Nieuwerkerk

Plaats
Dorp
Schouwen-Duiveland
Schouwen-Duiveland
Zeeland

ZL gemeente Nieuwerkerk in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Nieuwerkerk in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Nieuwerkerk in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Nieuwerkerk

Terug naar boven

Status

- Nieuwerkerk is een dorp in de provincie Zeeland, op het schiereiland en in de gemeente Schouwen-Duiveland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1960. In 1961 over naar gemeente Duiveland, in 1997 over naar gemeente Schouwen-Duiveland.

- Wapen van de voormalige gemeente Nieuwerkerk.

- Onder het dorp Nieuwerkerk valt ook de buurtschap Capelle.

Terug naar boven

Naam

In het Zeeuws
Nieuwerkaarke.

Oudere vermeldingen
1233 Ecclesia nova in Duvelant, 14e eeuw Niekerke, Nieukerke.

Naamsverklaring
Letterlijk: bij de nieuwe kerk (vergelijk Ouwerkerk).(1)

Terug naar boven

Ligging

Nieuwerkerk ligt O van Zierikzee, W van Bruinisse en Oosterland, N van Ouwerkerk, aan de provincialeweg N59.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Nieuwerkerk 159 huizen met 1.145 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 134/983 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Capelle 22/144 en Bodtland 3/18. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.100 huizen met ca. 2.700 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Nieuwerkerk is een voormalige heerlijkheid. Tot de heerlijkheid behoorden ook de buurtschappen Capelle en Stevenssluis. Bij Stevenssluis aan het Dijkwater lag een haven met een veer. Het is een kerkringdorp, ontstaan in de 12e eeuw. Het was een afsplitsing van de parochie Ouwerkerk, wat de naam van beide plaatsen verklaart. Tijdens de Watersnood van 1953 zijn 288 van de 1.800 inwoners die het dorp destijds telde, verdronken.

- "In 2018 heeft Wim Kesteloo een boek gepubliceerd over zijn woonplaats Nieuwerkerk. Begin 2020 verscheen deel 2. Was het eerste deel gewijd aan gebouwen en mensen, in het tweede deel worden heel wat meer onderwerpen belicht. Het is opnieuw het resultaat van vele jaren onderzoek in vooral archieven. Opnieuw heeft Wim met dit boek zijn dorpsgenoten en vele anderen een groot plezier gedaan want weer komen interessante aspecten van de dorpshistorie voor het voetlicht. De geschiedenis van het dorp komt in een uitvoerig chronologisch overzicht aan bod. Van de alleroudste tijden neemt Wim Kesteloo zijn lezers mee naar het middeleeuwse Zeeland en de eerste dijken die rond het eiland Duiveland werden gelegd. Vanaf de 13e eeuw groeide de bevolking van het dorp dat, ter onderscheiding van Ouwerkerk, de naam Nieuwerkerk kreeg. In de vorm van een kroniek wisselen grote en kleine gebeurtenissen zich af. Het overzicht loopt tot 1969 en sluit af met de opening van het zwembad in dat jaar. In dit deel van het nieuwe boek zijn de meeste illustraties te vinden.

In het hoofdstuk over het bestuur gaat de aandacht uit naar onder meer de ambachtsheren van de Vierbannen van Duiveland. Samen met Ouwerkerk, Capelle en Botland vormt Nieuwerkerk een heerlijkheid. Van 1566 tot 1725 was de stad Zierikzee eigenaar. Daarvoor en erna waren de ambachtsheren en -vrouwen elders wonende edellieden en patriciërs, die zich lieten vertegenwoordigen door rentmeesters, in de 20e eeuw Zierikzeese notarissen. Een lijst van de baljuws, burgemeesters, schepenen, wethouders, raadsleden, secretarissen en dijkgraven maakt het boek tot een naslagwerk. Veel aandacht is er voor het kerkelijke leven, te beginnen in de 12e eeuw. Bijzonder is dat aan de dorpskerk vanaf 1499 een kapittel was verbonden. Dat voorrecht hadden slechts twaalf plaatsen in Zeeland. Uitgebreid wordt de geschiedenis van het kerkgebouw, de toren en de pastorie belicht. De lijst van pastoors en predikanten, met veel bijzonderheden, vertellen dat Nieuwerkerk allerminst een saai dorp was. Ook hier maakt een lijst van ouderlingen en diakenen van de Hervormde Gemeente het boek compleet. De kerkelijke afscheidingsbeweging, in dit dorp begonnen in 1836, komt eveneens aan bod. Net zoals 'Ut Geloafje', de plaatselijke benaming van de Katholiek Apostolische gemeente, gesticht in 1873.

Het onderwijs kreeg een apart hoofdstuk toebedeeld. Zowel de schoolgebouwen als de schoolmeesters vanaf de Reformatie worden beschreven. Een aantal jaren had Nieuwerkerk een landbouwschool, die na de watersnoodramp naar Zierikzee verhuisde. Ook over facetten van het verenigingsleven bevat het boek informatie. Het voormalige kerkgebouw 'Rehoboth', een geschenk van ds. P. van der Linden, kreeg in het dorpsleven een belangrijke plaats. Daar was de bibliotheek gevestigd en het werd voor allerlei doelen gebruikt. In het hoofdstuk over het transport gaat het over de veerdiensten, waarvan de oudste sporen uit de 14e eeuw dateren. Mooi is de foto van veerschipper Boomsluiter uit Stavenisse, afkomstig uit de collectie van Adri Leijdekkers. Op de achtergrond is de veerboot en de aanlegsteiger bij de hoek van Ouwerkerk te zien. Bijna onmisbaar waren ook de vrachtrijders en later, vanaf 1901, de tram. Verder is er aandacht voor de komst van de elektriciteit, het postkantoor, de telegraaf en vanaf 1909 de telefoon. Ook onmisbaar waren de molens waarover Wim Kesteloo veel onbekende bijzonderheden achterhaalde. Verder komen aan bod de sluizen en het stoomgemaal als de middelen voor de afwatering, het dorpshuis en de boerenleenbank. Voor de dorpsbewoners zal de lijst van bijnamen vele herinneringen oproepen. Als laatste staat de auteur stil bij de vraag of er bij het dorp een kasteeltje heeft gestaan. 'Nieuwerkerk- 2' kost 25 euro. Bij verzending komt daar € 6,50 bij. Het kan worden besteld bij de auteur (tel. 0111-641284, e-mail wkesteloo@zeelandnet.nl)." Aldus de boekbespreking van gemeentearchivaris Huib Uil.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Nieuwerkerk heeft 8 rijksmonumenten.

- De Hervormde (PKN) Johanneskerk (Kerkring 2) staat op een echte Zeeuwse kerkring. De Johanneskerk is gebouwd tussen 1475 en 1509. Het was een van de tien kapittelkerken in Zeeland. En misschien was het wel de grootste, met een lengte van 65 meter, een breedte van 15 meter en een toren van 35 meter hoog. In de 16e eeuw is het middenschip afgebrand. En na de reformatie is dat schip ook niet weer opgebouwd. Het overgebleven koor was meer dan groot genoeg voor de bevolking van Nieuwerkerk. En dat is het vandaag de dag nog. Tussen de toren en koor heeft tot de watersnoodramp van 1953 een school met bijgebouwen gestaan. Door de watersnoodramp heeft het water in de kerk 1,40 m hoog gestaan. Er liggen twaalf grafzerken voor de kansel. De zeskantige toren is in februari 1945 door de Duitsers (nodeloos) opgeblazen en in 1975 op de oude fundamenten herbouwd. In 2011 is de kerk gerestaureerd. Dat heeft 700.000 euro gekost.

- Kerk van de Gereformeerde Gemeente (Molenstraat 16) uit 2005.

- De Gereformeerde Gemeente in Nederland (Buiten Verband) houdt haar bijeenkomsten in een voormalige basisschool op Stationsstraat 11. In 1977 is het kerkgebouw vergroot, vanwege de groei van de gemeente. De kerk met 250 zitplaatsen is na een restauratie in maart 2002 weer in gebruik genomen. Banken en kansel zijn vernieuwd. In 2003-2004 is de kerk van binnen geheel vernieuwd.

- De Gereformeerde Jacobuskerk (Ooststraat 16) uit 1958 werd overbodig na de fusie tot PKN, en is daarom in gebruik genomen door de Hersteld Hervormde Gemeente Sirjansland.

- Het neogotische zaalkerkje van de Katholieke Apostolische Gemeente (Molenstraat 10) uit 1873 is gevestigd in een voormalig schoolgebouw. Er worden 2x per jaar diensten gehouden.

- Korenmolen Nieuwerkerkse Molen (Schoolstraat 36) uit 1844 is een licht getailleerde ronde stenen bovenkruier en grondzeiler, gebouwd als vervanging van een houten achtkante molen die na blikseminslag was afgebrand. In 1970 is de molen verkocht aan de toenmalige gemeente Duiveland. De molen bleef behouden na de watersnood van 1953 maar heeft lange tijd problemen gehad door het zoute water dat in en om de molen heeft gestaan. In 2004 zijn hierom de onderste meters van de romp opnieuw gevoegd. In 2008 is de potroede gerestaureerd.

- Hoeve Botland aan de Oude Polderdijk, W van Nieuwerkerk, herinnert aan de gelijknamige heerlijkheid die hier ooit was. Hier bevond zich het stamhuis van de Heren van Botland.

- Gevelstenen in Nieuwerkerk.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Oranjevereniging Nieuwerkerk organiseert onder meer de festviteiten rond Koningsdag en Sinterklaas.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Nieuwerkerk, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Nieuwerkerk van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Nieuwerkerk.

- Onderwijs: - "School met de Bijbel Nieuwerkerk hanteert het klassikale model. Dat wil zeggen dat de leerlingen wat leeftijd betreft in één groep geplaatst worden. We proberen ons onderwijs zo te organiseren dat er zo min mogelijk groepscombinaties zijn én dat er ruimte overblijft om zwakkere leerlingen en meerbegaafde leerlingen extra aandacht te geven. In de kleutergroepen wordt datgene wat geleerd moet worden op een speelse manier aangeboden. Vaak gebeurt dit door middel van een thema. In de groepen 3 t/m 8 wordt de leerstof aangeboden aan de hand van methodes, terwijl er voor sommige vakken ook methodes voor de groepen 1 en 2 zijn. Toch blijven er leerlingen die niet in het tempo van de groep mee kunnen. Sommigen hebben meer tijd nodig en anderen kunnen weer meer leerstof in dezelfde tijd aan. Met extra zorg en speciale benadering van de leerkracht zijn deze leerlingen vaak binnen hun eigen groep vooruit te helpen. Op bepaalde tijden is er een groepsleerkracht of een onderwijsassistent voor deze leerlingen beschikbaar die dan met kleine groepjes leerlingen werkt."

- Sport: - Het voetbal in het dorp is later van de grond gekomen dan het korfbal. Waarschijnlijk is in 1930 een begin gemaakt met de korfballerij. In 1936 is voetbalvereniging SINOTO (Samenspel Is Nodig Om Te Overwinnen) opgericht. In 1960 neemt korfbalvereniging D.S.S. het initiatief voor een bespreking betreffende een fusie tussen D.S.S., SINOTO en de volleybalvereniging. Na aanvankelijk tot de naam s.v. N.W.K. te hebben besloten, meent men dat 'sportkombinatie' beter met de nieuwe situatie overeenkomt, zodat de sportvereniging de naam Sport Kombinatie NieuWerKerk - afgekort SKNWK - heeft gekregen.

- Schietvereniging Schouwen-Duiveland is opgericht in 1982, nadat er eerder, van 1901 tot in de jaren dertig, ook al schietverenigingen waren in Nieuwerkerk. De vereniging beschikt over 12 meter-banen, 25 meter-banen en sinds 2006 over een "half- ondergrondse 50 meter-baan met 6 schietpunten, voorzien van het ultramoderne electronische schotwaarderingssysteem van Häring. Deze baan heeft sinds de opening al vele schutters getrokken en staat in Nederland en België bekend als een uitstekende baan, wat ook blijkt uit de scores die er worden geschoten. De gemeente Schouwen-Duiveland heeft nu een schietsportlocatie waar ze trots op kan zijn", aldus de site van de vereniging.

Reacties

(2)

Ik ben bezig met de geschiedenis van mijn voorouders. Mijn overgrootmoeder was Neeltje Lucus, geboren 5 januari 1879. Ze vertrok in 1893 naar Rotterdam.
Ik ben geïnteresseerd in alles wat betreft de familie Lucus; foto's, huizen waar ze woonden, enz.
Alvast bedankt, Bep Kastelijns.

Als er iemand reageert, laat ik het u weten. Voor de zekerheid even checken: Ik neem aan dat uw overgrootmoeder in Nieuwerkerk geboren is, gezien het feit dat u uw oproep op de pagina van dat dorp plaatst?
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen