug naar boven- Toen de zuivelfabriek in het dorp ermee stopte, heeft het complex te koop gestaan. Sommigen pleitten ervoor om er een woningbouwlocatie van te maken, maar de gemeente had daar geen oren naar. Het complex is toen gekocht door de firma Oudendijk Oils, die er oliehoudende producten verwerkt zoals pinda's, veevoer en granen. In augustus 2015 was het dorp in rep en roer, toen een grote opslagloods met een partij van 600 ton pindavliesjes vlam vatte en geheel afbrandde.
Om herhaling te voorkomen, heeft de firma in 2016 een nieuw ultramodern complex gebouwd dat een stuk veiliger en hygiënischer is voor de omgeving. Shovels rijden er niet meer, veekoeken liggen niet meer buiten, brandgevaar behoort tot het verleden. "Er kan geen brand meer ontstaan als gevolg van broei omdat we nu automatische detectiesystemen hebben. Zodra de temperatuur te hoog oploopt, treedt het alarm in werking en wordt alles direct onder stikstof gelegd", aldus directeur Alexander Karssemeijer bij de presentatie van de nieuwbouwplannen aan de dorpelingen.
Er is ook geen sprake meer van onafgedekte restanten buiten, en daarmee ook geen overlast meer van spreeuwen en meeuwen die daar met duizenden tegelijk op af kwamen. Het bedrijf heeft gekozen voor nieuwbouw op de bestaande plek in plaats van een eventuele verhuizing naar het regionale bedrijventerrein Agriport, omdat dat nog prijziger zou zijn en bedrijfsmatig niet verantwoord. En uitkopen om plaats te maken voor woningen was voor de gemeente Koggenland niet interessant. Bovendien waarschuwde een nabij gevestigde boer dat hij dan ook uitgekocht zou moeten worden, omdat ook zijn bedrijf binnen de 'stankcirkel' van een eventuele nieuwbouwwijk zou komen te liggen.
Terug naar boven- Oudendijk heeft 3 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde kerk, de kerktoren, en de stolpboerderij uit 1878 op Dorpsweg 67.
- De Hervormde kerk is nog 1x per maand in gebruik voor kerkdiensten. Daarnaast vinden er door het jaar heen diverse evenementen plaats zoals concerten en exposities. De kerk maakt tegenwoordig deel uit van de Protestantse Gemeente te Zeevang en Oudendijk. Het dorp is kerkelijk gezien aan de voormalige gemeente Zeevang toegevoegd omdat het kerkelijk vanouds al banden heeft met het Zeevangse dorp Beets. De 4 monumentale kerken van deze kerkelijke gemeente die nog in gebruik zijn - waaronder die te Oudendijk - en waar roulerend de zondagse diensten plaatsvinden, zijn tegenwoordig eigendom van de Stichting Oude Hollandse Kerken.
- Sinds 1877 pompte het huidige Museumgemaal Beetskoog het water uit polder Beetskoog naar de Schermerboezem. Dit voormalig stoomgemaal, sinds 1910 aangedreven door een Bronsmotor, bemaalde de polder tot 1954. Het nieuwe elektrische gemaal Beetskoog met een capaciteit van 86 m3/min even verderop, nabij de provinciale weg N247, heeft toen de bemalingstaak overgenomen. Vroeger stond hier langs de zelfde weg een van de twee windmolens die tot 1877 de polder bemaalden. Berend Eikenaar heeft vanaf 1981 in zijn vrije tijd het gemaal opgeknapt en werkend gemaakt. Vele bezoekers hebben sindsdien kunnen genieten van de ronkende motor en de deskundige en enthousiaste toelichting van Berend. Met verve vertelde hij de bezoekers alles over de werking en historie van het gemaal. In 2012 heeft Martien Seinen het beheer van het gemaal overgenomen.
De 50 pk vierslag Brons dieselmotor is een eenvoudige, maar daardoor niet kapot te krijgen motor. Een uitvinding van Jan Brons (van de Bronsmotorenfabriek in Appingedam). Zonder brandstofpomp en verstuiver loopt de motor op dieselolie. Doordat het gemaal na de ingebruikname van een tweede (elektrisch) gemaal in 1954 als reservegemaal in gebruik bleef tot 1967, is de installatie compleet gebleven. Het behoort hiermee tot de zeldzame voorbeelden van vroeg 20e-eeuwse bemalingtechniek van Nederlands fabricaat en is daarom van grote cultuurhistorische waarde. Het is het oudste nog werkende dieselgemaal van Nederland. Het gemaal staat op de provinciale monumentenlijst van Noord-Holland.
Het gemaal draait op elke 1e zondag van de maanden mei t/m september tussen 11.00 en 16.00 uur. Bovendien op de Nationale Molen en Gemalendag (mei) en Open Monumentendag (september). De toegang is gratis. Wat is er te zien?: Een nog werkend watergemaal (indien het polderpeil het toelaat). Uitleg en werking van de dieselmotor die zonder brandstofpomp en verstuiver draait. Uitleg en werking van de waterpomp. Uitleg over de peilbemaling in Noord Holland. De geschiedenis van het gemaal (van wind, naar stoom, naar diesel). Historie van de Bronsmotoren.
Terug naar boven- Antiek- en Curiosamarkt in de kerk (op een zondag in maart).
- Sinds 1971 organiseert IJsclub Oudendijk de Beetskoogkadeloop (op een zondag in april). De afstanden zijn 7, 10,5 en 21 km, en 2 km voor de jeugd.
- Oudendijk is in de regio o.a. bekend vanwege de jaarlijkse Prutmarathon (op een zaterdag eind juni).
- Als er in de winter ijs op de vele wateren in en rond het dorp ligt, zorgt IJsclub Oudendijk voor mooie schaatsbanen en -evenementen. "De ijsclub is opgericht in 1888. Teeuwes Schouten kwam hiertoe uit sportieve en sociale overwegingen. In het reglement staat dat het doel van de ijsclub was om ijsbanen te maken en te onderhouden op de Beemsterringvaart, op de uitwatering van de ringvaart en op de jaagvaart van Hoorn naar Edam, voor zover dit binnen de gemeente lag. De jaarlijkse contributie was 25 cent. Indien de financiën het toelieten, zou de ijsclub ijs en weder dienende een hardrijderij houden ten behoeve van de behoeftigen der gemeente. Het loon van de werklieden (bijv. de baanvegers) was 10 cent per uur.
De afgelopen jaren hebben we naast de wedstrijden voor jeugd en volwassenen, priksleewedstrijden en fakkeltochten, ook een aantal maal een veteranenmarathon kunnen organiseren. In 1997 was de laatste 5 dorpentocht. De 5 dorpentocht heeft een aantal jaren een skeelertocht georganiseerd. Het jeugdschaatsen wordt nu samen met IJsclub Scharwoude-Grosthuizen georganiseerd op de Westfries in Hoorn. De Beetskoogkadeloop wordt al sinds 1971 nog altijd door ons georganiseerd, nu zelfs met een halve marathon erbij. We zijn blij dat we weer een voltallig bestuur van 11 mensen hebben, dat we de contributie nog altijd laag kunnen houden en daarnaast hopen we nog vele leuke dingen op het ijs te kunnen blijven organiseren."
Terug naar boven- Het dorp is gelegen in een prachtig stukje Noordhollands polderlandschap, en is een knooppunt in diverse wandel-, boot-, kano-, skate-/skeeler- en fietsroutes. Bij Slimdijk 2 vind je TOP Oudendijk (TOP = toeristisch overstappunt). Onder de link vind je veel routes beschreven.
- In 2012 is een nieuw fiets- en voetpad tussen Grosthuizen en Oudendijk gerealiseerd: het Buutschooterpad. Het vrijliggende pad van 2,5 kilometer dwars door de polder is niet alleen voor toeristen en recreanten bedoeld. Het is ook een kortere en veiliger verbinding voor de schooljeugd uit het dorp en omstreken.
Terug naar boven- Noord-Holland is dé kaasprovincie bij uitstek. Al in de 15e eeuw zijn veeteelt en zuivelbereiding belangrijke bronnen van inkomsten voor de lokale bevolking. Dat komt omdat er in Noord-Holland veel moerassen en laaggelegen gronden waren. Hierdoor was de regio minder geschikt voor akkerbouw waardoor zuivelproducten, en in het bijzonder kaas, aan belang wonnen. In Noord-Holland komen daarom al vroeg verschillende kaasmarkten tot stand, zoals Alkmaar, Amsterdam, Edam, Haarlem en Hoorn. Maar ook in het dorpje Oudendijk wordt al vroeg kaas gemaakt van hoge kwaliteit. Een schilderij uit 1598 (collectie Rijksmuseum) beeldt een vrouw uit dit dorp af. Ze is gekleed in een traditioneel tenue en toont trots de door haar zorgvuldig gemaakte kaas.
In 1925 laten de kaasboeren uit het dorp hun plaatsnaam officieel als merknaam voor hun kaas registreren. Het zou best weleens kunnen dat deze plaatsnaam bekender is bij Belgen dan bij Nederlanders. De huidige OudenDijk kazen worden namelijk voor een groot deel naar België geëxporteerd (vandaar dat de gelinkte site ook op .be eindigt). Dus als je deze kaas wilt proeven moet je 'even' naar onze zuiderburen...
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Oudendijk, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Dorpshuis: - In 2016 is de kerk in Oudendijk verbouwd en herbestemd tot Dorpshuis. Naast de kerk is een klein gebouw verrezen in landelijke stijl dat dienst doet als verenigingsberging. Alle verenigingen in het dorp kunnen daar nu hun spullen veilig bergen: de IJsclub, Vieux de Boules, Stichting Watertheater, ODIGO, Plaatselijke commissie SOHK, Toneelvereniging Nieuw Leven, Begrafenisvereniging, Stichting Oud Hollandse Kerken, PKN Zeevang-Oudendijk en Stichting Vrienden van de Kerk. Waar een klein dorp groot in kan zijn!
Er is nu een verenigingskamer die apart verwarmd kan worden, een archiefzolder en een nieuw rolstoelgankelijk toilet. Vóór in de kerk is de keuken aangepakt en is er een vaste kleine bar geplaatst. Stichting Vrienden van de kerk heeft hier met vele vrijwilligers met man en macht aan gewerkt. En ook de gemeente heeft zich niet onbetuigd gelaten. Er zijn zo diverse ruimten gecreëerd die op allerlei manieren en voor alle verenigingen bruikbaar zijn. Daardoor wordt ook de sociale functie van de kerk vergroot en was de omdoping tot Dorpshuis een logisch gevolg.
- Genealogie: - Doop-, trouw- en begraafakten Oudendijk 1697-1863. - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Oudendijk.
Reactie toevoegen