Oud Gastel

Plaats
Dorp
Halderberge
West-Brabant Baronie en Markiezaat
Noord-Brabant

oud_gastel_plaatsnaambord_kopie.jpg

Oud Gastel is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Halderberge. T/m 1996 gemeente Oud en Nieuw Gastel.

Oud Gastel is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Halderberge. T/m 1996 gemeente Oud en Nieuw Gastel.

oud_gastel_vastelaovedzottelaand_kopie.jpg

Tijdens het carnaval heet Oud Gastel Vastelaovedzottelaand. Zoals bij veel dorpen die aan carnaval doen worden in die periode ook hier de plaatsnaamborden dan tijdelijk aangepast naar de (vaak fraai versierde) carnavalsnaam.

Tijdens het carnaval heet Oud Gastel Vastelaovedzottelaand. Zoals bij veel dorpen die aan carnaval doen worden in die periode ook hier de plaatsnaamborden dan tijdelijk aangepast naar de (vaak fraai versierde) carnavalsnaam.

oud_gastel_rm_st_laurentiuskerk.jpg

De RK Sint Laurentiuskerk in Oud Gastel is in 1907 herbouwd door prof. ir. G. van Swaaij en bevat een rijk neogotisch interieur met altaren, glas-in-loodramen, meubelen en polychrome beschilderingen.

De RK Sint Laurentiuskerk in Oud Gastel is in 1907 herbouwd door prof. ir. G. van Swaaij en bevat een rijk neogotisch interieur met altaren, glas-in-loodramen, meubelen en polychrome beschilderingen.

oud_gastel_hervormde_kerk_kopie.jpg

De Hervormde kerk van Oud Gastel (Dorpsstraat 13) is een classicistisch zaalkerkje in de zogenoemde Waterstaatsstijl. Het dateert uit 1811 en is een geschenk van koning Lodewijk Napoleon.

De Hervormde kerk van Oud Gastel (Dorpsstraat 13) is een classicistisch zaalkerkje in de zogenoemde Waterstaatsstijl. Het dateert uit 1811 en is een geschenk van koning Lodewijk Napoleon.

oud_gastel_markt_monumentale_panden_en_dorpspomp.jpg

Oud Gastel, monumentale pandjes op de Markt, met de in 1985 gebouwde replica van een van de vroegere dorpspompen.

Oud Gastel, monumentale pandjes op de Markt, met de in 1985 gebouwde replica van een van de vroegere dorpspompen.

oud_gastel_gm_kerkstraat_1_horeca.jpg

Het centrum van Oud Gastel is rijk aan monumentale panden. Naast 18 rijksmonumenten heeft het dorp ook nog 51 gemeentelijke monumenten, waaronder het horecapand Onder de Toren op Kerkstraat 1.

Het centrum van Oud Gastel is rijk aan monumentale panden. Naast 18 rijksmonumenten heeft het dorp ook nog 51 gemeentelijke monumenten, waaronder het horecapand Onder de Toren op Kerkstraat 1.

oud_gastel_kpj_1922-2022.png

KPJ Oud Gastel heeft in 2022 het 100-jarig bestaan gevierd.

KPJ Oud Gastel heeft in 2022 het 100-jarig bestaan gevierd.

Oud Gastel

Terug naar boven

Status

- Oud Gastel is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Halderberge. T/m 1996 gemeente Oud en Nieuw Gastel.

- Onder het dorp Oud Gastel vallen ook de buurtschappen Gastelsveer, Heinsberg, Kuivezand, Nieuwenberg (deels), Schans en Stoof. Dit zijn 6 buurtschappen in totaal. Ook voor de inmiddels afgebroken buurtschap Kapelberg, die grotendeels onder dit dorp viel, hebben wij een pagina aangemaakt.

Terug naar boven

Naam

In de volksmond
Gastel.

Inwoners
Inwoners van Oud Gastel heten Gastelaren.

Spelling
Met of zonder koppelteken, that´s the question... Met de komst van de nieuwe plaatsnaamborden in verband met de herindeling van 1997 is het streepje tussen Oud en Gastel definitief verdwenen. “Een berucht streepje. In de jaren zestig wijdde de Gastelse gemeenteraad er zelfs een hele raadsvergadering aan. Men wilde een eind maken aan alle dubbele schrijfwijzen. Eén van de vroede vaderen uit die tijd trok de vergelijking met Etten-Leur. ‘Daar kwamen Etten en Leur samen met een streepje. Nou ken ik wel Gastel, maar van het gehucht Oud heb ik hier nog nooit gehoord.’* Een ander deed er een schepje bovenop door ook de naam van Nieuw Gastel te willen verwijderen, ‘want waar ligt dat in hemelsnaam?’ Een derde stelde plagend voor het koppelteken voortaan maar tussen Gas en stel te plaatsen, maar voor een oud fornuis wilde niemand doorgaan” (528). De oude borden zijn voorlopig opgeslagen. “Je weet nooit voor welke mooie doeleinden ze nog eens gebruikt kunnen worden”, aldus wethouder C. Pertijs, “in elk geval niet om oude raadsdiscussies nog eens over te doen.” * Het koppelteken hoort niet alleen in samengestelde plaatsnamen zoals Etten-Leur, maar ook als het eerste deel een woord is als Noord, Oud en dergelijke, maar dat wisten de bij deze discussies betrokkenen kennelijk niet. Voor nadere toelichting zie 'regel 6.E' onder deze link.

Oudere vermeldingen
Oud Gastel werd vroeger ook wel Gastel op Zoom genoemd, naar de hoge rand (zoom) van Noord-Brabant langs de Westerschelde. 1278 kopie 16e eeuw Gestele, 1280 Ghestele, 1301 van Ghestele, 1565 Oudt Gastel.

Naamsverklaring
Voor de betekenis zie Gastel. Met Oud ter onderscheiding van een nu verdwenen Nieuw Gastel, waaraan de gelijknamige polder N van buurtschap Stoof nog herinnert.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet Oud Gastel 't Vastelaovedzottelaand.

Terug naar boven

Ligging

Oud Gastel ligt N van Roosendaal, W van Oudenbosch.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Oud Gastel 100 huizen met 581 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 2.800 huizen met ca. 7.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

“In het jaar 1275 wordt Gastel voor de eerste maal genoemd in de geschreven bronnen. In dat jaar schenken Arnold van Leuven, Heer van Breda, en zijn vrouw Elisabeth aan de Cisterciënzerabdij Sint Bernard op de Schelde de novale (nieuwe) tienden aan de parochie van ‘Gestele’. De abdij krijgt het recht er een pastoor aan te stellen. Het gevolg is dat de al aanwezige priester, waarschijnlijk aangesteld door Arnold van Leuven, ergens anders zijn ambt kan gaan uitoefenen. De medewerking van de abdij wordt verder gevraagd om het land van Gastel verder te ontginnen en te exploiteren. De oudste geschiedenis van Gastel is een geschiedenis van de parochie.

Gastel behoort tot 1287 tot het Land van Breda. Na het overlijden van Arnold van Leuven komt het in gemeenschappelijk bezit van de Heren van Breda en Bergen op Zoom. Dit duurt tot 1458, als het geheel onder het Land van Bergen op Zoom komt te vallen, dat in 1533 wordt verheven tot Markiezaat. Gastel groeit als het latere Oud Gastel uit tot de grootste bewoningskern van Oud en Nieuw Gastel” (aldus A.G.H. van Aken en P. Musters in (45)).

Gastel wordt reeds in 1276 een zelfstandige parochie, met als patroonheilige Sint Laurentius. Na de Vrede van Munster in 1648 nemen de protestanten de kerk en pastorie in beslag. In 1649 krijgen ze al een predikant. In 1685 verrijst er voor de katholieken van Oud Gastel een schuurkerk aan de Meir*1. Pas in 1799 krijgen ze hun oude kerk weer terug. De Nederlands Hervormden bouwen in 1809 hun eigen kerk aan de Dorpsstraat.

In 1296 is in Gastel voor het eerst sprake van een eigen schepenbank. In 1811 verdwijnen de lokale schepenbanken door de invoering van een nieuwe rechterlijke organisatie met gerechtshoven, arrondissementsrechtbanken en kantongerechten.

Wat wij tegenwoordig het Land van Gastel noemen, heet oorspronkelijk Land van Halderberge. “Daarbij zij aangemerkt, dat het gebruik van de term land in de betekenis van een besloten gebied dat aan een bepaald gezag is onderworpen, er in beide gevallen door historici later is opgeplakt. De benaming Goed van Halderberge*2 komt meer overeen met de historische waarheid van Sinterklaas 1298. Maar eigenlijk zijn de begrippen land, goed en landgoed synoniem, want ze betekenen alle drie ‘grondbezit, waarop iemand rechten heeft’” (aldus drs. W.C.M. van Oosterhout in (40)).

Oud Gastel ligt op zandgrond en is daardoor behouden gebleven in tegenstelling tot het voormalige dorp Nieuw Gastel, dat in (lagergelegen) kleigebied lag en al snel na zijn ontstaan in de 16e eeuw door overstromingen verloren is gegaan.

In 1747 wordt Bergen op Zoom door de Fransen belegerd. Ook Oud Gastel merkt hier de gevolgen van: ‘vreemde’ militairen worden ingekwartierd en de bevolking moet veel vee en foerage afstaan aan de Fransen. Er verrijst een veldschans, Fort Willem, aan de Gastelsedijk West. Dit was een onderdeel van de linie om de Fransen tegen te houden. Ook in 1914-1918 tijdens de Eerste Wereldoorlog, worden er in het kader van de mobilisatie militairen in het dorp ingekwartierd. Tevens vinden talrijke Belgische vluchtelingen hier onderdak. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt het dorp op 30 oktober 1944 bevrijd.

Beetwortelsuikerfabriek Sint Antoine in Oud Gastel heeft gefunctioneerd van 1890 tot 1934. Voor het personeel worden huizen gebouwd aan de Sint Antoinedijk; twee grote panden voor de directie, een aantal iets kleinere voor het kantoorpersoneel (beide nog aanwezig) en daartussen en aan de overkant kleine arbeiderswoningen (die zijn inmiddels verdwenen).

Oud Gastel heeft ook een ziekenhuis gehad (later Rooms Katholiek Schippersinternaat). Het pand, gesticht in 1863 in opdracht van het toenmalige rooms-katholiek Parochieel Armbestuur, stond aan de Veerkensweg en is in 1988 afgebroken. Het enige dat er nog van resteert is de gevelsteen die bewaard wordt in het heemkundemuseum. Oorspronkelijk was het een gesticht dat op de eerste plaats diende voor de opvang van zieken, armen, bejaarden en wezen van de Gastelse dorpsgemeenschap. “Het werd beheerd door de zusters van Charitas uit Steenbergen. Hun moederhuis werd later verplaatst naar Roosendaal. Naast de eerdergenoemde verzorgende taken hielden de zusters zich bezig met het geven van godsdienstonderwijs, onderwijs in vrouwelijke handwerken en ze hielden een bewaarschool. Die taak werd in 1901 door de zusters van ’t Withof in Etten overgenomen, toen er naast de kerk een bijzondere, lagere meisjesschool, een naaischool en een bewaarschool werden opgericht. Dit was de latere Bernardusschool.

In 1926 is het gesticht uitgebreid met een complete ziekenafdeling, annex operatiekamer. In 1936 wordt de oude kapel van 1868 afgebroken en een nieuwe gebouwd, die er nog steeds staat. Op de plaats van de oude vleugel wordt een nieuwe vleugel aangebouwd” (40). In 1954 zijn de zusters vertrokken en wordt het ziekenhuis opgeheven. In de oostvleugel wordt een schippersinternaat gehuisvest. In 1957 wordt er een schippersschool aangebouwd (het pand van de huidige bibliotheek). Schippersschool en -internaat zijn in 1983 opgeheven. Een bootje boven de zijdeur van de bibliotheek is de laatste herinnering in Oud Gastel aan de 30-jarige periode met schipperskinderen. De schipperskinderen van weleer hangen nog steeds sterk aan elkaar. Vandaar dat men eens in de 5 jaar een reünie organiseert.

*1 Zie verder bij Stoof.
*2 In de akte van 1298 - zie bij Halderberge - is sprake van ‘de goede bi Halderberge’.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Oud Gastel, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- Heemkundekring Het Land van Gastel is opgericht in 1980. De vereniging bestudeert en onderzoekt het dorp Oud Gastel en zijn (vroegere) inwoners op elk gebied dat onder heemkunde valt; wekt in brede kring belangstelling voor de geschiedenis van het dorp en zijn bevolking; ijvert voor het behoud van het eigen karakter en de schoonheid van het dorp en zijn omgeving. Zie ook de reportage van Halderberge TV over Heemkundekring Het Land van Gastel, waarin zij in tekst en beeld vertelt waarmee de vereniging zich zoal bezighoudt. De heemkundekring is in 2018 gestart met een Genealogiegroep. Iedereen, lid of geen lid van onze heemkundekring, kan zich hiervoor aanmelden. Aan deelname zijn geen kosten verbonden. De Genealogiegroep is voor iedereen die interesse heeft in het onderzoeken en maken van stambomen, ongeacht kennis en ervaring. Zowel de beginnende als de gevorderde genealoog is welkom. Het is juist de bedoeling te komen tot een gevarieerde groep, waarbij kennis en ervaring gedeeld worden, maar vooral ook het plezier om stambomen en de daarbij horende (familie)geschiedenis uit te pluizen.

- Dorpsmuseum In de Drie Snoeken in Oud Gastel (Dorpsstraat 50) is er sinds 1988, en wordt beheerd door Heemkundekring Het Land van Gastel. De vereniging beschikt er over een eigen werklokaal, archief en tentoonstellingsruimte. Het is een voormalig café annex danszaal uit ca. 1820. In 2015 is de Heiligenkamer heringericht. De beelden uit de Laurentiuskerk van voor 1905 hebben een nieuwe plek gekregen. Met een zorgvuldige selectie van de mooiste en de meest representatieve voorwerpen uit het bezit van de heemkundekring is een sfeervol beeld gecreëerd van het religieuze leven in het dorp. Bovendien hebben ze een deel van het boeken- en jaarboekenarchief naar deze kamer verhuisd. De geïnteresseerde bezoeker kan nu de geschreven historie van de regio op een rustige plaats raadplegen. Het resultaat mag er zijn. Bij lezingen, tentoonstellingen en exposities gebruiken ze de de grote zaal. Deze is heemkundig ingericht met oude gereedschappen, foto’s en voorwerpen van vroeger. Het museum is elke zaterdag geopend van 10.00-12.00 uur.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Herinrichting centrum
"Gemeente Halderberge wil in het centrum van Oud Gastel een aantal locaties aan de Mgr. Meeuwissenstraat en Kerkstraat ontwikkelen. Om een goede invulling te krijgen en toch de regie te kunnen blijven houden bij deze ontwikkelingen heeft de gemeente het proces van marktconsultatie doorlopen. Hierbij is aan verschillende partijen gevraagd om vrijblijvend hun visie te geven op de invulling van het plangebied. Op basis van deze marktconsultatie heeft de gemeente gekeken naar de mogelijkheden die de locatie biedt. Hiervoor zijn kaders opgesteld. Op basis van deze kaders en de daarin genoemde uitgangspunten is door aanbesteding een partij geselecteerd. Die partij zal de daadwerkelijke (her)ontwikkeling van het projectgebied op zich nemen door aankoop van de locatie, het bouw- en woonrijp maken, realisatie van de gebouwen en openbaar gebied en verkoop van de gebouwen en terug leveren van het openbaar gebied aan de gemeente.

Kalliste Woningbouwontwikkeling uit Nieuwegein gaat het gebied in Oud Gastel ontwikkelen, behorende bij gemeentelijk monument Kerkstraat 3a-5, voormalige Bernardusschool en het trapveldje aan de Mgr. Meeuwissenstraat, samen met haar partners Bedaux de Brouwer Architecten en MTD Landschapsarchitecten. Kalliste heeft de aanbestedingsprocedure gewonnen met het door hen ingediende schetsontwerp. Zij gaat deze gronden ontwikkelen voor 29 woningen inclusief het bijbehorende openbaar gebied. Het bijbehorende openbaar gebied wordt eveneens door Kalliste ontwikkeld. De woningen voor veel doelgroepen interessant. Ze zijn geschikt voor senioren, maar ook voor andere doelgroepen zoals empty-nesters (geen thuiswonende kinderen meer), doorstromers, starters en gezinnen. Ook zijn de woningen geschikt voor gezinnen met een inwonend familielid. De bouw is medio 2020 van start gegaan. Het project heet Bernardushof, en wordt een hoogwaardig hof met 21 zeer duurzame nieuwbouwwoningen en 8 woningen binnen de muren van de bestaande historische gebouwen.

Nieuwbouw in Noord
- In Oud Gastel Noord zijn van 2019 t/m 2021 in totaal 150 nieuwbouwwoningen gerealiseerd (in het gebied omsloten door de Oudendijk, Rijpersweg en Willem Alexanderstraat). De straatnamen aldaar zijn Maximalaan en Prinsessenlaan. "Naast het aanbod particuliere bouwkavels zijn we ook in gesprek met een aantal geïnteresseerde marktpartijen voor een projectmatige nadere invulling van een gedeelte van het “binnengebied” van het plan. De hoofdontsluiting slingert door het plangebied van noord naar zuid, met integraal een soortgelijk dwarsprofiel met veel groen en bomen. Aan de hoofdontsluiting liggen verschillende (groene) open ruimtes waar woningen omheen worden gesitueerd. Hiermee vormt de groenstructuur een soort ‘groene kralenketting’ langs de hoofdontsluitingsroute, die de basis vormt voor de situering van de woningen." (bron: gemeente Halderberge)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- Oud Gastel heeft 18 rijksmonumenten.

Gemeentelijke monumenten
- Oud Gastel heeft 51 gemeentelijke monumenten.

RK kerk
De RK Sint Laurentiuskerk in Oud Gastel (Kerkstraat 3) is in 1907 herbouwd door prof. ir. G. van Swaaij en bevat een rijk neogotisch interieur met altaren, glas-in-loodramen, meubelen en polychrome beschilderingen. Het uitwendig zeer sobere gebouw is deels geïnspireerd op Cuypers' intussen gesloopte Hippolytuskerk te Delft. De vorige kerk, uit de 15e eeuw, was veel te klein geworden. Die ging in 1905 tegen de vlakte. Om de leemte tussen het afbreken van de oude en de bouw van de nieuwe kerk op te vullen, heeft er van 1905 tot 1907 een houten noodkerk gestaan aan de Veerkensweg. De 68 meter hoge toren dateert nog uit de 15e eeuw. De kerk maakt tegenwoordig deel uit van de gemeente-brede H. Bernardusparochie.

"De RK kerk van Oud Gastel is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het katholicisme in het zuiden en is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de dorpskerk; het is tevens een voorbeeld van de technische ontwikkeling door de toepassing van een ijzeren dakstoel. Het gebouw heeft architectuurhistorisch belang door de stijl en de detaillering en is van kunsthistorisch belang door de volledige inventaris, die het niet alleen maakt tot een staalkaart van het werk van kerkelijke kunstateliers maar ook tot een toonbeeld van katholieke geloofsopvattingen. Het gebouw is tevens van belang als voorbeeld van het oeuvre van architect en technicus Van Swaay. Het heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere situering en bakenfunctie, verbonden met de ontwikkeling van het kerkdorp in de vroege 20e eeuw, met name de invloed die rijke katholieke boeren en fabrikanten hebben uitgeoefend. Het is verder van belang vanwege de architectuurhistorische en bouwtechnische zeldzaamheid. Het volledige interieur maakt het gebouw eveneens uiterst zeldzaam." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Hervormde kerk
De Hervormde kerk van Oud Gastel (Dorpsstraat 13) is een classicistisch zaalkerkje in de zogenoemde Waterstaatsstijl. Het dateert uit 1811 en is een geschenk van koning Lodewijk Napoleon. Na een restauratie in 1960 is de kerk in 2000 wederom gerestaureerd. Naast de renovatie van het exterieur, die is uitgevoerd door aannemer Van Agtmaal, is het interieur onder handen genomen door de Gastelse oud-meubelmaker Van der Zee, die de kerkbanken heeft opgeknapt en een nieuwe preekstoel en kruis heeft gemaakt. De pastorie is gebouwd in 1861.

Voormalig gemeentehuis
Het voormalige gemeentehuis (adres?, red.) dat in 1889 als pastorie is gebouwd en tot 1978 als zodanig in gebruik was, is in 1998 verbouwd tot appartementencomplex. De voorgevel is behouden gebleven.

Kerkstraat 2
In het pand Kerkstraat 2, recht tegenover de RK kerk, bevindt zich een gevelsteen met een nogal spottende tekst. Het pand was eerst pastorie en later vuurwachtershuis van de toen tegenover liggende vuurtoren, later omgetoverd tot kerktoren. In 1662 bracht men de gevelsteen aan en de tekst daarvan luidt, vertaald in het huidige Nederlands: ‘Als de herders het ambt van wolven willen hanteren, wie zal er dan de arme schapen regeren?’ Deze tekst slaat op de pastoor uit die tijd, die zich meer met plaatselijke politiek bezighield dan met zielzorg. Of de kritiek van de parochianen geholpen heeft, vermeldt de historie niet. (26)

Dorpspomp
Tot 1942 hebben er twee hoge, hardstenen pompen op de Markt in Oud Gastel gestaan. Eén stond er aan de zuidzijde tegenover het oude raadhuis. De andere bevond zich aan de noordzijde van de Markt. Ze waren er geplaatst rond 1725 en leverden gedurende twee eeuwen uitstekend en smaakvol drinkwater. Er waren grote welputten bij gegraven en het gebruik ervan verminderde, toen de inwoners zelf een wel- of regenput tot hun beschikking kregen. Na de aanleg van het waterleidingnet in 1924 bleven de pompen werkloos staan. In 1942 werd de noordelijke pomp vernield en enkele jaren later de andere” (40). In 1985 is een replica geplaatst nabij de plaats van de noordpomp, voorzien van een fraaie entourage met zitbanken.

Mastboomhuis
Mr. Henri Mastboom (1907-1999) was de laatste telg uit dit voorname Gastelse geslacht. Het monumentale herenhuis in Oud Gastel van de familie, het Mastboomhuis uit 1874, is te bezichtigen. Je kunt dan met eigen ogen zien hoe de Mastbooms hebben geleefd, in de fraai ingerichte stijlkamers. De woning is destijds gebouwd als ambtswoning voor burgemeester Henricus Mastboom, de grootvader van mr. Henri. "De conserveringsfilosofie van De Mastboom-Brosens Stichting gaat uit van het behoud van de panden en de inventaris in de staat waarin ze zich bevonden op het moment van overlijden van mr. Henri Mastboom in november 1999. Bij een restauratie wordt een pand vaak hersteld. Dit wil zeggen dat het pand teruggebracht wordt in een goede bouwkundige staat, waarbij slechte onderdelen verwijderd en vaak vervangen of helemaal opgeknapt worden. Er wordt een datum als uitgangspunt geprikt en het pand wordt in een relatieve nieuwstaat hersteld. Bij restauratie grijp je in en vervang je, om verval tegen te gaan.

Déze conservering is zo uniek, omdat er is getracht alles in en om het Mastboomhuis te behouden in de uiterlijke staat waarin het zich bevond. Anders dan bij een restauratie, is geprobeerd om elk detail van het huis te bewaren zoals het was op het tijdstip van overlijden van Henri Mastboom. Een goed voorbeeld is het behang in de kamers. Het kwam los en was ernstig aangetast door vocht en schimmels. Het is tijdens de conservering deels verwijderd, behandeld en weer teruggehangen. Andere delen werden alleen gefixeerd om verder verval tegen te gaan. Als je nu door het huis loopt zie je datzelfde, loszittende, door vocht aangetaste, behang nog steeds zitten. Er is helemaal niets veranderd! Dit is nu precies de kern van de conservering. Het behang moest met al zijn imperfecties precies op de oude manier behouden blijven. Zo is heel het huis geconserveerd. Alle onderdelen, klein en groot, zijn zorgvuldig tegen het licht gehouden, geconserveerd en zonodig onzichtbaar voor het oog hersteld. Als er een scheur in een muur zat, dan is diezelfde scheur ook nu nog te zien. Dit geldt zelfs voor de gebruiksvervuiling; deze is niét verwijderd. Zo was het immers toen Henri Mastboom overleed en alleen zó kon de sfeer van zijn huis behouden worden."

Onder de Toren
"Onder de Toren (Kerkstraat 1) is een prachtige monumentale zaak, gevestigd pal naast de St. Laurentiuskerk. Geniet onder het genot van een hapje en/of drankje van de sfeer ín ons pand, op ons heerlijke terras of in de prachtige binnentuin, die aan de kerk grenst en een prachtig zicht op de kerktoren geeft. Komt u liever buiten onze openingstijden uw feest vieren of een bijeenkomst houden? Dat is zeker ook mogelijk! Het prachtige gemeentelijk monument is in 2015 na een lange periode van renovatie weer geopend. Het voortbestaan van het pand hing aan een zijden draadje en is net op tijd gered van de sloop door Karel Bartelen, die met zijn bouwbedrijf Bouwservice Bartelen dit pand opgeknapt en gerenoveerd heeft. De renovatieperiode heeft zo’n 3,5 jaar in beslag genomen en aan veel leerlingen een werkplek geboden om de kneepjes van het vak te leren. Anno 2022 is Onder de Toren een echte parel, midden op de markt in Oud Gastel. Loop gezellig binnen en laat je verrassen!"

Mariakapellen
- Mariakapellen in Oud Gastel.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Vrijwilligersorganisatie 't Veerke organiseert door het jaar heen allerlei evenementen en activiteiten in en om Oud Gastel, ter verhoging van de levendigheid en leefbaarheid. - "’t Veerke staat al meer dan 35 jaar garant voor jaarlijks een 8-tal uitdagende sportieve evenementen. We streven naar professioneel georganiseerde, laagdrempelige wedstrijden, waaraan iedereen zijn bijdrage kan leveren als publiek, deelnemer, vrijwilliger en sponsor. Daardoor hebben we een breed draagvlak in de samenleving. ’t Veerke houdt van aanpakken en biedt gezelligheid voor alle betrokkenen."

- Ook Stichting Bijzondere Activiteiten (SBA) Oud Gastel organiseert door het jaar heen diverse evenementen, zoals Koningdag, Sinterklaas en Kerst.

- Carnaval. - Stichting Karnaval De Vastelaovedzotte (VAZ) is de overkoepelende organisatie voor het carnavalsfeest in Vastelaovedzottelaand (= de naam van Oud Gastel in de carnavalstijd).

- Vlietloop (rond de Markt, op Koningsdag).

Truck- en tractorpulling
Tractorpulling, Trekkertrek of Truckpulling is sinds eind jaren zeventig over komen waaien vanuit Amerika. Tractoren en/of trucks proberen een sleepwagen te verplaatsen over een baan van 100 meter. Er zijn allerlei klassen. De vermogens liggen tussen de 35 pk bij de lichtste standaard tractoren tot rond de 350 pk bij de zwaarste modellen. Bij de sportklassen lopen deze vermogens op vanaf 175 pk bij de lichtste sportklassen tot wel 1000 pk bij de 4,5 ton Megasport. Bij de trucks gaat dit nog een stapje hoger omdat daar grotere motoren in liggen, die komen soms wel tot 1500 pk. Spektakel genoeg dus. "Wat in 2008 begon als een leuk tijdverdrijf voor een groepje fanatieke KPJ-ers, is inmiddels een begrip in de regio: Pulling Gastel. Deze naam, die pas na een aantal edities boven kwam drijven, zorgt nu voor vele bezoekers die jaarlijks in mei richting dit Truck- en tractorpulling evenement komen. Bij Pulling Gastel vind je altijd de vertrouwde Brabantse gezelligheid!

Je vraagt je misschien af waarom er een haan in het logo van Pulling Gastel zit. Dit komt omdat Pulling Gastel is opgericht en nog veel gedragen wordt door leden van KPJ Oud Gastel. En de kip is de mascotte van de lokale KPJ. Verder is in 2017 Stichting Pulling Gastel opgericht, om zo de organisatie de ruimte te geven om te groeien en op eigen benen te kunnen staan. Voor de KPJ zal dit wat meer rust geven. Ondanks dat Pulling Gastel een stichting is geworden blijft het nauw samenwerken met de KPJ en ook gebruik maken van hun hulp voor, tijdens en na het evenement. Want zonder de vrijwilligers kan Pulling Gastel niet bestaan! In 2018 is de samenwerking opgezocht met de NTTO. De organisatie zat de jaren ervoor qua deelnemers en klassen op de top van wat mogelijk was. Door te verschuiven naar de grootste landelijke vereniging van trucks en tractoren, kunnen we meer verscheidenheid aan machines op de banen krijgen."

Trekker- en kraanbehendigheidswedstrijd
"Op 1e Pinksterdag is er jaarlijks onze Trekker- en kraanbehendigheidswedstrijd. Wij zorgen voor alle tractoren, kranen en shovels, zodat niemand zelf een voertuig mee hoeft te nemen! Als Trekkerbehendigheid KPJ Oud Gastel hebben wij namelijk het genoegen tractoren van regionale dealers te mogen gebruiken voor onze trekkerbehendigheidswedstrijd. Hierdoor is onze wedstrijd voor iedereen, ook al heb je zelf geen trekker. Onze wedstrijd vind al jaren plaats aan de Pietseweg 21, bij de familie Corsmit. Aanvang 12.00 uur. Einde wedstrijd rond 18.00 uur, waarna we nog een lekker feestje bouwen in de tent."

- Braderie (weekend in juni).

- Eind juni organiseert werkgroep Sport ´t Veerke de Tridaagse. Deze triatlon heeft een recreatief karakter want de drie sporten worden, zoals de naam al suggereert, afgelegd over drie dagen.

- West-Brabant Triatlon (begin juli).
Voor nadere informatie over de bovenvermelde sportieve evenementen kun je terecht bij Werkgroep Sport 't Veerke.

- Kermis (augustus) met wiptoernooi. Op kermismaandag (augustus) wordt er naar hartelust gewipt door de Gastelse Wipclub (opgericht in 1980). De club is een schutterij en beoefent het handboogschieten. De term ‘wippen’ heeft te maken met de 26 meter hoge mast (wip), die bij deze sport een rol speelt. Er wordt weinig gewipt in de wereld. Alleen in Noord-Frankrijk, België, een deel van Zeeland en dus in Oud Gastel wordt deze sport beoefend. Het gebruikelijke handboogschieten is namelijk horizontaal, op een bord, en niet zoals hier schieten op pluimpjes op een 26 meter hoge wip.

- "Maak je klaar voor twee dagen he-le-maal los gaan! Op 6 en 7 september 2019 verandert het weiland aan de Veerkensweg opnieuw in het terrein van het Sfeerpop festival! De plek waar muziekliefhebbers en levensgenieters twee dagen lang samenkomen. Sfeerpop viert in 2019 haar 5e verjaardag! We pakken uit met een extra stage en een waanzinnige mysterie guest. Twee dagen lang meer dan 25 artiesten uit verschillende genres en verdeeld over drie unieke stages." Aldus de aankondiging van de organisatie van editie 2019.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Wandelen
- Ommetje door Oud Gastel (3 km).

Winkelen
Op de Facebookpagina 'Winkelcentrum Oud Gastel' vind je actuele informatie over de winkels van de Gastelse Ondernemersvereniging (GOV) en over de activiteiten die zij organiseren.

Zwemmen
- Zwembad Blankershove.

Gastels Laag
Tot 1995 was het 23 ha grote Gastels Laag, W van Halderberge, nabij de Heinsbergsestraat, een gebied met weilanden, dat vooral in de winter en het voorjaar veel te lijden had van wateroverlast. Het bestond dan ook voornamelijk uit weidegrond en werd gebruikt voor veeteelt. Het gebied is in dat jaar in het kader van de ruilverkaveling als natuurgebied aangewezen. Het door Staatsbosbeheer beheerde gebied ligt in een overgangsgebied van zand naar klei op veen. De bodem bestaat uit ‘moerige’ gronden waar kalk en ijzerrijk kwelwater aan de oppervlakte komen.

De bodem is inmiddels begroeid en staat onder water. Door afgravingen (12 hectare, tot 60 centimeter onder NAP) die tot doel hebben een voor de natuur drassige situatie te scheppen, is de waterhuishouding verbeterd. Daardoor wordt de groei van voor Nederland zeldzame planten zoals Spaanse ruiter, tandjesgras, blauwe zegge, dwerghegge, grote ratelaar en moerasaardbei bevorderd. De zeeaster bewijst dat de kustlijn eertijds tot hier kwam. Na één groeiseizoen zijn er destijds al 180 soorten planten geteld. Door het gebied voert een 1.200 meter lang Laarzenpad. - Artikel over de ontwikkeling van natuurgebied Gastels Laag in De Stem d.d. 6-9-1997. - Studie van dr. K.A.H.W. Leenders 'Landschapsgeschiedenis van het Gastels Laag'.

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Oud Gastel van Kees Wittenbols. Zie onderaan de pagina ook deel 2 en 3.

Terug naar boven

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Nieuws: - Nieuws m.b.t. Oud Gastel in BN/De Stem.

- Belangenorganisatie: - Karel Bartelen speelde al jaren met de gedachte om ook in zijn dorp, in navolging van Hoeven en Stampersgat, een Samenstichting van de grond te krijgen. "We hebben in juni 2019 tijdens het bezoek van het college van B&W kunnen horen dat veel Gastelaren trots zijn op hun dorp, dat er veel gebeurt en dat de knelpunten oplosbaar zijn. In die luwte wilden we met een Samenstichting beginnen." Burgemeester Jobke Vonk-Vedder juichte de oprichting toe: "Het is altijd goed dat over zaken die een dorp aangaan door burgers wordt meegedacht. De formule staat in Stampersgat al jaren, in Hoeven gaat het voortreffelijk. Dan kan het in zo'n actief dorp als Oud Gastel niet minder worden", zo stelde zij als reactie op het bekend worden van deze plannen.

"De oprichting van Samenstichting Oud Gastel heeft met participatie te maken", vertelde voorzitter Johan Wagenmakers bij het ondertekenen van het convenant met de gemeente in december 2019. "Dat betekent dat de overheid meer aan burgers overlaat. Ze worden meer betrokken bij zaken die spelen in het dorp. Dan gaat het bijvoorbeeld over de ontsluiting in een nieuwbouwwijk, over de riolering in het centrum of bestrating. We gaan kijken wat er beter kan en waar het fout gaat. We schetsen een probleem en spelen dit door aan de gemeente. Het is een wisselwerking." Voor de wisselwerking zijn twee ambtenaren aangewezen als ambassadeurs die als spreekbuizen fungeren. Het is de wisselwerking tussen overheids- en burgerparticipatie. Wethouder Thomas Melisse: "Ik ben een voorvechter van participatie. Men wordt bewust gemaakt van de kansen om dingen van de grond te krijgen. Daarbij is het leuk om bezig te zijn met zo'n 7.000 Gastelaren die ons helpen processen in te richten. Maar, ik roep iedereen op; houd de lijntjes kort en spreek ons informeel aan. Het wordt ook een succes in Oud Gastel."

- Onderwijs en kinderopvang: - In juli 2017 is aan de Schoolstraat in Oud Gastel de nieuwe multifunctionele accommodatie Futura opgeleverd. Het complex biedt onderdak aan Basisschool TaLente (een fusie van de in 1900 opgerichte Sint Bernardusschool, aanvankelijk een meisjesschool met zusters van de Congregatie van Etten voor de klas, en de in 1921 opgerichte Sint Joannesschool, aanvankelijk een jongensschool met broeders van Scheppers voor de klas), Basisschool De Linde en voetbalvereniging SC Gastel.

- Jeugd en jongeren: - "KPJ Oud Gastel is ontstaan uit de Rooms Katholieke Jonge Boerenstand (RKJB) en de Boerinnen Jeugd Bond (BJB). Bij de jeugbonden sloten jonge ongehuwde boeren en boerinnen zich aan. Tegenwoordig zijn er minder gezinsbedrijven in de land- en tuinbouw, en dus ook minder bedrijfsopvolgers. Ook wonen er tegenwoordig meer mensen op het platteland die hun inkomen niet direct uit de landbouw halen. Steeds meer plattelandsjongeren zijn niet meer van ‘boeren komaf’. Dit was de reden om begin jaren zestig de naam RKJB en BJB te wijzigen in Katholieke Plattelandsjongeren (KPJ). De KPJ organiseert van oudsher diverse activiteiten, zowel educatief als ter ontspanning. Zo werden er vroeger activiteiten georganiseerd gericht op het kunnen runnen van een boerderij of een tuinderij, zoals het bijhouden van proefvelden, het ‘sleutelen’ aan landbouwwerktuigen en het verwerken van landbouwproducten. Daarnaast worden voor de invulling van de vrije tijd activiteiten opgezet, zoals sport (zoals dorpszeskampen), toneel, cultuur, en andere ontspannende activiteiten zoals trekkerbehendigheidswedstrijden. Tegenwoordig ligt de nadruk op deze ontspannende activiteiten.

KPJ Oud Gastel organiseert door het jaar heen vele activiteiten zoals de Bunderfeesten, Glij 'm in de Vliet, Spuitbal, Truck en Tractorpulling, Trekkerbehendigheid, Kindervakantieweek, Jeugdzeskamp en de Mega Apres Ski Party. Voor de leden zijn er uitstapjes naar diverse discotheken, karten, bowlen, solex rijden, buggy rijden, paintballen en nog veel en veel meer! Natuurlijk gaan wij als KPJ ook alle andere schuurfeesten af. Onze “missie” is eigenlijk heel simpel: nuttig door een organisatie te zijn die midden in de samenleving staat en daar ook een steentje aan bijdragen. Op deze manier vermaken we in eerste instantie natuurlijk onszelf en in tweede instantie andere mensen om ons heen, in de leeftijd van 0 tot 80 jaar. De KPJ heeft voor ieder wat wils. Kom eens kijken op een van de activiteiten of neem contact op met een KPJ-lid. Iedereen van 15 tot 30 jaar mag lid worden en uiteraard hoe meer zielen hoe meer vreugde."

- "Scouting Andriessen in Oud Gastel heeft meer dan 100 leden en biedt een gevarieerd spelprogramma aan jeugdleden tussen de 4 en 18 jaar. Er is elke zaterdag (of vrijdag voor de oudere groepen) opkomst, en uiteraard een kampweek in de zomervakantie op een externe kamplokatie. Met ons terrein liggend in het Oud Gastelse bos en vrijwel grenzend aan een middelgrote vijver, zijn bosspellen en vlotten maken geen enkel probleem voor ons! Maar ook als het weer wat minder is, kunnen we in onze 2 gebouwen gemakkelijk onze tijd volmaken. Uiteraard is ons terrein ook te huur voor scoutinggroepen, scholen en verenigingen. Maar wat is Scouting eigenlijk? Scouting is een wereldwijde organisatie van ruim 38 miljoen leden in meer dan 160 landen. Scouts leren in groepsverband te werken door middel van spel, actie, handvaardigheid, expressie, natuur, sport, dienstverlening e.d. Dit is een prima vrijetijdsbesteding. Het doel is ook het leveren van een positieve bijdrage aan de persoonlijke ontwikkeling van de leden.

Scouting Nederland is de grootste jeugd- en jongerenorganisatie van het land met ongeveer 90.000 jeugdleden en 30.000 vrijwilligers verdeeld over 1300 Scoutinggroepen. Scouting biedt kinderen, ongeacht huidskleur, geloof, beperking, of politieke overtuiging, een veilige en leerzame speelomgeving. De activiteiten zijn erop gericht dat, naarmate de kinderen ouder worden, de begeleiding afneemt en hun zelfstandigheid toeneemt. Verschillende speltakken. Binnen Scouting zijn er verschillende speltakken, afgestemd op verschillende leeftijdsgroepen. Binnen Scouting Andriessen in Oud Gastel zijn dit er 5. Voor de allerjongsten zijn er de Bevers, van 4 tot 7 jaar. Vanaf 7 jaar heten de kinderen bij ons Welpen. Wanneer zij dan 11 zijn worden het Scouts. Vanaf de leeftijd van 15 jaar, tot het jaar dat zij 18 worden zijn het Explorers. Vanaf 18 jaar heten we Roverscouts. Dit is de laatste speltak met opkomsten. Vanaf 21 jaar kom je bij de Plusscouts en worden er geen formele opkomsten meer gehouden."

- Muziek: - Harmonie Harvano.

- Sport: - Voetbalvereniging SC Gastel is opgericht in 1933.

- Hengelsportvereniging HSV 't Bliekske in Oud Gastel is opgericht in 1956. Lid Leo Jansen is in augustus 2019 verrast met bloemen en een cadeaubon wegens zijn 60-jarig lidmaatschap van 't Bliekske. "Leo heeft dit presentje dubbel en dwars verdiend, want hij heeft er voor gezorgd dat het viswater in de Mark en Vliet van inktzwart in bijna drinkwater is veranderd. Samen met onze ere-voorzitter Leo van Hooijdonk is Leo ruim 30 jaar watermonsternemer geweest in de Mark en Vliet. Minimaal twee keer per week ging hij erop uit om buisjes te vullen met water, aldus secretaris René Jongmans en voorzitter Joost Lambregts, die Leo verrrasten met het bezoekje.

Reactie toevoegen