Nijhuizum

Plaats
Dorp
Súdwest-Fryslân
Fryslân

nijhuizum_plaatsnaambord_kopie.jpg

Nijhuizum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 1983 gemeente Wymbritseradiel. In 1984 over naar de gemeente Nijefurd, in 2011 over naar de gemeente Súdwest-Fryslân.

Nijhuizum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 1983 gemeente Wymbritseradiel. In 1984 over naar de gemeente Nijefurd, in 2011 over naar de gemeente Súdwest-Fryslân.

nijhuizum_kaart_openstreetmap.jpg

Nijhuizum is een van de kleinste dorpen van ons land; het omvat slechts één straat, met 16 huizen en de kerk, en nog een zijstraatje met nog 1 huis. Voor voorzieningen is het op buurstad Workum aangewezen. (© www.openstreetmap.org)

Nijhuizum is een van de kleinste dorpen van ons land; het omvat slechts één straat, met 16 huizen en de kerk, en nog een zijstraatje met nog 1 huis. Voor voorzieningen is het op buurstad Workum aangewezen. (© www.openstreetmap.org)

nijhuizum_collage.jpg

Nijhuizum, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Nijhuizum, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Nijhuzum (2).JPG

Het waterdorp Nijhuizum

Het waterdorp Nijhuizum

Nijhuzum.JPG

Het is een en al water bij Nijhuizum

Het is een en al water bij Nijhuizum

Nijhuzum (3).JPG

De piepkleine kerk van Nijhuizum

De piepkleine kerk van Nijhuizum

Nijhuizum

Terug naar boven

Status

- Nijhuizum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 1983 gemeente Wymbritseradiel. In 1984 over naar de gemeente Nijefurd, in 2011 over naar de gemeente Súdwest-Fryslân.

- Het dorp Nijhuizum is kennelijk te dunbebouwd voor een 'bebouwde kom'. De plaats heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Nijhuzum.

In of op?
Je woont niet 'in' maar 'op' Nijhuizum.

Oudere vermeldingen
1449 Nyahusen, 1482 Nyhusum, 1496 Nyehusum, 1505 Nyehuysum, 1840 Nieuwhuizum of Nijhuizum.

Naamsverklaring
Husum is datief meervoud (met plaatsaanduidende functie) van hus = huis 'woning'. Betekent 'bij de nieuwe huizen'.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Nijhuizum ligt ONO van de stad Workum, Z van het dorp Hieslum, ZW van het dorp Greonterp, WZW van de dorpen Sandfirden en Oudega, WNW van het dorp Gaastmeer en NNW van het dorp It Heidenskip.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Nijhuizum 12 huizen met 70 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp 18 huizen met ca. 40 inwoners.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen/actuele situatie

- Nijhuizum is van oudsher een agrarisch dorp. Het beeld en de sfeer van de plaats worden bepaald door een lint van boerderijen, omgeven door veel groen. Het is een echt landelijk dorp, met als voornaamste bron van inkomsten de melkveehouderij, waarvan een deel een nevenactiviteit heeft in de recreatieve sfeer. Gezien de bijzondere landelijke ligging, vlakbij de Brekken en met aansluiting op de Fluessen, is dit goed verklaarbaar. Het dorp heeft naast een biljartclub weinig voorzieningen en is hiervoor met name aangewezen op het nabijgelegen Workum. Het dorp ligt voor autoverkeer aan een doodlopende weg, en is verder nog met twee fietspaden ontsloten. Zo kun je vanuit het dorp met de fiets(pont) naar Gaastmeer en over het Brekkenpaed naar Oudega.

- Dorpsvisie Nijhuizum 2018-2028.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De huidige Hervormde Nijhuzumer Tsjerke (huisnr. 7) dateert uit 1721 en is een recht gesloten zaalkerk, voorzien van een rode houten geveltoren met ingesnoerde spits. Er was reeds rond 1300 een kerk in het dorp. Na de Reformatie (1580) is er aanvankelijk sprake van een grote streekgemeente van vijf dorpen. In 1610 komt er een kerkelijke gemeente voor alleen Nijhuizum en Gaastmeer. Door de slappe veengrond en een reeks overstromingen door de ligging nabij de Zuiderzee was het verval door verzakking begin 18e eeuw niet meer te stoppen. Onder meer de stormvloeden van 1701, 1707 en 1717 (de Kerstvloed met 11.000 doden van Noord-Holland tot Zuid-Denemarken) bespoedigden het verval. De Staten van Friesland keerden in 1721 315 gulden uit ‘aande kerckvoogden van Niehuisum tot opbouw van een nieuwe kerck volgens observantie’ - destijds een gangbaar bedrag ter ondersteuning van het kerkelijk dorpsleven - plus 36 gulden voor de gebrandschilderde ramen. En zo geschiedde.

Bijzonder en origineel zijn de ingenieuze voetplanken, die zorgden dat de onderste ledematen niet op de koude plavuizenvloer hoefden te rusten. Verwarming, stromend water en toilet zijn er nooit geweest. De elektriciteit is beperkt tot één lichtpunt. De predikanten woonden al spoedig in het grotere Gaastmeer. De kerkklok is in de Tweede Wereldoorlog verdwenen, maar na de oorlog teruggekeerd uit Diever, waar hij in functie bleek te zijn geweest als alarmklok. In de kerk staat een Hinkel-harmonium. In de blijkens het hierna vermelde boek kleinste kerk van Friesland (lxbxh 12x6x4 meter) heeft oorspronkelijk nooit een orgel staan, omdat er geen ruimte voor was. Wanneer het huidige orgel is geplaatst, is ons niet bekend. In 1971 is de Hervormde Gemeente gefuseerd met die van Workum. De laatst overgebleven 5 lidmaten hebben het Nicolaaskerkje op 12 april 1976 overgedragen aan Stichting De Nijhuzumer Tsjerke. Alleen in zomer is er jaarlijks nog vier keer een knusse oecumenische viering, vooral voor de vakantiegangers in de omgeving.

De archieven van de Hervormde Gemeente, zoals de boeken van de kerkvoogdij, zijn verloren gegaan toen de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog het huis van kerkvoogd Mathijs Weerstra in Gaastmeer in brand staken. Desondanks zijn historicus Hidde Feenstra en bouwhistoricus Albert Reinstra met hun in mei 2019 verschenen publicatie 'Nijhuizum, Frieslands kleinste kerk' toch nog tot een boek van ruim 150 pagina's gekomen. Veel bronnenmateriaal hebben de auteurs te danken aan de laatste predikant, Jelke Bruinsma, die Gaastmeer-Nijhuizum diende tussen 1948 en 1971. Hij preekte lange tijd twaalf en op het laatst nog vier keer per jaar in deze kerk. Hij nam dan enkele blazers mee voor de begeleiding. Bruinsma legde de boot- annex voetreizen, heen en terug zo’n drie uur, op klompschoenen af. Zijn lakschoenen zaten bij de preektekst in de tas. Kort voor zijn overlijden stelde deze kleurrijke dominee een schat aan bevindingen en kennis ter beschikking ten behoeve van het boek. Het boek is uitgegeven door Uitgeverij Noordboek (tegenwoordig onderdeel van Uitgeverij Bormeer) en kost 17,50 euro.

- In 2008 is de Monnikenburenmolen of Nijhuizumer Molen in Nijhuizum, kennelijk het enige rijksmonument van het dorp, gerestaureerd en weer in werkende staat gebracht. Voorheen was het een molenrestant, niet meer dan een met pannen bedekte achtkante kegel. Dit restant dreigde in 1994 te worden gesloopt, om plaats te maken voor een nieuw gemaal in het kader van de ruilverkaveling. Gelukkig kreeg de Molenstichting Nijefurd er net op tijd lucht van. Zij kon het restant in 2003 overnemen van het toenmalige waterschap Marne-Middelsee, voor het symbolische bedrag van €1,00. De restauratie heeft vervolgens ca. €300.000 gekost, wat men in 2006 via fondsenwerving bijeen heeeft weten te krijgen.

Op de 18e-eeuwse onderbouw is een bovenhuis met wiekenkruis geplaatst. Ook zijn de tandwielen en de vijzel voor het omhoogbrengen van het water aangebracht. Het huidige Wetterskip Fryslân heeft een belangrijke bijdrage geleverd door de omringende waterlopen weer geschikt te maken. De molen wordt bemensd door vrijwillige molenaars. In geval van acute wateroverlast in de Monnikenburenpolder, ten oosten van Workum, kan het Wetterskip de molenaars inschakelen om met de herstelde spinnekopmolen hun bijdrage te leveren aan het weghalen van het overtollige water.

Uniek is dat de onderbouw nog de sporen draagt van een 18e-eeuws buitenscheprad. Dat komt elders in Nederland niet meer voor. Dilemma voor de Molenstichting Nijefurd was dat men het scheprad wel weer terug had kunnen plaatsen, maar dan zou de molen niet meer werkend te krijgen zijn geweest. In de loop der jaren is het peilverschil tussen polder en boezem namelijk zo groot geworden, dat een scheprad dat niet meer kan overbruggen. Vandaar dat er toch maar voor een vijzel is gekozen.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Via het Gronspaed kun je vanuit Nijhuizum naar Gaastmeer v.v. fietsen. Met het pontje "Droech oer de feart" kun je dan over het water van de Grons worden gezet. De Grons is het verbindingswater tussen de Oudegaaster Brekken, het vliet Workum, het Zandmeer, Grote Gaastmeer en het Heegermeer. Bedieningstijden pontje, van 1 april t/m 30 september: maandag t/m zaterdag 8:00-13:00 uur en 14:00-19:00 uur en zondag 11:00-13:00 uur en 14:00-19:00 uur. De oversteek kost € 1,00 per persoon.

- In 2011 heeft Dorpsbelang Nijhuizum meegedaan met het project 'Doarpen yn it grien'. Gemeente Nijefurd en Landschapsbeheer Fryslân stelden een budget beschikbaar om het dorp een fikse opknapbeurt te geven wat betreft het openbaar én particulier groen. Hoogtepunt van het project was de lange 'oprijlaan' van het dorp, die aan beide zijden werd voorzien van een bloemetjesmengsel. Met de term 'bloemetjesplukberm' werden lezers van de Leeuwarder Courant nieuwschierig gemaakt. Het project is in april 2012 afgesloten met het vernieuwen van alle aan de openbare weg grenzende dammen. Alle dammen zijn voorzien van identieke bielzen, schroten en hekken. Als finishing touch is bij elk hek een bordje geplaatst met daarop de dorpsvlag en een verwijzing naar de website.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Nijhuizum, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Nijhuizum.

- Zorg: - "Op Zorgboerderij Boerderijnummer 15 in Nijhuizum, midden in de natuur, is alle ruimte voor onze trajecten. Wij bieden dagbesteding, sociale activering, leerwerkplekken, werkervaringsplekken en praktijkscholing. Op de boerderij kan veel werk worden verzet. Er is een plantenkas waar planten, groente en fruit wordt gekweekt. Er is een kweektuin voor grassen, bamboe, kruiden en vaste tuinplanten. Hier kan gewerkt worden aan tuinaanleg en -onderhoud. In en om de boerderij zijn er diverse kluswerkzaamheden. Zo is er een werkplaats waar gewerkt wordt met hout, fietsen en scooters worden opgeknapt en je kan (leren) aan een auto (te) sleutelen. Ook kan er van alles gemaakt worden, dingen die we vervolgens in de verkoopkar kunnen verkopen. Op de boerderij lopen ook veel dieren rond die verzorgd moeten worden. Denk aan pony’s, geiten, kippen, konijnen en een hond.

Daarnaast is er het Klus&ServiceTeam, in het leven geroepen vanuit behoeften van twee doelgroepen. Enerzijds zijn er de medewerkers op onze dagbestedingslocaties. Zij maken zich graag nuttig en doen graag iets voor én met een ander. Dit biedt hen zingeving. Anderzijds zijn er veel mensen in gemeente Súdwest-Fryslân die bepaalde klussen niet zelf (meer) kunnen uitvoeren, of die hulp en gezelligheid bij dagelijkse dingen kunnen gebruiken. Het Klus&ServiceTeam bestaat uit mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en ervaren begeleiders. Onze medewerkers zijn werkzaam op de dagbestedingsplek Boerderijnummer15 te Nijhuizum. De begeleiding wordt verzorgd door IederZijnWerk. De werkzaamheden die de mensen van dit Team doen zijn heel divers, vaak bij mensen thuis. Het is maar net waar mensen het Team voor inschakelen. Het gaat bijvoorbeeld om: technische klussen; onderhoudsklussen; eenvoudig schilderwerk; tuinonderhoud; samen wat doen / helpen in huis; samen wat met iemand doen / helpen buitenshuis." Zie ook de reportage over Boerderijnummer 15 op Workum.nl (2016).

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Nijhuizum kerk.

Reactie toevoegen