Noordbarge

Wijk
Dorp in de stad
Emmen
Drenthe

Noordbarge bord [640x480].jpg

Noordbarge heeft witte plaatsnaamborden, ten teken dat de gemeente Emmen het als wijk van Emmen beschouwt. De inwoners vinden Noordbarge echter nog steeds een 'dorp bij Emmen' en niet een 'wijk in Emmen'.

Noordbarge heeft witte plaatsnaamborden, ten teken dat de gemeente Emmen het als wijk van Emmen beschouwt. De inwoners vinden Noordbarge echter nog steeds een 'dorp bij Emmen' en niet een 'wijk in Emmen'.

Noordbarge

Terug naar boven

Status

- Noordbarge is een wijk en 'dorp in de stad'* in de provincie Drenthe, gemeente Emmen.

* De gemeente Emmen heeft aan een aantal dorpen die inmiddels door de uitbreidingen van de stad in de bebouwde kom van de stad zijn komen te liggen, geen eigen postcode en bijbehorende woonplaatsnaam toegekend, bij het in 1978 in werking getreden postcodesysteem. Voor de postadressen liggen die dorpen daarom sindsdien 'in' (de woonplaats) Emmen en zijn formeel ook wijken van die stad. De inwoners beschouwen sommige van die plaatsen echter in de praktijk nadrukkelijk nog altijd als 'dorp bij Emmen' en niet als wijk van Emmen. Noordbarge is er daar een van. Voor deze bijzondere categorie plaatsen hebben wij de categorie 'dorp in de stad' in het leven geroepen.

- Noordbarge heeft witte plaatsnaamborden, omdat het formeel binnen de bebouwde kom van Emmen ligt, en heeft formeel dus geen eigen 'bebouwde kom'. Praktisch gezien is dat wél het geval: ter plekke is het dorp nog wel duidelijk als zodanig te onderscheiden, hoewel het dorp inmiddels grenst aan de wijk Bargeres in het Z.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Noord-Barge, Noord-Berge, 1440 Noertberge, 1542 Noirtbarghe, 1840 Noord-Bargen, 1867 (Kuijperkaart) Noordbarge. 1381-1383 wordt Berghe genoemd, maar het is moeilijk uit te maken of hiermee Noord- of Zuidbarge wordt bedoeld.

Naamsverklaring
Barge, berge betekent hier 'bij de heuvel'. Vergelijk ook Barger-Compascuum en Emmen.(1)

Terug naar boven

Ligging

Noordbarge ligt (in het) W van Emmen en grenst in het O aan de Hondsrugweg, in het Z aan de wijk Bargeres en in het N aan de Ermerweg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat Noordbarge 50 huizen met 347 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 250 huizen (aldus de dorpssite) met ca. 600 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Noordbarge is volgens de plaatselijke Historische Commissie het oudste dorp van Drenthe. Dit zou namelijk het enige Drentse dorp zijn dat sinds de tijd van de Trechterbekercultuur onafgebroken bewoond is. Op de Hoge Loo bij het dorp zijn bij archeologisch onderzoek spectaculaire vondsten gedaan uit de Romeinse tijd en nederzettingen en grafvelden uit Brons- en IJzertijd. Vanaf 800 na Chr. splitst de oude nederzetting zich in Noord- en Zuidbarge.

"Noordbarge is samen met de dorpen Roswinkel en Westenesch gelegen op het zuidelijkste deel van geopark De Hondsrug. De drie boerengemeenschappen besloten lang geleden de kerk in het midden te bouwen. Dat werd Emmen, aanvankelijk een klein dorpje, tegenwoordig een stad met meer dan 100.000 inwoners. De boermarke behoorde met 15.000 hectare tot de grootste grondbezitter. Het grotendeels veengebied was voor Noordbargers niet te gebruiken en werd verkocht aan verveningsmaatschappijen uit Amsterdam en Dordrecht. Het Oranjekanaal werd gegraven, maar werd geen succes vanwege de hoogteverschillen.

Tegenwoordig is Noordbarge formeel een wijk van Emmen, maar in de praktijk is het nog altijd een dorp. De smederijen, bakkers en manufacturenhandelaren zijn verdwenen. De scholen werden opgeheven, maar zijn inmiddels weer terug. Agrarische activiteiten zijn beperkt. Het dorp is inmiddels omsloten door moderne wijken. Een mengeling van oude Noordbarger families en jonge gezinnen veelal van buiten, vormen de tegenwoordige bevolking van circa 250 huizen. Naboarschap leeft hier nog: we kennen elkaar en organiseren bijeenkomsten en feesten, waarvan het Stoetbakken de kern vormt. Bezoek ons dorp, kom eens eten bij een van onze restaurants en blijf slapen in ons bijzondere hotel. Noordbarge leeft!" (aldus de dorpssite)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instanties, sites en literatuur:

- De Historische Commissie (HC) van Plaatselijk Belang Noordbarge heeft als doel zoveel mogelijk van de historie van het dorp vast te leggen, te bewaren en voor anderen toegankelijk te maken. De leden van de HC interviewden al veel (oud)bewoners. Ook verzamelen zij foto’s en oude (ansicht)kaarten, en van veel families is de genealogie al vastgelegd. Ook houdt de HC zich bezig met het verzamelen van gegevens over de vergane en bestaande boerderijen en bebouwingen. Veel veldnamen zijn ook al geïnventariseerd. De HC vermeldt deze gegevens op de dorpssite.

- Pagina over de geschiedenis van Noordbarge op de site Historisch Emmen.

- In 2005 is een boek verschenen over de bevrijding van Noordbarge. 17 boerderijen, woningen en schuren gingen in april 1945 in vlammen op.

- Een werkgroep van de Historische Commissie heeft ca. 10 jaar gewerkt aan de samenstelling van het boek 'Noordbarge, het verhaal van zien bewoners', dat in oktober 2019 is verschenen. het boek, dat is voorzien van veel foto’s, staat vol met bijzondere wetenswaardigheden over de huizen in het dorp en hun bewoners door de jaren heen. Zo’n 15 inwoners en oud-inwoners verzamelden de benodigde informatie en het beeldmateriaal. Henk Jeurink (72), Ab Engbers (76), Pieter Albers (81) en Jan de Vin (71) (tussen haakjes staan de leeftijden anno medio 2019) maakten er als schrijvers een lezenswaardig geheel van. Het is begrijpelijk dat het wordingsproces zoveel tijd heeft gekost; in het boek worden namelijk ongeveer 1500 bewoners beschreven die door de jaren heen 331 huizen hebben bewoond. Het aantal namen dat wordt genoemd, bedraagt ongeveer 10.000.

De samenstellers ondervonden dat schrappen net zo'n uitdaging is als schrijven: "Toen we klaar waren met schrijven, hadden we ruim 800 pagina’s. Onze uitgever vond dat te veel van het goede. Zo’n 400 pagina’s mocht het worden, niet meer. Hij had gelijk, het moet wel behapbaar blijven. Maar hij stelde ons wel voor een heel groot probleem. Wat moest eruit en wat niet? Uiteindelijk kostte het schrappen nog meer tijd dan het schrijven. Maar goed, het is gelukt!", aldus Jan de Vin, een van de vier schrijvers van het boek (verder waren dat nog Pieter Albers, Henk Jeurink en Ab Engbers). De anno oktober 2019 oudste inwoner van Noordbarge, de dan bijna 88-jarige, in het dorp geboren en getogen Jantje Jonkers-Derks, kreeg tijdens de drukbezochte presentatie het eerste exemplaar van het boek. Burgemeester Eric van Oosterhout kreeg het tweede exemplaar. Het boek is gedrukt bij Uitgeverij Drenthe in een oplage van 800 exemplaren en kost 24,90 euro. - Hier vind je nog een artikel over wat er zoal in het boek staat.

Voormalig onderwijsman Engbers is voorlopig nog niet klaar met schrijven over Noordbarge. Samen met De Vin wil hij nog een boek maken over de openbare lagere school (ook wel School 3 en de School van Ziengs genoemd), die tussen 1877 en 1985 aan de Noordbargerstraat heeft gestaan, op de plek waar tegenwoordig tandarts Tiktak zijn praktijk heeft.: "Ik kon maar een heel beperkt deel van de informatie over deze school kwijt in het boek over de bewonersgeschiedenis. Er komt straks dus nog iets achteraan." Over de voormalige christelijke lagere school in het dorp is al eerder een boek verschenen.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Noordbarge heeft er in 2019 een bijzondere straatnaam bij gekregen: 'Ome Luut zien Steegie'. Burgemeester Eric van Oosterhout maakte dat in oktober 2019 bekend bij de presentatie van het - onder Geschiedenis beschreven - boek over de huizen in het dorp en hun inwoners door de jaren heen. Het betreft een, voorheen naamloos, klein zijstraatje van de Noordbargerstraat. Met het besluit van de gemeente gaat een wens in vervulling van de Historische Commissie. Ome Luut was een markant figuur met een lange witte baard, die dagelijks meermaals door het straatje kuierde. Het weggetje, dat van de Noordbargerstraat naar de Binnenweg liep, noemden kinderen vroeger 'Ome Luut zien Steegie'. 'Ome Luut' heette voluit Luut de Jong (1853-1940) en was een vrijgezel die in Amsterdam had gewerkt en zijn oude dag in Noordbarge doorbracht. Burgemeester Van Oosterhout vertelde bij de presentatie van het straatnaambord dat hij er een warm voorstander van is om straten te vernoemen naar markante figuren: "Dit is een manier om ervoor te zorgen dat verhalen over het verleden verteld blijven worden."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Ondanks de verstedelijking van de stad Emmen, heeft Noordbarge nog veel van vroeger tijden kunnen bewaren. Zo zijn er nog fraaie brinken te bewonderen en veel oude boerderijen.

- De voormalige melkfabriek (formeel "Coöperatieve zuivelfabriek en korenmalerij Noordbarge") aan de Ermerweg / Melkweg langs het Oranjekanaal, is opgericht in 1893, gesloten in 1989 en tegenwoordig in gebruik als kantoor. Bij de verbouwing tot kantoor zijn de gevels van de oude fabriek en de 35 meter hoge schoorsteen gelukkig behouden gebleven. Op de fabriek was ook een korenmaalderij, waar de boeren hun graan konden laten malen. Tegenover de fabriek stond, dankzij de aanwezigheid van een tramhalte van de EDS, het café van Van der Veen. Behalve personenvervoer deed de tram ook dienst om de boter van de fabriek te vervoeren.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Sinds 1983 is er in Noordbarge jaarlijks in het 1e weekend van juni het Stoetbakken evenement. Op de brink in het dorp staat een stoetbakoven, die één keer per jaar speciaal voor dit evenement wordt warm gestookt om broden te bakken. Uit de verre omgeving komen de mensen broden kopen vanwege hun ambachtelijke smaak. En er is een jaarmarkt waar bedrijven en hobbyisten hun regionale producten aanbieden, omlijst door oude ambachten. Verder is er voor de inwoners de jaarlijkse tweekamp tussen beide kanten van het Oranjekanaal. In deze tweekamp wordt met verve gestreden om de Urk-Darp bokaal. Gedurende het weekend zijn er diverse live optredens.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De Noordbargeres ligt direct N van Noordbarge en grenst in het O aan het centrum van Emmen, in het N aan de buurtschap Westenesch en in het W aan het Oranjekanaal. De Noordbargeres is een waterwingebied, waar vanouds alleen landbouw werd bedreven. Tegenwoordig is er een natuurgebied met wandelroutes van het Oranjekanaal tot aan het gemeentehuis in het centrum.

In 2002 is op de es tegen de Hondsrugweg aan een groot parkeerterrein aangelegd t.b.v. Dierenpark Emmen. Vervolgens is een nieuw deel van het dierenpark op de Noordbargeres aangelegd in samenwerking met Waterleidingmaatschappij Drenthe met als thema Water. In de daar gebouwde waterfabriek zuivert de WMD al het afvalwater van het dierenpark.

In 2016 is het complete Dierenpark Emmen van het centrum, O van de Hondsrugweg, naar de Bargeres verhuisd, W van de Hondsrugweg, naar het deel dat voorheen akkerland was. Het centrum van Emmen gaat de komende jaren ingrijpend op de schop. Om ruimte te maken voor een nieuw en aantrekkelijk stadshart, is het dierenpark naar de Noordbargeres verhuisd. De vrijgekomen locatie aan de Hoofdstraat wordt ontwikkeld tot een nieuw stadshart, waarbij het 'parkachtige karakter' van het 12 hectare omvattende gebied blijft behouden. Dierenpark Emmen zat jaren krap ingesloten in het centrum van Emmen. Aan de ene kant was een spoorlijn en aan de andere kant een winkelcentrum. Het dierenpark kon door de locatie in het stadscentrum onmogelijk uitbreiden. Bij de nieuwe locatie is er voldoende ruimte voor een ruime opzet van het park.

- Het Noordbargerbos, W van Noordbarge, is in 1930 aangelegd voor houtproductie. Sinds de jaren zeventig worden veel van deze bossen omgevormd tot multifuctioneel bos. In zo'n bos wordt hout geoogst, zijn mogelijkheden om te recreëren en kan de natuur haar gang gaan. Een gevarieerd bos is aantrekkelijker voor veel verschillende soorten bosbewoners. De oorspronkelijk strakke aanplantlijnen in het Noordbargerbos veranderen geleidelijk door gerichte kap. Een storm in 1972 heeft het bosbeeld eveneens veranderd, doordat er veel bomen zijn omgewaaid. De 'gaten' in het bos worden door de natuur ingevuld met nieuwe begroeiing. Het Noordbargerbos maakt deel uit van de Boswachterij Emmen en wordt beheerd door Staatsbosbeheer.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Noordbarge (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Noordbarge.

- Belangenorganisatie: - Voorzitter van Vereniging Plaatselijk Belang Noordbarge (PBNB) Onno te Nuyl: “Met ervaring en enthousiasme wil ik mij inzetten voor de belangen van ons mooie dorp. We willen verbindend zijn met de bewoners, gezamenlijk activiteiten organiseren en een goede relatie hebben en onderhouden met de gemeente Emmen. Al meer dan dertig jaar geleden van buiten gekomen kan ik zeggen: ik ben een Noordbarger! We moeten het samen doen in het belang van de leefbaarheid. Als bestuur vormen we een team dat zich inzet voor de gemeenschap. Dat is best wel eens lastig, maar we komen vooruit en maken er iets moois van.” Ook de andere 8 bestuursleden van PBNB stellen zich voor op de pagina onder de link.

Terug naar boven

Trivia

- Volgens een sage komt het meisje waarnaar het dorp Schoonebeek zou zijn vernoemd, uit Noordbarge.

Reactie toevoegen