Status

- Maarsseveen is een buurtschap, voormalige heerlijkheid en voormalige gemeente in de provincie Utrecht, regio Vechtstreek, gemeente Stichtse Vecht. De gemeente was in 1812 toegevoegd aan de gemeente Tienhoven. In 1818 werd zij daar weer van afgesplitst tot een zelfstandige gemeente. Per 1-7-1949 over naar gemeente Maarssen, in 2011 over naar gemeente Stichtse Vecht.

- Wapen van de voormalige gemeente Maarsseveen.

- De buurtschap Maarsseveen valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Maarssen. In de Topografische atlas Utrecht (1) komt de naam ten onrechte niet als plaatsnaam voor. De plaats heeft nota bene officiële blauwe plaatsnaamborden (komborden) en heeft dus een eigen 'bebouwde kom'.

Naam

Oudere vermeldingen
Maarsen-Veen, Maarssenveen, Maarseveen, 1174 vervalst kopie 17e eeuw in Marsenveen, 1200 kopie 17e eeuw de Marsenrevene, 1219 in Marsneuene, 1243 in Marsenrevene, 1840 Nieuw-Maarsseveen.

Naamsverklaring
Betekent het Oudnederlandse vene = veen 'veengebied' bij Maarssen.(2)

Ligging

- De huidige buurtschap Maarsseveen ligt O van Maarssen en grenst in het N aan de Maarsseveense Plassen en in het Z aan de Zuilense Ring (N230). De buurtschap omvat de lintbebouwing aan de lange rechte Herenweg en de Gageldijk in het ZO verlengde daarvan, voor zover gelegen op het postale grondgebied van Maarssen (een deel van die dijk valt namelijk onder de stad en gemeente Utrecht). Oorspronkelijk was dit een tuinbouwgebied, maar deze activiteit boet al jaren aan belang in. Er is nog één veeteeltbedrijf, de meeste huizen zijn nu burgerwoningen. Veel zogeheten 'ruilverkaveling woningen' zijn de afgelopen jaren afgebroken en vervangen door nieuwe woningen.

- Het oorspronkelijke Maarsseveen was veel groter en omvatte ook een groot deel van de huidige kern Maarssen, namelijk het grootste deel van het huidige Maarssen voor zover gelegen N van de Vecht. De bebouwing W van de Kaatsbaan en N van de Nassaustraat in het huidige Maarssen behoorde tot de kern Maarsseveen. Tot deze gemeente behoorden verder de Bethunepolder, de buurtschap Oud-Maarsseveen en het plassengebied O van de Maarsseveense Vaart. Zie verder de oude gemeente-plattegrond elders op deze pagina.

Op die plattegrond kun je ook zien dat de gemeente de vorm had van een taartpunt, waardoor de landbouwkavels van Oud-Maarsseveen in het noorden, op hun beurt allemaal lange smalle taartpuntjes zijn omdat ze aan het eind 'in de knel komen' tussen de kavels van Tienhoven in het W en die van Westbroek in het O.

Let op het onderschrift onder de plattegrond (uit ca. 1870): "De droogmakerij van de Tienhovensche & Maarsseveensche plassen is nog niet voltooid."

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente 212 huizen met 1.273 inwoners, verdeeld in de dorpen Oud-Maarsseveen 76/507 (= huizen/inwoners) en Nieuw-Maarsseveen (= de huidige buurtschap Maarsseveen) 136/766 (de gemeente omvatte verder nog de buurtschap Molenpolder). De huidige buurtschap heeft ca. 120 huizen met ca. 300 inwoners, ongeveer gelijkelijk verdeeld tussen de bebouwing aan de Herenweg en die aan de Gageldijk.

Geschiedenis

"Ontginning
Rond 1120 werd door de heren van Maarssen begonnen met het ontginnen van de uitgestrekte veengronden ten oosten van de Vecht. In 1243 werd het latere Tienhoven echter verkocht aan het kapittel van St. Pieter in Utrecht, waardoor het gebied van Maarsseveen werd verkleind. Voor de ontginning werd de Zogwetering als basis gebruikt, vanwaar in oostelijke richting sloten werden gegraven. In de eerste fase werd de huidige Herenweg bereikt. Deze weg strekte zich toen uit aan beide kanten van de Maarsseveensevaart. Ten noorden van de Maarseveensevaart is in de 19e eeuw de Bethunepolder drooggevallen, waardoor de structuur uit de tijd van de ontginningen geheel is verdwenen. Vervolgens is er vanaf de Herenweg verder ontgonnen. De huizen waren van hout en konden dus gedemonteerd worden en weer opgebouwd.

Dat gebeurde aan de huidige Oude Dijk, die rond 1600 de Nieuwe Dijk heette, terwijl de Herenweg toen Oude Wech heette. Het proces herhaalde zich door verplaatsing naar de huidige Looijdijk. Rond 1722 stonden er geen huizen meer langs de Herenweg en slechts 7 huizen aan de Oude Dijk. De ontginningen kregen achtereenvolgens de namen: Buiten Wegh, Binnen Wegh, Zek en Veenlanden. Maarsseveen is een zogeheten restontginning. Tienhoven en Westbroek zijn eerder begonnen en konden evenwijdig sloten graven. Omdat het gebied tussen Tienhoven en Westbroek steeds smaller wordt, worden ook der Maarsseveense ontginningsstroken steeds smaller om ten slotte in een punt te eindigen.

Religie
Er is in Maarsseveen een kapel geweest, maar daar is vrijwel niets over bekend. De kapel te Tienhoven groeide echter uit tot een kerk, waar sinds 1604 een predikantsplaats was. De bewoners van de Looijdijk en de Oude Dijk vormden met die van Tienhoven en Breukeleveen de kerkelijke gemeente. In het doopboek werd vermeld van welk dorp de dopelingen afkomstig waren. De bewoning aan de Oude Dijk vormde een eigen categorie.

Neerdijk
Amsterdammer Johan Huydecoper koopt in 1640 uit de domeinen van het gewest Utrecht de heerlijkheid Maarsseveen. Hierdoor werd hij heer van deze heerlijkheid. In 1641 splitsten de Staten van Utrecht het grootste deel van het gebied van het gerecht Maarssen op de oostelijke oever van de Vecht af, dat voortaan het gerecht Nieuw Maarsseveen ging vormen. De oude heerlijkheid werd sindsdien (ook) Oud Maarsseveen genoemd. Huydecoper ging de titel(s) voeren 'heer van Maarsseveen en Neerdijk'. Neerdijk is een aanduiding van het grondgebied ten zuiden van de Maarsseveense Vaart, voor zover gelegen op grondgebied van de voormalige gemeente."(3)

In het artikel van Ron van Maanen, 'Waar lag Neerdijk?', in Periodiek Historische Kring Maarssen, 1990, nr. 2, pag. 23-26, zet de auteur uiteen in welke context de naam Neerdijk in de loop der jaren vermeld is geweest, en concludeert op grond daarvan aan het eind van dit artikel: "Resumerend kan worden gesteld dat de meeste bronnen door mij onderzocht de naam Neerdijk geven voor de (bewoning aan de, red.) dijk ook bekend staande als de Oude Dijk of Oudedijk*. Niet uitgesloten moet worden dat de naam Neerdijk (ook) betrekking heeft op het gebied dat bekend stond als de Overlaan en dat Neerdijk ooit een zelfstandig gerecht is geweest."
* Dit betreft de dijk NO van en parallel lopend aan de Herenweg, red.

Bezienswaardigheden

- Maarsseveen heeft 1 gemeentelijk monument, zijnde de 19e-eeuwse dwarshuisboerderij Vrede Rust op Herenweg 21-23.

- Fort Maarsseveen, officieel 'Werk bij Maarsseveen' (Herenweg 3), gebouwd in 1880-1881, sloot de Maarsseveense Vaart en de dijken van de Maarsseveense en Tienhovense Polders af. Het kleine fort met een bomvrij gebouw en remise bevindt zich niet meer in originele staat; de wallen zijn geëgaliseerd en de in 1886 gebouwde remise is gesloopt. De oorspronkelijke toegangsbrug is nog aanwezig. Rondom het fort staan nog enkele houten huizen. Het aardwerk van het fort bestaat uit een terrein met een rechthoekige hoofdopzet met afgeschuinde hoeken en aan de noordzijde een eenvoudig bastion. Het terrein is rondom omgeven door een gracht en een buitenfort. Op een door water omgeven perceel in het noordwesten bevindt zich de fortwachterswoning.

Het terrein is voor het grootste deel onbeplant. Het fort is toegankelijk middels een aan de zuidzijde over de gracht geplaatste brug. De in het midden op het aardwerk gelegen bomvrije kazerne is aan drie zijden gevat in een aardwerk. Aan de zuidzijde bevindt zich in grauwe baksteen opgetrokken voorgevel met op constructief belangrijke punten blokken natuursteen. De gevel wordt afgesloten door een rollaag. Een aantal vensters is uitgevoerd met stolpramen. Alle vensters zijn voorzien van groengeschilderde luiken. De gevel wordt gesierd door in cement vervaardigse stenen met het opschrift `1881' en `Maarsseveen'. De fortaanleg en (resten van) aardwerken, het fort zelf en de fortwachterswoning zijn in totaal 3 rijksmonumenten.

Sinds 2012 is het fort in beheer bij Stichting C-Fort, een 'duurzame broedplaats voor Kunst, Cultuur en Recreatie'. Ook Polderwachter Marcel Blekendaal heeft er zijn domicilie. "De polderwachter is een 'boswachter zonder bos'. Dit 'wandelend kunstwerk' is je reisleider op het platte land. Met de polsstok wijst hij je op de waarde van het open landschap en het zicht op de Hollandse horizon. Tijdens de wandelingen leest de polderwachter voor uit de zangsporen* van het omringende land en krijg je, al luisterend, een hippe cursus landschaplezen. De verhalen van de polderwachter zijn live het leukst, maar je kunt ze ook nalezen met een goed glas wijn bij de open haard, want sommige publiceert hij ook op zijn blog." - Nieuws van Fort Maarsseveen op Facebook.
* Zangsporen verwijst naar de cultuur van de aboriginals. Door middel van gezongen overleveringen leren zij hun land kennen en dragen zij die op hun beurt weer over op de volgende generatie. Elke plek, heuvel, bosje of waterpoel heeft zijn eigen geschiedenis en betekenis.

Jaarlijkse evenementen

- Op een zaterdag rond half januari is de gebruikelijke Nieuwjaarsborrel van de Bewonersvereniging. De locatie is Fort Maarsseveen, van 15.30 tot 17.30 uur. Ook doet de vereniging dan kort verslag doen over de activiteiten van het afgelopen jaar en kijkt ze vooruit naar het nieuwe jaar. Voorafgaand aan de borrel wordt een wandeling georganiseerd. Deze vertrekt op het parkeerterrein van het fort, om 14.30 uur. Stevig schoeisel wordt aanbevolen. Meld s.v.p. even vooraf of je komt via de site van de Bewonersvereniging (waarvoor zie het kopje Links).

- Kermis (eind maart of begin april).

- "Stichting Triatlon Maarssen is opgericht in 2009. We organiseren een jaarlijks terugkerend evenement (op een zaterdag begin september) op en rond de Maarsseveense Plassen in Maarsseveen. De stichting is opgericht uit liefde voor de triatlonsport, met als doel de triatlonsport te promoten in en buiten de gemeente Stichtse Vecht. De sport is de afgelopen jaren sterk in aanhang toegenomen. Het is daarom erg leuk tijdens het evenement sporters van allerlei niveaus te mogen ontvangen. Om dit evenement elk jaar succesvol te organiseren werken we samen met een aantal geweldige sponsors die ons met geld, materiaal en/of mankracht ondersteunen. Hierdoor is het evenement door de jaren heen gegroeid. Onze ambitie is om dit evenement te laten doorgroeien zonder de identiteit te verliezen, waarmee de stichting in 2009 is opgericht.

De stichting is opgericht om een laagdrempelige triatlon te organiseren om zoveel mogelijk mensen kennis te laten maken met de prachtige triatlonsport. Dit om nieuwe sporten te leren kennen, je grenzen te verleggen of als voorbereiding op “grotere” evenementen. We proberen deze laagdrempelige sfeer in alle aspecten van onze triatlon te waarborgen. Alles wordt georganiseerd door vrijwilligers. De stichting beoogt jaarlijks een wedstrijd neer te zetten waarbij ervaren sporters en mensen die nog nooit hebben deelgenomen aan een triatlon elkaar kunnen ontmoeten." Je kunt starten op de individuele sprint afstand (750 m zwemmen, 20 km fietsen en 5 km lopen). Je kunt je ook inschrijven als trio-team, waarbij 1 deelnemer zwemt, 1 deelnemer fietst en de laatste deelnemer loopt.

Landschap, natuur en recreatie

- Door verkaveling en turfwinning zijn er vele stroken en plassen ontstaan in het, van oorsprong, moerasachtige gebied rond Maarsseveen. Het noordelijke gedeelte is nu natuurreservaat en valt onder de buurtschap Molenpolder. De plassen ten zuiden van Molenpolder zijn in de jaren zestig ten behoeve van zandwinning uitgegraven. Het zand is onder meer gebruikt bij de aanleg van de Utrechtse wijk Overvecht. Recreatiegebied de Maarsseveense Plassen is nu een van de belangrijkste waterrecreatiegebieden in de regio.

Z van de buurtschap Maarsseveen ligt de Kleine (Maarsseveense) Plas, maar deze is van weinig recreatieve betekenis. Er is een aanlegplaats voor visboten (huur). Ook deze plas is door zandwinning ontstaan. Er loopt een ongeplaveid wandelpad omheen. Op zowel de grote als de kleine plas zijn alleen boten met elektromotoren toegestaan. Door de grote diepte van de plassen is het water op bepaalde plaatsen zeer koud. Het is handig om daar bij het zwemmen rekening mee te houden. Door de grote diepte van zowel de grote als de kleine plas vriest het water in de winter slechts moeizaam dicht en is schaatsen er daarom gevaarlijk.

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Maarsseveen en Molenpolder van de Bewonersvereniging op Facebook.

- Belangenvereniging: - Bewonersvereniging Maarsseveen - Molenpolder is begonnen als wijkcommissie. Deze is in 2007 ontstaan uit een groep verontruste bewoners van de Westbroekse Binnenweg en Oudedijk, die met de gemeente in overleg gingen over het stijgende aantal evenementen bij de Maarsseveense Plassen. De gemeente nodigde de groep eind 2006 uit om formeel als wijkcommissie door te gaan. Om beter voor de belangen van de bewoners op te kunnen komen, is de wijkcommissie sinds 2010 een bewonersvereniging. In 2013 hebben de wijkwethouder en het bestuur een convenant getekend met afspraken over de samenwerking.

De vereniging heeft ten doel het vertegenwoordigen van de omwonenden van de Maarseveense Plassen en in het bijzonder de bewoners van de Gageldijk, de Herenweg, de Oudedijk, de Nedereindsevaart en de Westbroekse Binnenweg, in die zaken waar hun materiële of immateriële belangen in hun directe woonomgeving aan de orde zijn, met name op het gebied van de leefbaarheid, het woongenot, de veiligheid, natuurbehoud en ruimtelijke ordening, en waar nodig, het opkomen voor deze belangen. Bewoners kunnen voor het symbolische bedrag van €1 'lid voor het leven' worden.

• 1. Topografische Atlas Utrecht / Flevoland,
  
  , (2004)
  
• 2. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 3. Wikipedia,
  
  , (2020)