Ophemert

Plaats
Dorp
West Betuwe
Betuwe
Gelderland

Ophemert.JPG

Mooi ligt daar Ophemert

Mooi ligt daar Ophemert

Ophemert. (2).JPG

Een blik op de Sint Maartenkerk in Ophemert

Een blik op de Sint Maartenkerk in Ophemert

Ophemert (2).JPG

Het 15de-eeuwse Kasteel Ophemert

Het 15de-eeuwse Kasteel Ophemert

Ophemert (3).JPG

Detail van Kasteel Ophemert

Detail van Kasteel Ophemert

Ophemert (4).JPG

Het prachtig aan de Waal gelegen dorp Ophemert in het voorjaar

Het prachtig aan de Waal gelegen dorp Ophemert in het voorjaar

gemeente_ophemert_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Ophemert anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Ophemert anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Ophemert

Deze pagina wordt mede mogelijk gemaakt door:

Terug naar boven

Wonen

Mutters Makelaardij is dé specialist in de gemeenten West Betuwe, Vijfheerenlanden, Gorinchem, Culemborg en de Alblasserwaard. Al jarenlang bewijzen wij dat we het daadwerkelijk anders doen! U bent van harte welkom voor een oriënterend gesprek op onze kantoren in Leerdam, Vianen en Culemborg. Met ons motto: "Waarborg tot betrokkenheid" garanderen wij het hoge serviceniveau dat u van een makelaar mag verwachten. Wij beseffen dat het verkopen of aankopen van uw woning geen alledaagse zaak is, daarom nemen wij u bij de hand en begeleiden wij u in iedere stap van het proces.

Terug naar boven

Status

- Ophemert is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente West Betuwe. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1977. In 1978 over naar gemeente Neerijnen, in 2019 over naar gemeente West Betuwe.

- Wapen van de voormalige gemeente Ophemert.

- Onder het dorp valt ook de buurtschap Hattelaar en een klein deel van de buurtschap Zennewijnen. Oorspronkelijk viel de hele buurtschap Zennewijnen onder de gemeente Ophemert, maar bij de gemeentelijke herindelingen van 1978 in deze regio is het grootste deel van deze buurtschap middels een grenscorrectie naar de gemeente Tiel overgegaan (zie verder bij Statistische gegevens). Vandaag de dag vallen nog slechts ca. 7 panden van Zennewijnen onder het dorp, waarbij dient te worden aangetekend, dat voor de postadressen beide delen van deze buurtschap een eigen plaatsnaam en postcode in het postcodeboek hebben, waarmee het een formele woonplaats is.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Ca. 800-850 kopie 1170-1175 in Hamaritda, 1007 Hameritte, 1028 kopie ca. 1530, kopie 1704 Hamirte, Hemerthe, 1307 Hemert, 1522 Ophemert, 1840 Op-Hemert.

Naamsverklaring
Een afleiding met het verzamelsuffix itja van waarschijnlijk het Oudnederlandse hamar 'steen, rots'. De ontwikkeling van a > e wijst op een ontstaan vóór de 7e eeuw. Onduidelijk is nog hoe de betekenis 'steen, rots' te combineren is met de ligging in het vlakke rivierkleigebied. Vergelijk ook Nederhemert.(1)

Terug naar boven

Ligging

Ophemert ligt ZW van Tiel, ZO van Geldermalsen en grenst in het O aan de Waal.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 had de gemeente Ophemert 172 huizen met 985 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 140/814 (huizen/inwoners) en buurtschap Zennewijnen 32/171.

- Bij de opheffing van de gemeente Ophemert per 1-1-1978 is zij als volgt verdeeld: naar de nieuwe gemeente Neerijnen 1.360 hectare met 1.415 inwoners en naar de gemeente Tiel 303 hectare met 134 inwoners (dit betrof het grootste deel van de buurtschap Zennewijnen).

- Tegenwoordig heeft het dorp ca. 700 huizen met ca. 1.700 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
Ophemert is ontstaan langs de rivier de Waal. Het exacte ontstaansmoment kennen we niet, maar wel is zeker dat de nederzetting in 850 al bestond (zie ook Wadenoijen). In de middeleeuwen stonden er in het dorp een paar grote, verspreid staande boerderijen waar de knechten en meiden op de zolder woonden. Gaandeweg trokken de ambachtslieden zoals de smid en de bakker naar een centrale plaats en ontstond de dorpskern. Steeds meer kleinere boerderijen werden aan de rand van het dorp gebouwd en de arbeiders bouwden huisjes op gemeenschappelijke grond. Dit was soms in de berm van wegen en soms in het centrale deel van het dorp wat nog in gemeenschappelijk bezit was en waar de kerk ook vóór het jaar 1008 gebouwd is.

Late middeleeuwen
In de 15e eeuw heeft het dorp in grote lijnen de huidige vorm aangenomen. In 1403 is er sprake van het Kasteel van Ophemert ('Een huys ende gesete tot Hemert') wat in bezit was van ridder Van Weerdenborch. Bij het huys hoorde ook een windkorenmolen die aan de Waalbandijk, vlakbij de Molenstraatsestoep gestaan heeft.

19e eeuw
In de 19e eeuw zijn op de Hattelaar door de gemeente een aantal huizen gebouwd die door arbeiders in erfpacht werden genomen. Dit heeft tot een buurtschapje binnen de grenzen van het dorp Ophemert geleid. Daarna is de "rode-pannen-buurt" aan de Akkersestraat gebouwd.

Tweede Wereldoorlog
In de winter van 1944/1945 zijn in Ophemert een groot aantal gebouwen ten prooi gevallen aan uit Dreumel afgevuurde projectielen. De bevrijders zaten aan de andere kant van de Waal en schoten op alles wat de Duitsers als uitkijkpunt zouden kunnen gebruiken. De kerk kreeg meerdere voltreffers te verwerken en ook de nabij gelegen veevoederfabriek van Walco veranderde in een grote puinhoop. Ook de huizen langs de Waalbandijk en de straten daarlangs waren bijna allemaal niet meer bewoonbaar en zijn na de oorlog gesloopt, waarna nieuwe huizen verrezen.

De afgelopen decennia
Na de oorlog ging de gemeente verder met het bouwen van sociale woningen aan de Goossen Janssenstraat en de Gulhofstraat. In de jaren zeventig van de vorige eeuw is de 'appelbuurt' ontwikkeld en momenteel wordt de wijk Beuningen bebouwd. (© hoofdstuk Geschiedenis: Historische Werkgroep Ophemert en Zennewijnen)

Nieuwe Hollandse Waterlinie
Sinds 1815 was Ophemert een belangrijk onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Van iets ten zuiden van Tiel loopt het lnundatiekanaal van de Waal naar de Linge. Als de Lingesluizen bij Asperen werden gesloten en het Waalwater door het kanaal op de Linge werd gebracht, ontstond een grote waterbarrière (nog gebruikt in 1940). Tegenwoordig dient het kanaal om in droge zomers water ten behoeve van de landbouw op de Linge te brengen.

- Vóór de herindeling van 1978 bestond in Ophemert de gewoonte van het 'groenmaken'. Daags voor de bruiloft werd de oprit van het gemeentehuis met groene takjes belegd, zodat het bruidspaar over een 'loper van groen' naar het raadhuis ging.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instanties, sites en literatuur:

- In 2008 heeft het dorp zijn 1000-jarig bestaan als parochie gevierd. Gelijktijdig vierde de plaatselijke muziekvereniging Euphonia haar 100-jarig bestaan. Speciaal voor de viering van deze beide mijlpalen is het boek 'Ophemert Mijn dorp, ons dorp' uitgegeven. Het luxe boek van 260 pag. geeft een uitgebreide impressie van de historie van het dorp en van het bloeiende verenigingsleven in de afgelopen honderd jaar. Het boek is, evenals het boek 'Ophemert in de Tweede Wereldoorlog', uitverkocht en dus alleen nog incidenteel antiquarisch verkrijgbaar.

- Historische Werkgroep Ophemert en Zennewijnen.

- Geschiedenis van (de eigenaren van) de heerlijkheid Ophemert.

- Elementen uit de geschiedenis van Ophemert (naar onderen scrollen op die pagina tot je bij dit dorp komt of zoeken met ctrl-F).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Harteman Weg- en Waterbouw heeft eind 2017 in opdracht van de Avri en gemeente Neerijnen de 'voorbelasting Slingerbos' in Ophemert uitgevoerd. Deze voorbelasting diende ter voorbereiding van het beoogde nieuwbouwplan Slingerbos. De voorbelasting omvatte het ophogen van de bestaande ondergrond, zodat de bodem geschikt wordt om nieuwbouw op te plaatsen. In meerdere fasen is er grond aangebracht, waarbij tussen deze fasen de aangebrachte grond tijd kreeg om in te klinken.

- De laatste jaren is de bouw op Beuningen wat minder snel gegaan. Een andere ontwikkeling is het bouwen van een multifunctionele ruimte waar onder andere de school in zal komen. De plaatsing en mogelijke bouw van dit centrum houdt de gemoederen nog bezig. De gemeente Neerijnen blijft ook in Ophemert zoeken naar uitbreidingsmogelijkheden voor bewoning. Mogelijkheid is onder andere ten oosten van de Gulhofstraat.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Ophemert heeft 15 rijksmonumenten.

- Ophemert heeft 7 gemeentelijke monumenten.

- Vooral door de grote schade die het dorp in de Tweede Wereldoorlog heeft geleden, zijn er niet veel oude monumentale panden meer te bewonderen. Toch is een aantal panden nog zeker het bekijken waard. De Hervormde (PKN) St. Maartenskerk in het centrum en het kasteel van Ophemert aan de Dreef (zie de volgende alinea) zijn de meest in het oog springende panden die het tot rijksmonument hebben gebracht. Als je toch door de Molenstraat komt, dan zie je op huisnummer 9 de voormalige pastorie die net als bijvoorbeeld de boerderijen aan de Kapelstraat 56 en 60 het bekijken waard is. Een laatste pand dat indrukwekkend is, is het rijksmonument De Kapelhof (Waalbandijk 27).

- Kasteel Ophemert komt al voor in 1403, als het door de Hertogen van Gelre in leen wordt gegeven aan het geslacht De Cock. In 1552 wordt het kasteel aangekocht door het geslacht Van Haeften. Anne Margriet van Haeften vermaakt in 1844 de heerlijkheden Ophemert en Zennewijnen aan haar trouwe raadsman baron Mackay, nazaat van één der oudste Schotse clans, wier nazaten het kasteel nog tot in de jaren tachtig van de 20e eeuw bewonen. De huidige vorm van het kasteel dateert uit de 17e eeuw toen het, na beschadiging bij een Franse inval, is verbouwd. In de jaren vijftig is het kasteel in samenwerking met Monumentenzorg gerenoveerd. Tegenwoordig is het kasteel in gebruik voor huwelijken en zakelijke bijeenkomsten.

- In 2010 is de voormalige molen van de dorpspolder Wadenoijen, die daar een blikvanger was langs de A15, verplaatst naar het gebied De Steendert in het dorpsgebied van Ophemert (nabij de Steendertse Uitweg). Voor de aanleidingen hiertoe zie bij Wadenoijen. - Beschrijving en afbeeldingen van de molen van Ophemert voorheen Wadenoijen. - Videoverslag verplaatsing molen Wadenoijen.

- Ter hoogte van Blankenburgsestraat 15a zijn in 2010 vier Stolpersteine geplaatst, ter herdenking aan evenzoveel oorlogsslachtoffers uit Ophemert.

- De Muziekschelp in het dorp werd vroeger regelmatig gebruikt, o.a. voor uitvoeringen van de muziekvereniging (incidenteel gebeurt dat nog altijd), tijdens Koningsdag en tijdens het Hemers Fees. Het was dé ontmoetingsplaats voor het dorp. De afgelopen jaren was het object echter in verval geraakt. Toen Hans Kleinhout hoorde dat de gemeente de Muziekschelp wilde slopen, heeft hij bij de gemeente gepleit voor behoud en herstel. En met succes. Dankzij een subsidie en zelfwerkzaamheid van een aantal inwoners is de Muziekschelp in 2018 gerenoveerd.

- Gevelstenen in Ophemert.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Koningsdag. - Oranje Comité Ophemert.

- "Na de succesvolle 1e editie van Gardenista in 2019 zijn we nu volop bezig met editie 2: in de Hemelvaartsweek van 20-24 mei 2020 slaan we onze tenten weer op bij Kasteel Ophemert. We bruisen van de nieuwe ideeën: een inspirerend festival moet het worden. Hoe gaan we bijvoorbeeld om met klimaatverandering, hittegolven, stortbuien. Hoe hou je je tuin mooi groen in deze extreme weerstypen? En kunnen we dit vormgeven op Gardenista? De basisthema’s zijn net als de vorige editie gericht op showtuinen, moestuinieren, bloemschikken, kwekers, hoveniers, onderwijs, kunst en water.

De initiatiefnemer van Gardenista is KMTP Groei & Bloei, met ruim 30.000 enthousiaste leden Nederlands grootste tuinvereniging. Met het festival Gardenista wil Groei & Bloei een steentje bijdragen aan een gezonder, groener en duurzamer Nederland. Insectenpopulaties, succesvolle achtertuinen, waterhuishouding in je tuin en natuurlijk planten die het ook gewoon gaan doen op de plek waar je ze bedacht hebt. En Gardenista is nog veel meer dan dat! Zoals bijv.; lezingen, optredens, bloemschikken, kinderactiviteiten, fijne horeca, verrassende aankledingen, showtuinen, kunst."

- Vaderdagmarkt (op een zondag in juni).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Natuurgebied de Steendert, WNW van de dorpskern, is ontwikkeld in het kader van de Ruilverkaveling Avezaath-Ophemert. Er zijn 2 plassen gegraven van respectievelijk 3 en 4 hectare en de oevers van de sloten zijn omgevormd tot natuurvriendelijke oevers, waar veel verschillende soorten planten en dieren zich thuis voelen. Het is een laaggelegen gebied van oude komkleigronden, waar het landschap beleefd kan worden van voor de ruilverkaveling. De Steendert heeft middels dammen en kleppen een eigen waterhuishouding en staat niet in verbinding met de verdere omgeving. De poldermolen uit Wadenoijen is in 2010 verplaatst naar de Steendert, waar hij een maalfunctie krijgt. - IVN afd. West-Betuwe organiseert af en toe een excursie naar dit gebied.

- Uiterwaarden tussen de dijk en de Waal. Daar kun je o.a. een struinroute volgen. - Nadere informatie over struinroutes langs de Waal op de site van Recreatieschap Uit®rwaarde.

- Halverwege de Griendesteeg is een grote waterplas te vinden waar je met een visakte mag vissen.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Ophemert, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's van Ophemert en Zennewijnen.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Ophemert, met o.a. links naar de lokale verenigingen en ondernemers.

- Nieuws: - Dorpskrant 't Hèmers Krantje, waarin je kunt lezen over o.a. activiteiten van de Ophemertse verenigingen en andere actualiteiten betreffende het dorp, is via de link ook online te raadplegen (ook oudere nummers). - Nieuws uit Ophemert van 't Hèmers Krantje op Facebook.

- Kulturhus: - Huis Op Hemert is een bruisend kultuurhuis waar voor alle leeftijden van alles te doen is. Ativiteiten, sporten. Er zijn ook zalen te huur voor vergaderingen, bruiloften en andere feesten.

- Onderwijs: - De Prins Willem Alexanderschool in Ophemert, in de volksmond ingekort tot PWA-school, is een openbare dorpsschool met ongeveer 130 leerlingen. Ze streven ernaar om het onderwijs zo veel mogelijk te laten aansluiten bij de behoeften van de leerlingen. Dit houdt in dat kinderen extra instructie krijgen wanneer zij dit nodig hebben of juist met minder instructie en meer uitdagend materiaal aan de slag gaan wanneer zij de basisstof al beheersen. Naast goed onderwijs streven zij er ook naar om de leerlingen ook sociaal emotioneel te ontwikkelen en een veilig schoolklimaat te bieden. De uitgangspunten van de Kanjertraining bieden hiervoor de basis. De school ontwikkelt zich ook op het gebied van meer- en hoogbegaafdheid en is gestart om Engels in alle groepen aan te bieden.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Ophemert is opgericht in 1967. Naast de voetballers (zowel senioren als jeugd en zowel in KNVB-competitieverband als recreatief) zijn er ook veel vrijwilligers actief, die alle teams trainen en begeleiden, het volledige onderhoud van gebouw en velden verzorgen, de eigen kantine beheren en vele activiteiten organiseren, zoals einde seizoens-activiteiten voor de oudere jeugd, Tentenkamp voor de min-E, het Stratentoernooi, de vrijwilligers-barbeque. Belangrijk voor de vereniging zijn ook de sponsors, de donateurs, de club van 20-50 leden, iedereen die de sponsorlopers steunt en jaarlijks de gevente heerlijke oliebollen koopt. Dankzij de steun van alle sponsors en vrijwilligers is de afgelopen jaren het sportcomplex gerenoveerd, hebben ze nieuwe lichtmasten gekregen en zijn de kleedkamers en kantine volledig vernieuwd. - Facebookpagina v.v. Dames 1.

- Tennisvereniging.

Reactie toevoegen