Status

- Muntendam is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Veenkoloniën, gemeente Midden-Groningen. Het was de hoofdplaats van de gemeente Menterwolde. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1989. De gemeente is in 1820 ontstaan als afsplitsing van de gemeente Zuidbroek (bron: Otto Knottnerus van de Historische Kring. In (1) staat dit niet vermeld). In 1990 over naar gemeente Menterwolde, in 2018 over naar gemeente Midden-Groningen.

- Wapen van de voormalige gemeente Muntendam.

- Onder het dorp Muntendam vallen ook de buurtschappen Duurkenakker (deels), Karsbadde, Oude Verlaat en Tussenklappen.

Naam

Bijnaam
De inwoners hebben als bijnaam Kouvreters.

Oudere vermeldingen
1391 kopie 2e helft 16e eeuw Muntendam.

Naamsverklaring
Betekent 'dam in de Munte', een water waarvan de Munter Ee en het Termunterzijldiep resten zijn. Zie ook Termunten.(2)

Ligging

Muntendam ligt ZO van Hoogezand en Sappemeer, Z van Zuidbroek, en grenst in het Z aan Veendam. Met name aan de Middenweg en Beneden Verlaat / Oude Verlaat lopen de bebouwde kommen hier in elkaar over.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Muntendam 370 huizen met 1.988 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 255/1.225 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Duurkenakker 15/111, Tripscompagnie (deels) 31/235, Borgercompagnie (deels) 28/168, Het Veen 24/143 (dat zou tegenwoordig de veldnaam Kloosterveen zijn ZW van het dorp, maar daar zien wij geen huizen meer staan) en het Oude Verlaat (gelegen direct ZO van de dorpskern) 17/106. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 2.000 huizen met ca. 4.700 inwoners.

Geschiedenis

Gerrit Groenendaal (burgemeester van Muntendam van 1946-1958) beschrijft de vele en omvangrijke problemen en uitdagingen van de gemeente in zijn ambtsperiode. Zo stelt hij o.a.: "Allereerst dienen de gemeentebesturen bereid te zijn het streekbelang boven het beperkt belang van de gemeente te laten prevaleren, zodat er een intergemeenschappelijke samenwerking ontstaat, waardoor zich een maximum aan krachtsontplooiing ontwikkelt. Het spreekt van zelf dat een belangengemeenschap grotere resultaten kan bereiken ten einde industrialisatie te bevorderen, dan de belanghebbende gemeenten afzonderlijk.

Wil men de industriële ontplooiing bevorderen, dan dient de huidige verkeerssituatie op korte termijn te verbeteren. Modernisering van het verkeer te land en te water zal ongetwijfeld stimulerend werken op de ontwikkeling van de industrie, zoals dit vroeger na de vervening ook het geval was.

Vervolgens is het noodzakelijk dat de gemeentebesturen nauw overleg plegen, zelfs daar waar vraagstukken, formeel gezien op het gebied van de eigen gemeente liggen en daardoor een betere onderhandelingspositie te verkrijgen tegenover de centrale en provinciale overheid voor het bepleiten van de belangen. Voor de gemeenten Veendam, Wildervank en Muntendam is dit van het allergrootste belang daar hier wel zeer duidelijk van een sociale, economische en geografische samenhang gesproken kan worden. De verbondenheid is zo groot dat vele vraagstukken in de toekomst in goed onderling overleg opgelost kunnen worden. Concurrentiestrijd wordt hierdoor vermeden.

Het bovenstaande is in het bijzonder van belang voor het oplossen van problemen in de toekomst wanneer de perspectieven hopelijk rooskleuriger worden, betreffende de huisvesting van industriële arbeidskrachten, het aanttrekken van industriën en de ligging en coördinatie van industrieterreinen. Hoe deze synthese ook zij, voorlopig blijft het parool: gestadig werken aan de herleving van het industriële klimaat in het gebied van de oude Veenkoloniën, waar het prettig zal zijn te werken en te wonen. Het betekent bouwen aan een betere samenleving dus ook aan een betere toekomst."

In 1969 is Wildervank opgegaan in de gemeente Veendam (en deels - voor het ZO buitengebied - gemeente Stadskanaal). Muntendam is met Meeden en Noordbroek/Zuidbroek in 1990 opgegaan in de nieuwe gemeente Menterwolde, die op zijn beurt in 2018 met Hoogezand-Sappemeer en Slochteren is opgegaan in de nieuwe gemeente Midden-Groningen. Veendam gaat vermoedelijk met Pekela en Stadskanaal op in een nieuwe gemeente.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van (de kernen in de voormalige gemeente) Muntendam, kun je terecht bij de volgende instanties, sites en literatuur:

- Geschiedenis van Muntendam door Otto Knottnerus van de Historische Kring Menterwolde.

- Ter gelegenheid van het 600-jarig bestaan is in 1991 het boek 'Muntendam 600' uitgegeven.

- Stichting Archief Muntendam is opgericht in 1986, nadat in 1984 een werkgroep het boek 'Muntendam door de jaren heen... en wat verdween' had samengesteld. De stichting heeft als doel zo veel mogelijk historische gegevens te verzamelen van deze voormalige gemeente (waaronder ook Tripscompagnie, Borgercompagnie en Duurkenakker) en deze te bewaren en te beschermen. Via de 4x per jaar verschijnende nieuwsbrief De Kouvreter delen zij deze historische gegevens met hun donateurs. Oudere jaargangen beogen binnenkort als pdf-bestanden op de site beschikbaar te komen.

- Pagina over de lotgevallen van de joden in Muntendam (die allemaal zijn omgekomen in de vernietingskampen Auschwitz en Sobibor). - Pagina over de oorlogsslachtoffers uit Muntendam in bredere zin, dus niet alleen over de joden.

- Muntendam anno 1828 beschreven door de toenmalige schoolmeester.

- 19e-eeuwse krantenberichten m.b.t. Muntendam. - Krantenberichten 1900-1972.

Bezienswaardigheden

- Muntendam heeft 2 rijksmonumenten: de Hervormde Kerk en ophaalbrug de Schaive Klabbe uit 1940 bij Tussenklappen 1.

- Kerk van de Baptisten Gemeente (Kerkstraat 120).

- Beschrijving van het kerkorgel in de Hervormde kerk.

Jaarlijkse evenementen

- Pinksterfeesten.

Landschap, natuur en recreatie

- In de - gratis toegankelijke - Heemtuin Muntendam / Parel van Midden-Groningen vind je prachtige borders, een kruidentuin, zeldzame planten, speciale kindertuinen en een 10 ha groot natuurontwikkelingsgebied, met onder andere een vleermuizenmuur, vennen en een stuifduinlandschap. Zo zagen de Veenkoloniën eruit na de laatste ijstijd en voor de veenvorming. Vanaf juni bloeien de orchideeen en de zonnedauw. Het bezoekerscentrum is geheel volgens de beste tradities van duurzaam bouwen opgezet. Met leemmuren, zonnecollectoren, een broeihoop voor verwarming, een grasdak en een composttoilet. Het gebouw is een avontuur op zich.

In 2016 is in de Heemtuin het Mammoetpad gerealiseerd. Speelsheid, natuurlijke materialen en een afwisseling van bouwwerken gemaakt van hout op het land en in het water zijn de ingrediënten van het pad. Het geheel is gemaakt met een knipoog naar de prehistorie. Op de route is op 8 (rust)punten iets te doen voor de bezoeker, die onderweg het verhaal van het Mammoetpad voorgeschoteld krijgt, met Koning Quagga, Dodo Dorien, Henri de Holenbeer en Madiba de Mammoet, geschreven door Remko Schepel. - Heemtuin Muntendam op Facebook.

- Werkgroep Boerenbuitengebied Muntendam heeft als werkgebied het gebied rond buurtschap Tussenklappen en wordt daarom aldaar beschreven. De werkgroep ontplooit vele vruchtbare initiatieven die landbouw én natuur ten goede komen, dus het is zeer de moeite waard het artikel aldaar te lezen.

- Het Muntendammerdiep of Meedenerdiep loopt vanaf de noordzijde van Veendam via Muntendam en Zuidbroek in het Winschoterdiep. De totale lengte van het traject bedraagt ca. 5500 m. Het gehele traject ligt vrij voor de boezem. Het is het enige niet gegraven kanaal ter wereld. In plaats daarvan zijn twee dijken aangelegd, waarbinnen het water zich bevindt. De bodemhoogte van het kanaal is dus gelijk aan de hoogte van het maaiveld van het omringende land (bron: Wikipedia). Begin 21e eeuw moesten hier de kaden worden verhoogd, om weer aan de actuele veiligheidseisen te voldoen. Dat zou echter een zeer kostbare operatie worden. Op de website Narcis lezen wij dat het waterschap daar de volgende alternatieven voor heeft gevonden:

"Op een aantal plaatsen ligt de kruinhoogte tussen NAP +1,29 m en NAP +1,50 m. Langs een groot deel van het diep ligt op de kade een weg waaraan diverse woningen staan. Verhoging van het gehele kadetraject tot de gewenste hoogte van NAP +2,00 m NAP brengt forse kosten met zich mee. Zo zal voor nagenoeg het grootste deel van het traject de langsliggende weg moeten worden verhoogd. Direct achter de kade liggen echter tal van woningen, waar door ruimtegebrek het binnentalud niet kan worden aangebracht. Dit zal middels technische voorzieningen zoals damwanden moeten worden opgelost. Na zorgvuldige afweging is tot de volgende oplossing gekomen; 1. de laagste delen in het kadetraject zullen worden opgehoogd tot een niveau van minimaal NAP +1,40 m.

2. Op ca. 100 m afstand van de aansluiting tussen het Winschoterdiep en het Meedenerdiep ligt een dam met daarop een toegangsweg. In deze dam ligt een plaatstalen duiker. Het voorstel is om voor deze duiker een afsluitvoorziening te maken bv. met een klepstuw. Ten tijde van hoogwater kan het peil in de boezem achter de stuw oplopen tot een peil van maximaal NAP +1,20 m. (20 cm onder het laagste niveau van de kaden i.v.m. een veiligheidsmarge). Zodra het peil van NAP +1,20 m wordt bereikt zal de klep moeten worden gesloten. In deze situatie is derhalve sprake van een 'beheerste boezem'. Er zal rekening moeten worden gehouden met een pompinstallatie van 1,2 m3/s voor de afvoer vanuit het gebied (gebiedsgrootte 948 ha x 1,22 l/s/ha).

3. Het traject tussen het Winschoterdiep en de aan te brengen afsluiting zal wel op de vereiste hoogte van +2,00 m NAP moeten worden gebracht. Dit traject heeft een lengte van ca. 100 m. Op deze wijze wordt niet het volledige deel van de boezem benut ten tijde van hoogwater. Het ontbrekende deel bedraagt 0,30 m (verschil tussen NAP +1,20 m en NAP +1,50 m) x wateroppervlak van 11,7 ha = 35.100 m3. Er zal bij realisatie van het werk tijdens de nadere voorbereiding binnen een straal van 15 km boezemcompensatie moeten worden gevonden, ter grootte van het ontbrekende deel. Het aanbrengen van de afsluiting t.b.v. de beheerste boezem, zal zo spoedig mogelijk moeten worden gerealiseerd (in het begin van de periode 2004-2008). Het verhogen van de kaden in het gebied achter de afsluitvoorziening, kan in een later stadium plaatsvinden."

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Muntendam (online te bestellen).

Links

- Belangenvereniging: - "Dorpsraad Muntendam (DRM) is een groep vrijwilligers die zich inzet om het woon- en leefklimaat voor de inwoners op een zo optimaal mogelijk peil te houden. Dat betekent niet alleen op peil houden maar daar waar mogelijk ook op een hoger plan tillen. Dat gaat gepaard met het minimaal in stand houden van voorzieningen als sporthal, zwembad, bibliotheek, dokterspost, buurthuis, sportvelden, onderwijs en een goed winkelbestand. Maar het gaat verder; we denken en praten ook mee over wegenonderhoud, groenvoorzieningen, windmolens, armoede en veiligheid in onze omgeving. Zaken die ons allemaal aangaan en meespelen in hoe en in welke mate we met elkaar het woon- en leefklimaat ervaren. De DRM is niet partijgebonden en onafhankelijk. We geven zowel gevraagd als ongevraagd onze mening. Uitgangspunt is dat we beogen in goed overleg zaken bespreekbaar te maken en te regelen."

- MFC: - Multifunctioneel Centrum (MFC) De Menterne is in de eerste plaats een verenigingsgebouw dat tot doel heeft het verenigingsleven in Muntendam een onderdak te verschaffen voor hun activiteiten. Verder is het pand te huur voor activiteiten zoals vergaderingen en partijen.

Sinds 2016 is er in De Menterne ook het Maatschappelijk Activerings Centrum (MAC) Menterwolde. Bij het MAC komen alle activiteiten op het gebied van werk, inkomen, zorg en welzijn samen. Er is ook van alles te doen, o.a. het Leespunt waar inwoners gratis boeken kunnen lenen (en kunnen inleveren zodat anderen ze weer kunnen lezen), het Dorpsinformatiepunt waar men zich kan informeren over van alles en terecht kan met een hulpvraag, en bij de Ruilderij kun je kleding ruilen of voor een prikje kopen.

- Onderwijs: - Europaschool. - Basisschool De Parel.

- Muziek: - Brassband Elad. - Shantykoor De Scheepsjoagers.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Muntendam.

- Tennisclub.

- "Badminton is een fantastisch leuke sport. Het maakt niet uit of je een geoefende of beginnende speler bent, iedereen kan meteen een leuk partijtje meespelen, ook de leeftijd is geen probleem. Ieder mens heeft behoefte aan gezonde lichaamsbeweging, ontspanning en gezelligheid. De behoefte is er, nu alleen nog een vereniging waar ook jij lekker je gang kan gaan. Loop gerust eens bij Badmintonvereniging Dropshot ’74 binnen als wij aan het spelen zijn, je mag dan de eerste drie keer gratis meespelen. Zo kun je mooi kennis maken met onze vereniging, neem natuurlijk wel even je sportkleding en gymschoenen mee, een racket hebben wij voor je. Wij spelen elke dinsdagavond vanaf 18.00-22.00 (vrij spelen) en elke donderdagavond van 18.00-20.00 (trainingen) in Sporthal De Menterne."

- "Je mag bij Judo Ryu Muntendam 2x mee trainen zonder dat je lid bent. Ben je hierna enthousiast en wil je graag lid worden dan ben je uiteraard van harte welkom. Nieuwe judoka’s onder de 10 jaar zijn welkom op de dinsdagavond om 17.45 u in de dojo. Ben je 10 jaar of ouder dan mag je op de dinsdag om 18.45 uur komen trainen. Een judopak kun je, met korting, via de vereniging bestellen."

- Zorg: - Thomashuis Muntendam biedt aan mensen met een verstandelijke beperking een veilige omgeving waarin iedereen de zorg, aandacht en warmte krijgt die hij of zij nodig heeft. Het Thomashuis is een plek waar mensen samenleven en waar persoonlijke aandacht is voor de klant en zijn of haar mogelijkheden en dromen. Activiteiten als fitness, aqua-fysio zwemmen en een korte vakantie behoren tot de mogelijkheden. Net als de vriendenclub waar diverse activiteiten mee worden ondernomen zoals bowlen, toertocht met de motorclub of een artiestenavond. - Zorg- en Logeerboerderij Dekkersnest.

- Stichting Eem Aans is een dagbesteding in Muntendam voor jongeren en jongvolwassenen met een licht verstandelijke beperking, die net tussen wal en schip vallen als het gaat om aangepast werk binnen de reguliere arbeidsmarkt en de erkende dagbesteding van de grotere zorginstellingen. Stichting Eem Aans is een kleinschalige dagbesteding door middel van horeca, autotechniek en entertainment. Zij bieden de cliënten een veilige, leerzame, kleinschalige werkplek waar ze zich kunnen ontplooien op eigen krachten en capaciteiten waarbij eigenwaarde in de samenleving voorop staat.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Muntendam Luppenhof en - idem oud.

• 1. Repertorium van Nederlandse gemeenten vanaf 1812,
  van der Meer, Onno Boonstra A.
  , p.302, (2006)
  
• 2. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)