Status

- Oldehove is een dorp in de provincie Groningen, in de streken Westerkwartier en Middag-Humsterland, gemeente Westerkwartier. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1989. In 1990 over naar gemeente Zuidhorn, in 2019 over naar gemeente Westerkwartier.

- Wapen van de voormalige gemeente Oldehove.

- Onder het dorp Oldehove vallen ook de buurtschappen Aalsum, Barnwerd, De Kampen, Electra (deels), Englum, Ikum, Kenwerd, Korhorn, Lammerburen en Selwerd. Dit zijn 10 buurtschappen in totaal.

Naam

In het Gronings
Olhoof.

Oudere vermeldingen
1392 kopie 15e eeuw van den Oldenhove, 1404 de Aldehave terre Hummerck, 1579 Oldehouen, 1781 Oldehove. In 1366 is sprake van ene Papo to Hove.

Naamsverklaring
Betekent 'bij de oude hofstede'.(1)

Ligging

Het dorp Oldehove grenst in het W aan het dorp Niehove, in het NW aan het dorp Lauwerzijl, in het N aan het water het Reitdiep en het dorp Zuurdijk, in het NO aan de dorpen Warfhuizen en Saaksum, in het O aan het dorp Ezinge en in het Z aan het dorp Den Ham, en ligt N van de dorpen Noordhorn en Zuidhorn, NO van de dorpen Niezijl en Grijpskerk, O en NO van het dorp Kommerzijl, O van het dorp Munnekezijl, ZO van de dorpen Houwerzijl, Zoutkamp en Ulrum, Z van het dorp Leens, ZW van de dorpen Wehe-Den Hoorn en Eenrum, WZW van het dorp Winsum, W van de dorpen Feerwerd, Garnwerd, Sauwerd en Bedum en NW van het dorp Aduard.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Oldehove 329 huizen met 2.323 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 52/365 (= huizen/inwoners), het dorp Niehove 45/310 en de buurtschappen Aalsum 12/60, Kenwerd 8/54, Barnwerd 17/114, Selwerd 13/96, Ruigezand 13/125, Ikema 13/95, Frijtema (Frytema) 13/90, De Kampen 5/29, Engelum 17/129, Kommerzijl (deels) 30/224, Balmahuizen 9/63, Heereburen 7/47, Gaaikemaweer 16/111, Uiterdijk 14/97 en Saaxum (Saaksum) 45/314. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 650 huizen met ca. 1.650 inwoners.

Recente ontwikkelingen

Dorpsvisie
"Graag wil ik u uitnodigen om de Dorpsvisie van Oldehove (2007) te lezen. U krijgt dan een goed inzicht in ons dorp met al haar kenmerken die een dergelijki dorp biedt. De Dorpsvisie laat u verder zien in welke richting het dorp de komende 10 tot 15 jaar zich kan ontwikkelen. Deze visie heeft een groot draagvlak, omdat het is samengesteld door een grote groep inwoners van ons dorp. Zo zijn voor het maken van deze Dorpsvisie diverse gespreksavonden gehouden in het dorp, waar vele mensen hun mening hebben gegeven over diverse zaken die zoal in een dorp spelen. De ontwikkeling van het platteland is tegenwoordig een zeer belangrijke zaak geworden voor de mensen die er wonen en werken. Wij als bewoners van dit dorp moeten steeds alert blijven dat we goed vooruit kijken wat we met ons dorp willen en kunnen doen. Een Dorpsvisie is dan ook nodig om op lange termijn deze richtlijnen uit te zetten. De Dorpsvisie zal de komende jaren als een rode draad gaan fungeren voor het bestuur van Dorpsbelangen, om de belangen van de inwoners te vertalen naar de gemeente.

Met de gemeentelijke herindeling ging Oldehove over naar de gemeente Zuidhorn. Dat was voor beide partijen wel even wennen. Bij de inwoners heerste een gevoelsmatig wantrouwen tegen het veel grotere Zuidhorn. We mogen nu wel zeggen dat dit is aan slijten, en vele nieuwe inwoners van ons dorp niet anders meer weten dan dat het dorp deel uit maakt van de gemeente Zuidhorn. Wel moeten we er voor waken dat ons dorp zijn eigenschappen bewaart en zijn eigen unieke functie in dit gebied behoudt. Dit zullen wij als vertegenwoordigers van het dorp proberen waar te maken richting de bestuurders van de gemeente. We maken deel uit van het Middag-Humsterland dat momenteel erg in de belangstelling staat, en om te begrijpen in wat voor uniek gebied we wonen, hoeven we alleen maar goed om ons heen te kijken. We moeten dan ook als bewoners van dit gebied en de gemeente er op toezien dat dit bewaard blijft voor de komende generaties. Ons dorp heeft zijn eigen karakter en ze moet deze gewoon proberen te behouden.

De behoefte om meer invloed op de eigen toekomst te kunnen uitoefenen is de reden geweest voor het opstellen van deze Dorpsvisie. We mogen met zijn allen trots zijn op het resultaat. Er is door de deelnemers veel werk verricht. Het bleek best lastig om een dorpsvisie op te stellen. Door naar argumenten te luisteren is er ook wederzijds begrip ontstaan en worden keuzes beter begrepen. Ook is er sprake van een groeiend vertrouwen richting de gemeente en de politiek. Dit is het gevolg van meer en verbeterde communicatie. Hierdoor is een goede samenwerking ontstaan met leden van het college, raadsleden en ambtenaren. Door al deze ontwikkelingen mag je gerust stellen dat Oldehove het nog niet zo slecht doet, en het hier nog niet zo slecht vertoeven is.

Een belangrijke rol in het opstellen van de Dorpsvisie zijn de bewoners geweest die deel hebben genomen aan de gespreksavonden, de werkgroep, Dorpsbelangen, vele andere vrijwilligers en de professionele hulp van de toen nog Vereniging Kleine Dorpen Groningen (VKDG), tegenwoordig Vereniging Groninger Dorpen (VGD). De financiële bijdrage van de provincie Groningen en de gemeente Zuidhorn was een onmisbaar geheel. We willen namens het bestuur van Dorpsbelangen al deze mensen hartelijk bedanken voor hun inzet die ze hebben gepleegd voor het tot stand komen van deze Dorpsvisie. Door de tijdsduur van het maken van deze dorpsvisie zullen bepaalde zaken die belicht worden reeds gerealiseerd en derhalve niet meer actueel zijn. Ik wens u veel leesplezier. Klaas Stol, voorzitter Dorpsbelangen Oldehove."

Bezienswaardigheden

- Oldehove heeft 12 rijksmonumenten.

- De Hervormde (PKN) Ludgeruskerk of Liudgerkerk in Oldehove (Kerkpad 2) is een romanogotisch bouwwerk uit de middeleeuwen, gewijd aan Liudger van Münster. Het eenbeukige kerkgebouw is gebouwd in de 13e eeuw en was oorspronkelijk overwelfd. Aan de noordkant heeft de gevel vrijwel ongeschonden de eeuwen overleefd. De zadeldaktoren dateert uit de 15e eeuw. Kerk en toren zijn beide verbouwd in 1664, waarbij sloopmateriaal van het klooster Aduard is gebruikt. Daarbij kreeg de toren een ingangsportaal in classicistische stijl. De preekstoel en de herenbanken stammen uit de 17e eeuw.

Onder de kerk bevinden zich twee grafkelders. Een daarvan bevat de graftombe van de uit Wenen afkomstige gravin Margaretha von Cobentzel, de omstreeks 1730 overleden echtgenote van een lid van het geslacht Ripperda. Ook is er een gedenksteen voor Douwe en Aedsge Martens Teenstra, die de Ruigezandsterpolder in 1794 hebben drooggemaakt. Het kerkorgel is in 1903 dankzij een particulier legaat geplaatst door de gebroeders Van Oeckelen uit Harenermolen. Het is in 1971 door Mense Ruiter gerestaureerd. De kerk maakt tegenwoordig deel uit van de Protestantse (PKN) Gemeente Oldehove en Niehove, waarbij de kerk nog altijd in gebruik is. Sinds 2013 is de kerk in bezit van Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK). Een lokale commissie van de SOGK organiseert er tentoonstellingen en concerten.

- "De huidige Gereformeerde (PKN) kerk van Oldehove (Wilheminastraat 22), met aangebouwde vergaderruimte, is in 1929 gebouwd naar een ontwerp van de architecten Van Wijk en Broos uit Groningen, in een stijl waarin Amsterdamse School-elementen zijn te herkennen. De kerk is gebouwd omdat de oude kerk uit omstreeks 1864, gelegen aan de straat, te klein was geworden. De nieuwe kerk werd teruggerooid, waardoor aan de voorzijde een plein werd gevormd. Opvallend aan de kerk is de plattegrond, die is opgebouwd uit een achthoek met twee tegenover elkaar gelegen langere zijden. In 1968 is het portaal aan de achterzijde vergroot met een keukentje. In 1973 is de indeling van de vergaderruimte gewijzigd en vergroot met een nieuw volume aan de zuidzijde. In 1987 vindt wederom een uitbreiding plaats. De nieuwe aanbouwen komen wegens te weinig architectonische kwaliteit en te geringe ouderdom niet voor bescherming van rijkswege in aanmerking. In het interieur, dat vrij gaaf is, zijn de preekstoel, het podium en het orgel vernieuwd. Tevens is het glas-in-lood uit de vensters verdwenen. De kerk is opvallend gelegen aan de Wilhelminastraat. Aan de linkerzijde staat de oude pastorie, die wegens teveel wijzigingen niet voor bescherming van rijkswege in aanmerking komt." Aldus de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

- Koren- en pelmolen De Leeuw staat in het centrum van Oldehove (Molenstraat 8). De molen is in 1855 gebouwd en is tot op de dag van vandaag, zij het met enkele onderbrekingen, professioneel in gebruik geweest. De molen is een aantal malen gerestaureerd. Bij de laatste restauratie in de jaren negentig van de 20e eeuw is de gehele kap vervangen. De molen is voorzien van vier wieksystemen, te weten de stroomlijnsystemen Dekker en Van Bussel en daarnaast Ten Have-kleppen en zelfzwichting. De molen is als zodanig uniek in Nederland. De molen wordt door de vierde generatie van het molenaarsgeslacht Reitsema bemand. In het tegen de molen aangebouwde pakhuis is een molenwinkel met producten die door de molen zijn gemalen. De winkel is elke vrijdag- en zaterdagmiddag geopend.

- Niet ver ZO van molen De Leeuw in Oldehove staat Molen Aeolus (Schipvaart 10), die in 1846 als koren- en pelmolen is gebouwd. Al rond 1920 zijn de pelstenen verdwenen, maar de molen is als korenmolen altijd professioneel in gebruik gebleven. De molen heeft een aantal restauraties ondergaan en is weer helemaal maalvaardig. Molenaarsfamilie Reitsema, die ook de hierboven beschreven molen De Leeuw draaiende houdt, maalt op ambachtelijke wijze met deze molen. De molen is vanwege zijn functie als productiemolen slechts na afspraak met de molenaar te bezoeken.

- Als je je afvraagt wat het opschrift 'Ol vermoaning' aan de gevel van het pand op Jensemaweg 5 - in het Z buitengebied van Oldehove - betekent; dat herinnert aan de locatie waar in de 18e en vroege 19e eeuw de Humsterlandse doopsgezinden hun godsdienstoefeningen hielden. De doopsgezinden noemen hun kerken 'vermaning'.

- Oorlogsmonument Oldehove is opgericht ter nagedachtenis aan vier tijdens de Tweede Wereldoorlog omgekomen inwoners van deze voormalige gemeente. Het monument staat in een plantsoen achter de Ludgeruskerk en is ontworpen door beeldhouwer Gosse Dam (1950).

Jaarlijkse evenementen

- Mega Après Ski Party Oldehove (op een zaterdag in maart).

- Op Koningsdag (in 2020 voor de 12e keer) is er in Oldehove de Oranjerun door het unieke Middag-Humsterlandgebied, waarbij je kunt kiezen uit de afstanden 5, 10 of 16,1 km (10 mijl). Sinds 20-18 is er ook de kidsrun. Kinderen t/m 7 jaar kunnen meedoen aan deze run van ca. 500 meter (2 rondjes op de Schipvaart). Verder is er op deze dag ook een rommelmarkt in het dorp en zijn er ook springkussens en/of pannaveldjes. Vanaf 20.00 uur is er een optreden van een live band. De toegang tot de feesttent is gratis.

- Feestweek (september).

- Tentfeest Oldehove (weekend in oktober).

Eten en drinken

Streeksuper
Tot voorjaar 2019 spande het erom of de dorpswinkel zou kunnen blijven bestaan. Supermarktketen Spar heeft namelijk besloten om te stoppen met de formule Attent. Om van de Attent in het dorp een Spar te maken, zou fors moeten worden geïnvesteerd. Die investering was volgens exploitant (sinds 2010) Eric Brands niet verantwoord. Oldehove dreigde daarmee zijn dorpswinkel kwijt te raken. Brands is er uiteindelijk per juli 2019 ook mee gestopt. De vorige exploitant en nog altijd eigenaar van het pand, Allert Riepma, woont boven de winkel, en heeft zich ingezet om een dorpswinkel voor het dorp te behouden. Hij is in gesprek geweest met diverse gegadigden om een verswinkel zoals in Noordhorn te realiseren. Gelukkig ging ook hier het gezegde "Als de nood hoog is, is de redding nabij" op: in juli 2019 is de Attent omgevormd tot Telintels Streeksuper.

Wim Telintel was jarenlang bedrijfsleider op een boerenbedrijf in het dorp, daarna in België. Zijn echtgenote Petra werkte tot ze voor het eerst naar Groningen verhuisden in een winkel, en had al eens laten vallen dat ze graag een eigen ‘streekwinkeltje’ zou willen. Toen ze in 2016 weer in Groningen terecht kwamen, leefde dat gevoel weer op. Ze vernamen dat de ondernemer van de supermarkt in Oldehove ermee wilden stoppen. Ze hebben de boel doorgelicht en gekeken wat er anders moest om de zaak bestaansrecht te geven en hebben de knoop doorgehakt om er met Telintels Streeksuper voor te gaan. "Jarenlang hebben wij in het dorp gewoond en we geloven dat hierin een boterham te verdienen valt. Als het in Ezinge en Noordhorn lukt een buurtsuper te runnen, moet dat hier toch ook kunnen? Alle voorzieningen zijn hier nog aanwezig. Dan mag een supermarkt niet ontbreken", aldus Wim Telintel.

Wim en Petra Telintel gaan samen met dochter Anne-Marie inzetten op vers en streekproducten, waarmee ze zich willen onderscheiden van de ‘gewone’ supermarkten. “Qua prijs kunnen we niet op tegen een Jumbo of Albert Heijn, dat kunnen we wél met het assortiment. We betrekken onze producten zoveel mogelijk bij lokale, ambachtelijke bedrijven. De groente vullen we aan met producten van Postuma uit IJsselmuiden. Zij werken voornamelijk met Nederlandse gewassen en ze hebben een eigen snijlijn. Want ook kant-en-klaar gesneden groente moet je als super in huis hebben. Ook krijgen we een behoorlijk assortiment met biologische producten uit de omgeving. Door zoveel mogelijk af te nemen van lokale bedrijven willen we het verschil maken. Mensen zijn verzekerd van eerlijke, verse en ambachtelijke producten.”

Wat kunnen mensen zoal aantreffen in Telintels Streeksuper? Hou je vast: Brood van Bakker Leistra uit Ezinge (die zijn vestiging in het dorp in 2019 heeft gesloten), vlees van Slager Gelsema uit Aduard, boerenkaas van de Rode Schuur uit Oldehove, biokaas van Kleikracht uit Winsum, bio zuivelproducten van De Venehoeve uit 2e Exloërmond, biologisch-dynamische kaas/melk en zuivelproducten van WaddenMax uit Hornhuizen, gepasteuriseerde boerenkaas/melk en zuivelproducten van De Gelder uit Tijnje, boerenijs van Rianne’s Boerderij ijs uit Niehove, fruit en fruitsappen van Oudebosch uit Kommerzijl, biologische groenten van de Bio Bakker uit Munnekezijl, vollegrondsgroenten van Goudgewas uit Roodeschool, aardappelen van Van Zwol uit Spijk, geitenkaas/zuivel/vleesproducten van Ter Veen uit Dorkwerd, bloemen van Drint uit Grijpskerk, verse groente en fruit van Postuma uit IJsselmuiden, en alle gangbare kruidenierswaren. Verder nog de services bezorgdienst, Post NL punt, OV oplaadpunt en koffiecorner. Nou, als je dit leest kunnen veel grotere dorpen daar jaloers op zijn!

Financiering door banken om de winkel te vernieuwen was lastig of anders wel prijzig, omdat ze het pand immers niet in eigendom hebben dus geen onderpand. Een groot deel, 20.000 euro, hadden ze al bij elkaar dankzij lokale ondernemers die hun plan steunen. Voor de resterende benodigde 30.000 euro hebben ze een crowdfund actie uitgevoerd. Dat werkte als volgt: Stel: je legde 100 euro in. Daarvoor kreeg je 110 euro aan tegoedbonnen voor boodschappen. Het eerste jaar mocht je die niet besteden, na het eerste jaar kon je ieder half jaar een vierde deel besteden. In dit geval dus 27,50 per half jaar. Na drie jaar heb je dan je geld terug plus tien procent rente in boodschappen. Op deze manier konden mensen die dorpswinkel Telintels Streeksuper in Oldehove een warm hart toedragen dat in daden omzetten door ook zélf een bijdrage te leveren om de winkel overeind te houden. (bronnen o.a. nieuwssite Westerkwartier, maart 2019, de Streekkrant, mei 2019, en nieuwsbrief Dorpsbelangen, mei 2019)

Links

- Algemeen: - Site van en over Oldehove.

- Nieuws: - Dorpskrant Oldehove (1x per kwartaal) is via de link ook online te lezen.

- Belangenvereniging: - Dorpsbelangen Oldehove is opgericht om de culturele en maatschappelijke belangen van de inwoners te bevorderen. Dorpsbelangen heeft zich de volgende taken gesteld: aanspreekpunt voor verenigingen en dorpsbewoners; spreekbuis richting overheid en bedrijfsleven; promotie van dorp en omgeving; ontwikkelen dorpswijzer (haalbare concrete projecten die op voldoende steun kunnen rekenen); organisatie dorpsactiviteiten; jaarlijks 'rondje dorp' (inventarisatie wat beter kan in het dorp); conflictbemiddeling.

- Dorpshuis: - "Dorpshuis 't Humsterland vervult al jaren een belangrijke sociale en culturele functie in het dorpsleven van Oldehove en omgeving en is een ontmoetingscentrum voor jong en ouder. Verschillende verenigingen, clubs en gezelschappen maken gebruik van de faciliteiten van het dorpshuis. Zo is de grote zaal voorzien van een (toneel)podium, geluidsinstallatie, filmscherm en beamer. Daarnaast is het dorpshuis uitermate geschikt voor feesten, partijen, evenementen, lezingen, workshops en veel meer!"

- Onderwijs: - Op Basisschool Onder de Wieken in Odehove werken ze in jaargroepen. Kinderen van ongeveer dezelfde leeftijd zitten bij elkaar. De jaargroepen zijn op deze school gecombineerd tot vier klassen. groep 1/2, 3/4, 5/6 en 7/8. Ze besteden veel aandacht aan opbrengstgericht werken. Dit betekent dat het onderwijsproces wordt vormgegeven rondom een leerdoel. Na de les wordt er gekeken of het gestelde doel gehaald is. Op basis hiervan worden de doelen bijgesteld of nieuwe doelen geformuleerd. Voor hen is ieder kind uniek. In hun onderwijs houden zij daarom rekening met verschillen. Ze passen de leerstof daar waar nodig aan in moeilijkheid, tijd en tempo. Naast de cognitieve ontwikkeling hebben zij ook aandacht voor het verschil in talenten en belangstelling van ieder kind. Vakken als gymnastiek, tekenen, handvaardigheid en techniek nemen daarom evenzeer een belangrijke plek in op het lesrooster.

Sinds 2017 zijn zij gestart met het invoeren van de 7 gewoontes van Covey. Deze gewoontes dragen bij aan de ontwikkeling en de relaties van het kind. Het gaat over zicht en grip krijgen op je eigen rol in allerlei situaties. De 7 gewoontes kleuren de dagelijkse praktijk bij hen op school. Zo maken zij de leerlingen eigenaar van hun leerproces. Dit betekent dat de leerlingen nauw betrokken zijn bij het opbrengstgericht werken. Maar ook bij het opstellen van de klassenregels en bij het oplossen van bijvoorbeeld ruzies op het plein. De 7 gewoontes van Covey sluiten eveneens goed aan bij hun christelijke identiteit. Er is ruimte voor respect, denken in overvloed, elkaar iets gunnen, en acceptatie.

- Muziek: - Muziekvereniging Juliana Oldehove is opgericht in 1921. De vereniging werkt mee aan kerk- en zangdiensten, geeft jaarlijks een of meer concerten, en neemt jaarlijks deel aan een concours. Verder werken ze mee aan dorpsactiviteiten zoals Koningsdag, 4 mei en het binnenhalen van Sinterklaas. De fanfare heeft ca. 30 leden en daarnaast is er nog een jeugdorkest met ca. 20 leden.

- Nadat Marten Zijlstra zich samen met zijn gezin gevestigd had in Zoutkamp kwam hij in 1975 in contact met vereniging Dorpsbelangen, waar hij al snel werd ingelijfd in het bestuur. Vanuit de gezamenlijke passie voor de muziek ontstond hier met de toenmalige voorzitter Jan bij de Lei het idee om een blaaskapel op te richten. Zo ontstond in 1976 het muziekgezelschap de Soltkamper Bloazers. In de loop der jaren daalde het ledental gestaag. Dat was ook het geval bij fanfare Aeolus in Oldehove. Men besloot in 1987 samen te gaan tot muziekvereniging de Oldkampbloazers (in welke naam elementen van de beide dorpsnamen zijn verwerkt). "De vereniging heeft ups en downs gekend, maar door de bezieling in deze muzieksoort ben je geneigd om nooit te stoppen met deze vorm van ontspanning. Want laten we eerlijk zijn, wat is er nou mooier dan samen muziek te maken, waarvan je zelf geniet samen met het publiek."

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. OKVC is opgericht in 1921. Hoe dat zo gekomen is, en hoe het de vereniging daarna is vergaan, kun je lezen op de pagina Geschiedenis v.v. OKVC.

- Veiligheid: - Brandweerpost Oldehove is een van de 39 brandweerkazernes in de provincie Groningen. 17 vrijwilligers hier actief om de brandveiligheid van de inwoners te vergroten.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Oldehove.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)