Noordwelle

Plaats
Dorp
Schouwen-Duiveland
Schouwen-Duiveland
Zeeland

noordwelle_plaatsnaambord_kopie.jpg

Noordwelle is een dorp in de provincie Zeeland, op het schiereiland en in de gemeente Schouwen-Duiveland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1960. In 1961 over naar gemeente Westerschouwen, in 1997 over naar gemeente Schouwen-Duiveland.

Noordwelle is een dorp in de provincie Zeeland, op het schiereiland en in de gemeente Schouwen-Duiveland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1960. In 1961 over naar gemeente Westerschouwen, in 1997 over naar gemeente Schouwen-Duiveland.

gemeente_noordwelle_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Gemeente Noordwelle anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Noordwelle anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

Noordwelle

Terug naar boven

Status

- Noordwelle is een dorp in de provincie Zeeland, op het schiereiland en in de gemeente Schouwen-Duiveland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1960. In 1961 over naar gemeente Westerschouwen, in 1997 over naar gemeente Schouwen-Duiveland.

- Wapen van de voormalige gemeente Noordwelle.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1109 Willa, 1271 Northwella, 1438 Noirtwelle.

Naamsverklaring
Samengesteld uit welle 'bron' ontstaan uit het Germaanse waljo* (vergelijk het Nieuwengelse well) en noord 'noordelijk gelegen' (ter onderscheiding van het thans verdwenen Zuidwelle). Op welke van de twee de oudste vorm betrekking heeft, is onzeker.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Noordwelle ligt NO van Burgh-Haamstede, ZO van Renesse, aan de provincialeweg N651 (Renesse-Serooskerke).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Noordwelle, die slechts het dorp omvat, 56 huizen met 392 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 120 huizen met ruim 300 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Zuidwelle
Deze plaatsnaam impliceert dat er ook een dorp Zuidwelle zou moeten zijn geweest. Dat is ook zo. Dat dorp is door overstroming te gronde gegaan. De ca. 20 ha die toen nog resteerde, is destijds aan de toenmalige gemeente Noordwelle toegevoegd. Samen vormden zij de heerlijkheid Welland.

Spanjaarden en Staatsen
In 1575, tijdens het beleg van Zierikzee (en tijdens de Tachtigjarige Oorlog 1568-1648) staken de Staatse troepen op twee plaatsen de dijken door. Hierdoor kwam Schouwen grotendeels onder water te staan. De Spanjaarden trokken hierop naar de dorpen, dat waren de hoogste punten. Ook Noordwelle werd bezet en enigszins versterkt. Op 14 januari 1576 zonden de Staatsen 23 vaartuigen met bootsgezellen en krijgsvolk uit Zierikzee naar het dorp en met verlies van 11 mensenlevens overmeesterden ze het dorp. De Spanjaarden, die in de kerk waren gevlucht, weigerden zich over te geven. Het bootsvolk stak daarop de kerk in brand, waarop de Spanjaarden in de toren vluchtten. Die werd vervolgens ook in brand gestoken. Toen het te laat was om zich over te geven, sprongen 22 Spanjaarden naar beneden. Niemand overleefde. Onder het Spaanse krijgsvolk bevonden zich ook enkele vrouwen; een van hen wierp haar vijf weken oude baby van de toren. Het kind werd levend opgevangen, maar de moeder zelf overleefde de sprong niet. De overigen verbrandden.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Basisschool en Dorpsplein
De basisschool van Noordwelle heeft na afloop van schooljaar 2016-2017 de deuren moeten sluiten. De school is gesloopt. Het zo ontstane 'gat' is betrokken in de herinrichting van het Dorpsplein; op de plek van het vroegere schoolgebouw is een parkje aangelegd.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Noordwelle heeft 13 rijksmonumenten.

Corneliuskerk
Hét pronkstuk van het dorp is de zeker voor zo'n klein dorp imposante Corneliuskerk, gelegen op een typisch Zeeuwse kerkring. "De oudste gegevens van een katholieke kerk in Noordwelle dateren uit de 12e eeuw, waar in een Pauselijke bul sprake is van een kerk te Welland met haar toebehoren. In 1409 is er sprake van een kapel in het dorp die gewijd was aan de maagd Maria. De huidige kerk werd gebouwd omstreeks 1440 en was gewijd aan Sint-Cornelius. De kerk werd tijdens de Tachtigjarige Oorlog in 1576 grotendeels verwoest nadat de watergeuzen het gebouw in brand staken omdat een aantal Spaanse soldaten zich daar verborgen hielden. Na de komst van de Reformatie is de kerk vanaf 1589 heropgebouwd met kloostermoppen en rode stenen van de oude kerk waarbij het schip op de oude muurresten heropgebouwd is en de toren zijn huidige vorm kreeg. Het koor is omstreeks 1625 herbouwd. In 1754 is het interieur gemoderniseerd in Louis XV-stijl en is de huidige preekstoel geplaatst.

In 1859 is het koor verbouwd tot schoollokaal en in 1892 en 1928 uitgebreid met haaks op het koor staande klaslokalen. Er volgden restauraties in 1852-1853 en de toren is in 1864 hersteld ondanks het advies van de Zierikzeese bouwmeester Matthieu Couvée om de toren af te breken. In 1875 is de buitenkant van de kerk bepleisterd om te bezuinigen op onderhoud. Begin jaren 1960 is een grote restauratie uitgevoerd, waarbij het pleisterwerk aan de buitenkant werd verwijderd en zowel de aangebouwde klaslokalen als de aanbouwsels aan de toren werden afgebroken.

In 2005 werd een werkgroep opgericht met als doel de kerk te renoveren om deze voor multifunctionele doelen te kunnen gebruiken. De jaren erna is onder andere verwarming aangelegd, een nieuwe plavuizen vloer gelegd, zijn de houten zijbanken aangepast en de middenbanken vervangen door losse kerkstoelen. Sinds 2013 konden de kerkdiensten weer doorgaan in het opgeknapte schip nadat deze enkele jaren in het koorgedeelte van de kerk werden gehouden werden.

Kerktoren. De kerktoren, een voorbeeld van de Vlaamse gotiek, is een bakstenen westtoren die sterk overhelt. De toren heeft een vierkant onderstuk uit het midden van de 15e eeuw, overgaand in een achtkantige bovenbouw gedateerd midden 16e eeuw, met een achtkantige spits. Bij de restauratie begin jaren 1960 zijn twee steunberen aangebouwd omdat de kerktoren inmiddels heel schuin weggezakt was. In de klokkenstoel bevindt zich een luidklok uit de 15e eeuw met de naam "Salvator". De klok weegt 417 kg met een diameter van 91 cm en is vermoedelijk gegoten door Pieter van Dormen uit Antwerpen. De klok is tijdens de Tweede Wereldoorlog op 9 april 1943 uit de toren gehesen om verscheept te worden naar Duitsland. Doordat het schip verging op het IJsselmeer bleef de klok in Noordwelle en is ze op 7 juli 1946 terug in de toren gehangen. Het mechanisch torenuurwerk van fabrikant B. Eijsbouts is buiten werking gesteld.

Kerkorgel. In 1867 is aan de Amsterdamse orgelbouwers Flaes & Brünjes de opdracht gegeven voor de bouw van een kerkorgel. Dit orgel werd boven de kansel geplaatst en op 10 mei 1868 in gebruik genomen. Tijdens de grote restauratiewerken van de kerk is in 1962 het orgel gedemonteerd door de firma Van Vulpen uit Utrecht en in september 1964 teruggeplaatst aan de westzijde van de kerk. In 2011 is het orgel gedeeltelijk gerestaureerd door de firma A. Nijsse & Zn. uit Wolphaartsdijk."(2) De kerk valt tegenwoordig onder de Protestantse Gemeente Schouwen aan Zee.

Voormalig gemeentehuis
"Rechts op deze ansichtkaart staat het gemeentehuis. Noordwelle was toen nog een zelfstandige gemeente. Dit gebouw werd door iedereen “Het grote huis” genoemd. Alleen de benedenverdieping was gemeentehuis. Op de bovenverdieping woonde de familie Bevelander. Achter het middelste raam was een brede gang die de woning in tweeën deelde. Rechts van het aanbouwtje met het schuine dak was een poort. Daar moest je doorheen om bij hun deur te komen, want hun ingang zat aan de achterkant."

Travalje
In 2008 is een nieuw gebouwde travalje, lokaal stravalje geheten, geplaatst op het plein nabij de kerk. Een travalje is een constructie waarin een paard wordt bevestigd, zodat de hoefsmid zijn handen vrij heeft om zijn werk goed te kunnen doen.

Trapgeveltjes
17e eeuwse trapgeveltjes langs de Ring.

Kunstwerk stalen trekpaard
Kunstenaar Wieke Terpstra uit Den Haag heeft destijds voor de 20e editie van de Kunstschouw een enorm stalen trekpaard gemaakt, van 2,5 meter lengte en hoogte en 1 meter breed, dat 5 jaar lang op de ringwalburg van Burgh heeft gestaan. Toen het daar weg moest, vond men in Noordwelle dat het in hun dorp moest komen te staan, omdat zij zich al een aantal jaren als trekpaardendorp profileren. En zo geschiedde; in juni 2018 is het beeld geplaatst in het parkje naast het dorpshuis, waar voorheen de school stond.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

Dorpsgemeenschap
"Dorpsgemeenschap Noordwelle zorgt voor het organiseren en coordineren van alle activiteiten van de dorpsgemeenschap. Denk hierbij aan de Sinterklaasintocht, mosselavond, dorpsbbq, paasbrunch, kinderspeeluitjes. Voor de meeste activiteiten geldt dat de leden een lager bedrag betalen dan niet-leden. 1x in de 3 jaar word er speciaal voor de leden een dorpsuitje georganiseerd naar een stad of attractie, waarvoor de leden maar een klein bedrag hoeven te betalen. In 2016 hebben we Brugge bezocht en in 2019 was dit Den Bosch.

Voor nieuwe inwoners/leden is het kalenderjaar dat zij lid zijn geworden, gratis. Nieuwe leden ontvangen als cadeautje het boek over Noordwelle dat in 2008 is verschenen. Voor een klein bedrag kunt u al lid worden van de Dorpsgemeenschap. Dit gaat per adres, niet per persoon. Een 1 persoons huishouden betaalt een contributie van €10,- per jaar, een 2 of meerpersoonshuishouden betaalt €15,- per jaar. Bent u nog geen lid, en wilt u dit wel worden, dan kunt u een e-mailtje sturen naar Marlies Deurloo (pijkeren@zeelandnet.nl)."

Tafelen in de Buurt
"Gezellig samen eten en een praatje in Ons Dorpshuis! Dankzij een groep vrijwilligers is het nu ook mogelijk om in Noordwelle te 'Tafelen in de Buurt'. Er wordt voor slechts 7 euro een maaltijd geserveerd bestaande uit een voor-, hoofd- en nagerecht, exclusief drankjes. Aanvang 11.30 uur, start 12:00 uur. Het is iedere laatste dinsdag van de maand. Het is wel noodzakelijk dat je reserveert i.v.m. de inkoop. Dat kan tot 2 dagen van tevoren. Bent u moeilijk ter been dan wordt u opgehaald en ook weer thuisgebracht! Opgeven kan bij Frans van Bloois, Jan Delstlaan 4 of via e-mail fvanbloois51@gmail.com, bellen of berichtje inspreken kan ook op 06-40328574. Geef gelijk eventuele wensen (vegetarisch/andere wensen) door en of u opgehaald wilt worden." (bron: dorpssite)

Kloosterwelle
Pioniersgroep Kloosterwelle ontwikkelt een eigentijdse en oecumenische kloostergemeenschap in Noordwelle, gebaseerd op de eeuwenoude christelijke kloostertraditie. Kloosterwelle is een plaats om te oefenen in duurzame spiritualiteit (discipline, concentratie, toewijding), die weerbaar maakt in een drukke samenleving. Ze organiseren wekelijks op woensdagavond een vesper met maaltijd in de kerk en regelmatig retraitedagen op woensdagen.

"Kloosterwelle is een open kloosterinitiatief van een oecumenisch pioniersteam, ontstaan in 2014. Wij ontvangen graag zoekers naar zin, spiritualiteit, gemeenschap en ontmoeting. We zijn vooral gericht op mensen die niet (meer) betrokken zijn bij een bestaande kerk. Onze activiteiten zijn onderscheidend door een combinatie van stilte, verdiepende gesprekken, meditatief zingen, wandelen, een maaltijd en een getijdengebed. Wij streven naar actuele kloosterwaarden als: aandacht, eenvoud, toewijding, stabiliteit, structuur, liefde en rust. De monumentale Corneliuskerk in het rustieke Noordwelle op Schouwen-Duiveland is hiervoor onze vaste plek. Wij worden gesteund door de Protestantse gemeente Schouwen aan Zee en de landelijke PKN.

De vesper. Het hart van de vesper vormt de stilte van zeven minuten. Verder staat een van de 150 psalmen uit de bijbel centraal, zoals dat in alle kloosters door alle eeuwen heen gebeurt. We proberen de betreffende psalm op de wijze van het klooster te zingen. Dat betekent dat de psalm a-capella gezongen wordt in een wisselzang. De basis is de ademhaling, er is telkens een in- en een uitademing tussen het elkaar toezingen van de psalmverzen gevolgd door de Lezing. Maar er is vooral veel stilte. Kloostermaaltijd. Aansluitend op iedere wekelijkse vesper wordt om 18:30 uur een gezonde en smaakvolle maaltijd geserveerd in de refter van de kerk van Noordwelle. ‘Convivium’ – dat wil zeggen: samenzijn en elkaar ontmoeten. Hans, de kok uit de Dorpsring bereidt met enthousiasme wekelijks deze maaltijd voor. Het is naast het genieten van heerlijk eten ook een goede mogelijkheid om betrokken te raken en elkaar te ontmoeten. Want aan tafel delen we naast het eten, ook ons luisterend oor en oefenen we onze opmerkzaamheid voor elkaar.

Retraitedag. Op woensdagen, middenin de week, organiseren wij retraitedagen rondom de trits: vieren – tafelen – wandelen, om via een vaste dagstructuur rust te ervaren, via concentratie tot jezelf te komen, bezinning te stimuleren omtrent je ziel, de schepping en het gewone leven. Een retraitedag wordt bepaald door het ritme van de getijden. Op deze dagen worden, behalve de vespers, ook het ochtendgebed (lauden om acht uur) en het middaggebed (om twaalf uur) gehouden. Je neemt er bewust een dag voor vrij en je zal merken dat er rust te vinden is in de stilte waar je je in begeeft. Er zijn wandelingen in de polder rond Noordwelle waar de weidsheid en het Zeeuwse licht je omgeven. Er zijn gesprekken, er wordt tussen de middag in stilte gegeten, er is gezamenlijke ‘stille tijd’ waarin ieder tot zichzelf komt. Het zijn weldadige ervaringen die de drukte en de waan van alledag doorbreken en waardoor je opgeladen wordt om de wereld weer opnieuw, open en vrijmoedig in te gaan."

Straô
Noordwelle is een van de zes dorpen op Schouwen waar de traditie van de Straô (laatste zaterdag van februari) nog in ere wordt gehouden. Het 'straô-rieën' was en is een folkloristisch feest dat zijn oorsprong vindt in een ver verleden en dat alleen op Schouwen bekend was. Jonge boeren en knechts reden met hun paard de zee in om de voeten van deze dieren te wassen. Na deze rituele wassing reed men terug naar het dorp om verschillende keren rond het dorp te rijden. Voor het ontstaan van deze traditie moeten we heel ver terug in de geschiedenis, naar de tijd van de Germanen.

Het westelijk deel van Schouwen en vooral de omgeving van Burgh was reeds in de Germaanse tijd een belangrijke nederzetting. Het duinlandschap en de ommanteling was hier het middelpunt waar de goden werden vereerd. Hier vierden de Germanen ook hun grote natuurfeesten, zoals lente, midzomer, herfst en midwinter. Aan deze hoofdfeesten gingen later voorfeesten van Allerheiligen en Sint-Maarten vooraf. Het Schouwse 'straô-feest' was een 'lentevoorfeest' dat men vierde als de dagen gingen lengen. Ook geloofde men in de reinigende en genezende kracht van het water voor de voeten van de paarden. De oudere boeren weten dit nog heel goed, want als de voeten van de paarden onder schurft zaten of jeukerig waren, kon het helpen door ze elke dag met vers zeewater af te spoelen.

Een mooi verslag van deze Straô is geschreven door inwoner Myrte Kempen op de site iBucketlist.com: "Sinds 2013 ben ik een trotse inwoonster van Noordwelle, een heel klein dorp op het prachtige Schouwen-Duiveland. 'Leuk in de zomer maar saai in de winter', zei iedereen die van mijn verhuisplannen hoorde. Dat dacht ik zelf ook, tot ik met het fenomeen Straô te maken kreeg. Vanaf begin februari tot eind maart wordt er elke zaterdag in een ander dorp een Straô gereden. Straô is een bijzonder evenement, en het kleine Noordwelle spant daarbij de kroon. Waar een klein dorp groot in kan zijn! Het is bijna niet voor te stellen:

150 paarden (voornamelijk trekpaarden), die volgens traditie versierd zijn, verzamelen zich rond de kerk. Aldaar worden alle paarden en ruiters beoordeeld op hun traditionele kleding en versiering. De versierde paarden rijden in stoet naar het strand op om vervolgens hun benen te wassen in de zee. Volgens de traditie worden de ‘kwade geesten’ in het zilte water weggespoeld. Na het wassen van de benen wordt er gegaloppeerd over het strand en wordt bij terugkomst de hele stoet met de fanfare het dorp weer ingeleid. Misschien klinkt het een beetje suf maar het tegendeel is waar; zelfs voor niet-paardenliefhebbers is het overweldigend om te zien en te voelen wat de kracht van zoveel 'levende pk’s' bij elkaar eigenlijk inhoudt. Dat is oerkracht waar geen Ferrari tegenop kan. Het feest wat erna volgt met o.a. het eveneens traditionele ringsteken te paard is heel dorps maar oergezellig. Schouwen-Duiveland saai in de winter?, ik dacht het niet! Straô iets voor op je Bucket List? Zeker weten: Straô Noordwelle hoort bovenaan de Bucket List van elke paardenfreak te staan!" Voor een beeldverslag zie de videoreportage Straô 2014 door Omroep Zeeland, een videoreportage Straô 2015 en een videoreportage Straô 2018.

Power Horse Competition
Stichting Trekpaardendorp Noordwelle organiseert sinds 2013 de prachtige Power Horse Competition (P.H.C.) in een weekend eind juli of begin augustus. Voor een indruk van dit evenement vermelden wij hier het programma van 2019: "Zaterdag: 8:00 veterinaire keuring; 9:00 aangespannen dressuur; 12:00 afstandsrit; 15:00 hindernissen; over de dag verspreid diverse show onderdelen; strodorp. Zondag: 8:00 veterinaire keuring; 9:00 trekpaard proeven; 9:00 vaardigheidsproef; 13:00 spiegelparcours; 16:00 authentieke rijtuigen (= presentatie prijsuitreiking); over de dag verspreid diverse show onderdelen; strodorp."

Hallowelle
"Op een zaterdag eind oktober wordt het rustige plaatsje Noordwelle voor 1 avondje het spookachtige dorpje Hallowelle. Om 19 uur starten we vanaf het Dorpshuis met een griezeltocht. Deze tocht zal de kinderen door de straten van Hallowelle voeren. Alle (klein)kinderen van het dorp mogen deelnemen. Neem wel zelf een ketel / emmer / tas mee. Deelname is gratis, wel even aanmelden voor 26 oktober bij Vera Pals, zodat we weten op hoeveel snoepkonten we moeten rekenen.

Oproep bewoners Noordwelle: In 2020 was Hallowelle een geweldig succes, het overtrof onze verwachtingen. Onze vraag is dit jaar wederom aan de bewoners of jullie de woning/tuin weer in Halloween style willen versieren en of de kinderen weer iets lekkers bij u mogen halen? We rekenen op ongeveer 15/20 kinderen. Wilt u helpen / snoeppunt zijn / informatie? Graag contact opnemen met Vera Pals, tel. 06-15399849. We hopen op uw hulp, klein, groot, een beetje of veel, zodat Hallowelle weer een top avond wordt (waar nog menig kind wakker van ligt). Griezelgroetjes, de Hallowelle commissie." (bron: dorpssite)

Terug naar boven

Natuur en recreatie

Kringloods
"Sinds de start in 2012 is De Kringloods uitgegroeid tot een trekpleister in Noordwelle. Particulieren en bedrijven weten ons te vinden om hun gebruikte goederen te brengen en op te halen. Mede dankzij uw bewustheid kunnen wij goederen een tweede kans geven. In de loop der jaren is er echter een enorme voorraad ontstaan. Dus is het voor ons helaas nodig om selectief goederen aan te nemen. Goederen die ingeleverd worden dienen bruikbaar, heel en schoon te zijn. Goederen die in overleg door ons opgehaald worden dienen vooraf door ons getoetst te worden i.v.m. bruikbaarheid en onze opslagcapaciteit. Toetsing kan na telefonisch contact (06-45607581), door middel van foto's via de app of de mail (leslieburg@zeelandnet.nl). Er komen wekelijks nieuwe goederen binnen. Ben je dus op zoek naar iets, kom dan regelmatig langs want op is op! Houd rekening met contant geld want er is geen pin aanwezig. Alle spullen die "teveel" in de loods staan en waar dus geen plaats meer voor is gaan naar Polen, de dierenambulance of een andere instantie, zodat niets verloren gaat!"

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Noordwelle, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Noordwelle.

- Nieuws: - De tweemaandelijkse dorpskrant van Noordwelle 'NoorderNieuwsWelle' is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Dorpshuis: - In relatie tot de sluiting van de basisschool na afloop van schooljaar 2016-2017 - zie daarvoor bij Recente ontwikkelingen - is onderzocht of het dorpshuis van Noordwelle wél duurzaam behouden zou kunnen blijven. Mede dankzij veel eigen inzet van de bewoners is dat gelukt en is het dorpshuis na verbouwing in 2015 heropend. De inwoners nemen op den duur het beheer van het dorpshuis over. Om de exploitatielasten te verlagen zijn o.a. zonnepanelen geplaatst. Diverse ruimtes kunnen worden gehuurd voor bijeenkomsten van uiteenlopende aard. Er is een kleine zaal met bar en een grote zaal, geschikt voor maximaal 80 personen. Deze ruimte beschikt over een toneel, een beamer en geluidsinstallatie. De zaal wordt meestal gebruikt voor feestavonden, bijeenkomsten, toneel, vergaderingen en condoleances. Verder is er nog een soosruimte met een aparte ingang. Hier is een 2e bar aanwezig. Deze ruimte is heel geschikt voor kleine familie-, verenigings- en club-bijeenkomsten tot ca. 25 personen. - Nieuws van het Dorpshuis op Facebook.

Reactie toevoegen