Status

Noordlaren is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hondsrug, gemeente Groningen. T/m 2018 gemeente Haren.

Naam

In het Gronings
Volgens (1) Noordloarn, volgens (2) Noordloaren.

Oudere vemeldingen
In een 16e-eeuwse kopie van het Grondboek van de abdij van Werden uit 1160, wordt de plaats voor het eerst genoemd. Dat wil zeggen er wordt gesproken van de 'tribus laribus', waarmee de drie Laren worden bedoeld: Noordlaren, Midlaren en Zuidlaren. 1254 Northlare, 1264 Northlara mare, 1332 Nordhlare, 1381-1383 Noertlare.

Naamsverklaring
Het noordelijk gelegen Laren, datief meervoud (met locatieve functie) van laar 'intensief benut bos, bosweide', gelegen ten noorden van Midlaren en Zuidlaren. Het Zuidlaardermeer werd in 1264 Northlara mare genoemd.(3)

Ligging

Noordlaren ligt N van Zuidlaren, Midlaren en Westlaren en grenst in het O aan het Zuidlaardermeer (dat oorspronkelijk Noordlaardermeer heette) en in het Z aan de grens met de provincie Drenthe.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Noordlaren 65 huizen met 378 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 220 huizen met ca. 550 inwoners.

Geschiedenis

Noordlaren was al zeer vroeg bewoond, getuige de aanwezigheid van een hunebed. Maar omdat de eerste schriftelijke vermelding uit 1160 dateert, is in 2010 het 850-jarig 'bestaan' gevierd (het is bij plaatsen gebruikelijk dat men jubilea viert op grond van de oudste schriftelijke vermelding). Overigens heeft men het 850-jarig 'bestaan' van het dorp aangegrepen om in de hele gemeente Haren een jaar lang feest te vieren.

Noordlaren heeft het karakter van een Drents dorp, zoals het gehele gebied tussen dit dorp en de stad Groningen. Dit gebied wordt ook wel het Gorecht genoemd. Noordlaren was een van de kerspelen van dit gebied.

- De aanhoudende droogte van zomer 2018 heeft archeologische sporen onthuld van een middeleeuws bolwerk bij Noordlaren. De contouren van de burcht zijn duidelijk te zien op luchtfoto’s van Aerophoto Eelde. De cirkelvormige patronen worden zichtbaar doordat de middeleeuwse grachten meer water vasthouden dan het kurkdroge land er omheen. Archeologe Diana Spiekhout noemt de foto’s van grote waarde: "Deze luchtfoto’s behoren tot de mooiste die ik ooit heb gezien van zo’n bolwerk." Spiekhout is in 2018 gepromoveerd aan de Rijksuniversiteit Groningen op haar onderzoek naar middeleeuwse kastelen in Noordoost-Nederland. Het bolwerk is samen met nog vier verdedigingswerken omstreeks 1400 gebouwd door de bisschop van Utrecht, mogelijk op de fundamenten van een nog ouder kasteel. De bisschop was verwikkeld in een oorlog met Groningen en wilde de wegen naar de stad kunnen afsluiten.

- Legende van een in het Zuidlaardermeer 'verdronken' Noordlaarder kerkklok.

Bezienswaardigheden

- Noordlaren heeft 13 rijksmonumenten.

- Noordlaren heeft 22 gemeentelijke monumenten.

- Van het kerkje dateert het oudste deel uit eind 12e eeuw. Vooral de toren heeft nog een aantal romaanse kenmerken. De Bartholomeüskerk is een oorspronkelijk aan de apostel Bartholomeüs gewijde kerk. Iedere 2e zondag van de maand is er een kerkdienst. 's Middags is de kerk open voor bezichtiging. Verder wordt de kerk door de lokale culturele commissie gehuurd voor concerten. Bovendien vinden er in de kerk rouw- en trouwdiensten plaats. De gemeente huurt de kerk voor burgerlijke huwelijken, waar veel gebruik van wordt gemaakt.

- Hervormde begraafplaats.

- Korenmolen De Korenschoof (Zuidlaarderweg 73, aan de rand van het dorp en de es van Noordlaren) dateert uit 1849. Het is een achtkante stellingmolen met een stenen onderbouw, die boven de stelling wordt bedekt met houten platen. Daarboven bevindt zich de houten romp. De molen is sinds 1940 eigendom van de gemeente Haren (en met die gemeente in 2019 overgegaan naar de gemeente Groningen) en wordt bediend door vrijwillige molenaars. De molen wordt tegenwoordig vooral gebruikt voor het malen van veevoer voor een in de buurt wonende boer. De molen is in het verleden veelvuldig gebruikt als examenmolen voor nieuwe vrijwillige molenaars.

De bouw van deze molen hing samen met het verdwijnen van de molen uit buurtschap Harenermolen rond 1823, waardoor het voor inwoners van het dorp lastiger was geworden om hun graan te laten malen. In 1841 wordt een verzoek om een molen in Noordlaren te bouwen echter afgewezen. Na de verharding van de Zuidlaarderweg in 1848 wordt echter een jaar later toch een pel- en roggemolen gebouwd. In 1862 is de molen uitgebreid om ook dienst te kunnen doen als schorsmolen (barkmolen). Hiertoe zijn stenen aangebracht voor het malen van run (fijngemalen eikenschors), waarmee looizuur kon worden gemaakt voor leerlooierijen. Ook zijn hiervoor naast de molen twee nog altijd bestaande rietgedekte schuren gebouwd. Tussen 1882 en 1888 zijn de runstenen weer verwijderd omdat de leerlooierijen in die tijd overstapten op kunstmatige kunstmatige looistoffen. De molen leidde daarna een weinig florerend bestaan.

Rond 1935 verkeerde de molen in erg bouwvallige staat en in 1940 is de molen buiten gebruik gesteld. De eigenaar had plannen om de molen op afbraak te verkopen, maar de gemeente vond dat geen goed plan: "Het verdwijnen van den molen, welke aan het dorp een bijzondere bekroning verleent, zou echter zoowel voor het landschap ter plaatse als voor het dorp een ernstig verlies beteekenen". Daarom besloot de gemeente de molen aan te kopen voor 2500 gulden (ongeveer 1130 euro). Daarbij heeft de molen zijn huidige naam gekregen. Na een restauratiebeurt werd de molen in 1945 weer in werking gesteld.

- Het hunebed van Noordlaren (genummerd G1) gold lange tijd als het enige in de provincie Groningen. Inmiddels zijn in de Appelbergen, direct N van het dorp, nog twee restanten van hunebedden gevonden.

Evenementen

- Stichting Festiviteiten Noordlaren organiseert diverse evenementen, zoal het 5-jaarlijkse 3-daagse dorpsfeest (met o.a. live optredens en een optocht van versierde wagens), het Paasvuur, en een jaarlijks feestelijk evenement zoals een stratenzeskamp, playbackshow of stratenvolleybaltoernooi.

- Noordlaren Muziek organiseert sinds 1978 ieder seizoen een concertreeks, met voor ieder wat wils. Het streven is om kwaliteit en diversiteit te brengen voor een betaalbare prijs, in de sfeervolle ambiance van de Bartholomeuskerk, met een prachtige akoestiek. Alle concerten zijn op een zondag. Aanvang: 10.30 uur. In de pauze wordt er een kop koffie of thee geschonken in dorpshuis De Hoeksteen (tegenover de kerk).

- Stichting Festiviteiten Noordlaren organiseert jaarlijks op eerste paasdag het traditionele Paasvuur voor inwoners van het dorp en omstreken. Om 20.00 uur wordt het paasvuur aangestoken door de kinderen uit het dorp. De voorafgaande twee dagen kan men van 10.00-17.00 uur snoeihout brengen tegen een kleine vergoeding ten behoeve van het dorpsfeest. Wat mag er op de paasbult? Snoeihout en takken en alleen onbehandeld hout. Dus geen autobanden, geverfd en/of geïmpregneerd hout, planken, deuren etc. waar spijkers inzitten, stobben en afgewerkte olie. Locatie: Weg naar de Kerkduinen, bij de molen naar achteren. Kosten: € 5,– voor een kleine kar per keer, € 10,– voor een tandemasser per keer, € 20,– voor een boerenkar per keer. Buiten de bovenstaande dagen en tijden is het niet toegestaan materiaal af te leveren.

- Koningsdag.

- Jaarlijks is er op een zaterdag begin september het evenement NoordlaarderBokaal (bij Stal Dikkema, Kampsteeg 1, Noordlaren). Onderdelen zijn o.a. Dressuurproef, Springparcours, Menproef, Kegelparcours voor menners. Ponykeuring. Stokpaardjes dressuur. En wie blijft het langst op de Rodeo Stier zitten? Na afloop barbecue.

- Het dorp is landelijk bekend van het schaatsen; traditiegetrouw is het voor IJsvereniging De Hondsrug altijd een uitdaging om in het dorp jaarlijks de eerste marathon op natuurijs van het nieuwe seizoen te doen verrijden. Vaak lukt dat. Soms is de ijsvereniging van Veenoord de Noordlaarders voor.

Landschap, natuur en recreatie

- Wandelroute Door de geschiedenis rond Noordlaren (7,5 km). Deze route voert je over de mooie es van het dorp, over kronkelende zandpaden, door het heidegebied Vijftig Bunder en door het Noordlaarderbos. De omgeving is rijk aan geschiedenis, zowel oud als nieuw. Het grootste deel van het gebied is in beheer van Natuurmonumenten en wordt deels begraasd door Schotse Hooglanders.

- De Boermarke is eigenaar van het haventje en de vaargeul in Noordlaren en verzorgt de ligplaatsen en het onderhoud van het haventje en de vaargeul.

- In januari 2019 heeft Het Groninger Landschap een aantal petgaten aan de Osdijk te Noordlaren verworven. De petgaten liggen op een steenworp afstand van het Zuidlaardermeer. Het zijn prachtige verstilde landschapselementen, een oase van rust voor plant en dier. Petgaten zijn ontstaan door het uitbaggeren van veen, de zogeheten natte vervening. Het uitgebaggerde veen werd op legakkers gedroogd waarna de turf kon worden gebruikt als brandstof. De petgaten aan de Osdijk zijn rond 1926 gegraven. Thans zijn ze omgeven door singels met oude elzenbomen, die door tientallen aalscholvers en grote zilverreigers gebruikt worden als slaapplaats om te overnachten. Er bevindt zich ook een kleine broedkolonie van de aalscholver. Beheermedewerker Alwin Hut: "We zijn bijzonder verheugd dat deze aankoop mogelijk werd, ook omdat hiermee de rust voor onze zeearenden beter gewaarborgd kan worden." (bron: Het Groninger Landschap, 10-1-2019)

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Noordlaren, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Noordlaren.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Noordlaren (online te bestellen).

Links/voorzieningen

- Algemeen: - Site van en over Noordlaren.

- Nieuws: - Dorpskrant Noordlaarder Nieuws verschijnt ca. 1x per 2 maanden. Via de link zijn ze ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Belangenorganisatie: - "Vereniging Dorpsbelangen Noordlaren behartigt de belangen van de inwoners. Het bestuur komt zo’n 10 keer per jaar samen om te vergaderen. Daarnaast vindt er overleg plaats met andere besturen, politieke partijen en instanties, waaronder de gemeente. Jaarlijks in april vindt de algemene ledenvergadering plaats. Wie lid is van Dorpsbelangen wordt van harte uitgenodigd om deel te nemen aan deze bijeenkomst. De verslagen van de algemene ledenvergaderingen zijn op de website te lezen. Onder Dorpsbelangen valt ook de redactie van de dorpskrant en de dorpssite."

- Dorpshuis/MFC: - In Dorpshuis De Hoeksteen in Noordlaren vinden allerlei activiteiten plaats, zoals seniorengymnastiek, Pilates en exposities. Diverse verenigingen houden er hun vergaderingen en bijeenkomsten, en maandelijks zijn er kaart- en sjoelavonden. De zalen van De Hoeksteen kunnen gehuurd worden voor diverse soorten bijeenkomsten, naar wens al dan niet met catering.

- Basisschool De Rieshoek (de naam is ontleend aan het riesholt, rijshout waar vroeger bezems van werden gemaakt) is vanwege de daling van het aantal leerlingen na afloop van schooljaar 2013-2014 gesloten. Het karakteristieke gebouw uit 1908 aan de Zuidlaarderweg is herbestemd tot een multifunctioneel maatschappelijk verzamelgebouw met een flinke reeks functies van uiteenlopende aard, waarover je onder de link alles kunt lezen. Dankzij inwoners die plannen hebben gemaakt en hiervoor fiat hebben verkregen van de gemeente, is het pand behouden gebleven en groeit en bloeit er weer van alles, wat de leefbaarheid van en levendigheid in het dorp Noordlaren ten goede komt. De voormalige dorpsschool huisvest onder meer een kinderopvang, een dorpskapper en een dagbestedingscafé en fungeert als een belangrijk trefpunt in het dorp.

De initiatiefnemers voor herbestemming van De Rieshoek konden - na een aanloopperiode waarbij de definitieve hebestemming nog niet duidelijk was - in juli 2018 opgelucht ademhalen. Toen bereikten ze met de gemeente namelijk overeenstemming over de aankoop van het pand, inclusief door de gemeente weggewerkt achterstalllig onderhoud. “De eigenaar van het pand, de gemeente Haren, had vergaande plannen om het voormalige schoolgebouw tegen een commercieel tarief te verkopen,” vertelt Eric Raad, namens KNHM Foundation bij het project betrokken. “Dat zou voor de initiatiefnemers echt de doodsteek zijn geweest. Maar na een uitgebreide politieke lobby zijn ze er toch in geslaagd om de gemeenteraad aan hun kant te krijgen. Ze mogen de oude school tegen een redelijke prijs overnemen en de gemeente neemt het achterstallige onderhoud op zich.” De aankoop heeft in november 2019 plaatsgevonden, voor een bedrag van 335 duizend euro, wat is gefinancierd met een crowdfundingactie, een gift en een lening.

Volgens Maartje Peters, secretaris van De Rieshoek, betekent de aankoop een belangrijke impuls voor de leefbaarheid van het dorp. “De Rieshoek vormt een laagdrempelig trefpunt waar je overdag even binnen kan lopen. De school ligt aan een plein waar kinderen mooi buiten kunnen spelen en er is een dagcafé waar mensen met afstand tot de arbeidsmarkt actief zijn. In een klein dorp met weinig voorzieningen is zo’n plek heel waardevol.” Het project wordt vanuit verschillende kanten door KNHM Foundation ondersteund. KNHM Participaties dekte een deel van het aankoopbedrag met een lening, Arcadis maakte een onderhoudsplan en KNHM Foundation hielp bij het opstellen van een exploitatiemodel. Maartje: “KNHM Foundation heeft op bijna elk denkbaar vlak met ons meegedacht: bestuurlijk, juridisch, bouwkundig en financieel. Bovendien hebben ze ons geholpen om het politieke spel op een handige manier te spelen. Dat heeft ons heel ver gebracht.” (bron: KNHM Foundation)

- Kinderopvang: - Kinderopvang Oki (Zuidlaarderweg 63) is een kleinschalige en flexibele kinderopvang voor kinderen van 0-4 jaar. 52 weken per jaar open van 7.00 tot 18.00 uur. "Wij werken met een verticale groep van 0 tot 4 jaar. Met vaste leidsters op de groep. Zodat het kind vanuit deze veilige basis zijn/haar omgeving onbekommerd gaat verkennen en kan leren van de omgang met andere kinderen. Buiten is er een ruim speelterrein met leuke speeltoestellen en een grote ren met kippen en konijnen." Zij bieden de kinderen op deze prachtige locatie in het buitengebied van Noordlaren veel rust, ruimte en natuur. Regelmatig gaan ze dan ook met de kinderen naar buiten, bijvoorbeeld naar het hunebed, de molen bekijken of een koe bewonderen. Kinderen krijgen hier alle ruimte om zich in hun eigen tempo te ontwikkelen, te leren en te groeien. OKI vindt het belangrijk voor de leefbaarheid van de dorpen dat deze vorm van kinderopvang in het dorp blijft bestaan. Zo krijgen kinderen in buitengebieden de kans om met een vertrouwde groep kinderen op te groeien.

- Muziek: - "Shantykoor de ZoZo’s is ontstaan ter voorbereiding op de Tocht om de Noord die in 2016 in Noordlaren is gestart. Vanuit de haven werden de wandelaars toegezongen door de leden van het toen nog gelegenheidskoor. Sindsdien is het koor blijven bestaan en repeteren wij elke eerste donderdag van de maand in de huiskamer van de Rieshoek. Het repertoire is heel divers en omvat o.a. Groningse songs als “Mien Toentje” en het “Gronnens Laid”, rasechte tranentrekkers als “Tabee Mien Laiverd” en “Ketelbinkie”, Engelse meezingers als “The Wild Rover” en “My bonny is over the Ocean”, maar ook songs als “Op een mooie Pinksterdag” en “Malle Babbe”. Kortom voor elk wat wils. Volgens het motto “Gezelligheid is belangrijker dan zuiver zingen” kletsen we na afloop van het zingen gezellig bij onder het genot van een drankje. Iedereen is welkom om met ons mee te doen. Indien je je wilt opgeven of als je meer informatie wilt dan kun je terecht bij Floris Mulder, tel. 06-11741691, e-mail florismulder80@gmail.com."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Noordlaren.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Wikipedia,
  
  , (2020)
  
• 3. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)