Nieuw-Amsterdam

Plaats
Dorp
Emmen
Drenthe

nieuw-amsterdam_plaatsnaambord_kopie.jpg

Nieuw-Amsterdam is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Emmen.

Nieuw-Amsterdam is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Emmen.

nieuw-amsterdam_en_barger-erfscheidenveen_plaatsnaambord.jpg

Zodra je onder de A37 door, langs de spoorlijn het dorp Nieuw-Amsterdam verlaat, kom je aansluitend de buurtschap Barger-Erfscheidenveen binnen. Beide worden ter plekke keurig met plaatsnaamborden aangegeven.

Zodra je onder de A37 door, langs de spoorlijn het dorp Nieuw-Amsterdam verlaat, kom je aansluitend de buurtschap Barger-Erfscheidenveen binnen. Beide worden ter plekke keurig met plaatsnaamborden aangegeven.

nieuw-amsterdam_en_veenoord_plaatsnaambord.jpg

De dorpen Nieuw-Amsterdam en Veenoord zijn al vele jaren aan elkaar gegroeid. Formeel zijn het nog wel aparte dorpen. In 2019 heeft de gemeente er één 'bebouwde kom' van gemaakt, met de beide plaatsnamen gezamenlijk op de plaatsnaamborden.

De dorpen Nieuw-Amsterdam en Veenoord zijn al vele jaren aan elkaar gegroeid. Formeel zijn het nog wel aparte dorpen. In 2019 heeft de gemeente er één 'bebouwde kom' van gemaakt, met de beide plaatsnamen gezamenlijk op de plaatsnaamborden.

Nieuw-Amsterdam

Terug naar boven

Status

- Nieuw-Amsterdam is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Emmen.

- In de praktijk is Nieuw-Amsterdam samen met buurdorp Veenoord een tweelingdorp, omdat ze aan elkaar zijn gegroeid, op veel gebieden samenwerken en veel voorzieningen delen. Formeel zijn het wel aparte dorpen, met een eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek, plaatsnaamborden e.d. Voor de herindelingen van 1998 viel Veenoord onder een andere gemeente (Sleen). De grens tussen de dorpen loopt Z van de Verlengde Hoogeveense Vaart door de Schooldijk, en N van de vaart door het eerste stukje van de Veilingstraat (tot aan de bocht) en vervolgens met een denkbeeldige lijn in het verlengde daarvan door de Industrieweg. Diverse lokale benamingen verwijzen naar het tweeling-zijn van de dorpen. Zo is er voetbalvereniging Twedo (wat ongetwijfeld 'tweelingdorp' zal betekenen) en is er bedrijventerrein De Tweeling, dat (N van de vaart) in beide dorpen ligt.

- Onder het dorp Nieuw-Amsterdam valt ook de buurtschap Barger-Erfscheidenveen.

Terug naar boven

Naam

In het Drents
Nei-Amsterdam.

Oudere vermeldingen
1853 Nieuw Amsterdam, 1867 Nieuw-Amsterdam.

Naamsverklaring
De Drentsche Landontginningsmaatschappij, gevestigd te Amsterdam, begon hier in 1850 met de vervening. De streek werd Amsterdamsche-Veld genoemd. Aanvankelijk heette de plaats Bumaveen, naar de echtgenote van de hoofdconcessionaris, maar al spoedig veranderde de naam in Nieuw-Amsterdam.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Nieuw-Amsterdam ligt ZW van de dorpen Zuidburge, Oranjedorp en Nieuw-Dordrecht en de stad Emmen, W van de dorpen Erica en Klazienaveen, NNW van de dorpen Zandpol en Schoonebeek, NO van de dorpen Stieltjeskanaal en Dalerveen, O van het dorp Dalen, OZO van het dorp Holsloot en ZO van de dorpen Erm en Sleen. Door het N van het dorpsgebied loopt de A37.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Het dorp Nieuw-Amsterdam omvat ca. 2.000 huizen met ca. 5.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Veen en turf
De Hoogeveense Vaart (Meppel-Hoogeveen) is halverwege de 19e eeuw doorgetrokken door het veengebied naar Z van Emmen, tot aan de Duitse grens bij het huidige Zwartemeer. Deze Verlengde Hoogeveense Vaart is in 1860 gereedgekomen. Langs deze vaart ontstonden nieuwe veenkoloniën zoals Noordscheschut, Nieuweroord, Geesbrug, Nieuw-Amsterdam en Veenoord. De laatste twee genoemden werden belangrijke centra voor de turfhandel. De ontwikkeling van de dorpen werd verder gestimuleerd door de in 1905 gerealiseerde spoorlijn van Zwolle naar Emmen, aangelegd door de toenmalige NOLS. Daarvóór had Nieuw-Amsterdam al twee stoomtramverbindingen. Het station van DSM werd geopend in 1899 en dat van de EDS in 1903. Het station ligt precies op de grens van de beide dorpen. In 1880 was de plaats zelfs verreweg het grootste dorp binnen de gemeente Emmen.

Landbouw en middenstand
Door malaise in de vervening brak op 11 april 1888 te Nieuw-Amsterdam een staking van 1200 turfgravers uit om meer loon en afschaffing van de zogeheten verplichte winkelnering. Officieel werd deze laatste regeling in 1907 afgeschaft, doch daadwerkelijk pas in 1915. In de 20e eeuw breidde de vervening zich niet verder uit en werd het dorp vooral het domein van landbouwers en middenstanders. Na de ontwikkeling van de tuinbouw in buurdorp Erica kwam er in het dorp ook een groenteveiling.

Industrie en voorzieningen
De gunstige infrastructuur aan water, spoor en weg was aantrekkelijk voor veenindustriële bedrijven, die zich hier dan ook vestigden, zoals scheepswerven, kalkbranderijen en een aardappelmeelfabriek, wat weer andere voorzieningen aantrok zoals hotels. In een van deze hotels heeft Vincent van Gogh nog een tijdje gelogeerd (waarvoor zie verder op de pagina van Veenoord). Begin 20e eeuw kwam hier nog een ander type handel op gang, namelijk de handel in kunstmest. Dit zorgde ervoor dat Nieuw-Amsterdam zich ontwikkelde van een centrum van veenindustrie naar landbouwindustrie. Ook andere soorten ondernemers vonden het dorp aantrekkelijk voor hun bedrijf en velen vestigden zich er. Dit heeft geleid tot de realisatie van bedrijventerrein De Tweeling (verwijzend naar het 'tweelingdorp'), N van de dorpskernen, N van de Verlengde Hoogeveense Vaart, en vallend onder de dorpsgebieden van de beide dorpen. Het terrein is 45 hectare groot en heeft nog 15 hectare in voorbereiding.

- In 1871 verrijst op Vaart NZ 25 de Christelijke Gereformeerde Kerk de Kruiskerk. Deze kerk wordt in 1955 opgevolgd door de huidige Kruiskerk op dezelfde locatie. Het is een wederopbouwkerk zonder toren. De voorganger wordt gesloopt. Op 31-12-2018 is hier de laatste dienst gehouden. De kerk is verkocht en wordt waarschijnlijk gesloopt.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, dan kun je terecht bij Dorpsarchief Nieuw-Amsterdam / Veenoord. De vereniging is opgericht in 2002 - in welk jaar het 150-jarig bestaan van de dorpen is gevierd - en heeft ten doel het verzamelen, catalogiseren, bewaren en beheren van foto’s, ansichtkaarten, notulen en verdere documenten en voorwerpen, betrekking hebbende op dit tweelingdorp; het vastleggen van de historie van deze beide dorpen in woord, beeld en geluid en het maken van kopieën daarvan; alsmede het exposeren en uitgeven van een en ander. In het oprichtingsjaar had de vereniging 40 leden. In 2003 is dit aantal verdubbeld. Vandaag de dag heeft de vereniging ca. 300 leden en daar zijn het bestuur en de werkgroepleden terecht trots op. Ben je ook geïnteresseerd in de geschiedenis van dit tweelingdorp, word dan lid. Het lidmaatschap bedraagt € 12,- per jaar. Leden ontvangen verenigingsblad De Aole Tweiling, waarin verhalen en foto’s over de geschiedenis van de dorpen worden gepubliceerd.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In 2016/2017 is het centrum van Nieuw-Amsterdam - tussen grofweg de Zijtak en de Schooldijk - gerenoveerd. Aan de Vaart ZZ zijn meerdere leegstaande winkelpanden gesloopt. Daarvoor in de plaats kwamen appartementen. Voor de door de gemeente en de provincie beschikbaar gestelde fondsen (in totaal 2,7 miljoen euro) kreeg het tweelingdorp een gloednieuwe kade met steiger, vaarrecreatieve voorzieningen, vernieuwd straatwerk, zitbankjes en nieuwe parkeerplaatsen.

- Informatie over actuele nieuwbouwmogelijkheden in Nieuw-Amsterdam op de site van de gemeente Emmen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Nieuw-Amsterdam heeft 4 rijksmonumenten.

- Nieuw-Amsterdam heeft 8 gemeentelijke monumenten.

- De Gereformeerde (PKN) Noorderkerk (Vaart NZ 139) Kerk is gebouwd in 1925, naar ontwerp van W. van Straten, met invloed van de Amsterdamse School. In de achtergevel is materiaal van de oude kerk hergebruikt. Het interieur verkeert in oorspronkelijke staat. Opvallend is de typologie van de kerk, die de ruimtewerking heeft van een centraalbouw. In 1976 is de bestaande pastorie gesloopt, op het naastliggende perceel is de nieuwe gebouwd, naar ontwerp van architect A. Rotmensen uit Schoonebeek in landschappelijke villastijl. De afwerking van het interieur is in Amsterdamse School stijl. Met schroten afgetimmerde dakstoel. Houten lambriseringen, balkon met overnaadse delen, betegelde preekstoel. Originele banken in origineel visgraatvormig bankenplan. De kerk is van cultuur-, architectuurhistorisch en stedebouwkundig belang vanwege: de beeldbepalende ligging; de typologie; de kwaliteit van het ontwerp; de gaafheid. De kerkelijke gemeente is in 1871 ontstaan, na een scheiding van de Christelijk Gereformeerden. - Nieuws van de Noorderkerk op Facebook.

- De Hervormde (PKN) Zuiderkerk (Vaart ZZ 86) is in 1873 gebouwd, naar ontwerp van H.L. Winters. Opgetrokken in bepleisterd metselwerk. Voorgevel bekroond door geveltoren met houten spits. Portaal met ingang later toegevoegd. Het inwendige wordt gedekt door een tongewelf. De oorspronkelijke inventaris is door moderniseringen verloren gegaan. Het eenklaviers orgel is in 1902 gebouwd door L. van Dam & Zonen (Leeuwarden). - Site van de Zuiderkerk.

- Het voor zo'n betrekkelijk klein dorp imposante voormalige postkantoor met woning (Vaart ZZ 66) is een standaardontwerp, zoals dat ook uitgevoerd is in bijv. Emmen en Zuidlaren, in de voor dit gebouwtype gebruikelijke zogeheten postkantoorgotiek, d.w.z. in neo-Hollandse-Renaissance stijl met gotische en chaletstijl kenmerken. De zeer kloeke dakruiter die bij dit ontwerp hoorde en een kenmerkend onderdeel is van de grotere postkantoren van rijksbouwmeester C.H. Peters, is hier niet meer aanwezig. Het postkantoor is van cultuur-, architectuurhistorisch en stedebouwkundig belang: als onderdeel van de ontwikkeling van het voorzieningenniveau; vanwege de beeldbepalende ligging; vanwege de typologie; vanwege de kwaliteit van het ontwerp.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Op de 3e vrijdag in juni is er op het Marktplein in Nieuw-Amsterdam jaarlijks het Midzomerfestival (in 2020 voor de 34e keer). Volgens de organisatie is het "het tofste, mooiste gratis event van Zuidoost-Drenthe". Sinds 2019 heeft het festival een nieuw 'jasje' en zijn er diverse verbeteringen doorgevoerd. Een nieuw logo moet voor meer herkenning zorgen. Het is een knipoog naar de wereldberoemde schilder Vincent van Gogh die hier in 1883 enkele maanden heeft gewoond. Het festival heeft nu een programmering van 13:00 tot 01:00 uur. Het festivalterrein heeft nu drie podia en is anders ingedeeld. Het zogeheten vip-deck is verplaatst naar de achterzijde van het terrein, om meer ruimte te creëren voor het podium. En er zijn nu toiletvoorzieningen tussen Albert Heijn en de Aldi om de toeschouwers aan de voorzijde een hele wandeling te besparen. De Midzomermarkt begint om 13:00 uur en staat in het teken van zien, proeven en shoppen. Om 14:30 uur begint het middagprogramma, met optredens van verschillende artiesten. Het avondprogramma begint rond 19:30 uur. Het feest is gratis toegankelijk.

- Jaarlijks is er in Nieuw-Amsterdam op de laatste twee zaterdagen van september een Rommelmarkt achter de Zuiderkerk, met opbrengst voor de kerk. Een week van tevoren hebben ze een 'haaldag', waarbij ze de spullen bij de mensen ophalen. Maar als de spullen 'in de weg staan', kan men die door het jaar heen ook 1x per maand inleveren.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Sinds de opening van de Veenvaart in 2013 weten ook pleziervaarders Nieuw-Amsterdam te vinden. In het zomerseizoen is al snel sprake van een 30 tot 40 aanmerende bootjes per dag.

- Een tip voor duikers is Zandgat Nieuw-Amsterdam aan de Herendijk, een oude zandafgraving waarin later klei is gedumpt. Het is een donkere duikstek met beperkt zicht. Duik langs de leemwanden, de zandplateau’s en de wierzone aan de noordkant en langs de boomwortels aan de westkant. Onderwater kun je diverse objecten spotten die er ooit in zijn gedumpt. Vis spot je vooral langs de boomwortels aan de zuidoever. Ook de drop-off, die vijf meter de diepte in loopt, is mooi. Het zicht is matig, maar kan soms heel redelijk zijn.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Nieuw-Amsterdam, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Nieuw-Amsterdam (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Huis-aan-huisblad De Tweelingdorper richt zich op de dorpen Nieuw-Amsterdam en Veenoord. De krant verschijnt maandelijks in een oplage van 30.000 stuks en wordt verspreid in Zuidoost-Drenthe. - Nieuws uit het tweelingdorp op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Beschermen van het milieu en stimuleren van het leefklimaat is de doelstelling van Plaatselijk Belang Nieuw-Amsterdam/Veenoord. Plaatselijk Belang wil je ook informeren over diverse ontwikkelingen in het dorp. Je ideeën, suggestie of opmerkingen zijn meer dan welkom. Natuurlijk ben je ook van harte welkom op de openbare bestuursvergaderingen van de vereniging, die in januari, maart, mei, september en november om 20.00 uur worden gehouden in De Schalm."

- MFC: - Het nieuwe dorpshuis-met-bibliotheek in Nieuw-Amsterdam - dat er ook is voor buurdorp Veenoord - is in december 2020 feestelijk geopend. Het complex is ondergebracht in ruimten die voorheen in gebruik waren bij verzorgingshuis Oldersheem. Zorggroep Tangenborgh had een deel van het gebouw niet langer nodig. De bibliotheek kreeg een ruimte op de begane grond, het dorpshuis is op de eerste en tweede etage te vinden. De restaurantfunctie die Tangenborgh heeft afgestoten, is overgenomen door het dorpshuis. De ruimten zijn grondig vernieuwd. Inwoners konden naamsuggesties doen voor het nieuwe multifunctioneel centrum (dat op de oude locatie De Schalm heette). Dit leverde 34 reacties op. De gekozen naam 'De Veurkamer' werd bedacht door Tiens Eerenstein. De ‘Veurstreek’ en ‘Naor veuren gaon’ zijn bekende begrippen in het tweelingdorp en hier sluit de nieuwe naam mooi bij aan. De bibliotheek en het dorpshuis zien zichzelf als een ‘huiskamer van het dorp’, waar het mogelijk is gezellig bij elkaar te komen, een kopje koffie te drinken en de krant te lezen.

De bouw van dorpshuis-met-bibliotheek De Veurkamer in Nieuw-Amsterdam kent een lange voorgeschiedenis. Al vanaf begin deze eeuw werd er gesproken over nieuwbouw. Bijna gooiden nieuwe bezuinigingen in 2019 weer roet in het eten, maar uiteindelijk zijn in februari 2020 toch de handtekeningen gezet. Mede door een forse gift van 150.000 euro vanuit het Europese subsidieprogramma LEADER Zuidoost-Drenthe werd het mogelijk om het dorpshuis helemaal nieuw in te richten. En het Kansfonds heeft 15.000 euro subsidie toegekend, bestemd voor een nieuwe keuken in het nieuwe multifunctionele centrum. Daarin worden maaltijden voor ouderen bereid. Ouderen kunnen daardoor langer deel blijven uitmaken van de gemeenschap van het tweelingdorp. Het Kansfonds helpt kleinschalige lokale instellingen die oog hebben voor kwetsbare mensen in de samenleving, zodat niemand buitengesloten raakt. Het fonds steunt kansrijke projecten die deze mensen helpen om hun situatie te doorbreken. Ook de bibliotheek is weer helemaal bij de tijd. Dit is mede bekostigd uit de verkoop van het oude pand aan de gemeente. De oude panden van de bibliotheek en De Schalm worden afgebroken.

- Lezen e.d.: - Bibliotheek Nieuw-Amsterdam heeft een actuele collectie boeken, tijdschriften en kranten beschikbaar. Voor de jeugd is er een ruime collectie aanwezig en er is een collectie voor Young Adults. Faciliteiten: (oefen)computers; print- en/of kopieerfaciliteiten; expositieruimte; internettoegang; WiFi; internet-pc; (individuele) werk-/studieplekken; leestafel.

- Sport: - De in 1973 opgerichte voetbalvereniging s.v. Twedo is er voor de dorpen Veenoord en Nieuw-Amsterdam. Het sportcomplex ligt in eerstgenoemd dorp.

- Zorg: - Zorgboerderij Open Arms biedt kleinschalige dagbesteding in het buitengebied van Nieuw-Amsterdam. Er zijn maximaal 4 deelnemers per keer aanwezig. Open Arms is er voor kinderen/jongeren/jongvolwassen met een beperking. Ze kijken goed naar wat de deelnemer nodig heeft; iedereen heeft zijn/haar persoonlijke doelen.

- Huisartsenpraktijk Valkenhoed.

- Welzijn: - "Sinds 2018 kun je terecht bij De Toegang voor vragen over WMO-hulpmiddelen, jeugdvragen en schulddienstverlening. De Toegang heeft deze taken overgenomen van de gemeente Emmen. Hiermee zijn de belangrijkste stappen gezet voor één onafhankelijk toegangsloket voor hulpvragen voor informatie, advies en ondersteuning voor inwoners van de gemeente Emmen. Wat wij doen? Dat ligt aan jouw vraag. Heb je een eenvoudige vraag, dan verwijzen wij je door naar bijvoorbeeld je huisarts, GGD, maatschappelijk werk of buurthulp. Als je een complexere vraag hebt, dan verwijzen wij je door naar specialistische hulp. Advies en hulp van De Toegang is gratis en het vragen van ondersteuning verplicht je tot niets. In Emmen zijn zes toegangsteams actief, verdeeld over zes gebieden. Locatie De Velden is gevestigd op Vaart ZZ 35 in Nieuw-Amsterdam. Inloopspreekuur: werkdagen van 8.30-12.00 uur. Van 12.00-17.00 uur alleen op afspraak. Tel. 0800-1525."

- Openbaar vervoer: - Nieuw-Amsterdam heeft een station aan de spoorlijn Zwolle-Emmen.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Nieuw-Amsterdam, met foto's van de grafzerken.

Reactie toevoegen