Status

- Mariaheide is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Meierijstad. T/m 2016 gemeente Veghel.

- Het dorp Mariaheide heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek gekregen, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien ´in´ Veghel.

- Onder het dorp Mariaheide valt ook een deel van de buurtschap Driehuizen (die lokaal ook Driehuis wordt genoemd). Goordonk staat niet meer als buurtschap in de Topografische atlas Noord-Brabant (1), maar er is nog wel een buurtvereniging dus kennelijk toch nog buurtschap met die naam. De buurtschap Duifhuis valt onder de parochie Mariaheide maar ligt in de gemeente Uden. Ook Krekelshof O van het dorp werd rond 1900 nog als aparte buurtschap gezien.

- Slogan: Gezien de ligging van het dorp tussen Veghel in het ZW en Uden in het NO, profileert Mariaheide zich als "Het bruisende hart van Uden-Veghel". Verdere kwalificaties die het dorp zich blijkens de dorpssite toedicht, zijn "het mooiste dorpje van Brabant" en "het gemoedelijkste volk van heel de wereld". De inwoners nodigen u van harte uit om al deze kwalificaties met eigen ogen te komen verifiëren.

Naam

In het Veghels
De Hái.

Spelling
Officieel - dat wil zeggen: op de plaatsnaamborden, want voor het postcodeboek en de gemeentelijke basisregistratie BAG is Mariaheide formeel geen 'woonplaats' en is er in die zin ook nooit een "woonplaatsbesluit" met bijbehorende spelling geweest - is de spelling Mariaheide. De Dorpsraad en Stichting Hei's Archief vinden echter dat de juiste spelling Maria-Heide is. Het Veghelse college van B. en W. stemde echter niet in met een verzoek van de Dorpsraad in 2006 om de spelling te veranderen in Maria-Heide. Ook een motie van Gemeentebelang Veghel uit 2007 voor de spelling Maria-Heide, ondersteund door een petitie, heeft het kennelijk niet gehaald.

Het college voerde als motivatie aan dat de schrijfwijze vanaf het ontstaan van het dorp in 1906 niet eenduidig is geweest. In de officiële oprichtingsakte van de parochie wordt echter nadrukkelijk Maria-Heide geschreven. Ook in de justitiële goedkeuring e.d. wordt deze naam zo geschreven. Formeel is deze spelling nooit gewijzigd. Tot de jaren zestig werd deze naam ook door iedereen in het dorp zo geschreven (behoudens enkele buitenstaanders). Sinds de jaren zestig is men, de gemeente voorop, ten onrechte steeds meer Mariaheide gaan schrijven. Toch houden de inwoners overwegend nog vast aan de spelling Maria-Heide. In de volksmond is de benaming van het dorp nog steeds kortweg De Hei.

Oudere vermeldingen
1848 Heide, ca. 1900 Lage Hei en Hooge Hei, 1906 Maria-Heide.

Naamsverklaring
Oorspronkelijk was op deze plek sprake van een buurtschap De Heide. Bij het ontstaan van kerk, parochie en dorp in 1906 is besloten het nieuw ontstane dorp Maria-Heide te noemen.

Naamgeving
Over de naamgeving van het dorp had Commissaris van de Koningin Van Voorst tot Voorst bij zijn bezoek aan Veghel op 18 mei 1915 het volgende op te merken in zijn dagboek: "Tusschen Veghel en Uden liggen de gehuchten Lage Hei en Hooge Hei; de pastoor van die gehuchten heeft het noodig geacht, zijne parochie Mariaheide te noemen; B en W spreken in het verslag omtrent den toestand der gemeente ook van Mariaheide, hoewel dat op geen enkele kaart te vinden is." Hij vond het duidelijk maar niks, zo'n pastoor die eigenmachtig een plaatsnaam verzon (aldus het Brabants Historisch Informatie Centrum BHIC). Zie de afbeelding elders op deze pagina.

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet Mariaheide Heikrikkeldurrup.

Ligging

Het dorp Mariaheide ligt NO van het dorp Veghel en ZW van het dorp Uden.

Statistische gegevens

In 1840 heeft buurtschap De Heide 33 huizen met 215 inwoners. Tegenwoordig omvat het dorp Mariaheide ca. 600 huizen met ca. 1.600 inwoners.

Geschiedenis

In den beginne
'Aen den Heyde' zo werd Mariaheide rond 1500 genoemd. Veel meer dan een recht over de hei getrokken weggetje van Veghel naar Uden was hier toen nog niet. Precies op de grens van die twee dorpen, maar wel op grondgebied van Uden, werd in 1649 een schuilkerk of 'grenskapelletje' gebouwd, voor de katholieken die in het door de protestanten gedomineerde Veghel hun geloof niet meer mochten uitoefenen. In Uden mocht dat wel, want dat behoorde tot de vrije heerlijkheid van Ravenstein. Totdat de Fransen in 1672 de protestanten verjoegen, heeft het kerkje in Mariaheide gestaan. In dat jaar is het kerkje afgebroken en sindsdien staat op die plek een monument.

Van buurtschap naar dorp
De 62 boerengezinnen waren het zat om telkens helemaal naar Veghel te lopen voor de kerkgang en wilden een eigen parochie. Dat is gelukt middels de bouw van de huidige kerk in 1906. De buurtschappen De Heide (wat kennelijk een verzamelnaam was voor de buurtschappen Lage Hei en Hooge Hei, zoals ze rond 1900 in de atlassen stonden), Goordonk en Driehuis splitsten zich af van de Veghelse Lambertusparochie en vormden het dorp Maria-Heide. De parochie ging "O.L. Vrouw van Goeden Raad" heten. De jonge pastoor Gijsbertus van Haaren kwam uit een vermogende familie, dankzij welke hij het nog verse dorp ook nog van een school en klooster kon voorzien (zie daarvoor verder bij Bezienswaardigheden). In 1920 werd de te kleine Heise parochie uitgebreid met de van oudsher op Veghel georiënteerde buurtschap Duifhuis, die in de gemeente Uden lag en ligt. De kerk werd pas in 1932 helemaal voltooid met doopkapel en toren.

Als u zich nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kunt u terecht bij de volgende instantie, site en literatuur:

- Nadere informatie over de geschiedenis van Mariaheide op de dorpssite.

- Stichting Hei's Archief is opgericht in 2008. Het was een logisch vervolg op het eeuwfeest van Mariaheide in 2006 en de uitgebreide foto-expositie in 2007 om voor het dorp een eigen archief op te richten. In de afgelopen decennia verzamelde amateur-archivaris Gerard van Asseldonk honderden foto’s en documenten betreffende de geschiedenis van het dorp. Het was zijn wens om zijn verzameling te delen met andere liefhebbers.

In 2006, bij de viering van het 100-jarig bestaan van de parochie en van het dorp, is een 250 pagina's dik boek verschenen betreffende de geschiedenis van Mariaheide en de periode daarvóór. Dit boek is zolang de voorraad strekt nog te koop voor € 25,00 bij de in de vorige alinea vermelde Stichting Hei's Archief.

Recente ontwikkelingen

Van dodenweg weer naar gemoedelijk dorp
Mariaheide is lange tijd in tweeën gedeeld geweest door de in de loop der jaren steeds drukker geworden N265, die dwars door het dorp liep en oorzaak was van veel ongelukken, soms met fatale afloop. Sinds de aanleg van de A50 in 2003 is het een stuk rustiger - en vooral ook verkeersveiliger - in het dorp. De hoofdweg door het dorp, de Pastoor van Haarenstraat, is gereconstrueerd. Nu zijn het weer vooral fietsers die het dorp doorkruisen.

"Geen herrie en uitlaatgassen meer! In Maria-Heide kon je de vogeltjes weer horen fluiten en de preilucht ruiken. Maandag 8 september 2003 was de dag dat het dorp bevrijd werd en alle inwoners kwamen samen bij de stoplichten om dat moment vast te leggen.

Hart van Vudel
De grote weg werd een kleine dorpsstraat. De monumentale gebouwen van Pastoor van Haaren staan er nog steeds en de mensen die er om heen wonen, genieten er nu veel meer van. Maar een bruisend dorp is Maria-Heide altijd gebleven. Voetbalclub, korfbalvereniging, carnavalsclub, net als elk Brabants dorpje heeft Maria-Heide heel veel verenigingen die de gemeenschap smeden tot een dorp waar mensen graag wonen. Winkels zijn er nauwelijks, maar de 'steden' Uden en Veghel liggen om de hoek en voorzien ruimschoots in die behoeften.

Welkom!
Onthoud Maria-Heide vooral als een gastvrij dorp, ook al schiet het tegenwoordig vanaf de snelweg in een flits aan u voorbij. Laat ons dorp niet links (vanuit Uden) of rechts (vanuit Veghel) liggen, maar pak eens een keer de afslag. Via wat bochten kom je dan in Maria-Heide "waar alles klopt, behalve de plaatsnaamborden".* Eet een hapje bij Smulders en geniet op het terras van D'n Brouwer. En wees niet verbaasd als er mensen naar u zwaaien!", aldus de dorpssite (zie bij Links).
* Zie bij Naam > Spelling.

- In 2003 is de Structuurvisie Mariaheide verschenen, die een beeld schetst van wenselijke ontwikkelingen voor het dorp in de komende jaren.

- De jongeren in Mariaheide zijn 'not amused' dat zij vooralsnog geen mogelijkheid krijgen om zelf een huis te bouwen. Dat is de enige mogelijkheid voor hen om een betaalbare woning in het dorp te verkrijgen. De bestaande woningen en de nieuwbouwwoningen zijn voor hen niet te betalen. "Hopelijk worden er in rap tempo meer mogelijkheden voor de jongeren gecreëerd. Anders zijn we tegen de tijd dat wij aan de beurt zijn, rijp voor een seniorenwoning", aldus inwoner Alwin Leenders tijdens een Dorpsraadvergadering in 2009, waar hij zijn ongenoegen uitte over het feit dat er maar marginaal bouwkavels voor jongeren beschikbaar komen.

- Eeterij-Snackbar Smulders van Yolanda en John Smulders in het monumentale pandje op Pastoor van Haarenstraat 4 is er medio 2016 mee gestopt. Er is niemand gevonden om het voort te zetten. De huidige eigenaar gaat de niet-monumentale aanbouw medio 2018 slopen en het pand splitsen en herbestemmen tot twee woonhuizen. De bedoeling is om het pand in zijn originele staat terug te brengen. Daardoor wordt de oorspronkelijk krukhuisboerderij weer zichtbaar.

- De varkensstallen van de firma ABG Varkens, gelegen schuin tegenover tennispark De Krekel op de hoek Pastoor van Haarenstraat/Nieuwe Veldenweg, leverden nogal eens geuroverlast op. De gemeente was dan ook blij dat de intensieve veehouderij in 2016 aangaf ermee te willen stoppen. De gemeente is er ook uit ruimtelijk oogpunt blij mee. "Met de sloop wordt een kwaliteitsimpuls gegeven aan de entree van Mariaheide, komend vanuit Uden", aldus de gemeente. De ca. 8.000 m2 aan stallen wordt gesloopt in ruil voor de bouw van 7 vrijstaande woningen en de ombouw van de 3 bedrijfswoningen op die plek naar burgerwoningen. Dit in het kader van de Ruimte voor Ruimte regeling. Het gaat om relatief grote, vrijstaande woningen, die de initiatiefnemer zelf gaat ontwikkelen. De verwachting is dat de woningen medio 2020 worden opgeleverd.

Bezienswaardigheden

- Mariaheide heeft 6 rijksmonumenten, zijnde het voormalige pakhuis / depot van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond (NCB) uit 1912 op Pastoor van Haarenstraat 13, en het complex OLV van Goede Raad, alles daterend uit begin 20e eeuw, zijnde het schoolgebouw op nr. 34, het koetshuis op nr. 38, de pastorie op nr. 40, de kerk op nr. 42 en het klooster op nr. 44.

- RK Kerk uit 1906. Zie ook bij Geschiedenis.

- In 1912 heeft pastoor Van Haaren een klooster laten bouwen in Mariaheide (rechts langs de kerk). Het klooster droeg de naam Nicolaas Gesticht, genoemd naar de vader van de pastoor. In dit klooster hebben tot 2003 de zusters Franciscanessen der Onbevlekte Ontvangenis van de H. Moeder Gods uit Veghel gewoond en gewerkt. Zij hebben vooral het meisjesonderwijs verzorgd. In de beginjaren was er ook een interne naaischool voor meisjes. Daarnaast werden ook bejaarden verzorgd die in het klooster woonden. Nadat de zusters in 2003 waren vertrokken, is het gebouw overgenomen en aanzienlijk uitgebreid door Amaliazorg. Sindsdien worden er psychogeriatrische patiënten verzorgd. De naam is daarbij gewijzigd in Van Haarenstaete. Zie daarvoor verder het hoofdstuk Links >Zorg.

- Aan de weg van Mariaheide naar Uden staat net buiten het dorp aan de linkerzijde van de weg een monument ter herinnering aan de schuilkerk of het 'grenskapelletje' dat hier van 1649 tot 1672 is geweest. Zie verder bij Geschiedenis.

Jaarlijkse evenementen

- Popfestival Monsters of Mariaheide / MOMfest (januari) staat voor rock in alle soorten en maten, met ca. 20 bands die een regionale en deels landelijke en internationale reputatie hebben. Een enorme fruithal buiten het dorp - officieel nét op grondgebied van buurdorp Erp, maar voor deze ene dag in het jaar 'gekaapt' door Mariaheide - wordt door ca. 120 vrijwilligers middels o.a. een al even enorme hoeveelheid pallets omgebouwd tot 3 podia en een rockcafé. Het festival trekt ca. 1.300 bezoekers.

- Carnaval. - De in 1961 opgerichte CS De Heikrikkels* is naar eigen zeggen de gezelligste carnavalsclub van Brabant.
* Sommigen vragen zich af waar die S voor staat. De meeste carvalsclubs zijn namelijk carnavalsverenigingen en korten dat dan af tot CV. Maar sommige zijn een stichting, en dan wordt het dus CS.

- Zomerheide Festival (op een zaterdag eind juni).

- De Bromvliegers is Nederlands grootste Oldtimer Bromfietsclub (aldus hun site). Op een zondag in augustus organiseren zij het Veghels Bromfiets Treffen, een treffen en toertocht door de regio voor oldtimer (d.w.z. 20 jaar en ouder) bromfietsen, snorfietsen en solexen. Publiek is van harte welkom want alleen kijken naar al die ouwe bakken is natuurlijk óók leuk!

- Sing Swing (weekend in oktober) is een muziekfeest met meer dan 100 muzikanten uit Mariaheide. Het evenement is 1x in de 3 jaar. De eerstvolgende keer (3e editie) is in 2019.

Links

- Algemeen: - Site van en over Mariaheide.

- Belangenvereniging: - Dorpsraad Mariaheide.

- Dorpshuis: - Dorpshuis D'n Brak.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool Maria ter Heide heeft in 2016 een mooi nieuw schoolgebouw gekregen, op de bestaande locatie. Het is een gemoedelijke, kleine dorpsschool, midden in het dorp gelegen, met ca. 100 leerlingen. Het logo van de school, de ontluikende bloem die stevig staat, symboliseert groei en ontwikkeling. Het logo staat ook voor ‘samen lerend onderweg’. De school daagt de kinderen uit om hun eigen mogelijkheden te zien, waar te maken en kansen te grijpen. Door het zelfvertrouwen te versterken, ontwikkelen kinderen respect voor zichzelf en voor anderen. Zelfbewuste en zelfstandige personen zijn beter in staat om relaties met anderen te onderhouden en hun verantwoordelijkheid te nemen in een steeds veranderende maatschappij. Het pand biedt ook onderdak aan Peuterspeelzaal Hummelhoek.

- Jeugd: - Stichting Jeugdwerk Mariaheide is opgericht in 1995. Diverse commissies organiseren in totaal een 10-tal activiteiten per jaar voor de kinderen en jeugd uit het dorp.

- Muziek: - Zangvereniging La Vita is begin jaren negentig opgericht. Plaatselijke en regionale bekendheid heeft het koor verworven door optredens tijdens o.a. Fabriek Magnifique in Veghel, Carat concerten in Helmond, het Open Tuinconcert in Veghel, korenmiddagen en kerstconcerten. De kracht van het koor is dirigent/pianist Dan Loredan. Door zijn arrangementen heeft het koor een zeer gevarieerd repertoire met een eigen sound. De combinatie van enthousiaste koorleden en deskundige, muzikale en professionele ondersteuning van deze dirigent, straalt het koor dan ook uit. Daarnaast wordt het koor tijdens optredens begeleid door Peter van Hees op basgitaar.

- Smartlappenkoor Wellie is opgericht in 2007 en heeft ca. 30 leden. "De naam Wellie heeft de Brabantse betekenis 'wij allemaal' wat zeer toepasselijk is, want hier in Brabant zingen Wellie vur hullie, gullie, zullie en jullie", aldus de site.

- Zorg: - Verpleeghuis Van Haarenstaete in Mariaheide is gevestigd in een voormalig klooster (waarvoor zie het hoofdstuk Bezienswaardigheden). Het hele gebouw is klein en intiem, en bovenal de wooneenheden werken echt kleinschalig, waardoor bewoners zich al snel op hun gemak voelen. Daarbij straalt Van Haarenstaete overal rust uit. Van Haarenstaete beschikt over 30 plaatsen voor psychogeriatrische (verpleeghuis)bewoners en 4 appartementen waarin zorg wordt geboden.

• 1. Topografische Atlas Noord-Brabant,
  
  , (2004)