- Nieuw-Ginneken is een voormalige gemeente in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat.
- De gemeente Nieuw-Ginneken is in 1942 ontstaan uit een deel van de in dat jaar opgeheven gemeente Ginneken en Bavel.
- In 1961 is een deel van de gemeente Nieuw-Ginneken reeds overgegaan naar de gemeente Breda, namelijk de buurtschap Heusdenhout en het grondgebied van de huidige wijk IJpelaar.
- Per 1-1-1997 is de gemeente Nieuw-Ginneken opgeheven en deels (de dorpen Bavel en Ulvenhout, en de buurtschappen Bolberg, Eikberg, 't Hoekske (grotendeels), IJpelaar, Lage Aard, Lijndonk (grotendeels), Roosberg en Tervoort) overgegaan naar de gemeente Breda. Het andere deel van de gemeente (het gedeelte Z van de A58, bevattende de dorpen Galder en Strijbeek, de buurtschappen Balleman, Couwelaar, Geersbroek, Grazen, Heerstaaien, Notsel en Rakens, en een klein gedeelte van buurtschap 't Hoekske, namelijk de Heistraat) is overgegaan naar de gemeente Alphen-Chaam.
- Wapen van de voormalige gemeente Nieuw-Ginneken.
Terug naar bovenDe oppervlakte van de gemeente Nieuw-Ginneken was bij de start in 1942 4.490 hectare. Vanaf 1961, na de hierboven beschreven grenscorrectie met de gemeente Breda, was het nog 4.160 hectare.
Terug naar bovenAls je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van (de kernen van) de voormalige gemeente Nieuw-Ginneken, kun je terecht bij Heemkundekring Paulus van Daesdonck, die het grondgebied van deze voormalige gemeente plus die van de voormalige gemeente Ginneken en Bavel als werkgebied heeft. De kring is genoemd naar de middeleeuwse edelman die omstreeks 1350 leefde op een kasteeltje aan de Mark onder Galder. Van 1344 tot 1364 was hij leenman van de Heren van Breda. Hij ligt begraven in de oude kerk van Ginneken. Het boekje dat is verschenen bij de oprichting van de heemkundekring (en dat zolang de voorraad strekt nog verkrijgbaar is) onthult wie Paulus van Daesdonck eigenlijk was, gaat in op de geschiedenis van het landgoed Daasdonk, geeft een toelichting op de Nieuw-Ginnekense monumentenlijst en bevat een gloedvol betoog van Kees Leijten over de vraag wat heemkunde eigenlijk is. Enkele citaten uit dit betoog, die de kern raken van wat ook wij met de site Plaatsengids.nl beogen, willen wij je niet onthouden:
“Heemkunde is de studie over en de kennis van geschiedenis en cultuur van land en volk in onze naaste omgeving, onze woonplaats, onze streek. (…) Het terrein van de heemkunde is veelomvattend. De taal, het dialect, met verhalen, sagen, legenden, mythen en sprookjes. Maar ook gewoonten en gebruiken van alledag, bij feest en droefenis. Naamkunde, geslachtskunde (genealogie) en wapenkunde (heraldiek); oude gebruiksvoorwerpen, flora en fauna; de economische, sociale, godsdienstige en rechtskundige geschiedenis van de streek; grote en kleine monumenten onderkennen, restaureren en behouden. Dat alles is heemkunde. (…) Heemkunde is niet nieuw, maar wel van deze tijd. Het maakt ons los van het tempo van onze eeuw, om ons te laten genieten van de tijd, dat men nog ‘tijd’ had. Toen men nog te voet naar de stad ging om boodschappen te doen. Nu heeft men daar de tijd niet meer voor, beter gezegd, men néémt er de tijd niet meer voor. Schreef Vondel niet reeds in 1637 in zijn beroemde Gijsbrecht van Amstel: ‘De liefde tot zijn land is ieder aangeboren.’ Dát is heemkunde.” Leden van de vereniging ontvangen onder meer 4x per jaar het tijdschrift 'Brieven van Paulus'. - De eerste 200 nummers daarvan (is t/m 2014) zijn via deze link ook online te lezen.
Het Heemkundig Museum* van de heemkundekring, gevestigd in een boerderijtje uit 1903 in Ulvenhout, voert je aan de hand van vele grote en kleine voorwerpen terug naar de eerste helft van de 20e eeuw. Alle voorwerpen zijn geschonken door de bijna 650 leden van de kring. De tentoongestelde voorwerpen zijn gegroepeerd rondom een aantal onderwerpen, zoals keuken, kelder, kamer, café annex winkel, opkamer met klederdrachten, school en kapel. Op de zolder vele ambachten, een collectie uniformpetten en een torenuurwerk uit Meerseldreef gestuurd door een moederklok uit Ulvenhout. Daarnaast zijn er nog uitgebreide collecties Koninklijk Huis, geneeskunde, curiosa, de Tweede Wereldoorlog en over de verenigingen in de voormalige gemeente Nieuw-Ginneken.
* Hier kun je een mooie video bekijken van de feestelijke openingsdag in 1986.
- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Nieuw-Ginneken (online te bestellen).
Terug naar boven- De plattegrond van de toenmalige, sinds 1997 voormalige gemeente Nieuw-Ginneken bevindt zich nog altijd in Ulvenhout, bij de kerk. Formeel bestaat deze naam niet meer - het was immers alleen een gemeentenaam en geen plaatsnaam. Eigenlijk zou deze plattegrond dus veranderd moeten worden. Praktisch gezien is er natuurlijk niets op tegen om hem te handhaven en ook uit cultuurhistorisch oogpunt is het wel aardig, als ‘aandenken’ aan de periode van vóór 1997.
- Iets soortgelijks is dat de gemeente een vriendschapsband had met Zakopane (Polen) en Velines (Frankrijk). Het bord dat hiervan melding maakt, staat nog altijd bij Ulvenhout. De vriendschapsbanden van de kernen uit de voormalige gemeente zijn er nog wel, maar strikt genomen kunnen die niet meer door Nieuw-Ginneken onderhouden worden, omdat die in 1942 ingestelde entiteit immers in 1997 is opgeheven. Maar ook in dit geval kan het bord natuurlijk best blijven staan, om de redenen zoals genoemd in de vorige alinea.
- Overigens zijn er ook nu nog diverse firma’s en instellingen (zoals bijvoorbeeld de apotheek in Ulvenhout) die zich tooien met de naam Nieuw-Ginneken. Eigenlijk zouden die hun naam ook moeten veranderen, omdat de gemeente niet meer bestaat. Maar natuurlijk is er ook niets op tegen om ze te handhaven, om de redenen zoals genoemd in de eerste alinea van dit hoofdstuk. De vergelijking met Bosschenhoofd / Seppe dringt zich op (talloze instanties die nog de naam Seppe voeren, hoewel die naam formeel allang niet meer bestaat).
Reactie toevoegen