Moerstraten

Plaats
Dorp
Roosendaal
West-Brabant Baronie en Markiezaat
Noord-Brabant

Moerstraten

Terug naar boven

Status

- Moerstraten is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Roosendaal. T/m 1996 gemeente Wouw.

- Moerstraten was een zelfstandige gemeente t/m 1810 (het gemeentearchief is samengevoegd met dat van Wouw). Overgegaan naar de gemeente Wouw, die na de samenvoeging korte tijd ‘Wouw en Moerstraten’ heeft geheten. Het was het kleinste dorp van de voormalige gemeente Wouw.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1359 Moerstraten.

Naamsverklaring
De plaatsnaam komt in de oudste vermeldingen meestal voor met het lidwoord ‘de’ of met de vervoegde vorm ‘ter’. Samengesteld uit moer ‘veen, veengebied’ en straat ‘(bebouwing langs) straat, doorgaande weg’.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Mangelpeejenland. De mangelpeej (= voederbiet, dus geen suikerbiet) is een van de belangrijkste gewassen die op de landbouwgronden rond het dorp wordt verbouwd.

Terug naar boven

Ligging

Moerstraten ligt 7 km W van Roosendaal, NW van Wouw, NO van Halsteren, in het overgangsgebied van zand- naar kleigrond. Het typische polderlandschap begint hier gestalte te krijgen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Moerstraten 63 huizen met 417 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 250 huizen met ca. 630 inwoners. Het dorp heeft 85 procent vrijstaande en 2/1 kap koopwoningen.

Terug naar boven

Geschiedenis

De plaatsnaam wordt voor het eerst vermeld in het register van vaste inkomsten van de Heer van Bergen op Zoom uit het jaar 1359. In de 16e eeuw heeft Moerstraten een aanzienlijk bosbestand, dat in de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) verloren is gegaan. In 1583 is het dorp door oorlogsgeweld zodanig geruïneerd, dat de inwoners het moesten verlaten. Het dorp blijft vervolgens een tiental jaren onbewoond. Rond 1600 zijjn er al weer zo’n 16 hutten bewoond. De laatste restanten heide en andere ongecultiveerde gronden in de omgeving zijn in de loop van de 19e eeuw ontgonnen.

Van buurtschap naar dorp
Tot 1925 was Moerstraten kerkelijk opgedeeld tussen Wouw, Heerle en Steenbergen. Dit was een onbevredigende situatie, niet zozeer omdat men per se op kerkelijke zelfstandigheid uit was, maar vooral omdat de grenzen grillig door families heen liepen. Men verlangde daarom naar een eigen kerk. Ook een school, die eveneens tot de essentie van een dorp werd gerekend, stond op het verlanglijstje. Een viertal inwoners nam het initiatief om een lijst met handtekeningen van de bevolking bij elkaar te krijgen. Dat was een succes; iedereen tekende. Met de lijst toog men naar de bisschop om toestemming voor een kerk aan te vragen. Dat lukte. De gemeente gaf in 1926 toestemming voor de bouw van een school. In eerste instantie moest dat een openbare school worden, omdat de hogere overheden het te veel vonden om in de gemeente Wouw nog een RK school te stichten. In februari 1927 is de school geopend, en in december van dat jaar werd het alsnog een RK school. In 1929 volgde de ‘bewaarschool’. Overigens was hier waarschijnlijk reeds in 1654 een volwaardige school.

Kerk en pastorie kwamen eveneens in 1927 gereed. De parochie startte met 582 parochianen uit 105 gezinnen, die als volgt waren samengesteld uit de parochies waar zij voorheen kerkten (voor de streep het aantal gezinnen, achter de streep het aantal gezinsleden): van de parochie Wouw 48/272, van Steenbergen 27/136, van Heerle 29/169 en van Lepelstraat 1/5.

Pas door de bouw van de kerk en de school kreeg Moerstraten een centrum. Vóór die tijd was er slechts sprake van een paar huizen langs de Hoofdstraat en wat verspreide boerderijen. Samen met wat cafés en winkels ondergebracht in boerderijen vormden zij het dorp.

Tweede Wereldoorlog
Moerstraten is zwaar getroffen tijdens de bevrijdingsgevechten van de Tweede Wereldoorlog in oktober 1944. Parochiaan Alphons van Bavel is gesneuveld. Tientallen boerderijen, stallen en voorraadschuren zijn in vlammen opgegaan en de kerk en pastorie werden zwaar beschadigd. Ook het meest historische gebouw van het dorp, de uitspanning In de Kapel, werd vernietigd en kon helaas niet worden hersteld. Ook de molen is in 1944 zwaar beschadigd, later niet gerestaureerd en ten slotte verloren gegaan.

Watersnood
Op 1 februari 1953 werden vele gezinnen in Moerstraten getroffen door de watersnoodramp. De lagergelegen gronden stonden meer dan een meter onder water. Veel gezinnen moesten evacueren en alles in de steek laten. In hetzelfde jaar vierde pastoor Van den Brüle zijn 40-jarig priesterfeest.

Wielrennen
Het dorp is berucht bij wielrenners. ‘De hel van Moerstraten’ zoals wielrenners het noemen, lijkt namelijk op een stukje Parijs-Roubaix, vanwege de enorme kinderkopjes.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Moerstraten krijgt er twee nieuwe landgoederen bij. Ze worden ontwikkeld op grond van boomkwekerij Hendrickx aan de Laagweg. Landgoed Spreeuwenburg wordt 25 hectare groot en krijgt vijf landhuizen. Het voor het publiek toegankelijke deel van het landgoed krijgt een laan die het dorp verbindt met de bossen van Potters aan de Luienhoekweg. Landgoed 't Laag wordt 15 hectare groot met drie landhuizen. De nieuwe landgoederen worden vanaf 2012 ontwikkeld.

- De Theresiaschool in Moerstraten is na afloop van schooljaar 2015-2016 gesloten. Scholenkoepel KPO heeft daarover o.a. het volgende geschreven in een brief aan de inwoners: "Wij willen u graag informeren dat wij voornemens zijn KPO basisschool Theresia per 1 augustus a.s. te sluiten. Tot dit besluit zijn we gekomen na diverse gesprekken met de medezeggenschapsraad en de ouders de afgelopen maanden. Door de steeds verder teruglopende leerlingaantallen worden de groepen dermate klein dat de onderwijskundige en sociaal-emotionele risico’s voor de kinderen onaanvaardbaar groot worden. Tot deze conclusie zijn het bestuur, de directie, de leerkrachten, de medezeggenschapsraad en de ouders in goed onderling overleg, gezamenlijk gekomen.

Tegelijkertijd zal het bestuur van KPO Roosendaal verder in overleg treden met de gemeente Roosendaal om op zoek te gaan naar een goede (middel)lange termijn oplossing. Het streven is om een nieuwe school in (de omgeving van) Wouw te kunnen realiseren voor alle kinderen uit Moerstraten en Wouw. Deze nieuwe school zal het karakter krijgen van een Integraal Kind Centrum (IKC). Een IKC past in de visie van KPO Roosendaal dat “alle kinderen, dus ook de kinderen uit de kleine dorpen, dezelfde rechten hebben om zich optimaal te ontwikkelen”. Een IKC is een uitdagende omgeving, die naast goed onderwijs ook opvang en zorg biedt voor de kinderen van 0-12 jaar. Denk hierbij aan voor- en vroegschoolse educatie, jeugdzorg, peuter- en kinderopvang en activiteiten op het gebied van sport, cultuur, muziek etc." Het pans is in 2018 herbestemd tot een kleinschalige woonzorginstelling voor autistische jongeren, waarvoor zie verder het hoofdstuk Recente ontwikkelingen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De Theresiakerk (Moerstraatseweg 85) is genoemd naar Thérèse Martin, geboren in 1873 in Alençon (Frankrijk), gestorven in 1897 en in 1925 heilig verklaard om haar deugden van nederigheid, bescheidenheid, onderwerping en vooral naastenliefde. In dat jaar begonnen ook de voorbereidingen voor de bouw van de kerk (mede dankzij de inzet van tientallen dorpelingen is de bouw van de kerk reeds in 1926 voltooid). Pastoor C. van den Brüle was een vurige vereerder van Theresia en hij koos haar als beschermheilige van de parochie. Ook de Theresiaschool is naar haar vernoemd. De Theresiakerk is in 2014 aan de eredienst onttrokken en verkocht aan Eric Swagemakers en Barbara Priem, die de kerk intern verbouwen en herbestemmen tot woning.

- Mariakapel.

- Op de hoek van de Luienhoekstraat en de Moerstraatsebaan staat een oorlogsmonument. Het monument is gefinancierd door een spontane actie van de inwoners van Moerstraten. Het is opgericht uit dankbaarheid voor de bevrijding en uit deelneming met de gesneuvelde bevrijders. Het was het eerste Tweede-Wereldoorlogsmonument in Nederland. De negen Canadezen die bij de bevrijding van het dorp zijn gesneuveld, zijn in april 1945 opgegraven en overgebracht naar het oorlogskerkhof in Bergen op Zoom.

- Hoeve Spreeuwenburg (Laagweg 2) is een overblijfsel van het aanzienlijke gelijknamige herenhuis, dat reeds in 1515 voor het eerst wordt vermeld.

- De hoeven De Grote Plas en De Kleine Plas (Moerstraatsebaan 1 en 3) maakten deel uit van het goed Heyskensplas, dat in 1530 voor het eerst wordt vermeld.

- Voor de herberg-boerderij aan de Moerstraatseweg 112, die al in 1750 als café wordt vermeld, staan drie fraaie leilinden.

- De boerderij van de familie Dekkers aan de Hellegatsestraat 19 dateert uit 1912. De schuur is in de Tweede Wereldoorlog afgebrand en herbouwd in 1955, vandaar dat jaartal op het schuurdak.

- Aan de Moerstraatseweg staat het bronzen kunstwerk ‘Kinderen met Mangelpeeën’ (Leon Vermunt, 1997).

- Bij de voormalige basisschool Sint Theresia staat het stenen kunstwerk ‘Kind’ (van de bekende Wouwse, in 1990 overleden, kunstenaar Kees Keijzer, 1966).

- Beeld 'De Moermakkers'.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Wij vinden het een grote prestatie dat dit kleine dorp er jaarlijks in slaagt om tijdens de Dorpsfeesten Moerstraten (eind juni) vier dagen lang een goedgevuld programma met activiteiten te organiseren. Om je hier een indruk van te geven, vermelden wij hier het programma van 2019: de Dorpsfeesten starten op donderdag met een ouderenmiddag. Vanaf 13.00 uur zijn alle ouderen uit de regio welkom tijdens een programma met bingo en rad van avontuur. Donderdagavond voeren de kinderen van het dorp gezamenlijk een musical op. Daarna is er tot 23.30 uur disco met vooral liedjes voor de jongere jeugd. Op vrijdag starten om 13.00 uur de volksspelen voor de lagere-schooljeugd. Rond 18.30 uur beginnen de volksspelen voor volwassenen. Na de volksspelen is er vanaf 22.00 uur een feestavond voor jong en ouder met DJ Peer en enkele verrassingsoptredens. De entree is gratis. De zaterdagmiddag staat in het teken van een fietstocht voor het gehele gezin. Traditioneel is de zaterdagavond voor de playbackers. Vanaf 21.30 uur treden lokale artiesten op. De nadruk van het programma ligt op show en humor. Op zondag worden de dorpsfeesten afgesloten met een familie/vriendendag. Vanaf 11.00 uur is er een 4 x 4 voetbaltoernooi en kan er meegedaan worden aan een rondje boerengolf. Vanaf 17.30 uur worden de dorpsfeesten afgesloten met een gezamenlijke barbecue. Rond 19.30 uur komt er een einde aan de Dorpsfeesten. Degenen die er dan nog altijd geen genoeg van kunnen krijgen, gaan gewoon nog even verder in het plaatselijke Café De Bakker.

- Kerstloop op 27 december.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het Pottersbos ligt grotendeels in de gemeente Roosendaal (t/m 1996 gemeente Wouw), deels in de gemeente Bergen op Zoom. Het Pottersbos ligt ZW van Moerstraten, Z van de Luienhoekweg, W van de Moerstraatsebaan. Het gebied is 21 hectare groot en wordt beheerd door Het Brabants Landschap. Het Pottersbos vormt het enig overgebleven restant van de destijds uitgestrekte Lage en Herelse Heide, die vrijwel geheel tot landbouwgrond zijn ontgonnen. De kern van het gebied bestaat uit naaldbomen met een rijke ondergroei van loofhout op zandgrond. Langs de paden treft u planten aan zoals duizendguldenkruid, tormentil, veelbloemige salomonszegel en breedbladige wespenorchis. Varens op de slootwalletjes.

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Moerstraten door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Moerstraten (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Moerstraten.

- Nieuws: - De Dorpskrant Moerstraten is via de link ook online te lezen.

- Jeugd en jongeren: - De in 1929 opgerichte KPJ Heerle - Moerstraten is een vereniging voor alle jongeren uit de buurt. Er worden het hele jaar door toffe activiteiten georganiseerd met als hoogtepunt het jaarlijkse Feestweekend in april. Ook zorgt de KPJ voor vervoer naar o.a. de schuurfeesten van andere KPJ's.

- Zorg: - Na de sluiting van de basisschool van Moerstraten na afloop van schooljaar 2015-2016 - waarvoor zie verder het hoofdstuk Recente ontwikkelingen - zouden de inwoners het pand wel graag gehandhaafd zien, omdat het bijdraagt aan het gezicht van het dorp. Het plan was aanvankelijk om enkele appartementen in het gebouw te realiseren. Maar daar bleek te weinig animo voor te zijn. Besloten is het gebouw te verbouwen en te herbestemmen tot een kleinschalige woonzorginstelling voor 12 autistische jongeren van 13 t/m 18 jaar. De Centrale Zorggroep uit Bergen op Zoom gaat hen begeleiden. De school is zo veel mogelijk teruggebracht naar de oorspronkelijke staat. Zo zijn de dakkapellen die jaren geleden zijn verdwenen teruggekeerd en wordt de originele entree weer gebruikt. Het woonzorgcomplex is medio 2018 gereedgekomen.

Reactie toevoegen