Oosterend (Texel)

Plaats
Dorp
Texel
Kop van Noord-Holland Waddengebied
Noord-Holland

oosterend_texel_kuijperkaart_1866_kopie.jpg

Oosterend met omliggende buurtschappen op de gemeentekaart van J. Kuijper anno 1866

Oosterend met omliggende buurtschappen op de gemeentekaart van J. Kuijper anno 1866

Oosterend (Texel)

Terug naar boven

Status

- Oosterend is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de regio's Kop van Noord-Holland en Waddengebied, op het eiland en in de gemeente Texel.

- Onder het dorp Oosterend vallen ook de buurtschappen De Nes, Harkebuurt, Het Noorden, Nieuweschild, Noorderbuurt, Oost, Spijkdorp en Zevenhuizen. In totaal zijn dit 8 buurtschappen.

Terug naar boven

Naam

Komt ook elders voor
Er zijn in ons land nog 2 dorpen met deze naam; Oosterend op Terschelling en voorheen ook een gelijknamig dorp in de gem. Súdwest-Fryslân, maar dat dorp heet tegenwoordig officieel Easterein.

In het Tessels
Strend.

Bijnaam
Gezien de vele kerken en kerkgenootschappen op Oosterend (ooit waren het er 7) wordt het dorp ook wel 'het Jeruzalem van het Noorden' genoemd.

Oudere vermeldingen
1317 Oesterenende, 1395-1396 Oesterende, 1414 en 1415 ten Oistereynde, 1573 Oisten Eijnde, 1612 Oosteneynde, 1839-1859 Oosterend.

Naamsverklaring
Samengesteld uit ooster 'oostelijk gelegen' en eind 'rand, uiteinde, plaats waar iets ophoudt'. Ter onderscheiding van Westerend (1396 Westende, 1612 Westeneynde, tegenwoordig De Westen geheten).(1)

Terug naar boven

Ligging

Oosterend ligt NO van Den Burg en grenst, via het buitengebied, in het O aan de Waddenzee.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Oosterend 91 huizen met 572 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ca. 1.200 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Vanouds is de visserij belangrijk voor Oosterend. Tot halverwege de 19e eeuw leeft een groot deel van het dorp van de oestervisserij. Het ging om miljoenen kilo's per jaar. De Oesterstraat herinnert nog aan die tijd. De haven van het dorp is in de 19e eeuw verzand, daarom liggen de Oosterender vissersschepen - die vooral op de Noordzee vissen - tegenwoordig in de haven van Oudeschild.

Archeologie
- De gemeente wil anno 2022 aan de Bijenkorfweg in Oosterend, achter het dorpshuis, 21 sociale huurwoningen, 4 koop of huur vrije sector woningen en 3 vrije kavels bouwen. Voor deze huizen worden gebouwd, is zoals gebruikelijk eerst archeologisch onderzoek gedaan. Met behulp van lange sleuven van drie meter breed is de grond in mei 2022 door Archeologie West-Friesland onderzocht. Bijzonder is dat er een zogeheten kuilenkrans uit de Midden Bronstijd (tussen 1800-1100 voor Christus) is gevonden. De kuilenkrans is ovaal en heeft een diameter van vier meter. Wat de functie ervan is, is niet helemaal duidelijk. Er wordt aangenomen dat ze een magisch-religieuze betekenis hadden. Mogelijk is de grond die vrijkwam bij het graven van de kuilen, gebruikt om binnen de krans een kleine heuvel op te werpen, afgedekt met graszoden. Dat zou verklaren waarom een latere greppel precies om de krans heen loopt. Deze greppel zou mogelijk dateren uit de Midden of Late IJzertijd (500-12 voor Christus). Uit onderzoek blijkt ook dat het eiland in vroeger tijden regelmatig te maken had met overstromingen. Zo zijn er sporen van het oprukkende zeewater in de late Middeleeuwen gevonden. Vooral in de 12e en 13e eeuw nam de overlast door overstromingen toe. Het onderzoek heeft daarnaast aangetoond dat dit deel van het dorp wel werd gebruikt in de prehistorie, maar vermoedelijk niet werd bewoond. De vondsten zijn gedigitaliseerd en gearchiveerd en hebben geen vertraging opgeleverd voor de realisatie van de woningen.

- In maart 2018 raakten vijf panden in Oosterend bij een grote brand onherstelbaar verwoest, waardoor ze moesten worden gesloopt. Vanwege de ligging in het historische dorpshart is in 2019 archeologisch onderzoek uitgevoerd op het terrein tussen de Koetebuurt en de Wierstraat. Tijdens de opgraving zijn zeldzame resten gevonden van een Texelse variant van een zodenhuis. Aanvullend onderzoek moet uitwijzen of het om een woonhuis, schuur of hutkom gaat, maar duidelijk is wel dat het om resten van een gebouw uit de 12e of 13e eeuw gaat. Er zijn ook overblijfselen van een middeleeuwse waterput gevonden. De ronde put stond bovenop een vierkant framewerk van hergebruikt hout. Onder de waterput was een overstromingslaag met verspoelde grond aanwezig. Dit wijst er op dat de bewoners last hadden van het zeewater. Om zich daartegen te beschermen, maakten ze een klein dijkje. Volgens de archeologen was het terrein na de middeleeuwen een tijd onbewoond. De eerste bakstenen huizen zijn waarschijnlijk pas rond 1700 gebouwd. Uit deze tijd zijn enkele funderingen en kelders teruggevonden.

- Artikel over de geschiedenis van Oosterend in Trouw, 2006.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Woningbouw
De gemeente wil anno 2022 aan de Bijenkorfweg in Oosterend, achter het buurthuis, 21 sociale huurwoningen, 4 koop of huur vrije sector woningen en 3 vrije kavels bouwen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Oosterend heeft 59 rijksmonumenten.

- Oosterend heeft 5 gemeentelijke monumenten.

- De PKN (voorheen Hervormde) Maartenskerk of Grote Kerk (Kerkstraat 2) is de oudste kerk van Texel. Het is een thans kruisvormig kerkgebouw waarvan de westelijke arm gevormd wordt door het schip van een 11e-eeuws tufstenen kerkje. De oostelijke arm is een gedeelte van het 15e-eeuwse koor, in 1724 recht gesloten. Ook de toren is in de 15e eeuw ontstaan en in de 17e of 18e eeuw verhoogd. Het noordelijke en zuidelijke dwarspand zullen in de 16e eeuw zijn toegevoegd. Op het doophek staan 17e-eeuwse koperen bollen. Voorts bezit de kerk twee koperen lezenaars uit de tweede helft van de 17e eeuw en een koperen kroon uit 1683. Het eveneens rijksmonumentale orgel is in 1906 gebouwd door de firma Mart. Vermeulen (Woerden). Site van de Maartenskerk. - De kerk maakt tegenwoordig deel uit van de (PKN) Protestantse Waddengemeente Texel, waar verder ook nog de Zeemanskerk in Oudeschild en de Waddenkerk in De Cockdorp deel van uitmaken.

- De Gereformeerde Kerk (Peperstraat 9) uit 1897 is door de totstandkoming van de hierboven vermelde PKN-gemeente overcompleet geraakt. De kerk is in 2002 aan de eredienst onttrokken. Het pand is in 2005 verkocht aan woningcorporatie Woontij. Sinds 2014 is het pand in gebruik bij Stichting Peperhof als expositieruimte. De naam Peperhof is een combinatie van de straatnaam Peperstraat en de naam ’t Hof. Het voormalige eerste Gereformeerde kerkje lag vanaf 1853 aan het Hof, toen 8 percelen van ruim 4 ha land met boomgaard en een schuur met de naam ‘Het Hof’ aan de rand van het dorp.

- De RK Martinuskerk (Vliestraat 9) dateert uit 1905. Texel kent sinds de jaren zeventig van de 20e eeuw één RK parochie. Oorspronkelijk behoorde de kerk van Oosterend tot de parochie Den Burg. Eind oktober 2018 is hier de laatste kerkdienst gehouden. Men is nog op zoek naar een herbestemming voor het gebouw.

- In de voormalige Doopsgezinde Vermaning uit 1774 (Peperstraat 26) zijn voor het laatst in 1972 reguliere kerkdiensten gehouden. Er worden nu alleen nog speciale diensten gehouden. Het pand is tevens in gebruik als muziekcentrum en officiële trouwlocatie van de gemeente Texel.

- De kerk van de Gereformeerde Gemeente (Schoolstraat 29) is sinds 1970 na een verbouwing als zodanig in gebruik. De kerkelijke gemeente is opgericht in 1967. Het pand dateert uit 1865 en was voorheen een school.

- Op de hoek van de Oranjestraat staat een bronzen beeld uit 1978 van een schaap met twee lammeren, vervaardigd door kunstenaar F. Voskuil. Er is gekozen voor een schaap omdat in het gebied rondom Oosterend veel schapenboeren gevestigd zijn en het schaap beeldbepalend is voor het dorp.

- De IJzeren Kaap of Kaap Oosterend staat bij de buurtschap Nieuweschild en wordt daarom aldaar beschreven.

- Molen Het Noorden staat in polder en buurtschap Het Noorden en wordt daarom aldaar beschreven.

Terug naar boven

Evenementen

- Avondvierdaagse (juni).

- Ronde van Oosterend (wielrennen, op een zaterdag in juni). Zie ook de BNNVARA-reportage over de Ronde editie 2018.

- In de zomer is er tweewekelijks een markt rond de Maartenskerk, georganiseerd door en ten bate van de lokale verenigingen.

- 1x keer in de 5 jaar is er Oosterend Present, een groots dorpsfeest in juli. Straten worden versierd, er is een gezamenlijke maaltijd met meer dan 500 dorpsbewoners, er is een feesttent, er zijn allerlei leuke activiteiten op het feestterrein en natuurlijk het klapstuk: Het Spel, oftewel het grootste openlucht theaterstuk van Texel met honderden acteurs uit het dorp. De laatste keer was in 2018 - onder de link kun je terugkijken wat er zoal te doen was - dus de eerstvolgend keer is in 2023.

- Strenderpop (op een zaterdag in augustus) is een muziekfestival met échte Texelse bands. Het festival dat ooit begon met louter muzikanten uit Oosterend is al jaren een begrip bij veel Texelse muziekliefhebbers, die ook van gezelligheid en een biertje houden. Meer dan 10 Texelse bands verzorgen optredens van elk 25 minuten. Beginnende bands en oude rotten. Volop variatie, van snoeiharde rock tot blues en van gypsy tot eigen werk.

- Op een zaterdag in oktober 2018 was er de 1e Strendercross: met de MTB door de Strender klei, met een wedstrijdklasse, een funklasse en een jeugdklasse. Het was een groot succes, dus de organisatie vermoedt dat dit wel een jaarlijks evenement gaat worden. De cross is laagdrempelig en iedereen die een MTB heeft kan meedoen. Voor een indruk van hoe het eraan toeging zie de fotoreportage Strendercross 2018.

- Kerstmarkt Oosterend (op een zaterdag half december, in 2019 voor de 18e keer) is de oudste en naar eigen zeggen gezelligste kerstmarkt van Texel.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Op Texel zijn vele wandelwegen. Maar het Eierlands kanaal vormde een barrière voor voetgangers. Daarom is in 2013 over dat kanaal een trekpontje aangelegd. Daarmee is een nieuwe wandelverbinding ontstaan; van Oosterend naar De Slufter kun je sinds 2013 wandelen over het oost-west-wandelpad, met onderweg dus het pontje.

- Heemtuin Oosterend is een door vrijwilligers gerealiseerd stukje nieuwe natuur aan de rand van het dorp. De heemtuin is vrij toegankelijk.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Oosterend.

- Nieuws: - Nieuws uit het dorp op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Kennelijk is er een Dorpscommissie Oosterend, die zich inzet voor de leefbaarheid in het dorp. Maar helaas vertellen zij niets over zichzelf door middel van een website of -pagina op het internet, dus kunnen wij er verder ook niets over vertellen...

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Bijenkorf (met gymzaal) in Oosterend is gebouwd in 1968 en is in de loop der jaren diverse keren aangepast en uitgebreid. Door het oorspronkelijk ontwerp en de wijze waarop het in de loop der jaren is uitgebreid was er een samenstel van 7 rechthoekige, in hoogte variërende volumes ontstaan. Dit heeft geresulteerd in een nogal versnipperd geheel, ook op architectonisch niveau. Er was een veelheid aan materialen en detaillering ontstaan. De uitdaging voor Hoeksema & Van Kol Architecten was om hier architectonisch weer meer een geheel van te maken, naast het uitbreiden en renoveren van het deel van het dorpshuis aan de voorzijde met een zorgsteunpunt, een vergaderruimte en uitbreidingen van magazijn, keuken, sanitair en dorpskamer. Tevens moest er een directe verbinding tussen de sporthal en de dorpskamer komen. Dit project is in 2008 gereed gekomen.

- Onderwijs en kinderopvang: - Sinds schooljaar 2012-2013 zijn PCBS De Akker en OBS De Jacob Daalder gefuseerd en zijn zij gaan samenwerken in één schoolgebouw. Alle kinderen uit Oosterend en omgeving zijn welkom op deze school. Er bestaat ruimte om uiting te geven aan zowel de openbare als de christelijke identiteit. Dit gebeurt in alle groepen met hun eigen leerkracht aan de hand van een methode. In oktober 2014 hebben ze een prachtig verbouwde locatie aan de Vliestraat betrokken, waar ze beschikken over een onder- en bovenbouw hal voor podium, techniek, constructie, computers en zelfstandige werkplekken.

Het is ook een veilige, gezonde en duurzame school: ze zijn in het bezit van een uniek klimaatbeheersingssysteem voor het verwarmen, verkoelen en ventileren van de klaslokalen. De ingebouwde CO2-melder zorgt dat de hoeveelheid CO2 nooit boven de toegestane norm komt. Verder regelt de aanwezigheidsdetector dat het licht en de kachel alleen branden als het echt nodig is, en maakt het systeem slim gebruik van de zonwering om zo optimaal van de zonnewarmte te profiteren.

De Vliekotter is een samenwerkingsschool waar kinderen en leerkrachten de ruimte krijgen om naast de basisvaardigheden, de benodigde vaardigheden voor de 21e eeuw te kunnen ontwikkelen. Met name samenwerken, kennisconstructie, probleemoplossend denken, gebruik van ICT bij het leren, planmatig werken, mondelinge en schriftelijke communicatie, ondernemerschap, creatief denken en een onderzoekende houding. De wereld verandert en daarmee verandert ook de opdracht die de maatschappij aan het onderwijs geeft. Zo hoort het ook, want de school leidt kinderen op voor de wereld van morgen. Natuurlijk is leren lezen, schrijven en rekenen nog steeds heel belangrijk en daarom besteden zij daar veel aandacht en tijd aan. Maar een belangrijke opdracht aan de school is ook: leer kinderen “leren”, dan leer je ze ook hoe ze zich kunnen aanpassen aan de wereld van morgen. In hun onderwijs wil de school ook rekening houden met verschillen in leertempo, leerwijze en talenten.

- Kinderopvang De Pepermolen in Oosterend heeft een aparte baby-dreumesgroep (uniek op Texel). Individuele aandacht door kleinschalige groepen. Véél speelruimte. Haal- en brengservice over heel Texel voor kinderen van 0-12 jaar (ze rijden ook naar de boot). VVE programma Uk en Puk op de peutergroep. ZwemBSO Texel (haal je zwemdiploma onder de BSO tijd).

- Muziek: - Fanfare Muziekvereniging Excelsior Oosterend is opgericht in 1908 en is nog altijd springlevend. Een aantal leden van deze fanfare - eventueel aangevuld met gastspelers van andere verenigingen - vormen tevens Rommelkapel Excelsior, een kleine groep enthousiaste muzikanten die vrolijke hedendaagse (en wat oudere) muziek spelen op diverse gelegenheden, waaronder in elk geval op de markten (voorheen rommelmarkten, vandaar de naam van de kapel) in het dorp.

- Sport: - Voetbalvereniging SV Oosterend.

- Gymnastiekvereniging Oosterend (GVO) is opgericht in 1952. "De gymvereniging kreeg les in de oude kleuterschool in de Schoolstraat (waar nu de kerk van de Gereformeerde Gemeente is). Er werd op gymschoenen getraind, want je wilde geen splinters in je voeten. In het midden van de oefenzaal stond een kachel die gestookt werd met steenkool. De steenkool was erg duur, dus samen gingen de leden naar het bos om dennenappels te zoeken. Het nadeel hiervan was dat de zaal soms helemaal vol rook stond. De toestellen die de vereniging op dat moment had waren allemaal tweedehands gekocht. Ook werden er toestellen zelf gemaakt, waaronder de eerste trampoline en de valmat. Die laatste werd door de leden zelf gevlochten. Door het ophalen van oud papier op heel Texel kwam er geld in kas (het oud papier levert de vereniging ook nu nog jaarlijks geld op). Hierdoor kwam er langzamerhand genoeg geld binnen om nieuwe toestellen te kopen. Zoals je ziet is de gymvereniging met niets begonnen, maar door wilskracht en samenwerking van de leden is het een bloeiende vereniging geworden." Aldus de vereniging op haar site.

Reacties

(2)

CMV Excelsior Oosterend is een fanfare.
Tot maart 2018 was malletband Excelsior onderdeel van de vereniging, deze is toen opgeheven wegens tekort aan leden. De rommelkapel bestaat uit leden van de fanfare, eventueel aangevuld met gastspelers van andere verenigingen.

Dank. Ik heb het erbij gezet.

Reactie toevoegen