Status

- Nigtevecht is een dorp in de provincie Utrecht, in de regio Vechtstreek, gemeente Stichtse Vecht. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1988. In 1989 over naar gemeente Loenen, in 2011 over naar gemeente Stichtse Vecht.

- Wapen van de voormalige gemeente Nigtevecht.

Naam

Oudere vermeldingen
1281-1284 en 1308 Nichtevecht, 1394 Nychtevechte, <1870 Nichtevecht, 1870 Nigtevecht, 1883 Nichtevecht.

Naamsverklaring
Het eerste deel nichte is te verbinden met het Oudnederlandse niftar* 'achter' (in Niftarlaca), verwant met neven 'langs', het tweede deel waarschijnlijk met de waternaam Vecht, meestal opgevat als een afleiding bij het werkwoord vechten 'zich levendig bewegen' (zie bij Vechten).(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Nigtevecht ligt in het uiterste NW van de provincie Utrecht, Z van Weesp, O van Abcoude, NW van Nederhorst den Berg en grenst in het W aan het Amsterdam-Rijnkanaal en in het Z en O aan de rivier de Vecht.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Nigtevecht, die slechts het dorp omvat, 63 huizen met 409 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 600 huizen met ca. 1.500 inwoners.

Geschiedenis

"Korte geschiedenis
In de Vechtstreek komen langs de oevers van de Vecht de oudste bewoonde punten voor. Verschillende nederzettingen langs de Vecht worden reeds in de 8e-10e eeuw vermeld. De kleiafzettingen op de oevers zorgden voor een beter woongebied dan de veenmoerassen die meer landinwaarts zijn gelegen. Vanaf de 12e eeuw vindt vanuit de Vechtoevers de ontginning van de achterliggende moerasgebieden plaats. Door de ontginning ontstaat inklinking waardoor in de 12e en 13e eeuw rivierdijken worden aangelegd. De zeesluis voor de Vecht ligt voor 1473 tussen Maarssen en Breukelen en daarna enkele kilometers boven Nigtevecht ter hoogte van de Hinderdam.

Op de plaats waar het dorp zou ontstaan is voor de 13e eeuw al sprake van bewoning. Dit is bekend doordat onder de uit het begin van de 13e eeuw stammende kerk fundamenten zijn aangetroffen van een oudere kerk. Nigtevecht wordt echter voor het eerst genoemd in 1327. Het was oorspronkelijk een langgerekt dorp op een rivierduin langs de linkeroever van de slingerende Vecht. Tegenwoordig heeft het een dorpskom in een bocht van de rivier. De beperkte verbindingen over land en ook het ontbreken van een vaste oeververbinding hebben het dorp een redelijk geïsoleerde positie gegeven. In de eerste periode is het agrarisch functioneren de belangrijkste drager geweest.

Gedurende de 17e en 18e eeuw is, vanwege de voorkeur van welgestelde stedelingen om de zomer buiten de stad door te brengen, steeds meer sprake van een recreatieve en verzorgende functie. De Vechtstreek in zijn algemeenheid geniet de voorkeur. In Nigtevecht zijn een herberg en een logement met een tuin op de Vecht aanwezig. Tevens werden in de directe omgeving buitenplaatsen gebouwd.

Nigtevecht ligt in een bocht van de rivier de Vecht. Langs het dorp loopt ook het Amsterdam-Rijnkanaal, voorheen Merwedekanaal, dat in 1892 officieel werd geopend voor het scheepvaartverkeer. Sindsdien is de Vecht door middel van twee schutsluizen ten westen van het dorp verbonden met het kanaal. Er zijn twee parallel gelegen schutsluizen gebouwd. De grote sluis is nog in gebruik maar staat overwegend open. De kleine sluis is niet meer functioneel.

De grote uitbreiding van Nigtevecht na de Tweede Wereldoorlog wordt veroorzaakt door een toename van de bevolkingsgroei. De directe relatie met de agrarische omgeving nam hierdoor af en de Nieuwe Weg, waarvan de loop samen met de bocht in de Vechtdijk een cirkel beschrijft, vormt de aansluiting met deze uitbreidingen en de historische kern.

Hoe ziet het dorp eruit? Nigtevecht in haar omgeving
Het ruimtelijke beeld van het dorp wordt gekenmerkt door de openheid van het vlakke polderlandschap in contrast met de bebouwing van het dorp en het nabij gelegen fort. De open, laagliggende en onbebouwde polders rond het dorp lopen door tot de randen van de dorpsbebouwing. De haaks op de Vecht georiënteerde strokenverkaveling met evenwijdig aan elkaar gegraven sloten worden doorsneden door de watergangen van de Vecht en het Amsterdam-Rijnkanaal. De toegangswegen naar het dorp hebben alle hetzelfde kenmerk dat zij gelegen zijn langs waterwegen. Het gaat hierbij om de Kanaaldijk-Oost langs het Amsterdam-Rijnkanaal en de Vreelandseweg en de Klompweg langs de Vecht. De Klompweg ontsluit het buitengebied aan de oostzijde van het dorp.

De bewoners van Nigtevecht zijn voor de voorzieningen die men niet in het dorp vindt vooral gericht op Weesp en Amsterdam. De noordelijke Kanaaldijk Oost is dan ook de belangrijkste ontsluitingsweg voor het dorp. Fietsers kunnen via een iets oostelijker gelegen fietspad naar Weesp. Er is al lang sprake van dat er een fietsbrug zal komen, ter hoogte van het dorp over het Amsterdam- Rijnkanaal. Hierdoor zal de binding met Amsterdam versterkt worden, en ook Abcoude is dan beter toegankelijk.

Nigtevecht is aan de noordzijde van de Vecht gelegen. De bebouwing concentreert zich op deze noordoever rond de Dorpsstraat, de Raadhuisstraat, de Nieuweweg en de langs de wegen van de planmatige uitbreidingen in het noorden. Na de brug over de verbinding tussen de Vecht en het Amsterdam-Rijnkanaal bevindt zich individuele bebouwing aan de Kanaaldijk-Oost en de Vreelandseweg.

Dorpsstraat
De Dorpsstraat kent een tweeledig opbouw door de binnendijkse bebouwing en de buitendijkse bebouwing. De binnendijkse bebouwing wordt gekenmerkt door diepe voortuinen aan de zijde van de straat terwijl de buitendijkse bebouwing diepe tuinen heeft aan de zijde van de Vecht. De buitendijkse bebouwing staat daardoor veel dichter op de straat. Dit asymmetrische profiel is een van de belangrijkste karakteristieken van Nigtevecht.

Uitbreidingen
Ten noorden van de Nieuweweg is het dorp op een planmatige wijze uitgebreid. Het betreft hier uitbreidingen van na de Tweede Wereldoorlog. De uitbreidingen zijn herkenbaar aan hun rechte lijnen en bijpassende bebouwing in de vorm van rijenwoningen. Deze bebouwing is typerend voor hoe uitbreidingen uit deze tijd. De rijenwoningen bestaan uit bouwblokken van twee bouwlagen en een kap en kennen een vaste voorgevelrooilijn. Uitzonderingen hierop vormen de woningen aan de Raadhuisstraat en Petersburg die een verspringende rooilijn kennen. De kleur van de kappen varieert per uitbreiding, maar is overwegend donker. De situering van de bouwblokken varieert eveneens per uitbreiding en zijn afwisselend noord-zuid of oost-west georiënteerd. De ligging van de Nieuweweg is gespiegeld aan de ligging van de Dorpsstraat met zijn onregelmatige bebouwing. De Nieuweweg vormt hierdoor de overgang tussen het historische gedeelte van Nigtevecht en de recentere uitbreidingen.

Openbare ruimtes in het dorp
De openbare ruimte in het dorp bestaat voornamelijk uit groenvoorzieningen en verkeersvoorzieningen. Het groen is met name aanwezig als grasberm en -talud langs watergangen en wegen. In de woonwijken is het groen voornamelijk te vinden in de speelvoorzieningen. Daarnaast is er de verharde openbare ruimte zoals wegen, paden, stoepen, parkeerplaatsen en verblijfsgebied." (bron: Dorpsvisie 2014)

- Ronald van Nigtevecht is geboren in het nabijgelegen dorpje Driemond, constateert dat veel families met zijn achternaam uit deze regio komen en vermoedt dat ze vast wel iets met het gelijknamige dorp te maken hebben. Of hij er al in is geslaagd dit te bewijzen wordt ons op zijn site niet duidelijk. Gunstig neveneffect van zijn genealogische naspeuringen is in ieder geval dat hij veel interessante artikelen over de geschiedenis van het dorp heeft opgespoord en op zijn site heeft geplaatst. In het menu op zijn site zie je vanzelf welke pagina's op het dorp betrekking hebben.

Recente ontwikkelingen

- In opdracht van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV) heeft Waternet in 2018 de Vechtbrug bij Nigtevecht vervangen. Vervanging van de brug was noodzakelijk, omdat uit inspecties was gebleken dat de oude brug in slechte staat was.

- "De Dorpsvisie Nigtevecht 2014 wordt u aangeboden door de Dorpsraad. De dorpsvisie uit 2009 was verouderd en behoefde aanpassing. Inmiddels is ons dorp onderdeel van de fusiegemeente Stichtse Vecht. Ook ontwikkelingen op maatschappelijk en ruimtelijk gebied maken een nieuwe visie noodzakelijk. De Dorpsvisie 2014 is opgesteld door de Dorpsraad mede op basis van bijdragen van de klankbordgroep waarin verschillende groeperingen uit het dorp vertegenwoordigd zijn. Het concept is besproken op een dorpsvergadering in het najaar van 2013 en op onderdelen aangepast en aangevuld.

De dorpsvisie wordt opgenomen in het door de gemeente en dorp op te stellen dorpsontwikkelingsplan (DOP). Dit plan bestaat uit drie onderdelen: analyse, visie en uitvoeringsplan. Onze bijdrage dekt de eerste twee onderdelen. Het uitvoeringsplan moet in samenwerking met de gemeente worden opgesteld. In de inleiding vindt u meer over het hoe en waarom van de dorpsvisie. Onder de kop Ontwikkelingen wordt een aantal algemene trends omschreven die van sterke invloed zijn op de toekomst van het dorp en waarop een klein dorp als Nigtevecht niet of nauwelijks invloed heeft. Er worden zes trends op verschillende terreinen onderscheiden die sterke onderlinge samenhang vertonen: 1 regionalisering, 2 sociale cohesie, 3 mobiliteit, 4 technologische ontwikkeling, 5 duurzaamheid en 6 zelfredzaamheid. In het onderdeel Toekomstvisie zijn deze ontwikkelingen doorgetrokken op lokaal niveau.

In algemene termen zijn de consequenties aangegeven en zijn uitgangspunten en voorwaarden genoemd voor een succesvolle ontwikkeling. Vervolgens wordt een schets van het dorp gegeven en zijn de belangrijkste discussiepunten van dit moment genoemd. Ten behoeve van het op te stellen uitvoeringsplan is een aanzet gegeven van te nemen maatregelen en acties. Deze aanzet moet in het DOP nog verder worden uitgewerkt in samenwerking tussen gemeente en dorp. De nodige cijfermatige achtergrondinformatie over het dorp is door de gemeente aangeleverd en in onze dorpsvisie opgenomen."

Bezienswaardigheden

- Nigtevecht heeft 26 rijksmonumenten.

- De Dorpsstraat van Nigtevecht is een beschermd dorpsgezicht.

- Hervormde (PKN) kerk met toren uit ca. 1300. Eenbeukige laatgotische kerk met smaller koor en houten gewelven. Mechanisch torenuurwerk van Eijsbouts uit 1931 met elektrische opwinding.

- Poldermolen de Garstenmolen (Vreelandseweg 59) is een achtkante grondzeiler. De huidige molen is gebouwd in 1876 na het afbranden van de vorige molen en bemaalt tot 1960 het waterschap Garsten van 306 ha. Het betreft een vijzelmolen. Het verticale en onderste deel van het gaande werk incl. vijzel zijn in 1960 verwijderd, waardoor ruimte ontstaat voor een woning. De molen is van 2005 t/m 2007 ingrijpend gerestaureerd en is gedurende die tijd niet in functie geweest. De molen is daarbij weer uitgerust met een nieuwe en langere vijzel en kan weer met windkracht als poldergemaal dienst doen.

- Huis Zwaanwyck is een door parkaanleg omgeven landhuis, gebouwd in 1898 in rijke neorenaissancevormen. In het park een koetshuis met woning en een tuinmanswoning.

- Fort Nigtevecht valt tegenwoordig onder de buurtschap Gein en wordt daarom aldaar beschreven.

- De Dorpspomp (Dorpsstraat bij nr. 53) op natuurstenen sokkel, voorzien van marmeren gedenkplaten, is aan de inwoners geschonken door mevrouw De Pré-Theunissen. Haar man was overleden door het drinken van Vechtwater dat besmet was met bacteriën. Een ander soort drinkwater bestond in die tijd (1893) nog niet, waterleiding was voor toen nog onbekend. Door het verlies van haar man besloot zij een waterpomp te schenken aan de inwoners. De pomp werd van hoogwaardig materiaal gemaakt, het filtreerwerk en buizen waren van bijzondere kwaliteit, smeedwerk en versierselen getuigen dat hierop geen geld is bespaard. Aan de voorzijde van deze pomp staat Anno 1893, tussen welk woord en jaartal het wapen is uitgesneden van de heer De Pré. Verder staat er "Ter nagedachtenis aan den heer Martinus Nicolaas de Pré Anno 1893". Aan de oostzijde "Door zijn weduwe Johanna Theunissen", aan de westzijde "Aan de Gemeente Nigtevecht aangeboden".

- Het Merwedekanaal is in 1892 officieel in gebruik genomen. Eerst bestond het plan om vanaf Nigtevecht tot Utrecht de Vecht te verbeteren, zodat deze geschikter zou zijn voor het beoogde scheepvaartverkeer. Dan zou slechts van het dorp tot aan Zeeburg in Amsterdam een nieuwe vaart nodig zijn. Om vanuit Amstelland naar de Vecht te komen waren de sluizen alhier nodig. Helaas is dit eerste plan, nadat reeds de sluiswerken voltooid waren, gewijzigd. Nu is het Merwedekanaal geheel doorgetrokken tot Utrecht. Dit maakte dat de grote sluis, lang 120 m en 12 m wijd, en de kleine sluis, 90 m lang en 6 m wijd, overbodig werden. Maar geheel onnuttig zijn de sluizen niet, daar zij het kanaal met de Vecht verbinden, en dus voor de vaart van Utrecht naar Amsterdam van groot nut blijven. De sluizen zijn ook gebruikt ter verdediging van De Nieuwe Hollandse Waterlinie.

- De betonnen duiker uit 1939-1940 ligt in de Kanaaldijk Oost van het Amsterdam-Rijnkanaal bij Nigtevecht, juist ten zuidwesten van de sluis in de Vecht en nagenoeg tegenover het fort. Door de duiker konden versnelde inundaties tot stand worden gebracht in het gebied ten oosten van de Vecht.

- Gevelstenen in Nigtevecht.

Jaarlijkse evenementen

- In Nigtevecht hebben ze aan een Koningsdag niet genoeg; ze maken er daar een hele Koningswéék van; zijnde de week voorafgaande aan Koningsdag t/m die dag zelf.

- Muziekfestival (op een zaterdag begin september).

- Sinterklaasintocht.

Natuur en recreatie

- Fiets- en voetveer over de Vecht naar Nederhorst den Berg.

- Fietsers en dieren kunnen hier sinds 2018 het Amsterdam-Rijnkanaal oversteken. De fietsbrug die hier is aangelegd, zorgt voor meer recreatiemogelijkheden en betere bereikbaarheid. De brug koppelt de recreatieve fietsroutes langs de Hollandse Waterlinie en langs de Stelling van Amsterdam. Voor fietsers uit Nigtevecht worden station Abcoude en de scholen en werkgebieden in de regio Amsterdam beter bereikbaar. Ter hoogte van de fietsbrug zijn ook de oevers van het kanaal aangepast als onderdeel van een natuurverbinding die natuur van de Vinkeveense en Loosdrechtse Plassen weer verbindt. Hiermee wil Rijkswaterstaat het effect van het kanaal als barrière voor de natuur verminderen.

De natuurverbinding bij Nigtevecht maakt het mogelijk dat dieren het Amsterdam-Rijnkanaal over kunnen steken. Voorheen konden dieren wel het kanaal in, maar door de hoge oevers konden ze er niet meer uit en verdronken ze. De oevers zijn aangepast zodat dieren nu op een aantal plaatsen het kanaal uit kunnen komen. De natuurverbinding is in ieder geval bedoeld voor de ree, de ringslang en de otter. De werking van de natuurverbinding wordt versterkt door de gelijktijdige aanleg van 'natuurstapstenen' die de toegang naar de aangepaste oevers vergemakkelijken. Vooral aan de westzijde van het Amsterdam-Rijnkanaal was hiervoor voldoende ruimte beschikbaar. De natuurstapsteen heeft een oppervlakte van ca. 5 hectare. Dieren kunnen hier tot rust komen en voedsel zoeken. De Kanaaldijk Oost ligt dicht tegen het Amsterdam-Rijnkanaal aan, waardoor dieren die uit het kanaal komen vrijwel direct op deze weg terecht komen. Dit is ongewenst, zowel voor de dieren als voor de gebruikers van deze weg. Om die reden is de Kanaaldijk Oost hier ongeveer 20 meter naar het oosten verlegd. Het project maakt deel uit van het Meerjarenprogramma Onstnippering (MJPO).

- Tussen september en mei zijn er cabaret-, kleinkunst- en muziektheatervoorstellingen te zien in 'Cabaret in Nigtevecht'. "Een 100% particulier initiatief, er wordt geen subsidie verstrekt, en er is ook geen sponsoring. De opbrengst van de horeca is voor de beheerder van het Dorpshuis. Toch zijn we door de medewerking van impresariaten en cabaretiers, én de inzet van veel vrijwilligers, in staat om ieder jaar een bijzonder programma samen te stellen met zowel top cabaretiers als jonge veelbelovende cabaretiers. Samen met de unieke sfeer in de zaal mogen we met gepaste trots stellen dat een avond uit in het Dorpshuis een bijzondere ervaring is. Dat gerenommeerde cabaretiers hier regelmatig terug komen, is daarvan wel het beste bewijs. In de volksmond (en op hun Facebookpagina, red.) wordt vaak over het Gymtheater gesproken, omdat de voorstellingen gegeven worden in een omgebouwde gymzaal, maar daar merk je in de praktijk (als het zaallicht is gedoofd) niets van!", aldus de site van Cabaret in Nigtevecht.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Nigtevecht, met laagsteprijsgarantie!

Links

- Nieuws: - Twitteraccount DorpszakenNigtevecht is er voor informatie, discussie en draagvlak van belangrijke onderwerpen in Nigtevecht.

- Dorpskrant Sleutel 2000 wordt gemaakt voor en door Nigtevechters, over interessante en leuke gebeurtenissen in en rond Nigtevecht. Zaken die de inwoners bezighouden. Sleutel 2000 verschijnt elke twee maanden, wordt huis-aan-huis verspreid en is via de link ook online te lezen. - Sleutel 2000 op Twitter.

- Dorpshuis: - Dorpshuis Nigtevecht.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Tweemaster. - Basisschool De Flambouw. - Kinderdagverblijf, peuteropvang en BSO Kidswereld.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. DOB.

- Tennisvereniging.

- Wonen: - Woningstichting Wuta verhuurt, beheert en onderhoudt ca. 175 sociale huurwoningen in Nigtevecht. Wij waren natuurlijk benieuwd waar die niet-alledaagse naam voor staat. Welnu, Wuta staat voor: "Wacht Uw Tijd Af"; in een tijd van woningnood - de instelling is in 1946 opgericht - was geduld een schone zaak en kon het even duren voordat er een woning beschikbaar was...

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Nigtevecht, met foto's van de grafzerken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)