Jongeren in Lutjegast hebben een woonunit eigenhandig verbouwd tot een sfeervolle jongerenkeet
Dorpshuis het Kompas in Lutjegast is in 2013 geheel vernieuwd en voldoet weer helemaal aan de eisen des tijds. Een zijvleugel van het dorpshuis biedt tevens onderdak aan het Abel Tasman Museum.
Lutjegast staat vooral toeristisch 'op de kaart' dankzij de in het dorp geboren zeevaarder Abel Tasman, die o.a. in 1642 Tasmanië heeft ontdekt. De foto betreft een gevelsteen in de gevel van de Hervormde kerk. (© www.gevelstenen.net)
De Abel Tasman Struuntocht door Lutjegast en omgeving is slechts een keer in de vier jaar. De eerstvolgende keer is 14 september 2019, dus zet het vast in je agenda!
Muziekvereniging De Bazuin treedt door het jaar heen een aantal keren op in het dorp. Zo is er bijv. in juli het buitenconcert. Bij evt. slecht weer wordt dat gewoon een binnenconcert, in het dorpshuis.
De Hervormde (PKN) kerk in Lutjegast dateert uit 1877 en is een zaalkerk met een aangebouwd dwarspand met toren. Bij de bouw is gebruikgemaakt van materiaal van de gesloopte voorganger uit de middeleeuwen. (©Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)
- Lutjegast is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier. T/m 2018 gemeente Grootegast.
- Onder het dorp Lutjegast vallen ook de buurtschappen De Bombay (deels), De Wieren, Dorp (grotendeels), Eibersburen en Hilmahuis.
Terug naar bovenIn het Gronings
Lutjegaast.
Oudere vermeldingen
1459 Lutkegast, 1461 Lutke Gast, 1506 Luttike Ghaest, 1569 Lutke Garst. Het dorp zou in vroeger eeuwen ook Minorsgast gast hebben geheten.
Naamsverklaring
Lutje is Gronings voor klein, in dit geval ten opzichte van het nabijgelegen dorp Grootegast. Een gast of gaast is een zandige verhoging in een moerasachtig landschap.
Vergelijkbare plaatsnamen
In de Duitse gemeente Westoverledingen liggen de plaatsen Lütjegaste en Grotegaste.
Het dorp Lutjegast ligt N van het dorp Grootegast.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Lutjegast 81 huizen met 294 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 400 huizen met ca. 1.000 inwoners.
Terug naar boven- Beschrijving van Lutjegast anno 1828 door de toenmalige schoolmeester.
- Op de site Historisch Lutjegast van de Historische Kring Lutjegast is heel veel informatie over de geschiedenis van het dorp te vinden.
- In november 2018 is het boek 'Verteld Verleden. Verhalen uit het dorpsleven van Lutjegast' verschenen. Bijeengebracht en opgetekend door Ineke Kerssies. Een vijftigtal (oud-)Lutjegasters vertelt vanuit hun eigen levensverhaal de geschiedenis van het dorp. In verschillende thema’s hebben hun herinneringen een plaats gekregen. Het boek geeft een tijdsbeeld weer waarin vele dorpsbewoners zich zullen herkennen. De traditionele middelen van bestaan, de landbouw en melkveehouderijen, de bekende ambachtslieden en kleine middenstanders brengen de lezer terug naar het eenvoudige leven in het dorp in het midden van de vorige eeuw. Maar ook het onderwijs, de kerken, het verenigingsleven en de ingrijpende tijd van de bezetting en bevrijding en de daaropvolgende emigratiegolf komen aan de orde. Het boek beschrijft het dorp zoals het was toen je (groot)ouders er opgroeiden, en voor latere dorpsbewoners is het boek een bijzondere kennismaking.
De eerste activiteiten voor dit boek komen vanuit Historische Kring Lutjegast, o.a. door Jan Lohmeijer en Luit Hoeksema. Hilly van der Molen-Van der Veen heeft ervoor gezorgd dat in het boek van 256 pagina’s meer dan 200 foto’s en illustraties zijn opgenomen. Achter in het boek staat een index van namen, meer dan 600 namen van (oud-)Lutjegasters. Zo’n index is een bijzonder waardevol onderdeel van het boek. Paginanummers achter de namen geven aan waar in het boek de betrokken personen worden genoemd. Zo is het wel en wee van heel veel (oud-)Lutjegasters in het boek na te lezen.
In 1960 en 1954 zijn er ook twee dorpsfilms gemaakt in Lutjegast. Die dorpsfilms zijn door Douwe Algra - met hulp van vele Lutjegasters - van ondertiteling voorzien, met de namen van de mensen die er op staan. Achter de naam is een extra code te lezen met het adres waar de mensen woonden. Bijv. R1 betekent dan Rikkerdaweg 1. Meer gegevens over dat huis en de bewoners zijn dan op te zoeken in het Huizenboek van Jan Lohmeijer. De dorpsfilms vullen ook het beeld van het dorp uit het boek van Ineke Kerssies op een prachtige manier aan. Daarom wordt het boek in combinatie met een DVD van de films te koop aangeboden. Het boek en de DVD worden uitgegeven door Stichting Abel Tasman Museum. Ze zijn in het museum te koop (voor de gegevens van het museum zie het hoofdstuk Bezienswaardigheden). Het geheel kost € 37,50.
- Jan Lohmeijer is de samensteller van het boek 'De huizen van Lutjegast en hun bewoners sinds 1880.' In het boek staan alle en vroegere huizen van het dorp. Er is ook veel informatie te vinden over het dorp en er zijn technische gegevens over de inwoners. Bij technische gegevens moet je denken aan jaar van intrek, jaar van vertrek, namen, huwelijken, kinderen en dergelijke. Het is een fantastisch boek voor iedereen die in de geschiedenis van dit dorp geïnteresseerd is. Het boek is nog verkrijgbaar op De Wieren 11 voor 60 euro per stuk.
Terug naar boven- Lutjegast heeft 3 rijksmonumenten. Naast de hervormde kerk zijn dat boerderij Rikkerda uit midden 19e eeuw (Abel Tasmanstraat 28) en een woonhuis aan de Abel Tasmanstraat 29.
- De Hervormde (PKN) kerk uit 1877 (Abel Tasmanstraat 75) is een zaalkerk met een aangebouwd dwarspand met toren. Bij de bouw is gebruikgemaakt van materiaal van de gesloopte voorganger uit de middeleeuwen, waarvan verder weinig bekend is. Veel van het meubilair stamt nog wel uit de eerdere kerk. De toren met achtzijdige spits heeft een klok uit 1948. De oudere klok, uit 1640 is in de oorlog door de Duitsers geroofd. In de gevel een gedenksteen voor de in Lutjegast geboren Abel Tasman.
- Expressionistische Gereformeerde (PKN) kruiskerk uit 1921. - Geschiedenis van de lokale Gereformeerde kerk.
- Voormalige Christelijk Gereformeerde kerk uit 1929 (De Wieren 43a). De Christelijk Gereformeerde Gemeente is in 2010 opgeheven. In 2009 telde zij nog 21 belijdende leden en 2 doopleden. De middagdienst telde soms minder dan 10 deelnemers. De reden voor opheffing van de kerkelijke gemeente was dat het in 2009 niet meer lukte om een Kerkenraad van 3 personen te formeren. De gemeente had naast leden uit Lutjegast ook leden uit Grootegast, Grijpskerk, Kollumerpomp, Sebaldeburen en Visvliet. De nieuwe bestemming van het kerkgebouw is ons niet bekend.
- De stellingmolen van Van Anken (met als functies roggemolen en pelmolen (Molenstreek 2) dateert uit 1856 en is in 1933 deels afgebrand. De romp is bewaard gebleven en herbestemd tot woonhuis.
- De in 1603 in dit dorp geboren ontdekkingsreiziger Abel Tasman is vooral bekend geworden als leider van de VOC-expeditie met de schepen Heemskerck en Zeehaen in 1642-1643. Hij bracht tot dan toe in Europa onbekende kusten in kaart, zoals Tasmanië en Nieuw-Zeeland. Een deel van de kustlijn van Nieuw-Zeeland is verwerkt in het door Hans Mes gemaakte monument Terra Incognita dat sinds 1993 voor dorpshuis Het Kompas staat. In 1992 start het Abel Tasman Kabinet in een ruimte bij de Bibliotheek in Grootegast. In 1998 verhuist dit naar een zijvleugel van dorpshuis Het Kompas in Lutjegast. In 2013 komt er een nieuw dorpshuis, waar in 2014 ook het vernieuwde Abel Tasman Museum weer zijn deuren opent.
In het museum staat het leven en werken van zeevaarder Abel Janszoon Tasman (1603-1659) centraal. Daarnaaast is er aandacht voor ijn toenmalige werkgever, de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC), Nederlands eerste grote 'multinational', die vooral in de 17e eeuw (de 'Gouden Eeuw') zorgt voor 's lands grote welvaart. Ook zijn er sporen te zien van historische en hedendaagse betrekkingen met landen overzee waar de naam Abel Tasman van blijvende betekenis is geworden, zoals Tasmanië (Australië) en Nieuw-Zeeland. En er is ook een afdeling over de geschiedenis van het dorp Lutjegast en de streek waarin het dorp ligt; het Westerkwartier. In het dorp is ook een Abel Tasmanweg, de straat waar hij destijds heeft gewoond. Zijn geboortehuis bestaat overigens niet meer. - Site over Abel Tasman.
- Sinds 2019 wordt de geboortegrond van Abel Tasman gemarkeerd met een doorzichtig huis van staal. Er hangen twee wereldbollen in en een paneel waarop informatie wordt gegeven over Tasman en over het dorp in het algemeen en de natuur in de omgeving. Het huis is ontworpen door Karla Ubels. Zij zit in het bestuur van het Abel Tasman Museum. Ze is ook architect en kreeg enkele jaren geleden van Dorpsbelangen opdracht een zogeheten Masterplan - waar de toenmalige gemeente Grootegast geld voor beschikbaar had gesteld - te maken en uit te voeren. Dat plan, waarbij ook grafisch ontwerper Anke van der Helm is betrokken, is er op gericht Lutjegast levendiger te maken en aantrekkelijker voor toeristen en daarbij onder meer gebruik te maken van de bekendheid van Abel Tasman.
Het markeren van zijn geboortegrond is een van de manieren om dat te bereiken. Hoewel er geen absolute zekerheid is over de exacte geboorteplek. Vanaf het huisje kunnen bezoekers een route door het dorp en zijn omgeving lopen. Verder wordt nu ook bij verschillende entrees van het dorp met borden erop gewezen dat Tasman hier het levenslicht zag, en kom je op nieuwe bewegwijzering in het dorp zijn naam regelmatig tegen. Het Masterplan beoogt ook de Torenkerk in het dorp beter tot zijn recht te laten komen. Daarin ligt de grafsteen van Bernhard Prott, die eveneens in de Gouden Eeuw het bevel over Bourtange voerde en bij Lutjegast de (inmiddels reeds lang verdwenen) Rikkerdaborg bouwde en in het dorp dus is overleden. Er is ook een Rikkerdapad in het dorp, waar meer bekendheid voor Bernhard Prott en de Rikkerdaborg mooi bij aansluit.
- Het kunstwerk De Baak (geplaatst in 2006) is gemaakt uit zwerfstenen.
Terug naar boven- Stichting Promotie Lutjegast is opgericht in 2002 en organiseerde vanouds alleen de vierjaarlijkse Struuntocht, maar is sinds 2016 meer een overkoepelende organisatie voor verschillende activiteiten met als doel het dorp 'op de kaart' te zetten bij een breed publiek.
- 1x in de 3 jaar* is het Feestweek in Lutjegast (rond Hemelvaartsdag). Dan staat het dorp op zijn kop en is iedereen in rep en roer. Jong en ouder kan zich vermaken bij de feesttent en voor iedereen wordt er wel iets georganiseerd. Elke avond is er muziek in de tent en feesten ze door tot diep in de nacht. Vast onderdeel van de Feestweek is de optocht van versierde wagens op Hemelvaartsdag, met telkens een ander thema. Maandenlang is men bezig met het bouwen aan de wagens om op die ene dag te schitteren in de optocht door het dorp en door de buurdorpen.
* De laatste keer was in 2017, dus de volgende keer is in 2020.
- De Abel Tasman Struuntocht (op een zaterdag in september) trok in 2015 liefst 4.500 deelnemers. Het is een wandeltocht van 25 km door Lutjegast en een aantal dorpen in de omgeving. Het is niet zomaar een wandeltocht; er wordt veel werk gemaakt van evenementen en activiteiten er omheen, met bijv. onderweg in ieder dorp veel muziek en theater. Het evenement is 1x in de 4 jaar. De volgende tocht is dus in 2019. - Abel Tasman Struuntocht op Facebook. Een goede indruk van het evenement krijg je met de Videoreportage Struuntocht 2015 (RTV Noord) en de Fotoserie Struuntocht 2015.
- De jaarlijkse Rommelmarkt (op een zaterdag begin september) wordt georganiseerd door de muziekvereniging.
- Na het enorme succes van de voorgaande jaren is Stichting Promotie Lutjegast er in 2018 wederom in geslaagd om de Abel Tasman Fietstocht te organiseren (op een zaterdag in september, in 2018 voor de 3e keer). De route is volledig uitgepijld. Je hoeft dus enkel de pijlen te volgen en te genieten van de prachtige omgeving waar de tocht je langs zal brengen. De fietstocht is volledig verzorgd, wat inhoudt dat je onderweg wordt voorzien van koffie/thee en een lunch. Om 9:30 uur gaan de eerste deelnemers van start. Mocht je onverhoopt kampen met pech onderweg, dan staat er te allen tijde een kundige fietsenmaker en EHBO-dienst voor je klaar. De kosten voor deze prachtige fietstocht en sportief dagje uit om niet snel te vergeten bedragen slechts 17,50 euro.
- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van IJsvereniging Abel Tasman.
Terug naar boven- Het landinrichtingsproject Lutjegast-Doezum is in 2015 afgerond. Sinds 1990 zijn in dit kader maatregelen uitgevoerd op het gebied van landbouw, waterhuishouding, natuur en recreatie. 350 van de 500 agrarische grondeigenaren in het gebied hebben grond geruild, waardoor boeren hun land nu dichter bij de boerderij hebben en er minder landbouwvoertuigen door de dorpen hoeven te rijden. Het aantal percelen is door grondruil verminderd van ruim 2500 naar ruim 1000. In de Grootegaster Polder is de waterbeheersing voor de landbouw verbeterd met nieuwe stuwen, dammen en bruggen.
In het gebied van 140 hectare zijn ook nieuwe petgaten, poelen en natuurvriendelijke oevers gemaakt. Weide- en watervogels, kikkers, libellen en plantensoorten zoals zwanebloem en moerasvaren profiteren hiervan. Het nieuwe natuurgebied in de Grootegaster Polder maakt deel uit van het Natuurnetwerk Nederland (voorheen EHS). Langs de Doezumertocht bij Lutjegast is een fiets- en wandelpad van ruim 1 kilometer aangelegd. Bij de Grootegastertocht is een fietspad van ruim 2 kilometer gemaakt.
Terug naar boven- Film over Lutjegast anno 1960 (45 min.). - Film over het dorp anno 1954 (30 min.).
Terug naar boven- Nieuws: - Actualiteiten uit Lutjegast op Facebook.
- Belangenvereniging: - Dorpsbelangen Lutjegast.
- Dorpshuis: - Het in 1966 opgerichte Dorpshuis het Kompas wordt sinds 1983 volledig beheerd en gerund door vrijwilligers, met o.a. een barploeg, schoonmaakploeg en onderhoudsploeg. Zo kan er i.p.v. de tekorten van voorheen weer gespaard worden, wat er in 2013 mede voor zorgt dat het nieuwe dorpshuis kan worden gebouwd. Alle verenigingen, sportclubs en de basisschool maken gebruik van het dorpshuis. Maar ook bruiloften, partijen en andere feestelijke en zakelijke bijeenkomsten van Lutjegaster bedrijven, organisaties en privépersonen vinden in het Kompas plaats. Het Kompas is het dorpshuis van, voor en door het dorp. Maar net als het dorp Lutjegast zelf, biedt ook het Kompas graag tevens een gastvrij onderkomen aan anderen. - Geschiedenis Dorpshuis het Kompas.
- Onderwijs: - Basisschool 't Fundament.
- Jeugd: - Keet Lutjegast is een keet die door een groep jeugd uit het dorp en omstreken is verbouwd van woonunit tot een gezellige keet.
- Muziek: - Muziekvereniging De Bazuin is opgericht in 1920. De vereniging treedt in het dorp op middels concerten, kerkdiensten begeleiden, serenades (bijvoorbeeld bij een 50-jarig huwelijk) etc. Daarnaast doen zij mee aan bondsconcoursen en andere muziekfestivals.
- Sport: - Gym- en Sportvereniging Let's Move is er voor de dorpen Lutjegast en Grootegast. Je kunt er terecht voor o.a. turnen, gymnastiek, peuter- en kleutergym, Gym4Fun, Dancemix en 45/55+ Sportfit.
- Zorg: - Zorgboerderij Boyemaheerd met zijn kenmerkende Friese paarden ligt aan de rand van het dorp Lutjegast, met uitzicht over de Mieden in het mooie coulissenlandschap van het Westerkwartier. De zorgboerderij biedt dagbesteding aan volwassenen met een lichamelijke beperking, deelnemers met niet-aangeboren hersenletsel, ouderen, ouderen met dementie, chronisch zieken en deelnemers met een psychiatrische achtergrond. Deelnemers kunnen op de dagbesteding onder andere werken met dieren, boerderijwerkzaamheden en binnenactiviteiten verrichten en natuurlijk genieten van het buitenleven.
- Genealogie: - Lidmaten Lutjegast 1684-1791. - Overzicht van begravenen op de lokale begraafplaats en - idem kerk.
Reactie toevoegen