Nieuw Scheemda

Plaats
Dorp
Oldambt
Oldambt
Groningen

nieuw_scheemda_en_t_waar_logo_kopie.jpg

Nieuw Scheemda en 't Waar kun je een tweelingdorp noemen, omdat ze aan elkaar zijn gegroeid en als kleine kernen veel gemeenschappelijke voorzieningen hebben. Formeel zijn het nog twee dorpen, met ieder hun eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek

Nieuw Scheemda en 't Waar kun je een tweelingdorp noemen, omdat ze aan elkaar zijn gegroeid en als kleine kernen veel gemeenschappelijke voorzieningen hebben. Formeel zijn het nog twee dorpen, met ieder hun eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek

Nieuw Scheemda

Terug naar boven

Status

- Nieuw Scheemda is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Oldambt. T/m 2009 gemeente Scheemda.

- In de praktijk vormt Nieuw Scheemda een tweelingdorp met buurdorp 't Waar, omdat ze op veel gebieden samenwerken en diverse gezamenlijke voorzieningen hebben. Formeel zijn het aparte dorpen, met ieder hun eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek.

Terug naar boven

Naam

Alternatieve naam
Scheemder Hamrik.

In het Gronings
Scheemterhammerk, Nij-Scheemde.

Spelling
In sommige bronnen wordt deze plaatsnaam met koppelteken geschreven (wat taalkundige eigenlijk ook te prefereren is. Zie 6.E onder deze link). Formeel, bijv. voor het postcodeboek, de gemeentelijke basisregistratie BAG en de plaatsnaamborden, is de spelling echter zonder koppelteken.

Oudere vermeldingen
Ca. 1660 Scheemter hamrick, 1711 Oudt en Nieuw Scheemda, 1725 Nieuwscheemda, 1846 Scheemder-hamrik.

Naamsverklaring
Oorspronkelijk hamrik 'dorpsgebied, polder' behorend bij Scheemda.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Nieuw Scheemda grenst in het W aan Noordbroek, in het NW aan Siddeburen, in het NO aan Wagenborgen, Nieuwolda en 't Waar, in het O aan buitengebied van Midwolda en in het ZO en Z aan Scheemda, en ligt N van de A7, NNO van Meeden, NO van Knooppunt Zuidbroek (A7/N33), Zuidbroek, Muntendam en Veendam, OZO van Slochteren en Schildwolde, ZZO van Appingedam, Z van Delfzijl, ZW van Woldendorp, WNW van Oostwold en Finsterwolde en NW van Winschoten.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Nieuw Scheemda 59 huizen met 357 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 150 huizen met ca. 370 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Van 1910-1934 was er de spoorlijn Zuidbroek-Delfzijl, waaraan o.a. de stopplaats Nieuw Scheemda - 't Waar was gelegen. Het voormalige stationskoffiehuis is bewaard gebleven.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij het in 1985 verschenen boek 'Tussen 't Zieldaip en 't Grootmoar. Vier eeuwen leven en werken in Nieuw-Scheemda en 't Waar' (auteurs: G. Cazemier, O.S. Knottnerus, B. Koning, R. Mantingh en K. Nieland).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Dorpsvisie Nieuw-Scheemda/'t Waar (2018).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Nieuw Scheemda heeft 8 rijksmonumenten.

- De Hervormde Kerk van Nieuw Scheemda is een rechtgesloten zaalkerk uit 1661. De kerk is ontworpen in een voor die tijd reeds verouderde, op de gotiek teruggaande vorm. De kerk draagt een schilddak, waaruit een zeszijdige dakruiter oprijst. Dit torentje heeft een onderbouw met een open geleding en een elegant spitsje in vormen die veel sterker aan het midden van de 17e eeuw doen denken dan de rest van het gebouw. Het interieur is eenvoudig en harmonieus en stamt nog volledig uit de bouwtijd. Het pijporgeltje uit 1698 geldt als het kleinste Arp Schnitger-orgel ter wereld. Het heeft één manuaal, acht registers en een aangehangen pedaal. Het is in 1802 door Heinrich Hermann Freytag verbouwd. Het onderging restauraties in 1968 door Metzler Orgelbau en in 1988 door de Nederlands-Zwitserse orgelbouwer Bernhardt Edskes. De kerk is in 1981 overgedragen aan Stichting Oude Groninger Kerken.

- Poldermolen De Dellen (Pastorieweg 2a) is in 1855 in buurdorp 't Waar gebouwd, om een afgebrande voorganger uit 1793 te vervangen. Hij bemaalde daar de 270 ha grote polder De Dellen. Door een ruilverkaveling en samenvoegen van waterschappen werd de molen overbodig en kwamen de vijzels droog te staan: het waterniveau ter plaatse werd bijna een meter lager. Hierdoor, en door de slechte bereikbaarheid, werd besloten om de molen te verplaatsen naar de huidige locatie naast gemaal Tichelwaark in Nieuw Scheemda. Dit is in 1986 gebeurd. Er is, behalve dat de molen naast het gemaal een noodfunctie kan vervullen, toen ook een inlaat gecreëerd, die bij droogte water in de polder kan inlaten. Polder Tichelwaark is een smalle, langgerekte polder, die van 't Waar tot Scheemderzwaag langs het Termunterzijldiep ligt en ongeveer net zo groot is als destijds polder De Dellen. De huidige vrijwillige molenaar bemaalt de polder op windkracht. De molen is tegenwoordig eigendom van Molenstichting Oldambt. Enkele tientallen meters ten oosten van de molen staat een tjasker.

- De Westerse Molen in Nieuw Scheemda (Hamrikkerweg 18) is in 1862 gebouwd, nadat een voorganger was afgebrand. De molen met twee vijzels bleef tot in de jaren zestig beroepsmatig in gebruik. Tot begin jaren negentig was de molen een reservegemaal. Alhoewel de baard van de molen de naam Zeldenrust vermeldt, wordt de molen over het algemeen aangeduid als de Westerse Molen. De molen is lang met zelfzwichting uitgerust geweest, maar heeft tegenwoordig weer zeilhekwerk. De roeden hebben een lengte van 21,60 meter. Een vrijwillig molenaar laat de molen regelmatig met windkracht malen. In 2008 heeft de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM, een van de voorgangers van de huidige Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) 70.000 euro beschikbaar gesteld voor een restauratie van de Westerse Molen.

"De toevallige passant die op 29 juli 2019 bij de Westerse Molen in Nieuw Scheemda langs reed, zal misschien gedacht hebben dat Nederland zijn eigen Roswell had. Wat een bedrijvigheid bij de Westerse Molen: kraan, hoogwerker en... een vliegende schotel! Die is natuurlijk op die mooie molen afgekomen, kon toen zo gauw niet meer omhoog komen en nu wordt hij door de Geheime Dienst op een dieplader gehesen. Maar bij nadere beschouwing blijkt de realiteit ontnuchterend: geen aliens, maar molenmakers, van Doornbosch "oet Adörp". Niets buitenaards aan... En die schotel wordt niet óp, maar is zojuist ván de dieplader af gehesen. De 'vliegende schotel' blijkt bij nadere beschouwing een soort paraplu te zijn. Want wat is er aan de hand: molenmaker Doornbosch uit Adorp gaat 1 augustus de kap van de Westerse Molen lichten. Daar moet namelijk nogal wat werk aan gebeuren: de beide voeghouten worden vervangen. Die waren doorgebogen, waardoor de molen niet meer kon draaien. En de tempelbalk, die tussen de beide voeghouten zit - aan de voorkant - was ook rot en wordt daarom ook vervangen.

Omdat de voeghouten de basis zijn van de kap is het niet mogelijk die te vervangen terwijl de kap er nog op ligt. Daarom worden de werkzaamheden naast de molen verricht. De kap moet er eerst af. Doornbosch denkt dat het in oktober weer klaar is, maar zelfs in de zomer is het geen goed idee om een molen maanden zonder kap te laten staan. En daar is dus die 'vliegende schotel' voor: een noodkap, die de molen keurig waterdicht afsluit. Jammer, het was zo mooi geweest als er werkelijk aliens uitgerekend bij een van onze molens zouden zijn geland... Evenzogoed is molenaar Wim van Rheen er blij mee: "Ik heb jammer genoeg 3 jaar niet kunnen werken met de molen", vertelt hij. "De voeghouten, de tempelbalk en minmaal de halve spantring worden nu vervangen. Maar dan kan ik in oktober weer malen, daar kijk ik echt naar uit!" Is Van Rheen het malen niet verleerd dan, na drie jaar rust? "Nee hoor", lacht Wim. "Ik heb in de tussentijd regelmatig op andere molens van de MSMOG gewerkt, zoals de Noordermolen en De Dellen. Gelukkig zijn we bij de MSMOG niet eenkennig." (bron: Molenstichting Midden- en Oost-Groningen (MSMOG), die eigenaar is van de Westerse Molen en nog 11 molens in de voormalige gemeente Slochteren en de gemeente Oldambt, en aan welker site wij dit mooie verhaal hebben ontleend).

- De tjasker in Nieuw Scheemda is de enige paaltjasker in de provincie Groningen. De paaltjasker is op initiatief van toenmalig wethouder Pieter Drenth en in opdracht van de gemeente Scheemda in 1992 gebouwd door Stichting Werkgelegenheids Projecten Groningen, in haar timmerwerkplaats in Wildervank.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Activiteitencommissie Nieuw Scheemda / 't Waar.

- Carbidschieten op oudjaarsdag.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Nieuw Scheemda, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's, ansichtkaarten e.d. van Nieuw Scheemda en 't Waar op Facebook.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Nieuw Scheemda (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Nieuw Scheemda en 't Waar.

- Nieuws: - Dorpskrant NieuwSwaar voor de dorpen Nieuw Scheemda en 't Waar is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers). - Nieuws van de dorpskrant op Facebook. - Ander nieuws uit deze dorpen op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "De huidige vereniging Dorpsbelangen is opgericht in 2001. Voor de dorpen Nieuw Scheemda en 't Waar was dit echter niet de eerste algemene belangen- en activiteitenvereniging. De huidige vereniging Dorpsbelangen is namelijk het resultaat van een fusie tussen de Dorpscommissie en de Stichting Dorpsbelangen. De Dorpscommissie bestond enige tientallen jaren en kwam op voor de belangen van de beide dorpen naar bijvoorbeeld de gemeente en organiseerde activiteiten. De Stichting Dorpsbelangen is rond 1990 opgericht omdat het enige dorpscafé dreigde te verdwijnen en was met name bezig met het dorpscafé ’t Schoevertje en “dorpshuis” D’Olle Schoule (voorheen gymlokaal, aula en jeugdsoos) en hield zich ook bezig met het organiseren van activiteiten. Vanwege o.a. de privatisering van dorpscafé ’t Schoevertje hebben beide organisaties in 2000 besloten om de krachten te bundelen en verder te gaan in één nieuwe vereniging. De nieuwe vereniging nam natuurlijk alle activiteiten, etc. over van de vorige organisaties, maar ook de Oranjevereniging schaarde zich onder de paraplu van Vereniging Dorpsbelangen.

Verder is er een activiteitencommissie opgezet en valt ook de organisatie van het jaarlijkse kinderkamp en Volleybaltoernooi onder Dorpsbelangen. In 2003 is de commissie uitgebreid met een Werkgroep Website. In Vereniging Dorpsbelangen zijn dus tal van (vroegere) organisaties en activiteiten gebundeld. Naast bijvoorbeeld het jaarlijkse volleybaltoernooi, activiteiten op 27 april of 5 mei, en de herdenkingsplechtigheid op 4 mei is echter ook het vertegenwoordigen van en opkomen voor het algemene belang van de beide dorpen richting allerlei (overheids)organisaties een belangrijke taak van de vereniging. Dit kunnen onderwerpen zijn als bestemmingsplan, verkeer, woningbouw, etc. In 2002 is een convenant afgesloten tussen de gemeente Scheemda en Vereniging Dorpsbelangen waarin de vereniging de gesprekspartner is van de gemeente ten aanzien van alle zaken m.b.t. Nieuw Scheemda en 't Waar en betrokken wordt bij de gemeentelijke plannen."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Nieuw Scheemda.

Reactie toevoegen