Oldekerk

Plaats
Dorp
Westerkwartier
Westerkwartier
Groningen

gemeente_oldekerk_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Oldekerk anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Oldekerk anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

oldekerk_kloostermop_golden_raand_2010.jpg

Op een Google Street View-opname uit 2010 komen wij bij toeval deze compositie tegen in de tuin van een pand aan de weg Golden Raand in Oldekerk. Als iemand weet wat hiermee bedoeld werd, houden wij ons aanbevolen. (© Google)

Op een Google Street View-opname uit 2010 komen wij bij toeval deze compositie tegen in de tuin van een pand aan de weg Golden Raand in Oldekerk. Als iemand weet wat hiermee bedoeld werd, houden wij ons aanbevolen. (© Google)

oldekerk_klokkenstoel.jpg

Op het kerkhof van de in de 17e eeuw afgebroken Hervormde kerk van Oldekerk staat een oorspronkelijk 17e-eeuwse klokkenstoel (herbouwd in 1939). De klok dateert uit 1630. (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

Op het kerkhof van de in de 17e eeuw afgebroken Hervormde kerk van Oldekerk staat een oorspronkelijk 17e-eeuwse klokkenstoel (herbouwd in 1939). De klok dateert uit 1630. (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

Oldekerk

Terug naar boven

Status

- Oldekerk is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en de gemeente Westerkwartier. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1989. In 1990 over naar gemeente Grootegast, in 2019 over naar gemeente Westerkwartier.

- Wapen van de voormalige gemeente Oldekerk.

- Onder het dorp Oldekerk vallen ook de buurtschappen Gaarkeuken (voor een klein deel), Kroonsfeld, Kuzemer, Kuzemerbalk (deels) en Oosterzand.

- De dorpen Oldekerk en Niekerk en de daaronder vallende buurtschap Faan werken intensief samen en delen veel voorzieningen. Men beschouwt deze kernen lokaal dan ook gezamenlijk als een 'drielingdorp'. In de volksmond worden ze vaak gezamenlijk aangeduid als 'NOF', naar de eerste letters van deze drie kernen.

Terug naar boven

Naam

In het Gronings
Ollekèrk.

Oudere vermeldingen
1320 Aeldakerka, ca. 1375 Oldenkirke, 1385 Oldekerke, 1677-1678 Oldekercke.

Naamsverklaring
Betekent 'de oude kerk', naar de ligging naast Niekerk.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Oldekerk ligt O van het dorp Grootegast en ZW van de dorpen Zuidhorn en Niekerk.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Oldekerk 172 huizen met 1.002 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 76/442 (= huizen/inwoners) en de dorpen Niekerk 79/440 en Faan 17/120. De buurtschappen van de gemeente worden in dit jaar - in tegenstelling tot bij de meeste andere gemeenten - helaas niet apart gespecificeerd en zitten dus bij de dorpen inbegrepen. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ca. 1.200 inwoners. De komende jaren zal het inwonertal toenemen in verband met de nieuwe wijk Kroonsfeld.

Terug naar boven

Geschiedenis

Kerkelijk
Na de afbraak van de Hervormde kerk medio 17e eeuw (daar houden wij het maar op, want er doen vele verschillende jaartallen hierover de ronde) moet Oldekerk het ca. twee eeuwen zonder kerk doen. Pas in 1856 komt daar verandering in. In 1956 houdt de dominee in die tijd, H. de Zwart, een toespraak waarin hij de geschiedenis van 100 jaar Gereformeerde kerk in Oldekerk uit de doeken doet. Dat vind je onder de link. Hierna vatten wij er enkele alinea's uit samen met betrekking tot de begintijd: "Oorspronkelijk woonden in dit dorp en het naastgelegen Niekerk een aantal Afgescheidenen. Zij kerkten in Grootegast, waar sedert 20 juni 1835 al een Afgescheiden gemeente bestond. In 1852 deed ds. E. van de Berekamp (1821-1904) intrede in Grootegast. Hij heeft er ruim 46 jaar gestaan. Ds. Van de Berekamp was een zeer bijzondere persoonlijkheid. Tijdens zijn langdurige ambtsperiode in Grootegast hadden er geregeld geestelijke opwekkingen plaats, onder andere in Sebaldeburen, een dorp tussen Grootegast en Oldekerk. Menigeen kwam na bange zielestrijd tot blijde geloofsovertuiging.

Ouderling H.D. Drukker, eerst landbouwer, later bakker te Niekerk, was ouderling van de gemeente Grootegast. Hij heeft zich vooral ingespannen om voor Oldekerk tot instituering van een eigen kerk te komen. Nadat men te Grootegast had geconstateerd dat de inwoners van dat dorp bereid waren geld bijeen te brengen voor de bouw van een kerk met pastorie, ontving men van die zijde alle medewerking. Ten huize van Drewes Bos had op 13 maart 1856 de instituering van de Christelijke Afgescheidene Gemeente van Oldekerk plaats.

Ds. Van de Berekamp schreef in 1856 de volgende opdracht in het eerste notulenboek: ‘Ontvangt dit boek tot een bewijs van liefde, trouw en achting. Des Heeren gunst zij reis op reis uw hoop en uw verwachting. Schrijf hierin ter gedachtenis uw kerkelijke zaken. Door Gods geleide zult gij wis op rechte wegen raken. Gods gunst zij u altijd geleend, ook als gij saam vergaart. Tot nut van kerk en uw gemeent’ voor ’t kwaad Hij u bewaart. Hij geev’ u vrede t‘ allen tijd om samen, één van zin, zeer ver van bitt’re haat of nijd in broederlijke min, Zijn kerk alhier zo saam te bouwen, om ook eens ná deez’ tijd Gods kerk hierboven te aanschouwen’.

Weet u dat de gemeente van Oldekerk ook lange tijd gesteld was op het dragen van kuitbroek en steek door de dominee? Toen kandidaat G. Broekhuizen (1848-1938) in 1873 bevestigd was, schafte hij zich op verlangen van de gemeente een dergelijk gewaad aan. Deze uitmonstering van de predikant was vooral in de begintijd van de Afscheiding behoorlijk wijd verbreid en werd eind jaren dertig van de 19e eeuw zelfs een van de strijdpunten waardoor een kerkscheuring in de Christelijke Afgescheiden Kerk ontstond. Hoe dan ook, eens verscheen een predikant in zwarte jas op Oldekerks kansel, waarop één der kerkgangers riep: ‘Hé, daar heb je de koopman!’, om vervolgens verontwaardigd het kerkgebouw te verlaten."

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Oldekerk, kun je terecht bij de volgende instantie:

Aeldakerka, de Streekhistorische Vereniging voor Niekerk, Oldekerk, Faan en omstreken (in de volksmond 'NOF' genoemd), is opgericht in 1983 en telt inmiddels ruim 330 leden. De vereniging houdt zich actief bezig met allerlei zaken die te maken hebben met de geschiedenis van dit deel van het Westerkwartier. Het verleden wordt op verschillende manieren onderzocht en toegankelijk gemaakt. Niet alleen door studie, maar ook door bijvoorbeeld opgravingen, exposities, restauratie en archivering. Het plezier in de beleving van de streekgeschiedenis staat daarbij voorop.

"Wie met vakantie gaat naar verre streken bezoekt dan vaak oude kerken, kastelen of andere oudheden. We krijgen dan veel indrukken en informatie te verwerken. Het gekke is dat de meeste mensen lang zoveel niet afweten van de geschiedenis van hun eigen leefomgeving. Ja, dat de kerk in Niekerk heel oud is dat zie je zo. En dat er ooit een klooster stond op de Kuzemer is langzamerhand ook wel bekend. Maar wat was de invloed van dat klooster op de omgeving? en waarom heet Niekerk Niekerk als de kerk zo oud is? En waar lag dat Oldekerker meer? En wat had een Spaanse edelman hier ooit te zoeken? En hoe anders zag de dorpsgemeenschap er nog maar een halve eeuw geleden uit? Aeldakerka probeert de belangstelling voor de geschiedenis van de eigen streek te stimuleren. Want als je je eigen achtergrond kent, begrijp je de wereld om je heen een stuk beter.

Aeldakerka is actief. Drie keer per jaar worden ledenavonden georganiseerd met vaak een lezing. De vereniging beschikt over een uitgebreid archief en een collectie voorwerpen. Alle leden krijgen het 'Aeldakerker Neis', het verenigingsblad met informatie, verhalen en nog meer. Aeldakerka heeft inmiddels een aantal boeken en brochures uitgebracht en diaklankbeelden en videofilms tot stand gebracht, soms in samenwerking met andere organisaties. Uit de vereniging is een koor voortgekomen met een streekhistorisch repertoire. En dan zijn er de speciale projecten, zoals een studie naar het Kuzemerklooster, een 'bagel'project of opgravingen. Ook naar buiten toe stelt de vereniging zich actief op. Zo wordt jaarlijks meegewerkt aan de Open Monumentendag, worden projecten met anderen (zoals scholen) opgezet en zet Aeldakerka zich in voor het behoud van het cultuurhistorisch erfgoed op regionaal en provinciaal niveau.

Aeldakerka is er voor alle inwoners van Niekerk, Oldekerk, Faan en omgeving. Lidmaatschap van de vereniging betekent niet alleen voordeel voor jezelf, zoals gratis toegang tot de ledenavonden, toezending van 'Aeldakerka Neis' (4x per jaar) en korting op de eigen uitgaven. Ook stel je het bestuur van de vereniging in staat om de geschiedenis van je eigen leefomgeving een plek te geven in onze hedendaagse samenleving. En dat is belangrijk, al was het maar om onze streek een eigen gezicht, een eigen karakter te laten behouden. Om de kosten van het lidmaatschap hoef je het niet te laten. Hoewel Aeldakerka het zonder overheidssteun moet stellen is de contributie al jaren minimaal. Dat betekent dat je huisgenoten mee kunnen profiteren van de vele activiteiten van de vereniging." Aldus de vereniging op haar site.

Streekhistorische Vereniging Aeldakerka bezit een prachtig museum, genaamd het Verzoamelhuus, met als doelstelling de historie van Niekerk, Oldekerk en het Faan te behouden voor de toekomst.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In het NW van Oldekerk is de afgelopen jaren de nieuwbouwwijk Kroonsfeld ontwikkeld, die in totaal ruim 130 woningen omvat. De laatste kavel is in 2021 verkocht. Het uitbreidingsplan voorziet in de woningbehoefte voor het dorp en buurdorp Niekerk. Het plan kent een gevarieerde opzet qua woningtypen (vrijstaand, twee-ondre-een-kap, rijtjeswoningen, appartementen e.d.). Het betreft de wijk die wordt omzoomd door de wegen Oldekerkermeer in het N en Dwarsdiep in het Z.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- In tegenstelling tot wat je zou verwachten bij een dorp met de naam Oldekerk, heeft het dorp geen oude kerk (meer). Die is er wel geweest; de eerste stenen kerk, die uit de 12e eeuw dateerde, is in de loop van de 17e eeuw afgebroken (daarvóór was er al sprake van een houten kerk). Pas in 1856 krijgt het dorp weer een, Gereformeerde, kerk. Deze wordt in 1964 afgebroken omdat hij te klein en te bouwvallig wordt. In 1966 komt op dezelfde locatie de huidige Ichtuskerk (Eekebuursterweg 9) gereed, die tegenwoordig deel uitmaakt van de PKN-gemeente Niekerk - Oldekerk - Faan - Enumatil. De naastgelegen pastorie is in 1932 vervangen door het huidige exemplaar. De oude pastorie zie je, samen met de oude kerk uit 1856, op de ansichtkaart elders op deze pagina.

- Op het kerkhof van de in de 17e eeuw afgebroken Hervormde kerk van Oldekerk (Kroonsfelderweg 4) staat een oorspronkelijk 17e-eeuwse klokkenstoel (herbouwd in 1939), die in de plaats is gekomen van de kerk. De klok dateert uit 1630.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- De Avondvierdaagse (eind mei / begin juni) voor inwoners van Niekerk, Oldekerk en Faan start bij De Smidse in Niekerk.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Sportcentrum Eekeburen in Oldekerk is een zwembad met de faciliteiten Baby- en peuterzwemmen, Sauna, Aquarobics, Zwangerschapzwemmen, Meer bewegen voor ouderen, Aquajogging, Therapiezwemmen, Fitpas, Aquafitness, Fit plus en Leren zwemmen. Verder is er in het complex de Tremahal; een volledig geoutilleerde sporthal waarin meerdere takken van sport kunnen worden bedreven. Je kunt hierbij denken aan zaalvoetbal, tennis, korfbal, volleybal, turnen en dancemix. Al deze sporten worden door sportclubs binnen het dorp aangeboden. Daarnaast biedt de Tremahal ook mogelijkheden verhuur tijdens vrije uren. Bijvoorbeeld voor een bedrijfsvoetbal- of -volleybalevenement, wat gecombineerd kan worden met zwemmen en een warm of koud buffet na afloop in het sportcafé.

- Het Dorpsbos van Oldekerk is een 600 meter lang en 100 meter breed bosgebiedje. De bosjes zijn verschillend van opzet. Het beheer is er op gericht de belevingswaarde te vergroten door meer variatie in de beplanting te brengen. Vanuit de Langewolderweg kun je via de bomenweide het gebied in. Let op de poel vlak langs de weg. Al snel wordt de bomenlaan van moeraseiken bereikt. Deze bomen hebben in de herfst een schitterende dieprode kleur. Rechts maakt een kabouterpaal duidelijk dat dit de ingang is van het kabouterpad. Het kabouterpad gaat door een jong 0.7 ha groot essenbos. Aan de linkerzijde een beplanting met meer afwisseling door de zomereiken en de hazelaars. Na een greppel vinden we er vooral struikvormers waar de sleedoorn belangrijk is door de bloei en bessen. Middels het Struunpad dat ze hier hebben uitgezet kun je op een heel andere manier door het gebied. Stevige waterdichte schoenen zijn dan wel aan te bevelen!

Op de uitkijkheuvel heb je een mooi overzicht op het speelveld. De jeugd van Oldekerk kan hier voetballen, schommelen en er staan nog meer spannende uitdagingen voor alle leeftijden. Je hebt er ook mooi zicht op de poelen, de hoge populieren en het mooie eikenbosje waar het Struunpad doorheen voert. Komende van het Golden Raand bosje kun je het pad in dat naar de eendenkooi gaat. In het eerste stuk van de houtsingel staat een oudere eik die een zware blikseminslag heeft overleeft. Om het Kuzemerbosje te ervaren moet het pad naar de kooi gemeden worden en moet je rechtdoor lopen. Aan de linkerhand een opgaand essenbos waar ze hoogdunning toepassen. Aan de rechterzijde weer een gemengd bos.

Midden in deze bosjes bevindt zich het Kuzemerpoeltje. Dit poeltje is bijzonder mooi in evenwicht en er ontstaat een interessante waterplanten- en waterdieren wereld. Er leven al vele kikkers in dit poeltje. Om het poeltje willen ze minder gaan maaien waardoor het gras kan verruigen. Na een flauwe bocht wordt de Kuzemerweg bereikt. Daarmee is de tocht door het Dorpsbos beëindigd. Ter hoogte van het speelveld is er een fiets- of wandelpad doorsteek naar het Eendenkooi gebied. Je kunt ook uit het Dorpsbos gekomen linksaf de Kuzemerweg op om na 5 minuten het fietspad/wandelpad 'Waterkuzemer' te vinden dat je snel naar de Eendenkooi brengt. In het Dorpsbos zijn ruiters ook welkom. Vanaf beide ingangen is er een route uitgezet. Blijf wel op de route om schade aan de fiets- en wandelpaden te voorkomen.

- Van de vele eendenkooien die de provincie Groningen ooit telde, resten er nog slechts 2 nabij het Lauwersmeergebied, bij Ulrum. Alleen al in de regio zuidelijk Westerkwartier lagen ooit meer dan 10 eendenkooien, waarvan er geen enkele meer over is. Ook bij Oldekerk lag destijds een eendenkooi, behorende bij het zuidwestelijker gelegen klooster Kuzemer. In het graslandgebied tussen de dorpskern en het voormalige kloosterterrein aan de Kuzemerweg is nu weer een eendenkooi aangelegd. Deze ‘Kuzemerkooi’ bestaat uit een kooiplas met vangpijpen, omringd door dichte beplanting. Twee vangpijpen van de eendenkooi zijn compleet ingericht met beschoeiing, rietschermen, gaas en vanghok. Hierdoor is de werking van een eendenkooi voor een breed publiek aanschouwelijk gemaakt.

Bij de eendenkooi is een eenvoudig gebouwtje geplaatst. Dit ‘kooikershuisje’ heeft een afsluitbaar deel met toilet en werktafel, t.b.v. gebruik door onderhoudsvrijwilligers, scholen en een instelling voor verstandelijk gehandicapten. Een deel van het gebouwtje is open, waar recreanten informatie kunnen bekijken en kunnen schuilen. Hier is een infopaneel aangebracht, dat de historie, waarden en werking van eendenkooien behandelt. Op de oever van de kooiplas is een houten vogelkijkwand geplaatst, waardoor je watervogels kunt bekijken zonder ze te verstoren. Voor nadere informatie over de Kuzemerkooi zie de link.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Oldekerk, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Oldekerk (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Niekerk, Oldekerk en Faan van Dorpsbelangen op Facebook.

- Belangenvereniging: - De in 1964 opgerichte Stichting Dorpsbelangen Niekerk, Oldekerk en Faan heeft als doel de samenwerking van de inwoners in het werkgebied met hun verschillende levensovertuigingen en maatschappelijke groeperingen te bevorderen en daarmee de leefbaarheid in het werkgebied op een hoger peil te brengen, waarbij ieders standpunten en principes gerespecteerd worden. Het stichtingsbestuur beoogt dit te realiseren door: het beleggen van bijeenkomsten en vergaderingen; het organiseren van activiteiten op sociaal en cultureel gebied; het uitgeven van informatieblad De Dörpsproat. Naast de maandelijkse bestuursvergaderingen is er jaarlijks een dorpenoverleg met alle dorpsverenigingen in de gemeente Grootegast, en een groot overleg met het College van de gemeente Grootegast. Verder hebben ze nog het nodige overleg en samenwerking met de Zakenkring, ANBO 50+, PCOB en jeugdvereniging De Smidse.

- Onderwijs: - Basisschool Rehoboth. - Kinderdagverblijf 't Beukenootje en BSO De Beuk. - Terra Oldekerk is een middelbare school waar je de richting VMBO-Groen kunt doen. Dat houdt in dat je er van alles kunt leren over natuur, dieren, voeding en techniek. Ook heb je de gewone vmbo- vakken zoals Nederlands, Engels, Wiskunde en Biologie. Je zit in de schoolbanken, maar bent ook heel veel in de praktijk bezig. Lekker afwisselend dus.

- Muziek: - Showkorps D.I.N.D.U.A* uit Oldekerk is een zogeheten malletband, wat wil zeggen dat de bezetting uitsluitend uit slagwerkinstrumenten bestaat, zoals snaredrum, bassdrum, tenor, cymbals, xylofoon, marimba en bells. In de show wordt ook gebruik gemaakt van het frontensembe (o.a. concertmarimba, vibrafoon en timpani). De muziek wordt ondersteund door de colorguards, die een belangrijk onderdeel zijn van het visuele gedeelte (met behulp van o.a. vlaggen en rifles).De shows kennen vele tempowisselingen, waarbij risico’s in figuraties niet uit de weg worden gegaan. Een optreden is daarom een kleurrijk en boeiend geheel. Het showkorps verleent zijn medewerking aan diverse soorten lokale en regionale straatparades zoals Koningsdag, Wandelvierdaagse, Sinterklaas en bloemencorso's. In de afgelopen jaren heeft het showkorps meerdere successen behaald tijdens nationale en internationale concoursen, waaronder de Open Dutch Showcorps Championships, de contesten van Drumcorps Nederland, Musiktage Rastede en het Wereld Muziek Concours (WMC) in Kerkrade.
* Dat betekent: "Door Inspanning Nuttig Door Uitspanning Aangenaam".

- Sport: - Zwemclub ZENO (wat staat voor Zwemclub Eekeburen Niekerk Oldekerk).

- Tennisvereniging De Mepsche is een relatief kleine en gezellige vereniging met spelers van 10 tot 75 jaar. De tennisbanen bevinden zich op Sportpark Eekeburen. Afhankelijk van het weer kan vrijwel het hele jaar op de banen worden getennist.

- Genealogie: - Lidmaten Niekerk - Oldekerk - Faan 1653-1816.

Reactie toevoegen