Gemeente Neeritter in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Neeritter is een dorp in de provincie Limburg, in de regio Midden-Limburg, gemeente Leudal. Het was een zelfstandige gemeente t/m 30-6-1942. Per 1-7-1942 over naar gemeente Hunsel, in 2007 over naar gemeente Leudal.
- Wapen van de voormalige gemeente Neeritter.
- Onder het dorp Neeritter valt ook de buurtschap Heioord.
Terug naar bovenIn de volksmond
Lokaal wordt het dorp kortweg Itter genoemd.
Oudere vermeldingen
1143 kopie 13e eeuw aliam Iteram que dicitur nova, 1242 Neder-Itter, 1277 Niderytter, 16e eeuw Neeritter, ca. 1700 Neer Yttert.
Naamsverklaring
Betekent nider, neer 'lager, stroomafwaarts gelegen' en de waternaam Itter, oudtijds ook aangeduid met het Latijnse nova 'nieuw', ter onderscheiding van het stroomopwaarts in België gelegen Opitter. Itter zou volgens sommigen de Keltische waternaam it-ara* 'snelstromend water' zijn, maar omdat de Itter-namen beperkt zijn tot de Germaanse streken, dient men eerder uit te gaan van het Indo-Europese oid-*/id-* 'zwellen', met -r- suffix, oorspronkelijk een prehistorische, doch gegermaniseerde naam. Een andere verklaring gaat uit van het Indo-Europese Iturnâ*, een prehistorische waternaam gevormd bij de wortel ajadh-*, ajat-* 'helder'.(1)
* Gereconstrueerde vorm.
Het dorp Neeritter grenst in het Z en W aan België, in het Z aan de Belgische plaats Kessenich, in het ZW aan de Belgische plaats Kinrooi, in het W aan de Belgische plaats Molenbeersel, in het N aan België, Haler-Uffelse en Hunsel en in het O aan Ittervoort, en ligt W van Thorn, NW van Maasbracht, ZO van Weert en ZW van Roermond.
Terug naar bovenIn 1840 omvat de gemeente Neeritter 142 huizen met 747 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 120/656 (= huizen/inwoners) en de buurtschap Het Heioord 22/91. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ca. 1.300 inwoners.
Terug naar bovenNeeritter wordt na 1100 gesticht op initiatief van het Lambertuskapittel in Luik, dat op dat moment reeds in het bezit is van de naburige gebieden Kessenich en Thorn. In 1143 verschijnt de eerste schriftelijke vermelding: 'Itera (...) nova' oftewel 'Nieuw-Itteren'. De voorzetsels 'Nieuw-' en 'Neer-' zijn er om onderscheid te maken met het eerste Itteren, dat stroomopwaarts van de Itterbeek ligt en later Opitter gaat heten. Eeuwenlang geniet het dorp de status van 'Luiks vrijdorp': het valt uitsluitend onder de wetten en de belastingen van het kapittel. Wel fungeert de graaf van Loon als voogd, die dit recht na 1243 in leen geeft aan de heer van Horn.
In 1584, ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog, legt Neeritter een halfronde wal aan om zich te beschermen tegen plunderende legerbendes. Omstreeks 1960 is de gracht gedempt, maar het verloop is tegenwoordig nog altijd zichtbaar. Tijdens de Franse bezetting van de Zuidelijke Nederlanden wordt het dorp een gemeente van het departement Beneden-Maas, het latere Limburg. In de nasleep van de deling van Limburg wordt het dorp en de gemeente getroffen door een afsplitsing en een gebiedsruil (zie het Grensverdrag van 1842). Hierdoor slinkt de oppervlakte van 1.819 tot 470 bunder. De kleine gemeente gaat in 1942 op in de gemeente Hunsel, die vervolgens in 2007 opgaat in de gemeente Leudal.
Galgenberg
"Op de Galgenberg van de heerlijkheid Neeritter werden tot aan het einde van de 18e eeuw ter dood veroordeelden geëxecuteerd door ophanging aan de galg. Het was een hooggelegen plek, zodat het lijk ook op afstand goed zichtbaar was. De rechtszaken vonden plaats aan het Krekelbergplein in het dorp. Daar was de schepenbank gevestigd, een instantie met bestuurlijke en rechterlijke bevoegdheden. Zo’n proces begon, net als nu feitelijk met een aanklacht, de verdachte kon zich verdedigen en daarna… volgde het vonnis. Alleen de uitvoering was ‘middeleeuws’…: schuldig bevonden adelen en andere notabelen werden onthoofd, en het gewone volk kreeg de strop. Trof je dat lot dan eindigde je hier op de Galgenberg. Dat moet een gruwelijke dood en aanblik zijn geweest”, aldus wethouder Robert Martens bij de feestelijke onthulling van deze locatie als onderdeel van de ArcheoRoute Limburg, in februari 2019.
Voor nadere informatie over de geschiedenis van Neeritter kun je terecht bij Geschied- en Heemkundige Kring Het Land van Thorn.
Terug naar boven- Neeritter heeft 24 rijksmonumenten.
- Neeritter heeft 5 gemeentelijke monumenten.
- Het oudste deel van de Sint Lambertuskerk in Neeritter (Molenstraat 2) is een romaanse toren uit de 13e eeuw, vervaardigd van tufsteen en kolenzandsteen. In de 14e eeuw is deze verhoogd, wat is uitgevoerd in mergelsteen. Ook is in de 14e eeuw het huidige schip in gotische stijl opgetrokken. Hier is mergelsteen voor gebruikt. Het huidige koor is 15e-eeuws en is vervaardigd uit koolzandsteen en mergelsteen. Omstreeks 1525 is de zuidelijke zijbeuk verbreed en eind 16e eeuw is een sacristie aangebouwd. In 1842 is de toren opnieuw verhoogd, nu uitgevoerd in baksteen, en voorzien van een lantaarn met helmdak. Ook is de zuidelijke zijbeuk toen onder één dak met het schip gebracht. In 1973-1974 is de kerk gerestaureerd.
In de kerk vindt men hardstenen pilaren, die zijn voorzien van maaskapitelen. Het schip heeft een vlakke zoldering en de zijbeuken hebben kruisgewelven. Achter het hoofdaltaar bevindt zich een muurschildering van wierookzwaaiende engelen, en in de zijbeuken vindt men muurschilderingen van respectievelijk Sint-Christoffel en de doop van Christus in de Jordaan. Deze schilderingen stammen uit omstreeks het midden van de 16e eeuw. De kerk bezit drie barokke altaren van ongeveer 1700, 17e-eeuwse koorbanken, een 18e-eeuwse communiebank in rococostijl, en een 17e-eeuwse biechtstoel. Het marmeren doopvont is van 1830. Verder zijn er diverse houten beelden, zoals een groot kruisbeeld uit de eerste helft van de 16e eeuw, een klein kruisbeeld uit de 18e eeuw, heiligenbeelden zoals Sint Ambrosius (2e helft 16e eeuw), twee Madonna's (17e en 18e eeuw), Sint Lucia (17e eeuw), Sint Lambertus en Sint Jozef (1e kwart van de 17e eeuw). Ook zijn er beelden in terracotta uitgevoerd: Sint Anna met Maria, en Sint Barbara (17e eeuw). Het orgel is in 1863 gebouwd door de firma Pereboom & Leijser. Hierbij zijn onderdelen (orgelkast, pijpen) van een ouder orgel gebruikt.
- De Armenmolen in Neeritter is een van de weinige overgebleven watermolens aan de Itterbeek. Deze onderslagmolen was in gebruik als korenmolen.
- Op 11-9-2021 is een nieuw kunstwerk in Neeritter onthuld. Het hangt aan de kerkhofmuur bij het bankje bij de Itterbeek. Het kunstwerk, betrekking hebbend op de kerk en de kerkklokken, is ontworpen en vervaardigd door een handvol Neeritterse kunstenaars en anderszins inwoners met 'twee rechterhanden'. Aan de totstandkoming van dit kunstwerk zijn prachtige verhalen verbonden, die je hier kunt lezen. En hier kun je de videoreportage m.b.t. de onthulling bekijken.
Terug naar boven- De leefbaarheid in Neeritter komt onder druk te staan door ontwikkelingen als het samenvoegen van de basissschool, het verdwijnen van het gemeenschapshuis, de teruglopende voorzieningen enz. Door de Itterse krachten te bundelen en activiteiten te ontwikkelen beoogt het aan de Dorpsraad gelieerde comité Itter Laeftj het dorp vitaal en levendig te houden.
- Werkgroep 'Belaef ut in Itter' organiseert jaarlijks eind juni een Belevingstocht (in 2020 voor de 7e keer). In 2017 was het thema 'Itter mèt eine Franse slaag!' (onder de link vind je de video-compilatie ervan). In totaal waren er 110 mensen betrokken bij de productie en waren er 80 spelers, danseressen en muzikanten die deze dag hebben ingevuld. Daarnaast waren er mensen die de kostuums en de requisieten hebben gemaakt, de logistiek hebben verzorgd enz. Een mooie productie van, door en voor mensen van Neeritter en omgeving.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Neeritter, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Op de Facebookpagina 'Itter door de jaore haer' kan alles van Neeritter uit vroeger tijden een plek vinden. Thema's zijn bijvoorbeeld: het straatbeeld, familieportretten, het verenigingsleven, de plaatselijke middenstand, de kerk met zijn religieuze gebruiken, de oorlogstijd, krantenartikelen enzovoort. Iedereen kan er zijn foto's plaatsen. Als je geen digitale foto's aan kunt leveren, kunnen ze die eventueel ook voor je inscannen.
- L1-programma Óngerwaeg, reportage uit Neeritter (juni 2017).
Terug naar boven- Belangenorganisatie: - "Neeritter is een gezellig dorp dat vitaal en levendig moet blijven! Dit doen we door de Itterse krachten te bundelen en mooie activiteiten en ontmoetingen te organiseren. Zorg dat je erbij bent! De leefbaarheid in ons dorp is belangrijk, omdat iedereen hier dagelijks mee te maken heeft. Momenteel komt de leefbaarheid van ons dorp onder druk te staan door ontwikkelingen als: het samenvoegen van de basisschool, het verdwijnen van het gemeenschapshuis, de teruglopende voorzieningen enz. Door de Itterse krachten te bundelen en activiteiten te ontwikkelen houden we ons dorp vitaal en levendig. Dorpsoverleg Itter Laeftj pakt deze uitdaging op. Neem vooral eens een kijkje op de diverse pagina’s op onze site en neem contact met ons op als je ook een bericht voor de inwoners van ons dorp wilt laten plaatsen."
- Dorpshuis: - "14 september 2021. Geacht College van burgemeester en wethouders, Geachte raadsleden van de gemeente Leudal, 'Ons Itters Thuis: Het dorpshuis is een thuis voor ‘de familie Itter’. Een multifunctionele ontmoetingsplek voor iedereen die bijdraagt aan de leefbaarheid in het dorp. Het zorgt voor verbinding tussen inwoners, verenigingen en organisaties. Het is een plek waar we samen betekenisvolle activiteiten organiseren op het gebied van cultuur, welzijn, educatie en ontspanning. Het draagt bij aan de gezondheid en vitaliteit van de inwoners van Neeritter!' Zo luidt de visie, die wij de afgelopen periode vanuit een brede interactie, inventarisatie van trends, ontwikkelingen, een sterkte-zwakte analyse, lessen uit het (recente) verleden en de ruimtebehoefte van 37 verenigingen, organisaties en initiatieven van bewoners hebben ontwikkeld over hoe een toekomstbestendig dorpshuis er voor ons dorp uit zou kunnen zien.
Degelijk proces en deskundige onderbouwing voor ‘Ons Itters Thuis’. Want in een fraai en levendig dorp als Neeritter met veel verenigingen, bewonersinitiatieven en activiteiten mag een centrale ontmoetingsplek, na de sluiting van Itter INN eind 2017, niet langer meer ontbreken. Een sociaal-maatschappelijke voorziening die voor onze bewoners van jong tot oud een belangrijke bijdrage moet leveren aan het behoud en versterking van de sociale cohesie en leefbaarheid van ons mooie dorp. Op basis van een programma van eisen en wensen hebben wij samen met Dorpslab en Basalex een heel intensief, maar degelijk proces doorlopen om de haalbaarheid voor een toekomstig dorpshuis te onderzoeken.
Een proces van onderop waarbij wij met heel veel vrijwillige uren en inzet, participatie en dialoog, enerzijds tot een locatiekeuze voor het toekomstige dorpshuis zijn gekomen en anderzijds een ondernemingsplan voor ‘Ons Itters Thuis’ hebben ontwikkeld. Met veel genoegen bieden wij u beide documenten aan: - Bouwkundige toets en beoordeling locaties Dorpshuis Neeritter, voor en door inwoners, maart 2021. - Ons Itters Thuis, samen onder één dak. Ondernemingsplan Dorpshuis, van voor en door inwoners, juli 2021.
Participatie en dialoog. Hoewel wij in dit proces veel aandacht hebben besteed aan ‘participatie door en dialoog met’ vertegenwoordigers van verenigingen, organisaties, bewoners(initiatieven), direct-omwonenden van de toekomstige locatie, gevestigde horeca-ondernemers, directie van basisschool Sint Lambertus, diverse gemeentelijke disciplines, merken we dat er ook tegengeluiden zijn in het dorp voor wat betreft de locatiekeuze. In een dergelijk proces is dit een normaal verschijnsel. Als werkgroep ‘Toekomstbestendig dorpshuis’ en bestuur van Dorpsoverleg Itter Laeftj zijn we blij dat veel verenigingen hun intentie hebben uitgesproken om mee te doen en dat er daarmee draagvlak is voor het nieuwe dorpshuis. Verder hebben wij constructieve gesprekken gevoerd met diverse gemeentelijke disciplines, de portefeuillehouder de heer Backus en de raadsfracties en wij zijn dan ook verheugd dat dit in de raadsvergadering van 20 juli jl. heeft geleid tot uw instemming met een investeringsbedrag in de Kadernota voor de verbouwing van de basisschool tot een toekomstbestendig dorpshuis.
Perspectief voor ons dorp door een positief raadsbesluit voor een voorbereidingskrediet. In Neeritter investeren wij heel veel in dit sociaal-maatschappelijk proces ten behoeve van de instandhouding en bevordering van de levendigheid en leefbaarheid in ons mooie dorp. Wij zijn vol energie en kijken met veel vertrouwen naar de volgende fase. Daarom vragen wij u vriendelijk om in de raadsvergadering van 9 november aanstaande positief te besluiten voor een voorbereidingskrediet, zodat wij ook daadwerkelijk door kunnen naar de ‘ontwerpfase’ en de contouren van ons toekomstig dorpshuis zichtbaar gaan worden voor onze verenigingen, organisaties en bewoners.
Doorkijk naar vervolgfase. In de vervolgfase wordt het Ondernemingsplan verder geconcretiseerd en gaan we aan de slag met selectie van een architect en verdieping van het ruimtelijke programma. Dit vraagt om een stevige projectstructuur met duidelijke inhoudelijke en financiële kaders. Wij zijn als Neeritter bereid om onder realistische en voor ons haalbare voorwaarden na te denken over een verdergaande regie en opdrachtgeverschap. Dit zullen we de komende periode gezamenlijk verkennen waarbij we ook graag kijken naar ervaring met andere projecten in de gemeente Leudal. Hartelijke groet, Bestuur Dorpsoverleg Itter Laeftj: Astrid, Bert, Claudia, Hans, Jacques, Leon, Mariëlle, Thieu Q. Werkgroep ‘Toekomstbestendig dorpshuis’: Linda, Roland, Roy en Thieu." Zie ook de uitvoerige inventarisatie die hieraan vooraf ging, getiteld 'Een toekomstbestendig dorpshuis?! voor en door inwoners van Neeritter' (februari 2020).
- Onderwijs: - Basisschool St. Lambertus.
- Jeugd: - Om voor kinderen en jongeren in de leeftijd van 5-16 jaar een cre-actieve vrije tijdsbesteding te bieden organiseert Jong Nederland Neeritter elke week groepsbijeenkomsten in jeugdhuis 't Zölderke. Voor elke leeftijdscategorie is er een eigen groep met een eigen programma en eigen leiding. Samen met hun leiders en leidsters beleven ze telkens weer een leuke, actieve, spannende of creatieve activiteit. Samenwerking en beleving staan centraal in het spel van Jong Nederland. De vereniging heeft ca. 80 leden en 20 leiders en leidsters die klaar staan voor de kinderen. Naast kinderen uit het eigen dorp zijn er ook kinderen uit de buurdorpen Ittervoort en Kessenich lid.
- Muziek: - Harmonie St. Lucia.
- Sport: - Voetbalvereniging RKVV Veritas.
- Schutterij: - "Schutterij St. Lambertus is een bloeiende vereniging bestaande uit schutters en tambours. De volledige naam van de schutterij luidt: De jonge schutten van Sinte Lambertus ende de Heylige Maget Lucia patroon ende de patronesse tot Neeritter. De geschreven geschiedenis van schutterij St. Lambertus gaat terug naar het jaartal 1627; het jaar waarin het reglement van de “jonge schutten van Sinte Lambertus ende de heylige Maget Lucia”, ter goedkeuring wordt voorgelegd aan het domkapittel van Sint Lambertus te Luik. De schutterij is echter ouder: in 1626 richten de jonge schutten een verzoek tot het domkapittel te Luik over het gebruik van grond (ze beloven daarbij de jaarlijkse sacramentsprocessie te zullen beschermen) en in een andere briefwisseling van bestuur en inwoners met het domkapittel uit de jaren 1626 en 1627 wordt uitdrukkelijk vermeld dat de jonge schutten volgens oude gewoonte altijd een meiboom mochten gaan kappen op de “gemeente” grond. Men kan veilig aannemen dat de schutterij toen al jaren bestond.
Schutterij St. Lambertus Neeritter is weliswaar een zeer oude schutterij doch zij kenmerkt zich in deze tijd als een jonge vereniging met voor elk wat wils voor zowel jong als oud. Het jongste actieve lid is 7 jaar en het oudste actieve lid 76 jaar. In tegenstelling tot vroeger toen alleen mannen lid waren van de schutterij zijn nu ook vrouwen lid van de schutterij. Ook heeft daarbij een verschuiving plaatsgevonden van het enkel individueel lidmaatschap naar een meer gezinslidmaatschap. Door de leden van de schutterij worden diverse zaken gebezigd zoals het houden van optochten, het schieten met de zware buks, muziek maken, het in stand houden van traditionele ceremonies en natuurlijk het gezellig samenzijn."
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van het dorp. - "De naam Curvers is een vrij veel voorkomende naam in Nederland en België, maar ook in Frankrijk en Duitsland en de VS komt de naam voor. Varianten op de naam zijn Kurvers, Keurvers, Korvers, Ceurvers en Corvers. Deze website gaat over een Curvers familie uit Midden-Limburg, waarvan een groot gedeelte bijna driehonderd jaar onafgebroken woont in Neeritter; een kleine plaats aan de Belgische grens in de driehoek Maaseik, Weert en Roermond. Deze familie, waar ik zelf ook deel van uitmaak, noem ik voor het gemak dan ook de “Itterse* tak"." Aldus de beheerder van de gelinkte website.
* De Limburgse dialectnaam van dit dorp.
Reactie toevoegen