Status

- Leuth is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Rijk van Nijmegen, gemeente Berg en Dal. T/m 2014 gemeente Ubbergen.

- "Voor zover valt na te gaan, was Leuth tot 5-1-1814 een zelfstandige gemeente* in het (Franse) departement Roer. Nadat het gebied weer door Pruisen in bezit was genomen, werd de gemeente toegevoegd aan de Pruisische gemeente Niel, die dat gebiedsdeel per 1-3-1817 aan Nederland afstond, waar het vervolgens bij de gemeente 'Ooij en Persingen' werd ingedeeld."(1) Die gemeente is vervolgens in 1818, samen met de gemeente Beek, opgegaan in de nieuwe gemeente Ubbergen.
* Volgens de Kuijperkaart elders op deze pagina heette de gemeente 'Leuth en Kekerdom'.

Naam

Oudere vermeldingen
891-892 kopie 1170-1175 Lotde, 1189 Lothe, 1e kwart 13e eeuw Luthe, 1357 Leute, 1593 Leut, 1665 en 1773-1794 Loedt.

Naamsverklaring
Afleiding van het Oudnederlandse lôt 'loot, jonge boomtak' met het verzamelsuffix -iþi* met de betekenis 'plaats waar jong hout groeit'.(2)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Leuth ligt NO van Beek, ZW van Millingen en Kekerdom.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Leuth 25 huizen met 234 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 650 huizen met ruim 1.650 inwoners.

Geschiedenis

Leuth in de Romeinse tijd al bewoond
In 2014 is tijdens opgravingen i.v.m. de renovatie van het sportpark van voetbalvereniging VVLK een nederzetting uit de Romeinse tijd ontdekt. Er zijn mooie vondsten gedaan, die duiden op welgestelde bewoners: mantelspelden, luxe aardewerk en funderingen van nederzettingen. De archeologen vermoeden dat de vondsten duiden op de aanwezigheid van een Romeins legerkamp. Het meest bijzonder is de vondst van een schedeldeel - dat met geweld lijkt te zijn ingeslagen - en een pluk zwart haar op de bodem van een waterput.

Dit is uniek en kan veel informatie opleveren over de afkomst van de bewoners en wellicht ook over het geslacht en levensverhaal van mensen die op dat moment in het gebied woonden. Bijzonder is dat de pluk haar niet vergaan is: normaal gesproken blijft er niets van over. Middels crowdsourcing beoogt men de fondsen te werven om het nader onderzoek aan de schedel en het haar te kunnen doen. In de nabije omgeving is eerder al een Romeins grafveld blootgelegd op het huidige bedrijventerrein Lieskes Wengs.

De Zandpol
De Zandpol is een voormalige buurtschap, gelegen tussen Botsestraat en Duffeltdijk op de grens van Leuth met Kekerdom. Als eind 19e, begin 20e eeuw de steenfabricage komt opzetten, zijn er veel arbeiders nodig. Immers alles verloopt nog met man- en handkracht. Die arbeiders zijn er niet in de genoemde, dan nog dunbevolkte polderdorpen. De oplossing wordt gevonden in het aantrekken van hele gezinnen - soms zelfs families – uit onder meer de Over-Betuwe. Niet de overheid maar de werkgever - in dit geval de ‘steenbaas’ - moet voor woonruimte zorgen. En zo verschijnen er meestal 'in the middle of nowhere' buurtschappen. Zo is ook de Zandpol begin 20e eeuw gebouwd. In totaal 12 huizen, waarvan een aantal dubbele.

Op z’n top wonen er en leven er in de jaren veertig van de vorige eeuw ruim 200 personen. De mannelijke bevolking werkt allemaal op de 'd’n oven' van Terwindt en Arnzt (T&A) in Kekerdom en Erlecom. De afstand naar beide steenovens kan te voet worden afgelegd. Bij de bevrijding van Leuth en Kekerdom tijdens Operatie Veritable, in februari 1945, is de Zandpol volledig verwoest. Na oorlog en evacuatie heeft een aantal woningen nog als noodwoning dienst gedaan. Doch uiteindelijk is de gehele 'Bult', zoals deze buurtschap in de volksmond heette, gesloopt en zijn de woningcontingenten toegewezen aan het dorp Leuth. Daar woont thans de vierde generatie nazaten van de eerste 'Bultbewoners'. (bron: Stichting tot Behoud van Monument en Landschap in de gemeente Berg en Dal)

Recente ontwikkelingen

- De provinciale weg N840 (Millingen aan de Rijn - Beek) loopt door de dorpskern van Leuth. De maximumsnelheid is daar 50 km/uur. Een gemeenteraadslid heeft in mei 2019 namens inwoners hebben verzocht of, vanwege geluidsoverlast en verkeersveiligheid, de maximumsnelheid verlaagd zou kunnen worden naar 30 km/uur. De gemeente reageert daarop dat de raad de Steenheuvelsestraat heeft aangewezen als een zogeheten 'gebiedsontsluitingsweg', bedoeld voor doorgaand verkeer. Daar hoort binnen een bebouwde kom wettelijk nu eenmaal een maximum toegestane snelheid van 50 kilometer per uur bij. Er is ook geen alternatieve, minstens gelijkwaardige doorgaande weg in de omgeving, waardoor deze weg eventueel 'afgewaardeerd' zou kunnen worden. En het zou ook leiden tot verslechtering van de aanrijtijden van nood- en hulpdiensten, wat in de huidige situatie al een uitdaging is. Max. 30 km/uur is hier dus niet te realiseren. Het gevoel van onveiligheid kan het college zich wel voorstellen. Zeker voor de kwetsbare verkeersdeelnemers. De gemeente voert mede daarom een onderzoek uit naar een betere route voor fietsers door of om het dorp. Later in 2019 worden de uitkomsten daarvan aan de gemeenteraad gepresenteerd.

- De gemeente heeft plannen ontwikkeld voor 170 woningen met een basisschool, kinderopvang, een peuterspeelzaal en een voorzieningencomplex met o.a. sportzalen (en het bestaande zwembad), in Leuth-Zuid.

Bezienswaardigheden

- Leuth heeft 4 rijksmonumenten, zijnde de kop-hals-rompboerderij uit 1935 met aangebouwdde dwarsstal, mestvaalt en vrijstaande schuur op Botsestraat 9, en T-boerderij Pezenburg uit 1810 (verbouwd in 1910) met schuur op Plezenburgsestraat 17.

- Leuth heeft 14 gemeentelijke monumenten.

Evenementen en activiteiten

- Voor L kaar is een groep enthousiaste mensen die door het jaar heen diverse activiteiten in Leuth organiseert, van pubquizzen tot thema-avonden.

- Carnaval. - CV De Sokkenummers.

- In een weekend in augustus is er in Leuth het popfestival PolderPop. Sinds augustus is het van een 1-daags naar een 2-daags evenement gegaan. Op de zaterdag is er PolderPop Roots & More, waar je kunt genieten van country, blues, americana, folk en een snufje jazz en soul. De dag erna is er PolderPopzondag. Die blijft als voorheen gratis. Voor PolderPop Roots & More betaal je wel entree

Beeld

- Dorpsfilm van Leuth anno 1957 (30 min.).

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Leuth (online te bestellen).

Links

- Dorpshuis: - Gebouw De Vriendenkring in Leuth was gedateerd, 'bruin' ingericht, niet goed toegankelijk voor mensen met een beperking en het voldeed ook niet altijd aan de wensen van de huidige en mogelijk nieuwe gebruikers. Nieuwe doelgroepen bleven daarom weg. Stichting Triangel - verantwoordelijk voor beheer en exploitatie van het gebouw - heeft de renovatie- en herinrichtingsplannen van gebouw De Vriendenkring vorm gegeven. Diverse fondsen zijn aangeboord voor een financiële bijdrage of subsidietoekenning, evenals de Provincie Gelderland en de gemeente Berg en Dal. De renovatie en herinrichting zijn begin 2019 afgerond, zodat Schutterij Vriendenkring - eigenaar van het gebouw - bij haar 100-jarig bestaan gebruik kan maken van een gerenoveerde Vriendenkring.

- Onderwijs en kinderopvang: - "Onze visie is dat je als kind op Basisschool 't Bijenveld in Leuth je optimaal moet kunnen ontwikkelen om een zelfstandig en verantwoordelijk mens te worden met voldoende kennis, vaardigheden en competenties voor het vervolgonderwijs en je leven. Om dit te bereiken vinden wij dat kinderen in beweging moeten komen en zijn. Zij zijn actief bij hun eigen leer-en ontwikkelproces en krijgen de ruimte om hun zelfstandigheid te vergroten en hun persoonlijke talenten te ontwikkelen. Onze visie is dat kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen: wanneer zij zich in een veilige omgeving bevinden; wanneer het leren voor hen betekenisvol is; wanneer zij betrokken zijn bij het onderwijs. Onze visie is dat het leren van kinderen gebeurt op school en in de thuissituatie. Daarom vinden wij dat er goede aandacht moet zijn voor de relatie met anderen (ouders en omgeving) en voor de verbintenis van het leren buiten school en het leren op school. Om kinderen de gelegenheid te geven zich optimaal te ontwikkelen, hechten wij waarde aan de samenwerking met en tussen kinderen, leerkrachten, ouders en omgeving. Onze visie is ook dat er volop ruimte moet zijn voor vernieuwing, verbetering en uitdaging."

- "Middenin een groene woonwijk in het dorp Leuth vind je ons kleinschalige Kinderdagverblijf Partou aan de Reusensestraat. We zitten in het Kulturhus, waar ook een school, diverse sportverenigingen en een kleine bibliotheek zijn gevestigd. Ons pand is nieuw, met lichte en transparante ruimtes. Er is voor de kinderen van alles te doen! Bewegen in de gymzaal, boekjes halen in de bibliotheek, spelen op de grote speelplaats met zandbak en grasveld, en wandelen naar de speeltuin! Nieuwsgierig geworden? Vraag een rondleiding aan en kom gezellig langs of schrijf je kind vrijblijvend in en ontvang een persoonlijk aanbod." - "Je vindt hier ook de Peuteropvang van Partou. In onze huiselijke opvang is voor elk kind wel wat te doen! De peuters knutselen, zingen samen liedjes, spelen in de gymzaal en maken zelf gezonde snacks. En natuurlijk spelen ze veel buiten. We hebben een grote speelplaats met een zandbak en een grasveld. De peuters doen ook activiteiten samen met groep 1 en 2 van de basisschool. Zo kan je kleintje alvast wennen."

- "Ook de BSO van Partou in Leuth zit in hetzelfde pand als de basisschool. We hebben een lichte ruimte waar kinderen vrij spelen of meedoen met onze activiteiten. Voor elke leeftijd iets passends. Van kliederen met klei tot kriebelbeestjesjacht. En van een workshop capoeira tot trommelen op djembés. Buitenspelen doen we op de grote speelplaats. Op het buitenpodium wekken de kinderen zelf energie op om een spelletje, zoals een snelheidstest, te spelen. Er is altijd wel iets te doen! Waarom zou je voor Partou kiezen?: samen spelen op het schoolplein - ook met vriendjes van buiten de BSO; leuke workshops die zijn afgestemd op de leeftijd van je kind; met carnaval gaan we met z’n allen naar het dorpshuis; uitstapjes naar Rollebol, Egelren of de speeltuin in Millingen; je kind vermaakt zich de hele dag bij ons; we zorgen dat je kind zich prettig voelt tussen de andere kinderen; lekker met vrienden ravotten en samen buiten spelen; dankzij onze app beleef je de hele dag mee met je kind."

- Lezen: - "Bibliotheek Leuth is een servicepunt van Bibliotheek Gelderland Zuid en is gevestigd in het Kulturhus. De centrale telefonische klantenservice (tel. 024-3274911) is bereikbaar maandag t/m vrijdag van 09.00-18.00 uur en kan je doorverbinden tijdens reguliere openingstijden van de bibliotheek. De bibliotheek hanteert bredere openingstijden dan dat er medewerkers aanwezig zijn. Op momenten dat er geen personeel aanwezig is om je te helpen kun je zelfstandig materialen zoeken, lenen en inleveren en gebruik maken van de computers."

- Sport: - Voetbalvereniging Leuth - Kekerdom (VVLK).

- Tennisvereniging Leuth beschikt over een drietal gravelbanen en een oefenbaan. Bij de banen ligt een kantine met terras, waardoor er op speeldagen, competitiedagen en toernooidagen gezellig kan worden gekeken naar de overige sporters. De vereniging heeft in 2018 LED-verlichting aangelegd. Deze verbruikt minder stroom, wat een gunstige invloed heeft op de exploitatiekosten van de vereniging. Ook kunnen door deze LED-verlichting de masten korter zijn, waardoor de nieuwe bewoners van het plan Groenlanden minder of geen last zullen hebben van het licht op het tennispark.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Leuth RK. - Toelichting op genealogisch relevante archieven m.b.t. dit dorp e.o. betreffende de situatie tot 1817.

• 1. Repertorium van Nederlandse gemeenten vanaf 1812,
  van der Meer, Onno Boonstra A.
  , p.302, (2006)
  
• 2. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)