Buurtschap Laag-Nieuwkoop ligt rond de gelijknamige weg, ZO van Kockengen, NW van Haarzuilens en Kasteel De Haar. (© www.openstreetmap.org)
Gemeente Laag-Nieuwkoop anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)
- Laag-Nieuwkoop is een buurtschap en voormalige heerlijkheid in de provincie Utrecht, in de regio Vechtstreek, in grotendeels gemeente Stichtse Vecht, en voor een klein deel gemeente Utrecht. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1811. In 1812 opgegaan in de gemeente Breukelen. In 1818 is zij daar weer van afgesplitst als zelfstandige gemeente. Per 1-5-1942 over naar gemeente Kockengen, in 1989 over naar gemeente Breukelen, in 2011 over naar gemeente Stichtse Vecht.
- Wapen van de voormalige heerlijkheid Laag-Nieuwkoop.
- De buurtschap Laag-Nieuwkoop valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder het dorp Kockengen (gemeente Stichtse Vecht) en voor een klein deel onder het dorp Haarzuilens (gemeente Utrecht).
- De buurtschap Laag-Nieuwkoop heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aanbeland.
Terug naar bovenSpelling
In de praktijk wordt deze plaatsnaam in 3 varianten gespeld; als één woord (zo staat het bijvoorbeeld in de atlassen), en als twee woorden, al dan niet met koppelteken. Het probleem in dezen is dat de meeste buurtschappen in ons land formeel, d.w.z. in de zin van het postcodeboek en de gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), geen 'woonplaats' zijn en dat in dat kader daarom ook de schrijfwijze veelal niet formeel is vastgesteld. Ook ontbreken bij buurtschappen vaak plaatsnaamborden, waar je e.e.a. uit zou kunnen opmaken. Bij Laag-Nieuwkoop is beide het geval. Echter de straatnaam is met twee woorden, en met koppelteken (wat taalkundig ook de voorkeur geniet), en die is wél formeel vastgesteld (o.a. t.b.v. het postcodeboek). Daarom hanteren wij die spelling ook voor de buurtschap/plaatsnaam. Dat is dan immers wel zo eenduidig.
Oudere vermeldingen
Laagniekoop, Laag-Nieuwcoop, 1498 Nyencoep, 1696 Laegh Nieucoop. De gemeente werd, in ieder geval tot eind 19e eeuw, ook wel 'Laagnieuwkoop, Gieltjesdorp en Zuideinde van Portengen' genoemd.
Naamsverklaring
Betekent 'het lage gedeelte van het ontginningsgebied Nieuwkoop'. Nieuwkoop is een samenstelling van nieuw en coop 'veenontginning' (zie bijv. ook Teckop, Willeskop).(1)
De buurtschap Laag-Nieuwkoop ligt rond de gelijknamige weg, ZO van Kockengen, W van Maarssenbroek, NW van Haarzuilens. De buurtschap en weg worden doorsneden door de spoorlijn Woerden-Breukelen.
De grens tussen de gemeenten Stichtse Vecht (kern Kockengen) in het N en Utrecht (kern Haarzuilens) in het Z loopt hier Z langs de weg Laag-Nieuwkoop, voor zover gelegen O van de spoorlijn. De 2 panden aan de Z kant van de weg hebben als adres Laag-Nieuwkoopsebuurtweg 1 en 3 en vallen onder Haarzuilens. Dat geldt ook voor de 3 panden in het O uiteinde van de buurtschap, met adressen Polderweg 2, 4 en 4a. In totaal vallen er dus 5 panden van deze buurtschap onder gemeente Utrecht, dorp Haarzuilens.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Laag-Nieuwkoop 43 huizen met 328 inwoners, verdeeld in de gelijknamige buurtschap 13/89 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Lage Haar 5/36, Gieltjesdorp 5/37, Vijfhoeven 3/19 en 'Portengen (Zuideinde)' 17/147. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 25 huizen met ca. 60 inwoners.
Terug naar bovenHet gerecht Laag-Nieuwkoop
Dit gerecht vormde tevens een ambachtsheerlijkheid, leenroerig aan het huis van Vianen. Het was 270 morgen (ca. 220 ha) groot en werd in het noorden begrensd door Portengen-Zuideinde, in het oosten door Gieltjesdorp, Portengen en Themaat, in het zuiden door de Lage Haar (oftewel Loefsgerecht van Ruwiel) en de Haarzuilens en in het westen door Kockengen. De noordgrens werd gevormd door de Schutters- of Zijdelkade en de westgrens door de Heycop of Lange Vliet. In 1748 en 1806 werden binnen het gerecht 14 huizen aangetroffen en in laatstgenoemd jaar telde zij 75 inwoners.
Gemeente
Het territorium van de latere gemeente komt in grote lijnen overeen met de gezamenlijke gebieden van de gerechten Nieuwkoop (Laag-Nieuwkoop), Portengen-Zuideinde, Loefsgerecht van Ruwiel of de Lage Haar, Gieltjesdorp en Vijfhoeven in Kortrijk. Tot 1811 waren deze gerechten bovendien bestuurlijk versmolten met de gerechten Gerverskop-Staten en Gerverskop-Utenhams. Over de plaatselijke geschiedenissen van deze gerechten is weinig of niets gepubliceerd, zodat Regionaal Historisch Centrum (RHC) Vecht en Venen in de artikelen onder de links hieronder in het kort de belangrijkste feiten op een rijtje heeft gezet.
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze buurtschap en voormalige gemeente, kun je terecht bij:
- Archief-inventaris van het gemeentebestuur van Laag-Nieuwkoop (1818-1942).
In het hoofdstuk Inleiding onder beide links vind je interessante artikelen over de (bestuurlijke) geschiedenis van deze buurtschap en de omliggende buurtschappen.
Terug naar boven- Laag-Nieuwkoop is een mooie landelijke buurtschap met veel oude monumentale boerderijen. Een ervan is de Baron van Nagell-Hoeve op nr. 30, onder de link beschreven in een verkoopbrochure van een makelaar (het pand heeft in 2011 te koop gestaan).
Reactie toevoegen