Nieuwe Statenzijl

Plaats
Buurtschap
Oldambt
Oldambt
Groningen

nieuwe_statenzijl_plaatsnaambord_kopie.jpg

Nieuwe Statenzijl is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Oldambt. T/m 1989 gemeente Beerta. In 1990 over naar gemeente Reiderland, in 2010 over naar gemeente Oldambt. De buurtschap valt onder het dorp Drieborg.

Nieuwe Statenzijl is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Oldambt. T/m 1989 gemeente Beerta. In 1990 over naar gemeente Reiderland, in 2010 over naar gemeente Oldambt. De buurtschap valt onder het dorp Drieborg.

Nieuw Statenzijl (2).jpg

Bij Nieuwe Statenzijl, met heel in de verte de Duitse stad Emden

Bij Nieuwe Statenzijl, met heel in de verte de Duitse stad Emden

Nieuw Statenzijl.jpg

De windwijzer op de dijk bij Nieuwe Statenzijl

De windwijzer op de dijk bij Nieuwe Statenzijl

Nieuw Statenzijl..jpg

Op de fiets over de dijk Duitsland in bij Nieuwe Statenzijl

Op de fiets over de dijk Duitsland in bij Nieuwe Statenzijl

dollard_kaartje-002.jpg

Nieuwe Statenzijl op de kaart

Nieuwe Statenzijl op de kaart

Nieuwe Statenzijl

Terug naar boven

Status

- Nieuwe Statenzijl is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Oldambt. T/m 1989 gemeente Beerta. In 1990 over naar gemeente Reiderland, in 2010 over naar gemeente Oldambt.

- De buurtschap Nieuwe Statenzijl valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Drieborg.

Terug naar boven

Naam

In het Gronings
Nij Stoatenziel.

Naamsverklaring
Zie het hoofdstuk Geschiedenis.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Nieuwe Statenzijl ligt rond de gelijknamige weg, NO van Beerta en Finsterwolde, N van Bad Nieuweschans, in het uiterste O van de Reiderwolderpolder, en grenst in het N aan de Dollard en in het O aan Duitsland.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Nieuwe Statenzijl omvat een handvol panden.

Terug naar boven

Geschiedenis

Oude en nieuwe zijl
In 1707 besluit de toenmalige Raad van State in deze regio, om militair-strategische redenen, een sluis aan te laten leggen en zo ontstaat de Statenzijl. Als gevolg van de voortschrijdende inpolderingen van het Noord-Groninger land wordt in 1876 iets noordelijker een nieuwe spuisluis gebouwd. Dat is dus de huidige Nieuwe Statenzijl (wat tevens met de omliggende bebouwing een gelijknamige buurtschap is geworden). De oude Statenzijl Z hiervan heet sindsdien dus... inderdaad; de Oude Statenzijl, die eveneens samen met enkele omliggende panden als gelijknamige buurtschap te boek staat.

Nadere informatie
Op deze site van oud-inwoner Harm Hillinga vind je, als je op die pagina naar onderen naar deze plaatsnaam scrollt, een 8-tal artikelen in tekst en beeld (oude en recente foto's en oude ansichtkaarten) over verleden en heden van buurtschap Nieuwe Statenzijl.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Spuisluis Nieuwe Statenzijl dateert oorspronkelijk uit 1876. In 1907 is deze uitgebreid met een schutsluis voor de kleine binnenvaart, ten behoeve van het transport van aardappelen en bieten. Na de Watersnoodramp van 1953 worden plannen gemaakt om de zeedijken langs de Nederlandse kust te versterken. In 1957 wordt in dit kader de Deltawet aangenomen. Om de zeedijk alhier te verzwaren, is een aanpassing van het sluizencomplex noodzakelijk. Op het terrein tussen de twee oude sluizen worden twee nieuwe sluizen gebouwd. De oude sluizen zijn tijdens de werkzaamheden in gebruik gebleven. In 1988 begint men met de werkzaamheden en in juni 1990 zijn de sluizen gereed. De dijken worden op deltahoogte gebracht. Begin 1991 is het werk gereed. Het huidige sluizencomplex is op 21 mei 1991 door koningin Beatrix officieel in gebruik gesteld.

De grote spuisluis van Nieuwe Statenzijl scheidt de Westerwoldse Aa en de Dollard. Via de Westerwoldse Aa, die vanaf Bad Nieuweschans ook wel de Binnen Aa wordt genoemd, wordt het overtollige water uit Oost-Groningen en Zuidoost-Drenthe - een aaneengesloten gebied van in totaal 92.000 hectare - afgevoerd naar de Dollard. Als de spuicapaciteit van de geautomatiseerde sluis bij een hoge waterstand in de rivier maximaal wordt benut, kan er dagelijks 9 miljoen m3 water op de Dollard worden geloosd. De ernaast gelegen schutsluis verschaft kleinere schepen toegang tot de Dollard. Schepen van maximaal 8,5 meter breed en 70 meter lang kunnen hiervan gebruik maken. De dubbele sluisdeur aan de Dollardkant zorgt voor extra veiligheid bij hoogwater. Tegenwoordig wordt de schutsluis alleen nog gebruikt door de recreatievaart. De spuisluis is in 2013 'visvriendelijk' gemaakt. Hoe dat werkt, kun je lezen in het hoofdstuk Landschap etc. Bij het sluizencomplex, dat de Dollard en de Westerwoldse Aa met elkaar verbindt, bevinden zich informatiepanelen over de sluis, het zeeniveau en de geschiedenis. - Dronefilmpje (2015) van het sluizencomplex.

- Op de dijk naast de sluis van Nieuwe Statenzijl staat het kunstwerk Waaiboei (1996) van beeldend kunstenaar Martin Borchert. Het kunstwerk bestaat uit een bijna 8 meter hoge tuimelaar. De met beton verzwaarde bolvormige onderkant staat los en beweegt met de windkracht en -richting mee.

- De kilometerpaal bij de Waaiboei in Nieuwe Statenzijl toont een foutje van Rijkswaterstaat. Tijdens het uitmeten van de palen hadden ze een kilometer voor de grens de paal 0 in de grond geslagen. De grens van Duitsland met Nederland begint hierdoor met -1 in plaats van 0.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Anno 2020 is Toukomst-project 22: 'Van Aa naar Zee' in ontwikkeling. "In het grootste natuurgebied van Nederland, de Waddenzee, ontbreekt een cruciale schakel: de natuurlijke overgang tussen zoet en zout. Het project 'Van Aa naar Zee' herstelt dit op de beste plek, namelijk bij Nieuwe Statenzijl, waar de Westerwoldse Aa in de Dollard uitmondt. Dit biedt kansen voor natuur en landbouw. Een project met internationale allure. Een groot brak moeras met getijdenwerking als cruciale schakel in het dynamische werelderfgoed de Wadden. Deze belangrijke verbinding voor biodiversiteit en natuur is verdwenen uit ons Groninger landschap, maar er is goed nieuws: het is te herstellen!

Ecologische levensader. De (her)inrichting van de Westerwoldse Aa is afgerond met als resultaat een prachtig kleinschalig cultuurhistorisch beekdal met hoge biodiversiteit. Bij de monding in de Dollard, bij Nieuwe Statenzijl, wordt het water nu via een enorm sluizencomplex richting de Waddenzee gespuid. Het beekdal heeft een achterland van ruim 150.000 hectare en is een belangrijke ecologische levensader voor de Veenkoloniën, Westerwolde en het Oldambt. Van nature zou het beekdal via een groot, brak, soortenrijk moeras overvloeien naar het Wad. Maar zoals overal in de Nederlandse delta is de zoet-zout-gradiënt verstoord door de harde blokkade van het sluizencomplex. Daardoor is er geen vrije migratie van dieren- en plantensoorten mogelijk, zoals kluten en glasaaltjes. Er zijn de laatste decennia meer grote problemen ontstaan: bodemdaling in de polders, opslibbing op de kwelders en dat bij een rijzende zeespiegel. Verhoging en versterking van dijken en sluizen is geen duurzame oplossing. Dat moet en kan anders. Precies op de grens met Duitsland bevindt zich de meest kansrijke plek: het achterland met een volledige ecologisch en landschappelijk hersteld beekdal is een rustige omgeving met weinig bebouwing en infrastructuur.

Gratis en voor niks. De zee binnenlaten betekent gratis aanvoer van slib. Vruchtbaar slib en natuurlijk opgehoogde gronden kunnen later benut worden voor zilte landbouw. Zo wordt de omgeving van Nieuwe Statenzijl het meest klimaatbestendige landbouwgebied van Nederland. En het blijft meegroeien met de zee, de natuur regelt het gratis en voor niks. En het heeft nog een voordeel in de Dollard zelf. Het getijdenvolume wordt groter, dat is gunstig voor het openhouden van de geulen in de Dollard die ook van belang zijn voor scheepvaart. Er ontstaat van zuid naar noord een afwisselende toeristische route. Van het water van de Westerwoldse Aa, naar de bosrijke zandgronden, door naar de weidsheid van het kleilandschap met tot slot de natuurlijke ontmoeting van zoet en zout: een groot, vogelrijk brak moeras aan de rand van de Dollard, dat constant in beweging is door de werking van de getijden.

Het internationale én typisch Groninger project Van Aa naar Zee is omvangrijk met veel impact. Het genereert kennis en inspireert andere natuurgebieden met barrières. Het gaat om biodiversiteit- en natuurherstel, landbouwtransitie, veilig wonen, recreatie, toerisme en economie, kennisontwikkeling en internationale samenwerking. De schaal en compleetheid, van bron tot monding, levert aan beide zijden van de grens een unieke situatie op. Waar soorten weer vrij kunnen migreren, vogels weer rust- en broedgebieden vinden en mensen kunnen ondernemen en genieten van rust en ruimte." Onderaan de pagina onder de tweede link aan het begin van dit artikel vind je een 5-tal door deze en gene ingediende ideeën voor de omgeving van Nieuwe Statenzijl. Dat wil niet zeggen dat ze ook allemaal - in de voorgestelde vorm - doorgaan; alle ideeën van het project Toukomst worden in de loop van 2021 verder uitgewerkt en zullen zo steeds concreter worden en leiden tot uitvoerbare plannen (zie ook de stappen 4, 5 en 6 onder deze link).

- De Kiekkaaste bij Nieuwe Statenzijl is de enige buitendijkse vogelkijkhut van Nederland en geeft een goed zicht op de slikvelden van de Dollard. Een goede plek om honderden bonte strandlopers te zien, of andere op het slik foeragerende vogels. Soms worden op de kwelders fraters waargenomen. Met wat geluk zie je zeehonden. Ook bruinvissen worden soms vlak onder de kust gezien. Bezoek de Dollard en geniet van weidse vergezichten en telkens veranderende wolkenluchten. Het Marcelluspad naar de vogelkijkhut bestaat grotendeels uit plankieren en kan bij zeer hoge waterstand onbegaanbaar zijn. Het is niet aan te raden deze plek te bezoeken bij harde wind.

- Sluis Nieuwe Statenzijl is sinds 2013 niet langer een barrière voor vissen. Waar vissen voorheen werden geblokkeerd door de sluis, kunnen ze nu met een innovatief systeem langs de sluis zwemmen. De belangrijkste barrière voor vissen tussen het Wad en de Westerwoldse Aa is daarmee opgeheven. Een uitkomst voor de bedreigde paling die hier nu als jonge aal ons land kan binnen zwemmen via een ‘aalgoot’. Vis - zoals paling - zwemt tot bovenop de dijk. Daarna glijden ze de Westerwoldse Aa in. Bovendien zijn ‘kattenluiken’ in de sluisdeuren aangebracht voor de zoet-zoutvissen. Beide zijn van groot belang voor het leefgebied van vissen; zij kunnen nu hun opgroei- en/of paaigebied bereiken.

De realisatie van deze vispassage is een mijlpaal voor de vismigratieproblematiek in het algemeen en voor het project ‘Tussen Wad en Westerwoldse Aa’ in het bijzonder, waarmee Waterschap Hunze en Aa's zich, mede dankzij subsidies van het Waddenfonds en Rijkswaterstaat, inzet voor het leefgebied van vissen. Het waterschap vergroot het gebied door oplossingen te creëren voor barrières als gemalen, sluizen en stuwen, waar vissen normaalgesproken niet langs kunnen. Daarnaast leggen ze visvriendelijke oevers aan, waar de vissen kunnen paaien. Waterschap Hunze en Aa's rapporteert reeds in mei 2014, een half jaar na ingebruikname, dat de speciale aalgoot voor babypalingen alhier nog beter werkt dan zij vooraf had verwacht. Dat is verheugend nieuws, omdat de palingstand de afgelopen jaren enorm is gedaald. - In het filmpje 'Glasaalgoot Nieuwe Statenzijl. Een borstelbaan voor een wereldreiziger' laat het waterschap zowel in een animatie als live zien hoe ingenieus het systeem van deze 'aalgoot' werkt.

- Aan de Dollardzijde van de sluis bevindt zich een kleine jachthaven.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Nieuwe Statenzijl (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Muziek: - De in de regio befaamde streektaalzanger en -dichter Ede Staal heeft een tijd in Nieuwe Statenzijl gewoond. De tekst van het lied dat hij over de buurtschap schreef is op een plaquette bij de sluis aangebracht. - Hier kun je de songtekst lezen. - Hier kun je het lied beluisteren, gezongen door Ede Staal zelf.

Reacties

(4)

Op de foto bij de windwijzer staat een paaltje met daarop -1 km, een eindje verderop hangt aan de reling naar de sluis een blauw bordje met daarop -1,1 km.
Kunt u me vertellen waarop dat deze km duiding betrekking heeft?
Overigens hebben we genoten van de prachtige natuur rondom de sluizen.
Met vriendelijke groet,
Jacqueline

Mooi dat u genoten heeft van dit prachtige gebied. Wij (de redactie van deze site) zijn er nog niet geweest, maar dat komt zeker nog. Goeie vraag die u stelt! Het valt me nu pas op, nu u het meldt. Ik heb nog nooit een km-bordje met een 'negatieve km-stand' gezien. Geen idee wat de betekenis hiervan is. Harm Hillinga, van wie u onder Geschiedenis een link vindt naar 8 mooie verhalen van hem uit de geschiedenis van Nieuwe Statenzijl, is hier geboren en getogen (overigens zeer de moeite waard om deze verhalen te lezen en de afbeeldingen te bekijken!, mocht u dit niet reeds hebben gedaan). Dus als íemand het weet is hij het wel denk ik. Wellicht wilt u het hem voorleggen. Zijn mailadres is NazatenDeVries@kpnmail.nl . Dan kunt u hem gelijk vertellen dat u genoten heeft van de omgeving waar hij opgegroeid is. Dat zal hem vast deugd doen. P.S. ik verneem het graag als u er achter bent gekomen, zodat ik het ook op deze pagina kan toelichten, waardoor evt. volgenden die zich dit afvragen, hier kunnen lezen hoe deze vork in de steel zit.

Vanmiddag vanuit Haren naar Nieuwe Statenzijl gereden. Wat prachtig! Ik krijg dan het gevoel: Dit is Mijn Groningen. Hier kan toch geen ander landschap tegenop! Ik ga spontaan Ede Staal neuriën. Wat een prachtige dag hebben we gehad.

Wat een mooie recensie van deze buurtschap. Ja rust en ruimte en mooie uitzichten zijn hier in overvloed. En ook nog een imposant sluizencomplex en een mooi kunstwerk. Ede Staal blijkt hier ook nog te hebben gewoond. Dat wist ik nog niet. Ik heb de beschrijvingen hierboven nog iets verder uitgewerkt. Ook over dit 'gat' met letterlijk slechts een handvol huizen valt weer meer te vertellen dan je op het eerste gezicht zou denken. En dat geldt voor vele van de 4.000 buurtschappen in ons land.

Vandaar dat ik die op Plaatsengids.nl bewust extra uitgebreid beschrijf. Juist omdát ze zo onbekend zijn. Over de grotere kernen zijn al boeken en sites genoeg. Ook over enkele buurtschappen in uw eigen gemeente (Essen https://www.plaatsengids.nl/essen-haren-groningen , Harenermolen https://www.plaatsengids.nl/harenermolen en Hoornsedijk https://www.plaatsengids.nl/hoornsedijk ) heb ik al behoorlijk uitvoerige pagina's kunnen maken (Felland moet ik nog uitwerken). Wel na het nodige spitwerk, maar dat is voor mij nu net de uitdaging...

Reactie toevoegen