Status

- Mamelis is een buurtschap in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Vaals.

- De buurtschap Mamelis valt grotendeels onder het dorp Lemiers, d.w.z. de bebouwing rond de weg Mamelis = de N278 NW van Lemiers. De enkele panden aan de Mamelisserweg, W hiervan, vallen onder het dorp Vijlen.

Naam

In het Limburgs
Mameles.

Oudere vermeldingen
De vroegst bekende vermelding van ‘Mamelines’, waar zich toen al een molen bevond, dateert van 1243. 1384 Mameles, 1501 Mamelyss, 1665 Mamelis.

Naamsverklaring
Vermoedelijk ontstaan (hypothese) uit Mamiliacas* met de betekenis ‘nederzetting toebehorend aan de persoon Mamilo’. (1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

- De buurtschap Mamelis ligt rond de gelijknamige weg (= grotendeels een deel van de Rijksweg N278 Maastricht-Vaals) en het aansluitende gedeelte van de Mamelisserweg, en ligt O en NO van het dorp Vijlen, N en NNW van het dorp Holset, NW van het dorp Lemiers, W en ZW van de plaats Orsbach in Duitsland, ZO van het dorp Nijswiller en O en OZO van het dorp Mechelen. De buurtschap begint al ca. 750 m NW van de kerk van Lemiers, direct ten W van de Harleserbeek, vanaf schuurpapierfabriek Gelva.

- Het oudste gedeelte van de buurtschap ligt in het dal van de Selzer- of Sinselbeek of Senserbach ten oosten van Rijksweg N278, onmiddellijk tegenover de ‘monding’ van de Mamelisserweg in de Rijksweg; twee ‘nieuwerwetse’ boerderijen bevinden zich ten westen van de Mamelisserweg.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Mamelis 15 huizen met 128 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 30 huizen met ca. 80 inwoners.

Geschiedenis

Vermoedelijk was in Mamelis het eerst een vroeg-middeleeuws ontginningsbedrijf op de plaats van de huidige Mamelisserhoeve (zie bij Bezienswaardigheden). In 1243 wordt reeds een molen vermeld, een hof ‘Maemlois’ in 1392.

Mamelis was een van de Vijlener ‘rotten’, buurtschappen in de heerlijkheid Vijlen, en behoorde blijkbaar altijd tot de parochie Sint Martinus Vijlen.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze buurtschap, kun je terecht bij Heemkundekring Auw Kapel.

Bezienswaardigheden

- Mamelis heeft 8 rijksmonumenten.

- Majesteitelijk gelegen op zijn heuvel ziet Abdij Sint Benedictusberg (in de volksmond ‘de abdij van Mamelis’, huisnr. 39) uit in de richting van Vijlen. Het klooster is, hoewel het ouder lijkt, in 1923-1928 gebouwd naar een ontwerp van de architecten Dominicus Böhm en Martin Weber uit Offenbach (Duitsland). In architectuurhistorisch opzicht zijn echter de uitbreidingen door architect/monnik Dom Hans van der Laan uit 1968 en 1986 minstens zo belangrijk. Ook de in 1961-1962 gebouwde kloosterkerk is ontworpen door Van der Laan. Om de vierkante voorhof liggen de gastenvertrekken en bevindt zich de toegang tot de crypte. Door de strenge harmonie straalt het bouwwerk een serene rust uit.

De abdij is een bolwerk van de benedictijnen in Nederland. De monniken leggen zich toe op een contemplatief gemeenschapsleven van gebed, studie en arbeid. Kenmerkend is de Latijnse liturgie inclusief de Gregoriaanse gezangen. Naast een hostiebakkerij heeft de abdij ook een ambachtelijke boekbinderij voor oude en waardevolle boeken. Nadere inlichtingen bij fr. J. Goossens. - Informatieve pagina over abdij Sint Benedictusberg. - Interview met abt Ad Lenglet (in De Limburger, 17-4-2018), die hier in 1965 is ingetreden, en er sinds 1997 abt is.

- De Mamelisserhoeve of Hof Mamelis uit 1617-1623 (huisnrs. 21-23) is de opvolger van een al in 1392 vermelde eerdere hoeve. Carréboerderij met de stallen in baksteen en de woongedeelten in mergel. De familie Schrouff pacht het complex met een oppervlakte van 63 hectare van de nabijgelegen benedictijnerabdij. Vader en zoon Schrouff oefenen hier een gemengd bedrijf uit met melkkoeien, slachtstieren, tarwe, maïs en groene asperges.

- Verdere vakwerkboerderijen en gebouwen van twee voormalige molens met de zich daar bevindende molenstenen (Mamelis 25-27) vormen samen met de Mamelisserhoeve een ‘minibuurtschap’.

- Aan de overkant van de Selzerbeek / Senserbach en daarmee op Duits gebied, staat onder een kastanjeboom een oude grenssteen van de vroegere Rijksstad Aken met het door verwering slecht herkenbare wapen van Aken; de adelaar.

- Beschrijving van de diverse wegkruisen in Mamelis.

Beeld

- Deze film laat je de kernen Partij, Wahlwiller, Nijswiller, Mamelis, Lemiers en Vijlen zien vanuit de lucht (door L1, 2018).