Lemmer, Museum Lemster Fiifgea, gevestigd in het monumentale voormalige gemeentehuis van Lemsterland
Lemmer, Museum Lemster Fiifgea
Lemmer, de Lemstersluis
Lemmer, de Lemstersluis
- Lemmer is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente De Fryske Marren. T/m 2013 gemeente Lemsterland. Het was de hoofdplaats van de gemeente Lemsterland.
- Onder het dorp Lemmer valt ook het grootste deel van de buurtschap Tacozijl.
Terug naar bovenIn het Fries
De Lemmer.
Oudere vermeldingen
1309 en 1423-1424 Lemmer, 1411 totten Lemmers toe, 1471 Lyaemmer, 1488 kopie Liamer, Liammer.
Naamsverklaring
Misschien ontstaan uit Lenne-meer* 'meer waarin de Linde uitmondt'. De waternaam Linde wordt geduid als het Germaanse Linþja*- 'zacht, langzaam (stromend)', maar is ook als per-Germaans beschouwd. Uit Linde ontstond Lende, dat assimileerde tot Lenne, 1165 kopie 1247 Lennam.(1)
* Gereconstrueerde vorm.
Lemmer ligt in het Z van de provincie Fryslân en grenst in het Z aan het IJsselmeer en de provincie Flevoland, in het O aan de A6, in het NO aan het Tjeukemeer en in het N aan het meer de Groote Brekken.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Lemmer 464 huizen met 2.581 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 4.000 huizen met ca. 10.000 inwoners.
Terug naar bovenDe eerste Lemsters vestigen zich op de plaats waar de Rien en de Zijlroede samenvloeien. Wanneer ze dat precies hebben gedaan is niet bekend. Geleidelijk groeit een nederzetting bij de uitmonding van de binnenwateren in de Zuiderzee, een uitgelezen plaats voor koop- en ambachtslieden. Het dorp lag aan de Zuiderzee op een kwetsbare plaats en werd vaak onder Hollandse invloed gebracht. Dat gebeurt onder andere in 1197, als graaf Willem I in Oosterzee een burcht laat bouwen in verband met de strijd tegen de heer van Kuinre. In 1422 komt er ook in Lemmer een kasteel, gebouwd door Jan van Beieren, die door de Schieringers als beschermheer naar Friesland is geroepen. Hij werd ook wel Jan zonder Genade genoemd en zal in het dorp zeker geen populaire figuur zijn geweest.
Ook Karel van Egmond, hertog van Gelre, bemoeit zich met Friesland. Hij laat in 1521 in Lemmer een blokhuis bouwen - een versterkt onderkomen voor een garnizoen. Twee jaar later draagt hij het over aan de Bourgondiërs. Hoe burcht, kasteel en blokhuis eruit gezien hebben is onbekend. De Spanjaarden laten het dorp ook al niet met rust; tijdens de Tachtigjarige Oorlog, in 1581, wordt het door hen veroverd, tegelijk met de stad Sloten. En in september 1799 is het dorp bezet geweest door Britse troepen, vanwege de oorlog dan gaande is tussen Groot-Brittannië en Frankrijk.
Uiteindelijk wordt het dorp, vooral sinds de 19e eeuw als de haven van Kuinre begint te verzanden, een van de belangrijkste vissersplaatsen van Nederland. Op haar hoogtepunt heeft het dorp een vloot van 146 schepen. Met de komst van de Afsluitdijk en later Flevoland wordt dit danig minder. De Lemster aak (een traditioneel zeilschip) is afkomstig uit Lemmer. De Groene Draeck, het zeilschip van koningin Beatrix, is een Lemster aak.
Lemmer heeft tegenwoordig vooral een centrumfunctie voor het zuiden van Fryslân en het noorden van Flevoland.
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:
- In het monumentale voormalige gemeentehuis van Lemsterland vind je Museum Lemster Fiifgea, de middeleeuwse naam voor de streek rond het dorp. Tot de verzameling behoort in de eerste plaats een collectie kunst-aardewerk van de voormalige Lemster aardewerkfabriek van Cornelis Steenstra. Dit aardewerk is voorzien van versieringen in de zogeheten Friese kerfsnee-techniek. Daarnaast zijn er voorwerpen bijeengebracht die herinneringen aan de voormalige visserij en scheepvaart op de Zuiderzee, de veenderij en het dagelijks leven in Lemmer in vroeger tijden. De vrachtvaart op Amsterdam, de Oostzeehandel in de 17e en 18e eeuw, de scheepsbouw, de visserij met Lemsteraken die in het midden van de 19e eeuw op gang kwam en alle aanverwante maritieme bedrijvigheid vind je terug in het museum. Met het gereedkomen van de Afsluitdijk in 1932 wordt de zoute Zuiderzee het zoete IJsselmeer. Een groot deel van de vissersvloot verdwijnt daarmee. De vissershaven wordt vervolgens een van de bekendste watersportcentra van Nederland. Niet alleen aantrekkelijk door zijn ligging aan groot en klein vaarwater, maar ook door de sfeer en objecten van weleer die behouden zijn gebleven.
Een groot deel van de gemeente Lemsterland is drie eeuwen geleden nog een woest, niet in cultuur gebracht, nat gebied. Daar vestigen zich in de eerste helft van de 18e eeuw de verveners, die er tot het midden van de 19e eeuw turf hebben gewonnen. In het museum krijg je een beeld van de vervening rond Bantega en Oosterzee, Lemsterlands oudste (al in 1132 op de kaart) en eens belangrijkste dorp. De vele vaarten en natuurgebieden herinneren aan de afvoer van turf. De veenderij heeft plaats gemaakt voor melkveehouderij en natuurbeheer.
- Site met veel artikelen over de geschiedenis van Lemmer e.o., in tekst en beeld.
- Oorlogsherinneringen 1940-1945 betreffende Lemmer en omgeving van Wiebe Feenstra, in 6 delen. In het rechtermenu onder de link vind je de delen 2 t/m 6.
Terug naar boven- De gemeente kiest voor een sterk dorpscentrum in Lemmer. Dat betekent onder meer dat zij geen vestiging toestaat van winkels buiten het centrum met een breed assortiment food en non-food, omdat mensen die daar kopen niet snel geneigd zijn alsnog naar het centrum te gaan voor iets anders, waardoor de levendigheid en daarmee uiteindelijk ook de voorzieningen in het centrum afnemen - waaronder kleinere winkels die geen onderdeel zijn van een groot concern, en die mensen zeggen zo te waarderen in een winkelcentrum - , waardoor het/een dorpscentrum in een negatieve spiraal terechtkomt. In dat kader wil de gemeente anno 2019 geen toestemming verlenen aan de Lidl om te verhuizen naar de Polle en daar uit te breiden.
- Sinds 2016 is gewerkt aan het verbeteren van het verkeer door Lemmer. De provincialeweg N359 door het dorp heeft vooral in de zomerperiode last van opstoppingen. Er is niet gekozen voor een nieuwe rondweg, wat aanvankelijk een van de opties was, maar voor het verbeteren van de bestaande wegen. De 'Basisvariant' die is gekozen, bestaat onder andere uit het optimaliseren van de bestaande weg door deze gedeeltelijk te verdubbelen, betere afstemming van de verkeerslichten ('groene golf') en bloktijden voor de bediening van de Zijlroedebrug. Andere varianten waren de noord-, zuid- en middenvariant. Daarnaast hebben provincie en gemeente gekozen voor een 'plus-pakket' waarbij de snelheid 70 km/uur blijft. Zij kiezen met dit pakket voor betere fietspaden, stiller asfalt en meer groen en water langs de N359. En de dorpsentrees worden verfraaid, waardoor de kern herkenbaarder en aantrekkelijker wordt.
Terug naar boven- Lemmer heeft 28 rijksmonumenten.
- Lemmer heeft 157 gemeentelijke monumenten.
- Stichting Oud Lemmer heeft als doel het promoten van het dorp, met name de oude dorpskern, de rijksmonumenten en de beeldbepalende panden. - Nieuws van de stichting op Facebook.
- De Hervormde (PKN) kerk van Lemmer (Kerkhof 1) is in 1716 gebouwd als vervanger van een kerk die in de 16e eeuw was gebouwd. Aanvankelijk bestond de kerk uit een beuk met een driezijdige sluiting. Later, in 1759, is aan de noordzijde een dwarsbeuk geplaatst. Ook deze dwarsbeuk heeft een driezijdige sluiting. Aan de westzijde van de kerk is een toren half ingebouwd. De toren heeft een achtkantige lantaarn, met daarboven een rond koepeldak. Aan de zuidzijde van de kerk is in de tweede helft van de 19e eeuw een consistorie gebouwd. In de kerk zijn gewelfschilderingen aangebracht die onder meer de noordelijke en de zuidelijke sterrenhemel weergeven. Ook zijn er afbeeldingen van de zon, de maan, wolken en vogels aangebracht. Bij een restauratie in 1984 zijn deze schilderingen ontdekt. De rijkversierde preekstoel is halverwege de 18e eeuw gemaakt door Gerben Jelles Nauta, een beeldhouwer uit Sneek. Het orgel dateert uit 1842 en is gemaakt door Dirk Sjoerds Ypma, een orgelbouwer uit Bolsward. In de muur van de toren is in 1955 boven de ingang van de kerk een oorlogsmonument aangebracht. Het bronzen reliëf, gemaakt door Nico Onkenhout, toont een knielende man, die een duif laat vliegen, waaronder de tekst: "Har dea us frijdom 1940-1945".
- De RK Sint-Willibrorduskerk (Schans 49) dateert uit 1901 en verving een oudere kerk. Het is een neogotische driebeukige pseudobasiliek met vier traveeën, ontworpen door architect Nicolaas Molenaar sr., een leerling van Pierre Cuypers. De acht gebrandschilderde ramen in de muren van de zijbeuken zijn gemaakt door Joan Colette naar ontwerp van Charles Eyck. Ze zijn hier geplaatst in 1945. Ze beelden mysteries uit het leven van Jezus uit. De ramen in het priesterkoor dateren van 1923. Ze zijn gemaakt door Atelier H. Derix uit Kevelaar, naar ontwerp van Joep Nicolaas. De herkomst van de ramen boven de beide zij-altaren is onbekend. Achter in de kerk, links van de ingang is een beeldengroep met bijbehorende muurschildering. Het is gemaakt door Charles Eyk in de winter van 1946-1947, uit dankbaarheid dat Lemmer de oorlog van ’40-’45 had doorstaan. De veertien kruiswegstaties zijn waarschijnlijk in 1840 al geschilderd door een zekere Kromer (onbekende Duitse kunstschilder).
In 1993 zijn kerk en toren grondig gerestaureerd. Het interieur van de kerk is in 2001 volledig overgeschilderd. Helaas is daarbij al het inmiddels verdwenen polychromeerwerk niet meer hersteld; slechts het polychromie wat op dat moment nog duidelijk zichtbaar was is schoongemaakt en waar nodig gerestaureerd. De naast de kerk staande pastorie is in 1908 gebouwd onder leiding van architect Herman Kroes uit Amersfoort. Het gebouw Ús Thús, aan de andere zijde van de kerk, is het in 1927 door architect A. Witteveen uit Leeuwarden ontworpen parochiehuis. Kerk en geloofsgemeenschap vallen sinds 2015 onder de Heilige Christoffel Parochie.
- Het beroemde Ir. D.F. Woudagemaal staat in buurtschap Tacozijl en wordt daarom aldaar beschreven.
- De Lemstersluis is een schutsluis uit 1888. Op de sluishoofden staan twee kleine gebouwen. Een sluisknechtswoning, en een Rijksgetijmeter waarin het peil van het IJsselmeer nog wordt gemeten. Naast de sluis staat een sluiswachterwoning en enkele dienstwoningen in dezelfde stijl.
- Riensluis.
- Vuurtoren.
- "Tony "Indian" Leenes' passie voor Indian Motorcycles en zijn gevoel voor creatie leidden onvermijdelijk tot een grote verzameling van alles wat maar te maken heeft met de motoren en de Indiaanse cultuur. Tony opende zijn Indian Motorcycle Museum in Lemmer officieel in 1991. Het terrein met daarop het huis van Tony en Hennie, de winkel, het "atelier", de werkplaats, het museum, de camping en de feestzaal begint bij een gigantische totempaal van zo'n 9 meter lang. Ooit was deze totempaal het pronkstuk van een heuse Friese optocht (nee, geen carnaval). De ruim 40 Indian motorfietsen en de talloze accesoires die zonder uitzondering direct te maken hebben met Indian motorcycles en de Indiaanse cultuur gaan terug tot begin vorige eeuw en zelfs daarvoor. Je raakt niet uitgekeken; van naaimachine tot chain saw, van poster tot chopper, de hele ruimte ademt Indian.
Het Indian Motorcycle Museum in Lemmer is uniek in zijn soort. Nergens elders in de wereld bestaat een Indian Motorcycle Museum. Saillant detail is dat werkelijk alles tot in de puntjes is verzorgd en er piekfijn uitziet. De authenticiteit van iedere Indian is behouden. Een Indian van het eerste uur staat te pronken naast schitterende creaties van Tony zelf. De werkplaats, of beter het atelier ligt naast het museum. Een kijkje in de keuken van de meester is beslist de moeite waard. Het museum en de werkplaats worden bezocht door mensen over de hele wereld. Klanten en beginnende motorrijders vinden hier altijd wel wat van hun gading en worden door Tony gefêteerd op de kleurrijke historie van elk detail, inclusief beeldende anecdotes van de wereld die "Indian" heet."
- Het Duikmuseum is na telefonische afspraak gratis te bezoeken.
Terug naar boven- Samenwerking vormt de kern van Hart van Lemmer. Het accent ligt op de coördinatie en promotie van allerlei activiteiten, die een bezoek aan dit Friese watersportdorp tot een aangename belevenis maken. Op dat vlak zijn in het dorp verschillende organisaties actief, die via deze koepel gezamenlijk ideeën uitwerken en acties bundelen. - Nieuws van Hart van Lemmer op Facebook.
- Bij de Woudagemaalloop (hardlopen, op een woensdag eind juni) die, zoals de naam al suggereert, o.a. langs het beroemde Woudagemaal komt, kun je kiezen uit de afstanden 5, 10 of 15 km (d.w.z. er is 1 parcours van 5 km dat je dan 1, 2 of 3 keer doet).
- De Lemsterweek (eind juli / begin augustus) is een week vol evenementen waaronder kermis en skutsjesilen, waar jaarlijks zo'n 90.000 mensen op afkomen.
- Glemmer Beach Festival (weekend in september).
- Nazomeren (weekend in september).
- CVVO Oktoberfest (op een zaterdag in oktober).
- In navolging van de beroemde soortgelijke kerstevenementen in Deventer, Drunen en Haarlem, wordt sinds 2016 ook in Lemmer een Dickens Festijn (weekend in december) georganiseerd. Twee dagen lang is het oude centrum van het dorp omgetoverd tot een oud Engels vissersdorp uit de 19e eeuw. Een fraaie looproute door het centrum leidt je langs (straat)theater, korpsen, koren en andere verrassende acts. Honderden personages en figuranten brengen de straten tot leven. Rondom de binnenhaven wordt een Winterfair opgesteld en er is ook een heuse ijsbaan. Beide avonden worden afgesloten met een openluchtconcert. Sjouke Boschma bedacht het evenement in 2016 om de Kerstmarkt op te leuken. En dat blijkt een goede zet; het evenement trekt zowel in 2016 als in 2017 30.000 bezoekers, en de organisatie, acteurs e.a. artiesten krijgen vele complimenten. - Dickens Festijn op Facebook.
Terug naar boven- Lemmer is een populaire watersportplaats. In de zomermaanden is het een drukke badplaats en trekt de plaats behalve toeristen ook veel mensen uit omliggende plaatsen aan die de vele terassen opzoeken.
Terug naar boven- Sinds 2017 is er in het dorp de Kliekjesbank, een initiatief van Marleen Huizinga. Zij vindt het zonde dat er zoveel eten dat nog goed is, wordt weggegooid. Dus heb je te veel gekookt of boodschappen over die je niet meer nodig hebt, dan kun je die aanbieden op de Kliekjesbank Lemmer.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Lemmer, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Facebookgroep met oude foto's e.d. van Lemmer.
- Oude ansichtkaarten van het dorp.
- Met de site Webcam Lemmer kun je thuis op je scherm bekijken wat er in het dorpscentrum gebeurt. Vele activiteiten en evenementen kun je zo live bekijken, zoals de doorvaart van de pleziervaart, de intocht van de skûtsjes, Nazomeren, de herinrichting van het centrum, de intocht van Sint Nicolaas en de Kerstmarkt. Vervolgens kun je besluiten om naar het centrum te gaan om het 'in het echt' te beleven. Er is een webcam geplaatst op de Lemstertoren en een met zicht op de binnenhaven/museumhaven. Op die manier krijg je live een goed beeld van het dorpscentrum. Het vaarwater Het Dok staat bijvoorbeeld prominent in beeld, evenals de sluis.
- Fotoreportage van het dorp van fotograaf Martin Stevens.
- YouTube-filmpjes over Lemmer.
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Lemmer (online te bestellen).
Terug naar boven- Algemeen: - De Korte Verhalen uit Lemmer, door Jan Sloothaak, zijn deels voorheen gepubliceerd door Nieuwsblad de Zuid Friesland onder de naam Dumkes. De site wordt ook regelmatig aangevuld met nieuwe stukjes.
- Nieuws: - Lemsternijs is een nieuwssite over het dorp e.o., dus dat zal grosso modo de voormalige gemeente Lemsterland omvatten. - Lemsternijs op Facebook.
- Lemsters: - "Onder De Hoek wol op un börtlike manier ut Lemsters os sprek- en skriuwtaal beforderje en yn stônd hâlde. Ut Lemsters os sprek- en skriuwtaal komt sa stadichoan steeds mear yn de ferdrukking en ront de kâns om op `n duur helemaal te ferdwinen. Onder De Hoek wol prebjerje om dot proses tsjin te hâlden/te kearen en wol dot dwaan troch ut Lemsters op un börtlike manier onder de oandacht te bringen. Iderien ken jir oan meidwaan troch ús safolle moogluk leuk te finen (liken) en/of te delen. Fjirder stean wij iepen för opmerkingen, ideeën en suggesties. Fia de website kenne jim kontakt mei ús opnimme."
- Sport: - Voetbalvereniging CVVO.
- Mixed Hockeyclub MHC Lemmer is een jonge vereniging met ca. 250 leden en biedt een sportieve uitdaging voor jeugd en volwassenen. Geen ervaring is geen probleem. Kom vrijblijvend een aantal keer meetrainen en bepaal of hockey wat voor je is.
- Het Lemster Skûtsje is een van de skûtsjes die jaarlijks in competitie zijn om het SKS Kampioenschap.
- Zorg: - Wonen net als thuis, maar onder begeleiding van professionele zorgverleners. Dat is De Schutse; een kleinschalige woonvoorziening van zorginstelling Patyna, voor als je 24 uur per dag zorg en/of toezicht nodig hebt. De Schutse is gevestigd in het dorpscentrum. Winkels zijn dus op loopafstand. De Schutse biedt plaats aan 18 cliënten verdeeld over twee groepen. De sfeer en de ambiance laten zich het beste omschrijven als noflik thús; knus, behaaglijk en gezellig tegelijk.
- Duurzaamheid: - De firma GroenLeven uit Heerenveen wil anno 2019 een zonnepark van ruim 32 hectare realiseren op bedrijventerrein Lemsterhoek. Het gaat om een park van ruim 30 megawatt. Dat betekent dat het 75 procent van Lemmer en omgeving van electriciteit kan voorzien. De inwoners van het dorp en omgeving verbruiken samen namelijk zo’n 41.000 megawattuur. Het is de bedoeling dat de panelen er 26 jaar lang blijven.
- Veiligheid: - Brandweer Lemmer.
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Lemmer nieuw, - idem oud en - idem RK.
Reactie toevoegen