Status

Macharen is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Oss. T/m 1993 gemeente Megen, Haren en Macharen.

Naam

In het Brabants
Machere.

Oudere vermeldingen
1107 kopie 13e eeuw Machera, 1161 Machera, 1205-1233 Machare, 1395 en 1414 Machgeren, 1444 Macharen.

Naamsverklaring
Wel verklaard als een samenstelling van mak* 'passend, geschikt' en de datief meervoud van haar 'zandige rug'. Een oudere verklaring ziet in de ligging van Megen, Haren en Macharen een vergelijkbare ontwikkeling als bij Lith, Oijen en Lithoijen: Macharen is dan het Megen dat grenst aan Haren, maar de oude vormen ondersteunen deze verklaring niet. Archeologische vondsten wijzen op een sinds de Romeinse tijd bewoonde nederzetting en vergelijkbare oude vormen treffen we aan in plaatsnamen in België en Duitsland (1222 Maceria, ligging onbekend bij Bastogne, 1171 Machera, Machern bij Trier en 13e eeuws Machera, ligging onbekend, eveneens bij Trier). Deze plaatsnamen worden wat herkomst betreft teruggevoerd op het Romeinse mâceria dat 'overblijfselen, puin, ruïne' zou betekenen, een semantische doorontwikkeling van het Latijnse mâceria 'uit een weke massa gevormd (metselwerk): omheining, muur, schutting'. De klemtoon van de uitspraakvariant Machere ligt op de eerste lettergreep en dat verwacht men niet bij een Romaanse oorsprong, maar vergelijk Kessel.(1)

Ligging

Het dorp Macharen grenst in het W aan Oijen, in het N aan de rivier de Maas, de provincie Gelderland en Maasbommel, in het NO aan Megen, in het O aan Haren en in het Z aan Oss, en ligt NNW van Berghem, WNW van Ravenstein, W van Wijchen en ZW van Druten.

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Macharen 60 huizen met 389 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 300 huizen met ca. 730 inwoners.

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instantie en sites:

- De doelstellingen van de in 1992 opgerichte Heemkundekring Megen, Haren en Macharen zijn: het in brede kring wekken van belangstelling voor en het bevorderen van kennis over heemkunde in het algemeen en over deze voormalige gemeente in het bijzonder; het onderzoeken en bestuderen van verschillende aspecten die tot het begrip heemkunde behoren, zoals de geschiedenis, het volksleven, het landschap, de bodem, het milieu en de ruimtelijke ordening; het bewaren en/of beschermen van heemkundig gezien belangrijke roerende en onroerende goederen, zaken en voorwerpen, de volkstaal en oudheidkundige gegevens.

De vereniging is begonnen met 6 leden en heeft er nu meer dan 150. Zij ontvangen het blad van de vereniging, de Zendgraaf. Verder organiseert de kring regelmatig een expositie over een onderwerp uit de Megense geschiedenis en heeft zij al een aantal boeken uitgegeven. De maandagavond is hun vaste werkavond (behalve in de maand augustus). De 2e maandagavond kunnen belangstellenden vanaf 20.00 uur de heemkamer in Gemeenschapshuis Acropolis in Megen bezoeken. Ook op afspraak is dat mogelijk. Je kunt je informeren, lezen of oude foto’s bekijken of voor de heemkundekring waardevol materiaal brengen. Eventeel kunnen stukken ter plekke worden ingescand, zodat je de originelen kunt behouden.

- Verhalen over de geschiedenis van Megen, Haren en Macharen op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Bezienswaardigheden

- Macharen heeft 6 rijksmonumenten, zijnde de RK kerk met toren (dat zijn er 2), de RK pastorie uit 1833 op Kerkstraat 2, en de T-boerderij uit 1910 op Hoefstraat 26, met bijbehorende varkensstal en eenvoudig vrijstaand karschopje (dat zijn er samen 3).

- Macharen heeft 1 gemeentelijk monument.

- De RK Sint Petrus Bandenkerk (Dorpstraat 1) valt aanvankelijk onder de abdij van Sint Truiden. In de 13e eeuw gaat het patronaatsrecht over naar de graaf van Megen, die het toegewezen krijgt van de bisschop van Luik. Doordat het graafschap vrij blijft, komen veel katholieken uit de omgeving na de reformatie in dit gebied hun geloof belijden. In de jaren 1862-1867 wordt de kerk van Macharen vernieuwd. De oude, 15e-eeuwse toren blijft staan en wordt verhoogd met een klokkengedeelte en een ingesnoerde naaldspits. Het schip is ontworpen door Hendrik Jacobus van Tulder in neogotische stijl als basiliek, zonder zijbeuken. - Beschrijving orgel Sint Petrus Bandenkerk. De kerk valt tegenwoordig onder Parochie Willibrordus.

Jaarlijkse evenementen

- Jaarlijks in mei zijn er in het dorp twee sportieve activiteiten voor wandelaars respectievelijk hardlopers onder het motto ‘Macharen aan de wandel’. Op di/wo/do is er de Wandeldriedaagse, waarbij je kunt kiezen uit de afstanden 5 en 10 km. Op de vrijdag erna is er de stratenloop de Vunderkeloop. Deze trimloop voor wedstrijdlopers en vrijetijdsatleten is onderdeel van de reeks wedstrijden van de Maasland Run Classic. Om 19.00 uur starten de allerjongsten (5-8 jaar), waarna een kwartier later de bovenbouwleerlingen uit het basisonderwijs (9-12 jaar) aan de beurt zijn voor hun loop door het dorp. Om half acht is er dan de trimloop over 5 km, in combinatie met de wedstrijd over 10 km.

Voor ‘de tien’ mag eenieder zich met hart en ziel werpen op verbetering van het parcoursrecord (31.02 minuten) dat al jarenlang op naam staat van Macharenaar Gerwin van den Hurk en schier onaantastbaar lijkt. Verbetering ervan levert de winnende loper 75 euro op. In het parcours is o.a. de 'Macherse Bult' opgenomen; een kuitenbijter bij uitstek. Inschrijving vindt voorafgaand aan de diverse lopen plaats in ‘t Vunderke. Daar zijn na afloop ook de certificaten met eindtijd op te halen.

Landschap, natuur en recreatie

- Macharen ligt aan Knooppunt 14 van de Brabantse fietsroutes, en aan de landelijke fietsroute LF12: Maas- en Vestingroute.

- De in 2005 gerealiseerde Wandelroute Macharen (15 km) biedt aantrekkelijke uitloopmogelijkheden vanuit het dorp over de Maasdijk, de dijk van het Burgemeester Delenkanaal, natuurgebied het Ossermeer en de bossen van Brabant Water. De paden vanuit het dorp zijn voorzien van een asfaltverharding, waardoor ze ook voor minder validen toegankelijk zijn. Delen van de route zijn laarzenpaden, onverharde aftakkingen van de hoofdroute die voeren door natuurgebied. Het pad langs het Burgemeester Delenkanaal wordt ook gebruikt door coaches van roeivereniging AROSS, die met de fiets de roeiers vanaf de kant kunnen begeleiden. Langs de route zijn 8 informatiepanelen geplaatst. De wandelroute is onderdeel van een netwerk van reeds gerealiseerde en nog aan te leggen wandelpaden in het buitengebied van de gemeente Oss.

- Eendenkooi Macharen is een van de eerst beschreven eendenkooien uit de Brabantse geschiedenis. De geschiedenis van deze eendenkooi hangt nauw samen met de Beerse Overlaat. Na het stopzetten van de jaarlijkse inundatie van het gebied in het midden van de vorige eeuw is de eendenkooi in verval geraakt en is de kooiplas grotendeels verland. In samenwerking met Natuurmonumenten hebben vrijwilligers van Landschapsbeheer Oss de kooiplas met de vangpijpen opnieuw uitgegraven, en zijn de kijkschermen en vangpijpen gereconstrueerd. De kooi is een demonstratiekooi geworden die voor publiek toegankelijk is.

- Het Rijk en Provincie Noord-Brabant geven in 2021 een extra bijdrage van € 15 miljoen aan het project Meanderende Maas. Door deze bijdrage kan 80-100 ha extra natuur worden ontwikkeld in de uiterwaarden van de Maas bij Macharen (Ossekamp - De Waarden). Betrokken partijen (Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen en Natuurmonumenten) leggen afspraken hierover vast in een aanvulling op de bestaande bestuursovereenkomst Meanderende Maas.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Macharen, met laagsteprijsgarantie!

Links

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Megen - Haren - Macharen is opgericht n.a.v. de gemeentelijke herindeling van 1994, om de belangen van de inwoners van deze kernen te behartigen. "Graag horen/weten wij wat er speelt in onze kernen. Wij zijn er voor jullie, als schakel tussen de kernen en de gemeente. De gemeente kan ons om advies vragen, maar wij kunnen de gemeente ook ongevraagd advies geven. Welke vragen kun je aan ons stellen? Je kunt alle vragen stellen, echter zullen we je soms doorverwijzen of je vraag doorzetten. We beogen op onze site de veelgestelde vragen en antwoorden te verzamelen. Ook zal hier vermeld worden welke vragen/klachten en dergelijke je het beste waar kunt neerleggen."

- Dorpshuis: - Sinds 1973 is er in Macharen Dorpshuis De Bongerd, dat volgens de site kennelijk ook het proathuisje wordt genoemd, tenzij dat een specifiek deel van het pand is. Dat is ons niet helemaal duidelijk. De Bongerd is een onderkomen voor vele verenigingen en sporters. De gymzaal en het proathuisje worden regelmatig verhuurd voor o.a. reunies, kinderfestijnen, familiedagen, cursussen, vergaderingen, workshops en bedrijfsuitjes.

- Onderwijs: - Het voortbestaan van Basisschool De Linde in Macharen was even onzeker. Het overkoepelend bestuur van OPTIMUS Primair Onderwijs heeft echter besloten de school te handhaven. De goede resultaten, de goede pedagogische sfeer, en de medewerking van ouders, hebben er allemaal aan bijgedragen dat economische redenen niet de doorslag gaven in de beslissing. De Linde wordt op dezelfde wijze als alle OPTIMUS scholen tegen het licht gehouden met betrekking tot resultaten, tevredenheid van ouders en leerlingen, inzet van het personeel enz. Dit wordt voor alle scholen weer gedaan in het voorjaar van 2019. Er is geen enkele aanleiding te denken dat de beslissing dan anders zal zijn.

Basisschool De Linde werkt nu nauw samen met Sint Lambertus in Haren en De Vier Heemskinderen in Deursen. Hierin komt geleidelijk verandering. De Linde en Sint Lambertus gaan meer samenwerken met Klim Op in Megen, terwijl De Vier Heemskinderen meer gaat samenwerken met de basisschool in Ravenstein. - Zie ook de videoreportage over Basisschool De Linde in Macharen (2015), waarin een leerkacht, een ouder en een leerling ieder vanuit hun eigen invalshoek vertellen wat er zo bijzonder is aan deze school. En dat is heel wat. Een van de bijzonderheden is dat groep 6/7/8 op donderdagmiddag (groeps)muziekles krijgt op een zelf uitgekozen muziekinstrument, georganiseerd door de lokale fanfare.

- Muziek: - Het kleine dorp Macharen heeft naast een eigen basisschool ook nog altijd een eigen fanfare, waar de inwoners zich eveneens gelukkig mee prijzen, en wel de in 1966 opgerichte Fanfare Jong Leven (die daarom in 2016 het 50-jarig bestaan heeft gevierd) (en die overigens tot in de jaren tachtig nog een drumband was). Dat kan alleen volledig tot zijn recht komen als de leden enthousiast zijn en positief ten opzichte van hun liefhebberij staan, gesteund door een goed bestuur en een gepassioneerde dirigent. Gelukkig is dat allemaal het geval.

De repetities zijn voor hen een avondje genieten. Lekker muziek maken en na afloop samen iets drinken en bijpraten. Muzikale ondersteuning bij activiteiten in het dorp is voor hen een vanzelfsprekendheid en zij steken er graag energie in om er voor hun dorp te zijn. Zo luisteren ze met name de volgende evenementen op: Avond3daagse, Kermis, Nachtmis met Kerstmis, Carnavals-mis, Dorpsfeest / Zomerconcert. En ze verzorgen ook regelmatig optredens buiten het dorp. Zo doen ze om de twee jaar mee aan het Fantastival in Oss en de Gildefeesten in Neerlangel.

- Sport: - MOSA '14 is in 2014 ontstaan uit een fusie van v.v. Macharen en O.V.C. '63 uit Oijen. MOSA staat voor Macharense Oijense Sport Alliantie 2014 waar naast voetbal ook nog wordt gekorfbald. Alle wedstrijden worden gespeeld op sportpark de Rijsbos in Oijen.

- Tennisvereniging LTC De Brug is opgericht in 1982 en heeft een kleine 150 leden, waaronder een 10 tal jeugdleden. De vereniging heeft 3 kunstgrastennisbanen. Voor voorzieningen wordt gebruik gemaakt van het clubhuis, dat in 2007 is gerealiseerd. Het bestaat uit een kantine en was- en kleedlokalen. De ingang van het tenniscomplex is gelegen naast gemeenschapshuis De Bongerd, waar goede parkeermogelijkheden aanwezig zijn. Het park is het hele jaar open en met uitzondering van extreme weersomstandigheden (sneeuw etc.) zijn de banen het hele jaar door bespeelbaar. Openingstijden van het park zijn 7 dagen per week van 09.00-23.00 uur. Naast vele activiteiten voor senioren is er speciale aandacht voor de jeugd.

- Agrarisch: - Wakker Dier is een 100% onafhankelijke, niet-gesubsidieerde organisatie die zich inzet voor een dierwaardig leven voor alle dieren in de veehouderij. Een van hun manieren om daar aandacht voor te vragen is de jaarlijkse verkiezing van de Mooiste Modderpoel voor varkens, sinds 2005. In 2016 is de Moddertrofee, zoals de bokaal voor de winnaar heet, toegekend aan de familie Loeffen uit Macharen. Hun biologische moedervarkens hebben alles wat ze kunnen wensen: een mooie lange modderpoel en een schaduwrijke bosrand. Genoeg mogelijkheden om allemaal tegelijk af te kunnen koelen. Die verkoeling is ontzettend belangrijk; omdat varkens niet kunnen zweten, hebben ze water en modder nodig om af te koelen.

Jop van Toor uit Oss was pas 20 jaar toen hij de boerderij in 2018 samen met zijn ouders overnam. Zijn ouders wonen in de boerderij, Jop woont er met zijn gezin dicht in de buurt. "Toen ik de boerderij in Macharen overnam, was het bedrijf al biologisch. Dat vind ik heel belangrijk. Tijdens mijn stages - op biologische en gangbare houderijen - werd ik me bewust van het belang van dierenwelzijn. Ik vind het belangrijk dat een varken ook écht een varken mag zijn. Daar moeten wij niets aan willen veranderen.” Verbeteren. Jop heeft niet de ambitie om groter te worden, wel om nog beter te worden. “Ik kan het werk nu nog alleen aan. Op medewerkers zit ik niet te wachten. Het is fijn om je eigen bedrijf te hebben, maar ik wil geen baas over anderen spelen. Mijn ambitie is om dát te verbeteren wat nu nog niet optimaal is. Inmiddels heb ik al een nieuw station waarmee we meer inzicht in de varkens hebben. Ook kunnen we de hokken na de verbouwing makkelijker schoon houden. Dat zorgt voor een betere luchtkwaliteit met minder ammoniak én komt ten goede aan de gezondheid van de varkens. En dat zorgt weer voor beter vlees. De volgende stap? Om zelf voer voor de varkens te mengen.”

Jop is aangesloten bij biologische slagerij De Groene Weg, wat hem prima bevalt: "Iedereen van De Groene Weg is erg betrokken. Als er iets aan de hand is, staan ze de volgende dag al op de stoep. Ook ben ik dankzij hen verbonden met andere biologische boeren. Zij leggen de lijntjes en geven aan: ‘Je zou eens met die boer moeten praten.’ Zo leren we als boeren van elkaar.” Ook de prijsbepaling bevalt Jop goed. “De prijs van het vlees baseert De Groene Weg op meerdere factoren. De voerleverancier, de fokkerij, de kosten die de boer maakt. Het is uniek dat ze zo achter hun boeren staan. Mede daardoor sloten we ons eerste jaar financieel positief af. Daar ben ik trots op… en ik hoop dat er nog heel veel van zulke jaren volgen!”" (bron: biologische slagerij De Groene Weg) Voor nadere informatie zie deze reportage met Jop van Toor en deze reportage met Jop van Toor.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Macharen, met foto's van de grafzerken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)