Status

Nijland is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wymbritseradiel.

Naam

In het Fries
Nijlân.

Oudere vermeldingen
1230 de Nova Terra, 1335 in Dodakirka, 1399 van Doedenkerke, 1399 up Nyenlande, 1455 op da Nyelandt.

Naamsverklaring
Nieuw aangeslibt gedeelte van de oude Middelzee, waarschijnlijk voor 1100 ontstaan in het reeds ingepolderde zuidelijke deel van de Middelzee. Heette behalve 'het nieuwe land' ook 'kerk van de persoon Dodo'.(1)

Ligging

Het dorp Nijland ligt NW van de stad Sneek en ZO van de stad Bolsward en grenst in het Z aan de A7.

Statistische gegevens

In 1840 heeft het dorp Nijland 70 huizen met 464 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 400 huizen met ca. 1.000 inwoners.

Geschiedenis

Het dorp Nijland is in de 13e eeuw gesticht in het zuidelijk deel van de drooggevallen Middelzee. In de apocrieve kroniek van Andreas Cornelius (Occo Scariensis) wordt de bouw van een kerk in een sage gedateerd op het jaar 1275: boeren wilden een kerk bouwen. Driemaal achtereen begonnen ze daarmee, maar steeds werd al wat ze overdag hadden opgetrokken ’s nachts weer afgebroken. Tenslotte zagen ze daarin Gods hand. Ze besloten door middel van een godsgericht de bouwplaats van de kerk vast te stellen. Twee ossen werden voor een wagen met bouwmaterialen gespannen en daarna werden ze het land in gejaagd. Waar men ze de volgende morgen zou vinden, daar zou de kerk gebouwd worden. Men vond de ossen met brandende waskaarsen tussen de hoornen in een rietpoel. Daar werd de kerk gebouwd.

Recente ontwikkelingen

- "Op 24 februari 2020 is er een overleg geweest tussen Dorpsbelang en wethouder De Man en onze dorpscoördinator Theo Bouma, die zelfs na zijn formele afscheid vorige week, toch aanschoof en onze nieuwe dorpscoördinator Jildou Kamsma. We hebben gesproken over de krimp in onze gemeente en dat ook Nijland daar mee te maken gaat krijgen. Dat heeft gevolgen voor de leefbaarheid. Het verenigingsleven kwam uitgebreid aan bod en wij allen in het dorp zijn de mensen die de verenigingen levend kunnen houden. Woningbehoefte en woningbouw zijn een jaarlijks terugkerend thema. Er is alleen inbreiding mogelijk, dus eerst slopen en dan pas op die plaats nieuwbouw plegen. De gemeente wil actief meedenken, maar kan geen voortrekkersrol vervullen. Het fietspad onder het viaduct naar Folsgare is in een ver stadium van onderzoek en het is vooral aan de gemeenteraad om daar geld voor beschikbaar te stellen. Dit is afhankelijk van financiële situatie van de gemeente. De energietransitie (van het gas af) is nog geen onderwerp voor de komende paar jaren. De tweede verkeersmeting op de Tramstrjitte in verband met de trillingen van de woningen door het verkeer, zal dit voorjaar een vervolg krijgen. Leefbaarheid van Nijland is voor en van ons allen, niet alleen de gemeente, maar ook wij als dorpsbewoners hebben daar een grote rol in. Karel Lever." (bron: dorpssite)

- "Het is vandaag 9 april 2012, Tweede Paasdag. Voor ons dorp betekent dat: Aaipop. Het is geweldig hoe dit Friese muziekfestival al 25 jaar in ons dorp gehouden wordt. Op initiatief van een Nijlander en met inzet van veel dorpsbewoners. Iedereen zal het wel kennen: als je in Fryslân vertelt dat je in Nijland woont, is de reactie vaak: ah, van Aaipop! Daarin klinkt dan bewondering door. En terecht. Maar er is in ons dorp veel meer waar we trots op en tevreden over kunnen zijn. Of het nu lopend of met de fiets is, of met de auto of het openbaar vervoer: we zijn zo waar we moeten of willen zijn. De dorpskern ligt er prachtig bij. Er is een diversiteit aan woningen. We hebben een school, een kerk, een café, een multifunctioneel centrum, sportvelden, de Jister, zelfs drie speeltuinen en een rijk verenigingsleven. We kunnen in het dorp zelf naar de huisarts en de fysiotherapeut en onze medicijnen afhalen. Mensen hebben oog voor elkaar en bieden waar nodig hun hulp aan. Kortom: het is heel prettig wonen in Nijland.

Maar dat betekent niet dat we met de armen over elkaar kunnen gaan zitten. Zeker in een tijd van krimp en bezuinigingen moeten we er alert op zijn dat we de goeie dingen die we hebben voor de toekomst behouden. En dat er een aanpak komt voor wat niet goed op orde is. Daarbij gaat het vaak om zaken die een buitenstaander niet ziet of mist, maar die je als dorpsbewoner wel ervaart: trillingen door zwaar verkeer, een onveilig gevoel door te snel rijden, haperingen in mobiel bellen. En het gaat niet alleen om materiële zaken. De saamhorigheid binnen het dorp bijvoorbeeld: ook die kan nog beter. We moeten er dan ook aan blijven werken dat we in Nijland prettig kunnen wonen, nu en in de toekomst. In deze Dorpsvisie wordt beschreven wat daarbij de belangrijkste aandachtspunten zijn. Het bestuur van de Vereniging van Dorpsbelangen gaat hiermee aan de slag. Maar om er wat van te maken is samenwerking nodig. Daarin zijn we in Nijland goed in. Aaipop is daar een mooi voorbeeld van. Ook deze dorpsvisie is in samenwerking met het dorp tot stand gekomen. Aan allen die een bijdrage leverden: dank je wel. Met jullie inbreng is het niet alleen een visie voor maar ook van het dorp geworden. Gelet op eerdere ervaringen vertrouwen we er op dat we de aandachtspunten uit de visie met zijn allen voortvarend en met resultaat op gaan pakken. 9 april 2012, Truus Steenbruggen, voorzitter Vereniging van Dorpsbelangen."

Bezienswaardigheden

- Nijland heeft 11 rijksmonumenten. Het oude dorpscentrum is een beschermd dorpsgezicht.

- Van de eerste kerk te Nijland resteert de zware, ongelede toren. De toren was oorspronkelijk lager. De twee series galmgaten zijn onder andere aanwijzingen voor de verhoging, die nodig was na de bouw van een nieuwe kerk. Mogelijk heeft deze verhoging de verzakking van de toren veroorzaakt. In 1866 hing het bouwwerk ruim anderhalve meter uit het lood. Er werden al afbraakplannen gemaakt, maar naar het plan van een plaatselijke timmerknecht, Lytse Fedde, werd de toren tenslotte in z’n geheel rechtgezet. De 13e-eeuwse kerk is in het begin van de 16e eeuw vervangen door de huidige Hervormde (PKN) Nicolaaskerk (Tsjerkegrêft 2), die grotendeels werd gebouwd uit afbraakmateriaal van de eerste. In de noordmuur bleven restanten van de oude kerk bewaard. Voor de preekstoel liggen een aantal grafzerken. Daartussen ligt een exemplaar dat gerekend mag worden tot de fraaiste en meest bijzondere, die in Fryslân bewaard bleven. Het is de portretzerk van pastoor Keimpo Hottinga, die in 1535 is overleden. - Zie verder Geschiedenis van de Hervormde kerk te Nijland.

- De kerk is bijzonder fraai gelegen op een omgracht kerkhof. Een deel van de kerkgracht is het restant van een oude Middelzee-slenk. Aan de overzijde van de gracht ligt de witte pastorie. Het zuidelijk deel van dit gebouw is nog middeleeuws. Het noordelijk deel dateert uit 1787. Het bezit uit dat jaar nog een ingangspartij met gesneden pilasters en gepolychroomde wapenschilden.

- Ten noorden van de kerk ligt het gerestaureerde vicarishuis. Dat dateert in oorsprong uit de zestiende eeuw en werd opgetrokken uit afbraakmateriaal van de eerste kerk. De topgevel van kleine gele steen is aangebracht in 1800. Het gebouwtje heeft tot 1817 dienst gedaan als dorpsschool en daarna nog als onderwijzers- en kosterswoning.

- Ook ten noorden van de kerk ligt de oude pastorieboerderij. De fraaie kop-hals-rompboerderij ten zuiden van de kerk is een oude bezitting van de Kruizebroeders en later van het Old Burger Weeshuis te Sneek.

Jaarlijkse evenementen

- Sinds 1987 is er in Nijland jaarlijks popfestival Aaipop (2e paasdag), het grootste popfestival met uitsluitend Friestalige bands, oftewel "It grutste Frysktalich festival fan de wrâld", aldus de site van het festival. Het is een mooi verhaal over hoe dit destijds zo onstaan is. Het is wel in het Fries, maar ook een niet-Fries met een beetje taalgevoel komt daar vast wel uit: "Midden jierren tachtich soarge in kommisje ûnder de flerken fan Stichting Earizer en yn gearwurking mei kroechbaas Remmelt Boonstra dat der om ‘e fjirtjin dagen in band op ‘e planken stie yn it muzykkafee fan Nijlân. It inisjatyf sloech oan by de jeugd. Massaal kamen se op de ‘live’-optredens ôf. Al gau hienen de kommisjeleden yn ‘e rekken dat der ris wat grutters op poaten set wurde moast. Yn 1987 waard it idee oppere om op Peaskemoandei in pophappening te organisearjen mei útslutend Frysktalige bands. Boonstra hie yn 1986 op dy dei alris ‘Paaspop’ organisearre. De namme fan it evenemint wie no: Aaipop. Foar de organisaasje waard in spesjale festivalkommisje yn it libben roppen. Twa Leden fan Stichting Earizer krigen dêryn in sit mei twa minsken dy’t gauris yn it muzykkafee kamen: Lysbert Bonnema en Wietske Jorritsma. Op Peaskemoandei 1987 sette it festival foar it earst út ein. De Kafeeromte fan Remmelt Boonstra, 'de Jan Smeets van Aaipop', waard foar it heftige wurk omboud ta ‘Rockhok’ en de boppeseal krige de namme: ‘Harksankjeseal’. Foar it earste festival moasten der wol twa groepen út de lapekoer helle wurde, mar dy wienen yn alle gefallen wol fan histoarysk belang: Spul en Okke Hel (mei Piter Wilkens), dy’t doe al net mear bestien, mar wol twa fan ‘e earste popgroepen wienen dy’t mei har Fryske memmetaal eksperimintearren. Der kamen sa’n trijehûndert minsken op ôf. It earste Aaipop wie wat de publisiteit oangiet yn alle gefallen in moaie opstekker foar Reboelje. Dy doe krekt oprjochte ploech wie ynskeakele as skoft-akt, mar kaam by tafal foar de lins fan ‘e fotograaf fan ‘e Ljouwerter Krante telâne. Sa stie it fiiftal de oare deis kreas yn ‘e krante, mar fanwege har teatrale opstigings, dy’t letter noch folle fierder fierd waarden, sil nimmen se werkend ha: Se hienen krekt allegear in wyt masker op doe’t de fotograaf knipte..."

Natuur en recreatie

- De pastorietuin van Nijland is een voorbeeld van een stinzentuin rond kerkgebouwen. Stinzen zijn van oudsher 'Stenen huizen' waar de eigenaren een bepaalde type tuinaanleg toepasten met soorten die naderhand beschreven zijn als stinzenflora. Vaak waren dat bol- en knolgewassen uit het nabije oosten, Zuid- en Midden Europa en uit andere delen van Nederland. Deze karaktereistieke flora bleek echter ook op andere plekken voor te komen dan alleen rond de buitenplaatsen en herenboerderijen in Fryslân. Ook in andere provincies komen we die tegen en ook in andere tuinen. Zoals onder andere pastorietuinen en aangrenzende begraafplaatsen en dokterstuinen. Winteraconiet, sneeuwklokjes, boeren- en voorjaarskrokus en vingerhelmbloem zijn aanwezig in de pastorietuin van Nijland. Vooral de eerstgenoemde massaal. Nadere informatie over stinzenflora in Fryslân.

Beeld

- Foto's van Nijland van fotograaf Martin Stevens, w.o. de stinzenflora bij de pastorie.

Links

- Algemeen: - Site van en over Nijland.

- Belangenorganisatie: - Dorpsbelang Nijland.

- Onderwijs: - Basisschool De Earste Trimen is sinds augustus 2018 gefuseerd met Basisschool De Gearrin uit Folsgare (die zelf ook al een fusieschool was i.v.m. de reeds erder opgeheven scholen in Abbega en Oosthem). De school in Folsgare is gesloten. Men is verder gegaan in Nijland. In schooljaar 2018-2019 heeft de school 5 groepen.

- Muziek: - Muziekvereniging Excelsior is opgericht in 1920. "Rond het jaar 1900 waren er 2 muziekverenigingen in Nijland. Ze hadden beide geen lang bestaan. Het ene korps heette Concordia. Vanwege het oefenen in de staatsschool noemde men dit het staatskekorps. Het andere korps had de naam Excelsior (1898-1911). Naar aanleiding van dit korps is in 1920 opnieuw een muziekvereniging opgericht, met dezelfde naam. Hoewel er destijds maar 16 instrumenten beschikbaar waren, gaven 24 personen zich op. Om de vrede te bewaren, werd besloten dat de oudsten een instrument kregen, de overigen kwamen op een wachtlijst te staan. Kwam er weer een plaats vrij in het korps, dan werd door schriftelijke stemming van leden en bestuur een nieuw lid aangenomen. Zo gebeurde het dus wel eens, dat iemand niet werd toegelaten, wel of geen goede muzikant."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Nijland kerk.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)