Lichtenvoorde

Plaats
Dorp
Oost Gelre
Achterhoek
Gelderland

lichtenvoorde_zwarte_cross.jpg

Lichtenvoorde is landelijk bekend van het jaarlijkse Zwarte Cross Festival in juli. Vier dagen feest met muziek, motorcross, stunts, humor, theater en spektakel. Het festival trekt jaarlijks ca. 150.000 bezoekers.

Lichtenvoorde is landelijk bekend van het jaarlijkse Zwarte Cross Festival in juli. Vier dagen feest met muziek, motorcross, stunts, humor, theater en spektakel. Het festival trekt jaarlijks ca. 150.000 bezoekers.

gemeente_lichtenvoorde_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Lichtenvoorde anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Lichtenvoorde anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Lichtenvoorde

Terug naar boven

Status

- Lichtenvoorde is een dorp* in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Oost Gelre. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2004.

* De plaats is gedurende zekere tijd als stad betiteld geweest, maar wordt vandaag de dag als dorp beschouwd, getuige o.a. de kwalificatie als zodanig op de site van de Vereniging voor Oudheidkunde Lichtenvoorde. Zie ook het hoofdstuk Geschiedenis.

- Wapen van de voormalige gemeente Lichtenvoorde.

Terug naar boven

Naam

In het Nedersaksisch
Lechtnvoorde.

Oudere vermeldingen
1312 Lichtenuorde, 1364 Lechtervort, 1373 Lechtervoerd, 1665 Lychtenfoort.

Naamsverklaring
Letterlijk de lichte 'heldere' voorde 'doorwaadbare plaats'; men kon blijkbaar goed zien waar men liep bij het doorwaden van het water. Vergelijk ook Duistervoorde.(1)

Terug naar boven

Ligging

Lichtenvoorde ligt ZW van Groenlo, NW van Winterswijk.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Lichtenvoorde 593 huizen met 3.722 inwoners, verdeeld in de gelijknamige stad 197/1.139 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Zieuwent (deels) 213/1.417 (waarmee Zieuwent op dat moment dus groter is dan de hoofdplaats!), Lievelde 105/663 en Vragender 78/503. Verder viel onder de gemeente het dorp Harreveld. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 5.000 huizen met ca. 13.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

"De oudste vermelding van ‘Lichtenuorde’ dateert van 1312. Bij de ‘voorde’ (doorwaadbare plaats) in het centrale bekengebied bouwt Gijsbert van Bronckhorst, heer van Borculo, in 1277 de burcht ‘Lichtenvoorde’. Op 29 febr. 1312 belooft de bisschop van Munster zich te zullen onderwerpen aan de uitspraak van de graaf van Gelre in het geschil met de heer van Bronckhorst. De bisschop stelt dat Lichtenvoorde zijn dominium directum is, terwijl Gijsbert het zijn allodium noemt. Pas in 1674 geeft de bisschop van Munster zijn vermeend recht op de heerlijkheid op ten gunste van de Staten van Gelderland.

Vóór 1600 is Lichtenvoorde een van de voogdijen waarin de heerlijkheid Borculo is verdeeld. Bij gelegenheid van de inhuldiging in 1616 van Joost, graaf van Limburg Stirum, als heer van Borculo, krijgt de nederzetting een eigen ambtman, meestal "richter" genoemd, die niet, zoals tot dan de voogd, onder de drost van Borculo geplaatst is. Daarmede wordt het dorp juridisch losgemaakt van Borculo, ondermeer door de rechtspraak te herstellen. De rechtspraak blijft overigens in volle omvang in het bezit van de heer. Er is dan ook geen sprake geweest van een stadsgericht. De door de heer benoemde richter is tevens de belangrijkste bestuurder die wordt bijgestaan door twee keurnoten en een landschrijver. Nog in het begin van de 17e eeuw wordt in officiële akten altijd gesproken van het ‘ambt’ Lichtenvoorde, pas in 1616 wordt het een heerlijkheid.

Er zijn geen gegevens over een stadsrecht. In een beschrijving van rond 1740 wordt het een stadje genoemd: ‘Het bijzonderste, dat men er vindt, is het open steedje en ’t slot Lichtenvoorde. Het steedje is klein en heeft maar eene poort’. Het is een nederzetting bij het kasteel met bepaalde vrijheden, die zou passen in het beeld van de zogeheten ‘Minderstädte’. Dit wordt in de bronnen echter niet bevestigd." (© Joost C.M. Cox in 'Repertorium van de stadsrechten in Nederland')

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van (de kernen van) deze voormalige gemeente, kun je terecht bij de Vereniging voor Oudheidkunde Lichtenvoorde. De vereniging is opgericht in 1971, heeft ruim 200 leden, en heeft als werkgebied het in de verenigingsnaam vermelde dorp plus de dorpen Harreveld, Lievelde en Vragender. De kernen Zieuwent en Groenlo hebben een eigen oudheidkundige vereniging. De vereniging stelt zich het volgende ten doel: het behoud van monumenten, het levend houden en bevorderen van de kennis van de geschiedenis en het beheren en verzamelen van historische geschriften en foto’s uit het werkgebied. De volgende werkgroepen zijn daarvoor actief: werkgroep excursies en lezingen, werkgroep fotoexposities, werkgroep periodiek (halfjaarlijkse uitgave van een periodiek van 60 pagina’s), werkgroep archeologie, werkgroep streektaal en werkgroep genealogie en historie.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Lichtenvoorde heeft 12 rijksmonumenten.

- Mariakapel.

- "Architectuurhistorische waarden: Het rijksmonumentale hoofdgebouw met de opvallende watertoren van leerfabriek 'Hulshof's Verenigde Fabrieken' in Lichtenvoorde (Aaltenseweg 4) uit 1920 vormt voor wat betreft het exterieur en de interne structuur een goed en vrij gaaf bewaard voorbeeld van de ontwikkeling van de industriële architectuur in de eerste kwart van de 20e eeuw in het algemeen en van ten behoeve van voor de leerindustrie opgetrokken gebouwen in het bijzonder. Het hoofdgebouw dat opvalt door de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp vormt een goed voorbeeld van een in de trant van de Um 1800-stijl gebouwd fabrieksgebouw. Het interieur behoort tot de vroegste voorbeeld in de Achterhoek van de toepassing van een dragende betonconstructie. In het hoofdgebouw bevinden zich glas-in-loodramen in de trant van de Amsterdamse School, die tot het vroegste werken van glazenier H. Liefkes uit Den Haag behoren.

Stedebouwkundige waarden: Het hoofdgebouw vormt een onderdeel van de historisch gegroeide kern van Lichtenvoorde en speelt daarin door de prominente situering aan een kruispunt van vier wegen alsmede door de watertoren een beeldbepalende rol. Het gebouw bezit een ensemblewaarde in samenhang met de tegenoverliggende directeursvilla en de overige aan de Dijkstraat gesitueerde gebouwen zoals de voormalige school met onderwijzerswoning en de leerfabrikantenvilla Sterenborg. Dit gebied ontwikkelde zich in de late 19e eeuw tot het industriële centrum van deze kern.

Cultuurhistorische waarden: Het hoofdgebouw bezit typologische waarde als exemplarisch voorbeeld van een leerfabriek uit het eerste kwart van de 20e eeuw. De leerindustrie is van groot belang geweest voor de economische ontwikkeling van Lichtenvoorde en was in de periode 1900-1940 de belangrijkste industrie in deze gemeente. Van de verschillende leerfabrieken die de gemeente en de Achterhoek rijk waren vormt dit de enige nog in de oorspronkelijke gebouwen gevestigde en in bedrijf zijnde leerfabriek. Als zodanig heeft het gebouw een zeldzaamheidswaarde. De leerfabriek is van belang voor het zichtbaar houden van de ontwikkeling van de leerindustrie in Nederland die niet alleen in Brabant een concentratie kende doch ook in Oost-Nederland, in het bijzonder de Achterhoek, en die in de eerste helft van de 20e eeuw een sterke ontwikkeling doormaakte." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) Zie ook het artikel 'De leerverwerking en schoenindustrie als erfgoed' door Olga Spekman (2020).

- Gevelstenen in Lichtenvoorde.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- De Zomermarkt in hartje Lichtenvoorde (weekend begin juli) biedt tal van evenementen en activiteiten zoals een grote braderie (ca. 170 kramen), een kermis, doe-activiteiten, op de terrassen overdag 'easy listening' muziek en 's avonds een beetje meer power op de podia.

- Lichtenvoorde is landelijk bekend vanwege het Zwarte Cross Festival (weekend in juli), een heel weekend zowel crosswedstrijden van uiteenlopende aard plus een popfestival met tientallen livebands en nog veel meer. Een feest met muziek, motorcross, stunts, humor, theater en spektakel. Het festival trekt ca. 150.000 bezoekers. Sinds 2014 is er weer een aantal nieuwe klassen bij gekomen in de cross. Een daarvan is de Roze Cross, een 'Achterhoekse Canal Pride op het droge' voor hetero's, holebi's en transgenders. Het gaat het om een motorcross waarbij deelnemers zich in het roze over de baan begeven in 'Nichtenvoorde'. "Op de Zwarte Cross viert iedereen samen feest ongeacht leeftijd, huidskleur, geaardheid, afkomst, lichaamsgewicht en geur", aldus de organisatie.

- Het dorp is ook bekend van Bloemencorso Lichtenvoorde (2e zondag van september), dat tienduizenden bezoekers trekt. 20 metershoge corsowagens versierd met meer dan 3,5 miljoen dahlia’s trekken door de straten van de stad. Betrokkenen zijn er vrijwel het hele jaar mee bezig. In de winter wordt een thema bedacht en ontwerp gemaakt. In voorjaar en zomer wordt de wagen gebouwd, en kort voor het corso gaan duizenden vrijwilligers aan de slag om de bloemen te sorteren en te plakken.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Dierenweide
"Een waar dierenparadijs is het, de dierenweide van het Wentholtpark aan de Wentholtstraat in Lichtenvoorde. Dat moet zo blijven, vinden de vrijwilligers, bezoekers en passanten en daarom is de stichting van de dierenweide op zoek naar extra vrijwilligers die hun team willen versterken. Een ieder die een hart voor dieren heeft, van het buitenleven houdt en onderdeel wil zijn van een gezellige club, is van harte welkom bij het vrijwilligersteam van stichting Wentholtpark. Het gaat niet alleen om het reguliere beheer, er wordt ook regelmatig van alles gebouwd en verbouwd om nog beter in te spelen op de behoeften van de dieren en de bezoekers. “Samen onderhouden en bouwen geeft enorm veel voldoening,” vertelt een van de vrijwilligers. “Het brengt een hoop gezelligheid en saamhorigheid. Ik ben al zo’n negen jaar vrijwilliger hier en ik ga elke keer weer met veel plezier aan de slag. Iedere vrijwilliger komt één dag in de week, ‘s morgens en ‘s avonds de dieren voeren en verzorgen. Dit werkt al tien jaar prima, maar inmiddels stromen de oudste vrijwilligers uit en is het tijd voor nieuwe enthousiastelingen.” Voor meer informatie kun je contact opnemen met de parkbeheerder via het mailadres dierenweide@wentholtpark.com of telefonisch op 06-26850452." (bron en voor nadere informatie zie Elna, 25-11-2021)

- In 2010 zijn de Hofbeek en het Wentholtpark heringericht. Een groot project dat erop gericht is om de groene long van Lichtenvoorde beleefbaarder te maken voor toeristen, eigen inwoners, schoolgaande kinderen en jeugd. Door de komst van toeristen via nieuw aangelegde fietspaden, wordt de lokale economie versterkt. Er is ook gelegenheid gecreëerd voor natuurlijk spelen. Opzet is de kinderen een natuurlijke plek te bieden in een woonwijk waar ze met bijna vergeten speelelementen zoals water, zand, takken en bomen spelenderwijs kunnen leren en lekker bewegen in een natuurlijk omgeving.

Cool Nature, zoals het natuurlijk spelen-project heet, biedt kinderen op een natuurlijke manier een uitdagende omgeving waarin spelen als vanzelf gaat. Kinderen bouwen hierdoor meer fysieke weerstand op, komen tot rust en ontwikkelen motorische vaardigheden. Cool Nature is ook onderdeel van een nieuwe manier van de omgeving inrichten. Door de klimaatverandering is het nodig om - in het bijzonder in de stedelijke omgeving - plekken te hebben waar bij hevige regenval natuurlijke wateropvang mogelijk is, waar het koel is bij hitte en waar een groene buffer is die het leefklimaat gezond houdt. Het project rond de Hofbeek en het Wentholtpark voldoet aan al deze voorwaarden.

- Lichtenvoorde kent vanwege de ligging aan de voet van een terrasrand een lange historie met wateroverlast. Bij extreme neerslag in 2010 leidde dit tot grote overlast. Om de kans op overlast te verkleinen, hebben het waterschap en de gemeente in 2018 3 wateropvanggebieden gegraven. In totaal gaat het om een oppervlakte van circa 13 hectare, met een opvangcapaciteit van 60.000 m3 water. Verder zijn twee 'bypasses' aangelegd met nieuwe watergangen, duikers en stuwen. Deze kunnen het water uit de Weijenborgerbeek, de Vragenderbeek en de Visserijbeek omleiden, zodat in het vervolg bij extreme regenbuien het water om het dorp heen wordt geleid.

- Het DAW-project ‘Brongebied Baakse Beek’, ten oosten van het dorp, wordt gecombineerd met het kavelruilproject ‘N18 Groenlo-Zuid/Lichtenvoorde’. Het projectgebied valt binnen de circa 3.000 hectare rond het dorp waar boeren in 2019 kunnen intekenen op kavelruil. De kavelruil is opgezet om de opwaardering van de de N18 makkelijker te kunnen inpassen en tegelijk de landbouwstructuur in het gebied te verbeteren.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Lichtenvoorde, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Lichtenvoorde (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Sociaal cultureel centrum: - "De oudste vermelding van een school in het gebouw Den Diek dateert uit 1887. De gemeente is dan eigenaar. Tijdens een kerkvergadering van de Bonifatiusparochie in Lichtenvoorde in 1909 brengt de voorzitter, pastoor Sanders, naar voren dat hij er veel voor voelt om een ‘bijzondere’ school op te richten. Hij bedoelt daarmee een school voor katholiek onderwijs. Hij stelt voor daarvoor de Openbare Lagere School (Den Diek) van de gemeente aan te kopen. Het kerkbestuur ziet daar, op aanraden van het bisdom, van af. In plaats daarvan wordt in 1911 op het terrein rondom de Bonifatiuskerk een meisjes- en een jongensschool gebouwd. In dat jaar stroomt daardoor de Openbare Lagere School grotendeels leeg.

In 1923 wordt besloten de aanduiding ‘Openbare Lagere School’ te wijzigen in ‘School voor Christelijk Volksonderwijs’. Er zijn al vanaf het begin niet voldoende leerlingen om alle lokalen in deze school te bezetten. Slechts 3 lokalen kunnen gevuld worden. Reden waarom in 1929 door de gemeente een deel van het gebouw wordt verhuurd aan de vrijwillige brandweer van Lichtenvoorde. Van 1931 tot 1933 kerkt de gereformeerde kerk in de huidige gymzaal van het gebouw. In 1932 wordt een ander deel van het gebouw verhuurd aan de landbouwvereniging, die er haar Huishoudschool , met eigen ingang, in onder brengt.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) wordt het gebouw door de bezetter in gebruik genomen. Aan het einde van de oorlog worden er ook evacués in ondergebracht. Het gebouw is door achterstallig onderhoud in periode 1952 tot 1985 zo lek als een mandje. Bij hevige regenval staan alle gangen blank. Ten einde raad besluit de School voor Christelijk Volksonderwijs het verwaarloosde pand maar te verlaten. Na 1965 wordt het een toevluchtsoord voor diverse verenigingen. In 1982 wordt het hele gebouw door de gemeente gerestaureerd en verbouwd voor het sociaal cultureel leven in het dorp. Het gebouw krijgt daarna de huidige naam: Den Diek." (bron: Vereniging voor Oudheidkunde Lichtenvoorde)

Sociaal Cultureel Centrum Den Diek in Lichtenvoorde is verkozen tot Dorpshuis van het Jaar 2018. De prijs werd overhandigd door jurylid en gedeputeerde Bea Schouten: "Bijzonder aan Den Diek is hun opendeurbeleid. Ze hebben geen beheerder en iedereen kan er gewoon binnenlopen. Een mooi voorbeeld van hoe het anders kan", zo stelde zij. De meeste dorpshuizen hebben een beheerder. Bij Den Diek doen ze dat anders. Met succes volgens de jury: "Het vertrouwen dat ze de gebruikers van het dorpshuis geven, krijgen ze dubbel en dwars terug. Dit is de manier waarop dorpshuizen in de toekomst zouden moeten werken." Daarnaast vindt de jury het een hippe en eigentijdse plek, waardoor het automatisch ook een stuk aantrekkelijker is voor verschillende doelgroepen. Den Diek heeft grootse plannen met het prijzengeld: "We gaan in de hal een hangplek voor jongeren maken, waar ze bijvoorbeeld ook hun mobieltje kunnen opladen. En we gaan inzetten op toegankelijkheid om meer mensen naar Den Diek te krijgen", aldus bestuursleden Marloes van den Berg en Jolien Weevers.

Voor de verkiezing zijn 58 Gelderse dorps- en buurthuizen aangemeld. Daaruit zijn er zes genomineerd voor de finale: Thuis Wageningen, Wijkplaats BUUR in Nijmegen, Den Diek in Lichtenvoorde, Kulturhus De Borg in Babberich, ’t Dorpshuus in Varsselder-Veldhunten en Buurthuis De Meerpaal in Ede. Na het optellen van de stemmen van het publiek, de beheerders en de vakjury kwam Den Diek uit de bus als de winnaar. De beheerders spraken zich uit over de horeca, hygiëne en sfeer bij de andere genomineerden. De vakjury lette op originaliteit, toegankelijkheid en in hoeverre de dorps- en buurthuizen verschillende groepen weten aan te spreken. Gedeputeerde en jurylid Bea Schouten is enthousiast over de verkiezing: "Ik kan het niet vaak genoeg herhalen. Zo ontzettend veel mensen zetten zich in voor en vinden elkaar bij deze buurt- en dorpshuizen. Ze zijn zo belangrijk voor de samenleving. We zetten de goede voorbeelden graag in het zonnetje. Wat mij betreft organiseren we dit volgend jaar weer."

- Muziek: - Dweil- en feestband Dokters’ Swingende Infuustoeters is opgericht in 1988 en is begonnen in Bar 't Doktertje, waar de naam van de band van is afgeleid. Grote evenementen worden niet geschuwd, maar ook tijdens de kleinere feesten zorgen de Infuustoeters voor een feest. Verjaardagen, bruiloften, kermissen, festival. Als er een feest is, komen ze graag.

- Sport: - MACL Lichtenvoorde is een actieve motorclub die door het jaar heen verschillende evenementen organiseert, waaronder de Zwarte Cross, andere grote crossevenementen en trainingsdagen.

Reactie toevoegen