Nes (Ameland)

Plaats
Dorp
Ameland
Waddengebied
Fryslân

nes_ameland_houten_bushokje_kopie.jpg

Mooi houten bushokje met pannendak op Nes Ameland. Wellicht een uniek design? De redactie van Plaatsengids.nl heeft het althans nog niet eerder gezien. Dit mag van ons elders wel navolging krijgen!

Mooi houten bushokje met pannendak op Nes Ameland. Wellicht een uniek design? De redactie van Plaatsengids.nl heeft het althans nog niet eerder gezien. Dit mag van ons elders wel navolging krijgen!

nes_ameland_hervormde_kerk_gevelstenen.jpg

Nes, fraaie gevelstenen aan de gevel van de Hervormde kerk (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

Nes, fraaie gevelstenen aan de gevel van de Hervormde kerk (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

Nes (Ameland)

Terug naar boven

Status

Nes is een dorp in de provincie Fryslân, in de regio Waddengebied, op het eiland en in de gemeente Ameland.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1483 Nes, 2e helft 16e eeuw Ness.

Naamsverklaring
Nes betekent 'in water uitstekende punt land, landtong', verwant met het Nieuwnederlandse neus. (1)

Terug naar boven

Ligging

Nes ligt in het midden van Ameland, O van Ballum, W van Buren.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Nes 130 huizen met 570 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ca. 1.200 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Vanouds was Nes de hoofdplaats van Ameland. Tegenwoordig staat het gemeentehuis in Ballum.

Tot 1940 voer de veerboot vanaf het vasteland op Ballum. Sinds mei 1940 is het traject Holwerd - Nes.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "De gemeente Ameland vindt het noodzakelijk dat de waarden en het karakter van de cultuurhistorische dorpskernen voor nu en voor de toekomst worden behouden. In de dorpen wordt gewoond, geleefd en gerecreëerd. In de loop van de tijd gaat de kwaliteit van de openbare ruimte achteruit door onder meer slijtage, wijzigingen, gelegenheidsoplossingen enzovoort. Daarnaast zijn er nieuwe inzichten, nieuw beleid en aanvullende wensen die van invloed zijn op de inrichting.
Destijds heeft de gemeente besloten tot het opstellen van een reconstructieplan voor de dorpen van Ameland. Dit is gebeurd in nauw overleg met de bewoners van Ameland en met belangengroeperingen. In de afgelopen jaren zijn de dorpen Buren, Ballum en Hollum op die manier aangepakt. Als laatste was het dorp Nes aan de beurt. De uitvoering hiervan heeft plaatsgevonden in de winter 2018-2019 en in de winter 2019-2020.

Het doel van het plan 'Revitalisatie dorpscentrum Nes' is om de kwaliteit van de openbare ruimte te behouden en te vergroten. Dit door een duurzame en aantrekkelijke inrichting die voor iedere doelgroep toegankelijk en bruikbaar is. De gemeente wil een dorpskern realiseren waar het nu en in de toekomst goed en prettig wonen, werken en recreëren is, met behoud van de kenmerkende en beeldbepalende cultuurhistorische elementen, objecten en panden. Een aantrekkelijk centrumgebied draagt bij aan de leefbaarheid en de aantrekkingskracht van het eiland. Ameland streeft naar een duurzame toeristische ontwikkeling, waarbij economische versterking, ruimtelijke kwaliteit, cultuurbehoud en verdere ontwikkeling van het centrum centraal staan.

Belangrijk is dat nieuwe impulsen een kans krijgen. De volgende onderwerpen waren daarom aandachtspunten bij de 'Revitalisatie dorpscentrum Nes': één herkenbaar centrumgebied; economische impulsen; versterken van de ruimtelijke kwaliteit; infrastructuur verkeer; autoluw gebied; uitvoering geven aan de duurzaamheidsambitie door toepassing van duurzame voorzieningen zoals LED-straatverlichting; parkeren verduidelijken en verbeteren; karakteristieke uitstraling erbij betrekken; herinrichting en versterken centrumgebied en mogelijkheden vergroten; fietsparkeervoorzieningen; cultuurhistorie versterken; openbaar groen (bomen, hagen etc.); straatmeubilair (bankjes etc.)." (bron: gemeente Ameland)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Nes is een beschermd dorpsgezicht en heeft 50 rijksmonumenten.

- De eerste RK kerk op Nes verrijst op het huidige adres Ballumerweg 12, in een voormalige bierbrouwerij. In 1648 geheel vernieuwd, daarna meerdere malen verbouwd en vergroot, voor het laatst in 1846. In 1878 vervangen door de Sint Clemenskerk op Kardinaal de Jongweg 33. Resten van de in 1848 aangelegde R.K. begraafplaats zijn nog zichtbaar. Ameland is in shock wanneer in 2013 de Sint Clemenskerk door een felle vlammenzee volledig wordt verwoest. Kijkend naar de smeulende ravage is het voor iedereen echter duidelijk: het rijksmonumentale kerkje uit 1879, gebouwd door de bekende architect Pierre Cuypers, moet weer pronken op het eiland. Maar hoe?

Terwijl overal in Nederland kerken hun deuren moeten sluiten, stellen de Amelanders alles in het werk om de Sint Clemenskerk in Nes weer op te bouwen. En dat is gelukt!; op 25 november 2017 is de herbouwde Sint Clemenskerk door bisschop mgr. C.F.M. van den Hout (in)gewijd, geconsecreerd, zoals dat officieel heet. De wederopgebouwde kerk, die onder de Sint Clemensparochie valt, heeft een bijzondere sfeer. Vanaf Pasen tot eind november is de kerk dagelijks geopend. Er is beperkt ruimte voor kunstenaars om in overleg hun werk te exposeren. Zo hebben in 2017 Wim Kiewiet (schilderijen) en Regina Beijaard-Molenaar (foto's) al in de kerk geëxposeerd. Beide exposities zijn door veel mensen bezocht en de reacties waren lovend.

"Zoals op zoveel plaatsen in ons land kwam in de tijd van de Reformatie de parochiekerk ook hier in handen van de Gereformeerden. In Nes was dat de kerk van Johannes de Doper. Deze kerk stond tussen het dorp en buurdorp Buren op de plek van de huidige Algemene Begraafplaats. In de jaren veertig van de vorige eeuw zijn de fundamenten van wat vermoedelijk dus de hoofdkerk van Ameland was opgegraven. Kort na 1731 is deze kerk ingestort en daarna geheel afgebroken. Naar alle waarschijnlijkheid was de kerk toen al niet meer in gebruik. De huidige Hervormde (PKN) kerk aan het Kerkplein dateert uit de jaren 1720-1730. Merkwaardig genoeg is er geen zekerheid omtrent het bouwjaar, maar daarover verderop meer.

Grote verbouwing. Het is in elk geval vrijwel zeker dat de westmuur uit die jaren stamt. Het huidige aanzicht van de kerk is het resultaat van een grote verbouwing in 1824, waaraan een gedenkteken in het zuidportaal ons herinnert. Bij die verbouwing is aan de noord- en zuidmuur een portaal gebouwd met aan twee kanten deuren. In 1913 vervalt het noordportaal en krijgt het zuidportaal één ingang. Ook van deze restauratie een gedenkteken in de zuidgevel. Dat dit noordportaal kwam te vervallen had een praktische reden: de tocht.

Zaalkerkje. Laten we het eenvoudige zaalkerkje van Nes nu eens van binnen bekijken. Via het donkere 19e-eeuwse ingangsgedeelte komen we in de kerkruimte, en de eerste indruk is die van een gezellige maar ook rommelige ruimte. Op de noordmuur de vroeg- 19e-eeuwse kansel, die daar in 1913 terechtkwam. Vóór die tijd was de kansel midden op de oostmuur geplaatst. Het merendeel van het overige meubilair dateert van de restauratie van het begin van deze eeuw. Waardering. Een paar onderdelen vragen toch onze aandacht. Allereerst de kronen. Deze eenvoudige, maar ook opvallende kronen zijn in 1725 door de gemeente geschonken, als blijk van waardering voor het enthousiasme van ds. Mazade, die twee keer per week ’s avonds een zogeheten liefdespreek hield. Een en ander betekent dus dat het kerkgebouw er in 1725 al stond. Het is niet uitgesloten dat met de komst van ds. Mazade (1723) hiermee begonnen is. De ijver van deze predikant werd verder nog beloond met een fraaie Bijbel op de kansel (1729) en een koperen kandelaar. Avondmaalszilver. Uit deze jaren stamt ook het mooie avondmaalszilver dat nog altijd bij de gemeente in bezit is. In de kerk treffen we trouwens nog meer schenkingen aan. Zo is het orgel in 1862 geschonken door de nakomelingen van Cornelis en Pieter van der Straten, die in de 18e eeuw rentmeester-fiscaal oftewel baljuw waren op Ameland.

Hervormd Vrijzinnig propagandafonds. Uit nostalgisch oogpunt zijn ook de emaillen naambordjes op de banken en de oude collectebus bij de deur interessant. Deze collectebus toont ons immers het ware gezicht van de Hervormde gemeente van Nes gedurende het eerste deel van de 20e eeuw; de bus is nl. ten bate van het Hervormd Vrijzinnig propagandafonds. Jan Murk de Vries. Het alleraardigste van dit kerkje zijn evenwel de beide muurschilderingen boven de kerkenraadsbankjes. Ze zijn daar in het begin van de jaren vijftig aangebracht, in een tijd dus dat kunst in een protestantse kerk zeker geen vanzelfsprekendheid was. De schilderingen, links Elia gevoed door de raven en rechts de wonderbaarlijk visvangst, zijn gemaakt door de Harlinger kunstenaar Jan Murk de Vries. Het zijn heel concrete voorstellingen, in vooral donkere kleuren en een driehoeksmodel. Het concrete van de voorstelling heeft als nadeel dat de meditatieve functie van kunst in de kerk eigenlijk nagenoeg wegvalt; de voorstellingen prikkelen niet tot vragen en denken. Dit alles neemt niet weg dat de Hervormde gemeente blij en vooral ook zuinig mag zijn met deze, destijds voor een vriendenprijs van honderd gulden, gemaakte schilderingen." (bron: 'Rij d’r eens langs! Reisgids langs Amelander Kerken en Zerken', door J.H. Strubbe) Kerk en geloofsgemeenschap vallen tegenwoordig onder de Hervormde (PKN) Gemeente Ameland.

- De Doopsgezinde Vermaning op Vermaningspad 1 is de oudste Doopsgezinde kerk van Ameland. Het is nog de oude Vermaning van de Waterlandse gemeente in Nes. Na de algehele hereniging in 1854 werd in het jaar daarop de Jan Jacobskerk afgebroken. Deze kerk dateerde uit 1650. Eenzelfde lot had de kerk van het Foppe Onesvolk al in 1804-1805 ondergaan. In dit dorp waren tot 1804 nl. drie Doopsgezinde gemeenten! De huidige Vermaning is voor het laatst in 1843 echt verbouwd. De kerkenraadskamertjes aan de oostkant werden toen gebouwd, de muren verhoogd en de kap veranderd. Ook de inrichting dateert voor het grootste gedeelte uit die tijd.

- In Nes stonden al sinds 1629 korenmolens. De huidige Molen De Phenix (Molenstraat 10) is in 1880 gebouwd ter vervanging van een afgebrande voorganger. De naam van de molen is een verwijzing naar de herrijzenis uit de as. De molen werd in 1951 en 1981 gerestaureerd. In 1980 werd de molen eigendom van de gemeente Ameland. De roeden van de molen zijn 18 meter lang en zijn voorzien van het Oudhollands hekwerk met zeilen. De inrichting bestaat uit een koppel maalstenen en enkele andere werktuigen. De molen is de enige grondzeiler-korenmolen in de provincie Friesland. Vrijwillige molenaars stellen de molen regelmatig in gebruik.

- Rond 1913 verrezen in alle vier de dorpen op Ameland brandspuithuisjes. Deze huisjes deden dienst als bergplaats voor de brandspuiten. Het brandspuithuuske in Nes (Kardinaal de Jongweg) is al die jaren bewaard gebleven. Het is nu een monument en volledig gerestaureerd. Het huisje is vrij toegankelijk en op authentieke wijze ingericht.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Natuurcentrum
In Natuurcentrum Ameland in Nes ga je op spectaculaire wijze op reis door de Amelander natuur. Betreed de fascinerende onderwaterwereld van de Noordzee in het watertheater en ervaar de uitgestrektheid van het Wadden- en Noordzeegebied op het uitzichtplateau. In het grote Noordzee aquarium worden op vaste dagen en tijden de vissen gevoerd waarbij deskundige uitleg wordt gegeven. Een waar spektakel, dat je niet mag missen. In de practicumruimte wordt met diverse opstellingen de bezoeker op een speelse manier uitgedaagd. De interactieve dijktentoonstelling in de landschap-zaal is enerverend en boeiend. Bouw hier je eigen dijk of treed in een andere wereld middels de 3D bril. In het centrum zijn regelmatig nieuwe tijdelijke tentoonstellingen. Bij het natuurcentrum is een blotevoetenpad aangelegd. Ervaar Ameland hier op heel bijzondere wijze. De openingstijden van Natuurcentrum Ameland vind je hier.

Kattenplas
De gemeente Ameland en Staatsbosbeheer nemen in 2022 de Kattenplas en het terrein eromheen aan de westkant van Nes over van het rijk. Staatsbosbeheer koopt een stuk Natura2000-grond. De gemeente Ameland koopt de recreatieplas en een stuk grond eromheen. Het recreatiegebiedje werd in 2021 door het Rijksvastgoedbedrijf in de etalage gezet. Zowel Staatsbosbeheer als de gemeente waren geïnteresseerd, omdat de plas niet alleen van belang is voor waterbeheer maar ook voor dagrecreatie. De gemeenteraad moest er medio januari 2022 nog wel haar goedkeuring aan geven.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Nes, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links

- Onderwijs: - De Burgemeester Waldaschool in Nes is de opleiding voor beroeps- en algemeen voortgezet onderwijs op Ameland. De school is er in principe voor alle leerlingen van het eiland die na de basisschool een vervolgopleiding volgen. "De Burgemeester Walda School (BWS) is een school voor openbaar voortgezet onderwijs, met ruimte en respect voor ieders levensovertuiging. De BWS wil een school zijn die haar leerlingen zo lang mogelijk van passend en goed onderwijs voorziet. Dat willen we doen door onderwijs aan te bieden: in een veilige leeromgeving waarin respect voor elkaar en voor de omgeving centraal staan; waar de creativiteit en eigenheid van onze leerlingen de ruimte krijgen; in een gemeenschap waar leerlingen en medewerkers, oog en oor voor elkaar hebben. Waarbij de: kansen en de talenten van leerlingen uitgangspunt zijn in het leerproces; leerlingen worden uitgedaagd hun talenten te ontplooien; leerlingen worden verleid tot ontdekken en leren; leerlingen goed worden begeleid op weg naar vervolgopleiding en volwassenheid.

Het belangrijkste doel van de Burgemeester Waldaschool in Nes is het uiterste halen uit iedere individuele leerling ongeacht niveau of leerjaar om hiermee de leerlingen optimaal voor te bereiden op het vervolgonderwijs, de arbeidsmarkt en de samenleving in zijn geheel. Daarnaast vinden wij het belangrijk om met een zo breed mogelijk aanbod zo veel mogelijk leerlingen zo lang mogelijk op het eiland van passend onderwijs te voorzien. Daarom bieden we programma's aan variërend van vmbo basis, kader, theoretisch en havo/vwo onderbouw. Dit laatste loopt door tot en met klas 3 en waar mogelijk proberen we ook in klas 4 een extra programma-aanbod op havo-niveau aan te bieden. We zoeken continue naar moderne, zelfstandigheid bevorderende werkvormen en naar innovatieve les- en leerondersteunende hulpmiddelen met name op het gebied van ICT.

De Burgemeester Waldaschool in Nes werkt nauw samen met andere scholen in het Samenwerkingsverband Fryslân Noard. Tevens heeft de BWS een samenwerkingsovereenkomst met Piter Jelles in Leeuwarden, zonder daarbij haar zelfstandigheid te verliezen. Het aanleren van sociale vaardigheden zoals: samenwerken; het bespreekbaar maken van discriminatie en pesten; het leren respecteren en begrijpen van andere mensen en; het bevorderen van meningsvorming, beschouwen we als basiselementen voor het goed functioneren in een samenleving. De sociale veiligheid van eenieder staat bij de school hoog in het vaandel."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Nes algemeen, - idem RK oud, - idem RK.

Reactie toevoegen