Status

- Obdam is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek West-Friesland, gemeente Koggenland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2006.

- De gemeente Obdam is in 1979 vergroot met de gemeente Hensbroek.

- Wapen van de voormalige gemeente Obdam.

- Onder het dorp Obdam vallen ook de buurtschappen Berkmeer en Obdammerdijk.

Naam

Oudere vermeldingen
Begin 13e eeuw kopie ca. 1420 Opdam, ca. 1312 Updamme, 1319 Opdamme, Opdam, 1326 Opdam, ca. 1338 Updam, 1343 Opdamme, 1573 Vpdam, 1599 Updam, 1665 Opdam, 1680 herdruk 1745 Opdam.

Naamsverklaring
"Samenstelling van dam 'waterkering' en het voorzetsel op 'boven, hoger gelegen'. Vergelijk voor de vormingswijze Uitdam en de waternaam Aandam bij Zuiderwoude, 1628 Aendam."(1)

Ligging

Het dorp Obdam ligt O en NO van de stad Heerhugowaard, O van het dorp Broek op Langedijk, OZO van het dorp Zuid-Scharwoude, ZO van de dorpen Veenhuizen en De Noord, ZZO van het dorp Oude Niedorp, ZW van de dorpen Hoogwoud, Opmeer en Spanbroek, WZW van het dorp Wadway, W van het dorp Wognum, WNW van het dorp Zuidermeer, NW van het dorp Spierdijk en NO van de dorpen Hensbroek en Oterleek.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Obdam 108 huizen met 659 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 62/389 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Wogmeer (deels) 15/94, Spierdijk (deels) 14/90 en Berkmeerdijk (deels) 17/86. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 2.400 huizen met ca. 5.900 inwoners.

Geschiedenis

Archeologie
In het begin van de Tachtigjarige Oorlog tussen het katholieke Spanje en de opstandige Nederlanden, namen de protestanten in West-Friesland na 1573 het bestuur over. Zij verboden de katholieke geloofsbeleving en sloten de 'paapse' kerken. Katholieken die toch in het geheim hun geloof wilden praktiseren, gingen over tot de bouw van schuilkerken. Ook in Obdam hielden katholieken hun diensten in een schuilkerk. Nadat de parochie de oude st. Victorkerk begin 19e eeuw weer terugkreeg, is hij gesloopt. Het orgel van de kerk is nog bewaard gebleven en hangt in de kerk van De Cocksdorp op Texel.

In 2015 zijn resten van deze schuilkerk aan de Lutkedijk opgegraven. De bekende West-Friese pastoor Paul Vlaar (die in het dorp geboren is) heeft er een mis gehouden. Ongeveer 200 kerkgangers waren bij de mis aanwezig. De opgraving gebeurde in het kader van een leerproject van studenten van de Saxion Hogeschool in Deventer. Zij deden dat in samenwerking met Stichting Oud Obdam-Hensbroek en Archeologie West-Friesland. Er zijn onder andere funderingen en aardewerken kommen aangetroffen. Boer Ted Wester, die het land gebruikt voor veeteelt, had al eerder door dat hier iets te vinden moest zijn: “Bij het ploegen vonden we wel vaker wat stenen, waarvan we altijd dachten dat het wel van de kerk moest zijn. Nu hebben we dus bewijs.” De schuilkerk had vermoedelijk het uiterlijk van een houten veldschuur.

Heemkunde
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij Stichting Oud Obdam - Hensbroek, "die in 1984 is opgericht met als doel het verzamelen van informatie over de geschiedenis van de dorpen en het beschikbaar stellen van deze informatie in de vorm van publicaties en exposities. De stichting prijst zich gelukkig met een prachtig onderkomen en een enthousiaste groep vrijwilligers. Je kunt donateur worden voor minimaal 18 euro per jaar. Donateurs ontvangen 2x per jaar het magazine van de stichting. De stichting heeft als thuishaven 't Tuinhuis (Willibrordustuin 1). Met uitzondering van de maanden juli en augustus ben je er op de 1e zondag van de maand van 14.00-16.00 uur welkom voor een praatje, een vraag of voor het bekijken van foto's. De koffie staat klaar. Verder kun je altijd contact opnemen met een van de bestuursleden."

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
Obdam heeft 6 rijksmonumenten.

Sint-Victorkerk
De huidige RK Sint Victorkerk in Obdam (Dorpsstraat 151) is in 1892 gebouwd ter vervanging van een kleinere gelijknamige kerk die aan de overzijde van de straat stond. Architect Adrianus Bleijs ontwierp een driebeukige neoromaanse kruisbasiliek. De beide klokken en het doopvont werden uit de oudere kerk meegenomen. De klokken werden in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gevorderd, maar een van de klokken kon na de oorlog worden teruggeplaatst. De tweede klok ging verloren en werd vervangen. In de kerk hangen kruiswegstaties in reliëf uit 1910 van kunstenaar E. van Ternelmont. In de apsis van het priesterkoor zijn zeven grote schilderingen gemaakt, waarvan er vijf een scène uit het Oude Testament uitbeelden, een de heilige drie-eenheid en een Maria met het kind Jezus, geflankeerd door twee engelen.

De toren is 45 meter hoog. De kerk heeft 400 zitplaatsen, die met kerstmis kunnen worden uitgebreid tot 600. Ter gelegenheid van een parochiebedevaart naar Lourdes is in 2006 bij de kerk een nieuwe kapel gebouwd ter ere van Maria. De Sint-Victorkerk werd bij een verkiezing van het Noordhollands Dagblad in 2008 tot mooiste kerk van Noord-Holland gekozen. In 2009 dong de kerk mee naar de titel "De Mooiste Kerk van Nederland" bij een verkiezing van de NCRV, maar won niet. De kerk valt onder de Sint-Victorparochie en is een provinciaal monument.

Molen Weel en Braken
- Molen Weel en Braken (Braken 11) is een wipmolen. Hij bemaalde voorheen de polder Weel en Braken. De polder werd in eerste instantie bemalen door een gang van twee wipmolens waarvan deze molen de ondermolen was. In de 18e eeuw is de bovenmolen verwijderd, en werd deze molen vervijzeld. De molen is nog tot 1966 in functie geweest, daarna werd de bemaling overgenomen door een paar elektrisch aangedreven pompjes. Na een ruilverkaveling met peilverlaging in 1970 is de bemalingsfunctie van de molen compleet verdwenen. In 1972 is de molen aan de gemeente Obdam verkocht. Na een restauratie in 1972/1973 draaide de molen weer geregeld. In 2008 is de molen stilgezet vanwege de slechte staat van het gevlucht. In 2012 zijn nieuwe roeden gestoken. Sindsdien wordt er weer gedraaid. De molen is doorgaans op zondag te bezoeken als de molen draait, en op afspraak.

Obdammermolen
De Obdammermolen staat in buurtschap Obdammerdijk en wordt daarom aldaar beschreven.

Berkmeermolen
De Berkmeermolen staat in buurtschap Berkmeer en wordt daarom aldaar beschreven.

Raadhuis
- Het rijksmonumentale voormalige raadhuis (Dorpsstraat 106) dateert uit 1875 en is ontworpen door A.C. Bleijs. De gemeente liet in 1832 het toenmalige raadhuis verbouwen. In dat raadhuis zaten niet alleen de gemeenteraad, maar ook het polderbestuur en de basisschool. De hoofdonderwijzer had er eveneens zijn woning en schoollokaal. In 1875 is het oude raadhuis vervangen door het huidige pand. Het gebouw was tevens in gebruik als polderhuis. Het bestuur van de polder Obdam betaalde de helft van de bouwkosten, zodat het ook gebruik kon maken van het raadhuis en geen eigen pand hoefde te bouwen. Na de gemeentelijke herindeling van 2007 is getracht een passende maatschappelijke functie voor het pand te vinden, maar dat is niet gelukt. Daarom is het pand verkocht aan een particulier, die er wilde gaan wonen en tevens zijn galerie wilde vestigen. Op 22 november 2019 is hier de vergunning voor verleend. Op 1 december 2019 brak er door onbekende oorzaak brand uit in het pand, waardoor het grotendeels verloren is gegaan. Onder andere het dak is bijna volledig ingestort. Stichting Salvage en de gemeente bekijken of het pand gered kan worden, of dat het als verloren moet worden beschouwd. Wethouder Caroline van de Pol vertelt in de reportage onder de link dat ze heeft overwogen om het pand te kopen, omdat zij het het mooiste pand van heel Koggenland vond.

Grenspaal
De grenspaal tussen het dorp en buurdorp Hensbroek (bij Dorpsstraat 1) geeft de grens aan tussen de beide vroegere 'bannen'. De banpaal is in 1835 geplaatst. Boven op de banpaal staat een vlampot. Op de zijkanten staat aangegeven welk dorp aan welke zijde ligt. Op de grenspaal staat eveneens een jaartal vermeld: 1833, dit wijkt af van wat er in de boeken vermeld wordt: 1835. De banpaal bestaat in essentie uit twee delen; het bovenste deel is het vierkante iets taps toelopende bovenstuk met daarop een vuurpot en het wapenschild van Obdam. Het bovenstuk rust op vier bollen die weer op een vierkant voetstuk staan. Het vermoeden bestaat dat de banpaal niet als zodanig besteld is bij de steenhouwer, mogelijk is het uit een voorraad gekocht en was het in eerste instantie bedoeld als grafmonument.

Villa
Op Dorpsstraat 111 staat een rijksmonumentale, rond 1880 naar ontwerp van A.C. Bleijs gebouwde villa in eclectische trant, waarbij muurwerk en gevelsculpturen in de trant van onder meer de neo-renaissance samengaan met een schilderachtige kapbehandeling. De villa, in oorsprong gebouwd als notariswoning, staat aan de oostzijde van de Dorpsstraat, in het centrum van Obdam. De noklijn is evenwijdig aan de straat. De eenlaags aanbouw aan de achterzijde valt buiten de bescherming. De villa is van algemeen belang uit cultuur- en architectuurhistorisch oogpunt als gaaf bewaard gebleven voorbeeld van laat 19e-eeuwse villa-architectuur op het platteland. De villa heeft situationele waarde door de prominente stedebouwkundige situering.

Gevelstenen
Gevelstenen in Obdam.

Evenementen en activiteiten

Concerten en theater in voormalige Hervormde kerk
"De voormalige Hervormde kerk van Obdam is in 1880 gebouwd in opdracht van de familie Bentinck. Het is een eenvoudig zaalkerkje, dat ruimte biedt aan ruim 100 tot maximaal 120 bezoekers. De herenbanken en het koorhek zijn in het verleden verwijderd. Het gebouw is geen monument. In 1993 is de stichting begonnen met het vervallen gebouw op te knappen. Dit proces is in 2001 grotendeels afgerond. Het resultaat is verbluffend. Binnen en buiten ziet het gebouw er fantastisch uit. Het orgel in de kerk is in 2010 gerestaureerd.

Aanvankelijk stond er een kerkje voor de protestantse gemeenschap op de plaats waar nu de Victor’s hof is gebouwd. Het katholieke bevolkingsdeel bestreed het eigendomsrecht van deze kerk en in dit geschil trok de protestantse gemeenschap van Obdam aan het kortste eind. In 1802 zaten zij opeens zonder kerk. De gemeente stond hen toe de gebedsdiensten tijdelijk in het dorpsschooltje te houden. In 1803 kocht graaf van Wassenaar een pand aan tegenover de huidige kerk, dat ingericht mocht worden als gebedshuis en pastorie.

Op 12 mei 1881 is de eerste steen gelegd van de Hervormde kerk (Dorpsstraat 38) die we nu kennen als het Brakenkerkje. De kerk is op 15 januari 1882 in gebruik genomen als hervormde kerk en heeft als zodanig 110 jaar dienst gedaan. Het huidige orgel is als gebruikt pijporgel aangekocht van de firma Spanjaard uit Alkmaar. Als gevolg van de beperkte middelen van de kerkelijke gemeente en het afnemend ledental heeft de kerkenraad in 1992 besloten de kerk te koop aan te bieden. Een aantal Obdammers heeft toen de koppen bij elkaar gestoken en een stichting opgericht die eind 1992 de kerk voor een symbolische gulden kon overnemen. Het betekende het begin van een grondige renovatie, waarbij bijna niets is overgeslagen en in twee fasen ook gedeeltes konden worden aangebouwd.

De volledige bouw, aankoop benodigde grond, inrichting kerk en plantsoen kwam in 1881 uit op fl 26.000,--. De kosten van het volledige herstel kwamen, ondanks de ca. 8.000 uren vrijwilligerswerk, waar ook vaak een beroep werd gedaan op vakmensen, uit op een veelvoud hiervan. Het resultaat mag er echter zijn: een in goede staat verkerend gebouw dat er zowel van buiten als van binnen fraai uitziet en voor vele Obdammers de oorspronkelijke onbekendheid heeft verloren nadat zij voor een van de vele activiteiten en bijeenkomsten die er inmiddels zijn gehouden de kerk bezochten. Het orgel in de kerk is gerestaureerd en weer bespeelbaar. De stichting ijvert niet alleen voor de instandhouding van het gebouw, maar wil het laten uitgroeien tot een plek van samenkomst voor alle Obdammers.

De tijd van exploitatie was aangebroken. Het bestuur ging zich meer en meer richten op activiteiten die tot doel hadden om de nodige financiën te vergaren voor het beheer en onderhoud van het gebouw. Van een enkele optreden per jaar is er een volwaardig programma programma ontstaan dat voldoet aan een ieders verwachting. Een programma voor oud en jong. Op de website is een totaaloverzicht te zien van de activiteiten. De naam van het Brakenkerkje is alom bekend in Noord-Holland. De bezoekers komen vanuit de hele provincie en ook van daar buiten. Artiesten weten de weg te vinden." Aldus het mooie verhaal over het ontstaan van deze prachtige evenementenlocatie het Brakenkerkje, dat wij op hun site aantroffen.

Wielerronde
"De Wielerronde van Obdam (2e zondag van juli) is een jaarlijks criterium door het centrum van het dorp. Het evenement is door de jaren heen uitgegroeid tot een waar dorpsfeest, een dag waarop de voortuinen die grenzen aan het parcours veranderen in feestelijk versierde terrassen en waar veel bezoekers uit de regio en omliggende koggendorpen op af komen. Deze dag gaat traditioneel van start met de "Dikke banden race" voor de lokale jeugd, gevolgd door de "Sportieve Dorpelingen", een mengelmoes van lokale fietsers die 10 rondjes hun uiterste best doen voor het thuispubliek en samen de basis vormen voor nieuw wielertalent. In de vroege middag de Elite/regio Dames en in de namiddag wordt de dag afgesloten door de Elite /amateurs A Heren. Renners die graag naar ons dorp komen en de ambiance prijzen maken de dag compleet. Aangesloten bij Alkmaria Victrix, onder licentie van het KNWU en georganiseerd door vrijwilligers die zich belangeloos inzetten voor weer een prachtige dag in de regio!"

Huttendorp
Gedurende 3 dagen eind juli is er jaarlijks het Huttendorp Obdam - Hensbroek voor alle kinderen van basisschoolgroepen 3 t/m 8.

Natuur en recreatie

Zwembad
"Jong, oud, het hele gezin of met vrienden? Vrij zwemmen in het heerlijke buitenbad van Zwembad Buitenmeere in Obdam staat garant voor een heerlijk dagje uit. Kom je regelmatig voor een een duik? Neem dan een abonnement. Er is ook zwemles voor kinderen die al in het diepe (eventueel met kurken) kunnen zwemmen. Om in het buitenbad zwemles te geven aan kinderen die alles nog moeten leren en moeten starten in het ondiep vinden wij een buitenbad niet geschikt. Deze kinderen staan vaak stil met het bovenlichaam boven water waardoor afkoeling snel optreed en zwemles geen leuke activiteit is. Om die reden geven wij uitsluitend zwemles aan kinderen die al enigszins zwemvaardig zijn en in het diepe kunnen zwemmen."

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Obdam, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Obdam (online te bestellen).

Links

- MFC: - "De Brink is sinds 2009 het vernieuwde sociaal-cultureel centrum in het hart van het dorp Obdam. De Brink ligt in de nabijheid van het NS-station. Er is voldoende parkeergelegenheid bij het dorpshuis en het NS-station. De Brink is ooit begonnen als patronaat van de Sint Victor parochie. Sinds de uitbreiding in 2009 is sprake van een multifunctioneel gebouw. Gebruikers. De Brink biedt sinds jaar en dag een onderkomen aan een 30-tal verenigingen en organisaties. De Brink beschikt over diverse cursusruimtes en vergader- c.q. congreszalen. Daarnaast is de bibliotheek gehuisvest in De Brink en heeft Esdégé-Reigersdaal een eigen ruimte als dagverblijf voor een aantal cliënten. Faciliteiten. Ontvangsthal met garderobe, lift, keuken, foyer, grote zalen, biljarts, prima sanitaire voorzieningen, muziekruimte, sportzaal (met kleedkamers met doucheruimten), toneel, toneelkelder, cursusruimtes en vergader- c.q. congreszalen en de redactieruimte voor De Rotonde."

- Onderwijs: - "De Caegh is een fijne eigentijdse school in Obdam, waar oog is voor ieder kind en iedere ouder / verzorger. Het team van de Caegh, met betrokken en gemotiveerde leerkrachten, werkt samen aan goed onderwijs voor de kinderen in een stimulerende omgeving. Een goed en veilig pedagogisch klimaat op school is voor ons een belangrijke voorwaarde om tot leren te komen. Een goed en veilig pedagogisch klimaat geven we vorm door: - aandacht voor elkaar en de wereld; - respect te hebben voor elkaar en elkaars mening; - samen te werken; - aandacht voor normen en waarden; - kinderen te laten ontdekken waar hun eigen talenten liggen; - inzet van de Kanjertraining; - inhoud te geven aan onze katholieke identiteit. Sinds 2005 zijn wij gehuisvest in een prachtig nieuw gebouw, dat in 2011 is uitgebreid tot wat het nu is."

- Muziek: - "Muziekvereniging Muzieklust in Obdam heeft 2 onderdelen in haar gelederen: de Fanfare en het Jeugdorkest. Fanfare. De fanfare repeteert iedere dinsdag van 19:45-22:00 in dorpshuis De Brink. De fanfare bestaat op dit moment uit 27 spelende leden (5 bugels, 5 trompetten, 2 trombones, 3 hoorns, 3 bassen, 2 baritons, 5 saxofonisten en 2 slagwerkers). Daarnaast hebben wij nog een aantal leerlingen die worden opgeleid om met het orkest mee te kunnen spelen. De fanfare wordt gedirigeerd door Wim Hendriks. Jeugdorkest. Het jeugdorkest repeteert om de week op maandag van 18:30-19:30 uur. Een groep van jonge blazers aangevuld met slagwerk maakt onder leiding van Agaath Schouten de stap van een persoonlijke opleiding naar het in groepsverband repeteren en optreden. Dit allemaal met het oog op het toekomstig deel uitmaken van de fanfare."

- Sport: - "Tennisvereniging TV Obdam is sinds de oprichting in 1973 gegroeid tot een vereniging met ongeveer 400 leden. Het tenniscomplex bestaat uit 4 banen, een oefenkooi en een minibaan. Op 18 mei 1975 is het tennispark feestelijk geopend door de toenmalige burgemeester F.J. de Nijs. Muzieklust speelde diverse deuntjes en er werd een openingswedstrijd gespeeld, destijds nog op harde Matecobanen. In 1983 werd het allereerste Over en Weertoernooi gespeeld, ons 1e open toernooi. Tegenwoordig kennen we ook het Veteranentoernooi, het Jeugdtoernooi en het Koggenland toernooi. De baanverlichting is officieel in gebruik genomen op 27 april 1985 met onder andere een groot lichttoernooi. Een nieuw clubgebouw is gerealiseerd in 1989. In het clubgebouw zijn kleedkamers, douches en toiletten, terwijl er ook een ruime kantine aanwezig is. In 1992 zijn kunstgrasbanen aangelegd ter vervanging van de oude Matecobanen. In 2004 zijn deze kunstgrasbanen na 12 jaar intensief gebruik vervangen door wederom nieuwe kunstgrasbanen."

- Woonzorg: - "Woonzorgcentrum de Horstenburgh en appartementencomplex Agatha liggen in het centrum van Obdam. In de Horstenburgh bieden we 2 typen zorg: Wonen, zorg en ondersteuning. Wanneer thuis wonen écht niet meer gaat, omdat er onveilige situaties ontstaan, kunt u in de Horstenburgh gebruik maken van wonen met 24-uurs zorg. Wij regelen het wonen en de zorg. De huisarts is verantwoordelijk voor eventuele behandelingen. In de Horstenburgh is een restaurant, kapsalon, pedicure, fysiotherapie, post- en bankfaciliteiten en een gebedsruimte/kapel. De dagbesteding biedt de bewoners een gevarieerde daginvulling en de mogelijkheid om hun netwerk van vrienden en bekenden uit te bouwen. De Horstenburgh heeft ook een aantal tweepersoonskamers, waardoor het mogelijk is dat partners bij elkaar kunnen blijven wonen. Beschermd zelfstandig wonen. Naast het woonzorgcentrum liggen de aanleunwoningen en appartementencomplex Agatha. In deze woningen kunt u zorg krijgen van ons wijkzorgteam, dat ook aan zelfstandig wonenden buiten het woonzorgcentrum thuiszorg levert. De bewoners kunnen tegen een geringe vergoeding gebruikmaken van de voorzieningen bij de Horstenburgh."

- Veiligheid: - Brandweer Obdam.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Obdam alg. en - idem RK.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)