Status

- Laag-Keppel is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Bronckhorst. T/m 1817 gemeente Keppel. In 1818 over naar gemeente Hummelo en Keppel, in 2005 over naar gemeente Bronckhorst.

- Onder het dorp Laag-Keppel vallen ook de buurtschappen De Drie Huizen en Eldrik.

Naam

Oudere vermeldingen
1452 Borch Keppell, 1660 Nieuwen Kapel, 1840 Laagkeppel, 1845 "Laag-Keppel of Binnen-Keppel, ook wel Nieuw-Keppel en Burg-Keppel geheten".

Naamsverklaring
Betekent het Oudnederlandse keppele = kapel 'onderkerk zonder parochiale rechten'. Mede omdat de klemtoon afwijkt, is Keppel ook vergeleken (met vraagteken) met de plaatsnaam Kappenberg (Dld), 1092 kopie 12e eeuw Cappenberge, waarin het Germaanse kappôn* schuilt, dat verwant is met het Middelnederduitse kape 'baken, lichttoren' en het Oudengelse cape 'uitkijkpost'. Deze verklaring overtuigt niet. Met laag 'laaggelegen' ter onderscheiding van het oudere Hoog-Keppel.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Laag-Keppel ligt NW van Doetinchem, NNO van Wehl, ZZO van Doesburg, ZW van Hummelo en ZO van Hoog-Keppel. De dorpskern grenst in het Z aan de Oude IJssel. De buurtschap Eldrik, die ook onder het dorpsgebied valt, ligt Z van de Oude IJssel.

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Laag-Keppel 37 huizen met 313 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 250 huizen met ca. 600 inwoners.

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- Laag-Keppel heeft 19 rijksmonumenten, waarvan er 10 betrekking hebben op Kasteel Keppel met toebehoren. De overige objecten betreffen zes 19e-eeuwse panden aan de Dorpsstraat, zijnde het dwarshuis op nr. 1, de boerderij op nr. 2, de voormalige boerderij thans dwarshuis op nr. 7, het dwarshuis op nr. 11, het herenhuis op nr. 28 en de watermolen op nr. 30. Verder het 19e-eeuwse herenhuis op Rijksweg 64, woonhuis De Karekiet uit 1928 op Rijksweg 118, en het trafohuisje uit ca. 1925 bij Eldrikseweg 18 (= buurtschap Eldrik).

Gemeentelijke monumenten
- Laag-Keppel heeft 39 gemeentelijke monumenten.

Voormalige Hervormde kerk
Rond 1880 wordt het neogotische Hervormde kerkje van Laag-Keppel (Hummeloseweg 4) gebouwd, als opvolger van de kapel uit 1394 bij Kasteel Keppel. De kerk heeft een toren aan de zuidzijde, bestaande uit vier geledingen. In de onderste geleding is de entree, daarboven een spitsboogvenster, vervolgens galmgaten met lisenen erbij en op de bovenste is een kerkklok aangebracht. De toren wordt bekroond met een achtkantige, ingesnoerde naaldspits. Het gebouw heeft daarnaast een schip en dwarsschip. In de zijgevels zijn nog diverse spitsboogvensters aangebracht. In 1973 is de kerk aan de eredienst onttrokken. Sinds 1988 is het een gemeentelijk monument. Bij de opheffing van de religieuze functie is het pand in tweeën gesplitst. Beide delen hebben sindsdien verschillende functies gehad zoals jeugdsoos, hobbycentrum en expositieruimte.

Kunstenaar Henk Hulshof uit Drempt heeft ruim 30 jaar van het kerkje gebruik gemaakt om zijn en ander werk te exposeren. In 2011 kopen zijn zoons Rick en Mike en hun partners, eigenaren van het bedrijf Kunst of Art, dat kunst uitleent aan particulieren en bedrijven, het kerkje van de gemeente Bronckhorst, nadat ze het al een paar jaar hadden gehuurd. - In april 2018 zijn zij gestart met de restauratie van het pand. Zij doen daar op hun site als volgt verslag van: "Het was altijd onze wens om het kerkje van Laag-Keppel geschikt te maken als galerie en tegelijkertijd de authenticiteit van het gebouw te behouden. Het kerkje is gerestaureerd en zoveel mogelijk in oorspronkelijke staat teruggebracht, energiezuiniger gemaakt en nog beter geschikt gemaakt als galerie om je kennis te laten maken met de mooiste kunstwerken. Het dakbeschot is vernieuwd, de leien op de toren zijn vervangen en het voegwerk aan de buitenkant is hersteld.

Verder is het verlaagde plafond verwijderd en zijn de ornamenten eronder weer in ere hersteld. Bovendien is er een warmtepomp en vloerverwarming geinstalleerd om het pand energiezuiniger te maken. Met trots kunnen wij kenbaar maken dat wij hiervoor Energielabel A hebben ontvangen. Aan de achterkant is een centraal atelier gemaakt waar kunstenaars kunnen werken. Via een grote glazen deur kun je vanuit de galerie zo doorlopen naar het atelier en zien hoe een kunstwerk tot stand komt. Die ruimte krijgt een belangrijke rol en brengt kunstliefhebbers en kunstenaars direct met elkaar in contact. De gehele restauratie hebben wij vastgelegd in 3 'Bouwjournaals': Bouwjournaal 1, Bouwjournaal 2, Bouwjournaal 3." Op 11 april 2019 hebben gedeputeerde Josan Meijers, burgemeester Marianne Besselink en de dochters van de eigenaren het gerestaureerde kerkje van Laag-Keppel feestelijk heropend.

Kasteel Keppel
In Laag-Keppel staat het prachtige - zowel qua pand als qua landschap - Kasteel Keppel. De woonplaats van de eerste heren van Keppel is waarschijnlijk zo'n drie kilometer NW van het huidige kasteel gelegen, op een locatie die tegenwoordig het Hommeke of Hombeek heet, ZW van Hoog-Keppel. Daar lag tot in het recente verleden het amper verhoogde terrein van een ronde burcht, omgeven door een dubbele gracht. Hier zijn resten te vinden van paalgaten van een houten gebouw en de lemen vloer van een keldertje. Bij een onderzoek van het terrein in 1941-1942 zijn op het middenterrein de resten gevonden van een stenen gebouw dat er tot in de 16e eeuw moet hebben gestaan. Aangenomen wordt dat de eerste heren van Keppel daar tot ca. 1330 hebben gewoond. In dat jaar trouwt Roderick I van Voorst met Beatrix van Keppel en mogelijk heeft dit paar, of hun zoon Sweder III, besloten een nieuw kasteel op de huidige plek te bouwen. Helaas is door grondverbetering niets meer van het Hommeke te zien.

De heren van Keppel hebben een mooie plek voor hun 'nieuwe' kasteel gekozen. Het ligt, net als het Hommeke, strategisch tussen Liemers (deels Kleef) en Gelre. Het kasteel is gebouwd op een eiland tussen twee takken van de Oude IJssel, met daarop ook de oude dorpskern van Laag-Keppel. Na krijgsgeweld is het kasteel tussen 1582 en 1609 tot een ruïne vervallen. In 1609 wordt aan de herbouw begonnen. In 1612 krijgt stadsbouwmeester Willem van Bommel uit Emmerik opdracht tot volledige herbouw van het kasteel. Hij gebruikt hierbij afbraakstenen op de nog staande muren. Na 1614 wordt de indrukwekkende renaissance topgevel tegen de zijgevels van de poort geplaatst. Deze werkzaamheden zijn omstreeks 1620 voltooid. Tussen 1740 en 1750 is het complex aan de achterzijde door bouwmeester Gerrit Ravenschot uitgebreid. In 1780 is het poortgebouw ingrijpend veranderd. Ten slotte zijn in 1850 aan de achterzijde de IJssel- en de zaalvleugel met elkaar verbonden, waarmee de herbouw uiteindelijk voltooid is.

Sinds 1962 is het kasteel in bezit van de Pallandt van Keppel Stichting, die het mogelijk heeft gemaakt om kasteel, huisraad en park bij elkaar te houden, zodat het nog door de familie kan worden bewoond. Het kasteel is nooit verkocht; de huidige bewoners stammen af van de 14e-eeuwse bouwheer. Het kasteel ligt op een landgoed dat in de 19e eeuw een omvang had van 1.600 hectare en dat tegenwoordig nog 560 hectare groot is. Het landgoed omvat naast het kasteel een aantal boerderijen en woonhuizen en een bosgebied. Jaarlijks stellen de Van Lyndens het terrein open voor de gemeenschap van Laag-Keppel om de intocht van Sinterklaas te vieren, om de Zeskamp ter gelegenheid van de Volksfeesten te houden en om het jaarlijkse vuurwerk te beleven. Sinds 2008 organiseren de Van Lyndens incidenteel in hun tuin een openluchttoneelvoorstelling van een stuk van Shakespeare, opgevoerd door het Engelse 'British Open Air Theatre Company Illyria'. Toeschouwers mogen een eigen picknick meenemen en voor de aanvang van de voorstelling in het park rondwandelen.

Watermolen / korenmolen en Follegamolen
De Watermolen van Laag-Keppel (Dorpsstraat 30) is een korenmolen. Al sinds de 14e eeuw bevindt zich in het dorp een watermolen. De huidige watermolen is in de 19e eeuw gebouwd en is tot 1945 als zodanig in bedrijf geweest. Sindsdien verzorgde een elektromotor de aandrijving van het maalwerk. In 1968 wordt een plan gemaakt om de molen, die door kanalisering van de Oude IJssel onvoldoende verval had om op waterkracht te kunnen malen, weer op de oorspronkelijke manier te laten draaien. Hiervoor is de Follegamolen, een spinnenkopmolen, uit het gelijknamige Friese dorp (bij Lemmer) overgebracht naar Laag-Keppel. De kleine spinnenkopmolen verlaagt het waterpeil in de molenkolk met 1,5 meter. Deze oplossing werkt wel, maar de capaciteit van deze kleine spinnenkopmolen is ontoereikend om de watermolen optimaal te laten functioneren. De Follegamolen is uniek omdat het de enige windmolen is die wordt gebruikt om een watermolen te kunnen laten draaien.

Op de site De Keppelse Molens kom je alles te weten over het - volgens de site - ‘mooiste plekje van Nederland’ en het wel en wee van de twee molens die daar zo trots draaien. Als je nieuwsgierig bent geworden naar de Keppelse molens in Laag-Keppel, ben je van harte welkom om er eens te komen kijken. De molenaar vertelt je dan graag alles over zijn werk en misschien tref je dan ook wel de molenaarsvrouw. Haar domein is de prachtige groente- en bloementuin die door haar wordt onderhouden. Er zijn geen vaste openingstijden- of dagen. De tuin tussen de beide molens is het gehele jaar geopend en de molens draaien erg vaak. Als de vlag uithangt zijn de molens te bezichtigen.

De Keppelse molens zijn overigens niet alleen van historisch belang; de natuur rondom is ook bijzonder rijk aan planten en dieren. Landgoed Keppel ligt in een overgangsgebied van bos en weidevelden. De nabijheid van de rivier en de afwisseling van open en begroeid terrein vormen een uitstekende leefplek voor talrijke vogels, kleine zoogdieren en een veelheid aan wilde planten. Het gebied ligt dan ook midden in de ecologische hoofdstructuur, die zich aan beide zijden van de Oude IJssel tussen Doesburg en Doetinchem uitstrekt. Dirk Minor heeft als molenaar en natuurmens als geen ander een oog voor de vele soorten flora en fauna die in de nabijheid van de molens kunnen worden gespot. Hij is in weer en wind en in alle jaargetijden bij de molens van Laag-Keppel te vinden om vliegende en zwemmende dieren te spotten.

De Karekiet
- "Villa De Karekiet (Rijksweg 118) is in 1928 gebouwd in een heroriëntatie-stijl die is geënt op op traditionele wijze toegepaste stijlmotieven, maar die ook moderne uitingen overneemt. De ingangspartij heeft reminiscenties aan de Amsterdamse School, terwijl de schoorstenen met het 'board en batten'-motief invloeden van de Nieuwe Haagse School bezitten. De villa is: van architectuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een villa uit de eerste helft van de 20e eeuw in heroriëntatie-stijl. Deze grijpt terug op traditionele stijlen, maar neemt ook moderne uitingen over. Het pand bezit een redelijk gaaf bewaard interieur met diverse waardevolle onderdelen zoals onder meer een geornamenteerd stucplafond, een rijk uitgevoerde 'herenkamer' en in de verwarmingsradiator met kastje ten behoeve van het opwarmen van eettafelborden bezit de villa een zeldzaam interieur-onderdeel; van stedenbouwkundige waarde als voorbeeld van een pand dat deel uitmaakt van een reeks karakteristieke villa's in het deel van de Rijksweg langs Laag-Keppel. Als zodanig bezit de villa ensemblewaarde en speelt deze als het meest gave voorbeeld van de reeks (kleinere) villa's een belangrijke rol in het aanzicht van het dorp; van cultuurhistorische waarde als onderdeel van een ontwikkeling op het gebied van de huisvesting van kapitaalkrachtige elite die zich in de eerste helft van de 20e eeuw aan de rand van dit dorp vestigde." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Gevelstenen
- Gevelstenen in Laag-Keppel.

Evenementen en activiteiten

Sinterklaas
Op een zaterdag eind november komt Sinterklaas rond 14.30uur met de boot aan in Laag-Keppel. Alle kinderen uit de regio zijn van harte welkom om Sinterklaas bij het mooie plekje bij de brug te ontvangen. Met zijn paard Amerigo begeeft de hele stoet zich, onder muzikale begeleiding van muziekvereniging De Eendracht en Olden-Keppel, richting Kasteel Keppel. Er is gelegenheid om met Sinterklaas een praatje te maken of een hand te geven. De Pieten maken er een leuk feestje van en doen samen met de kinderen allerlei dansjes. Natuurlijk worden er ook heerlijke pepernoten uitgedeeld. Sinterklaas vindt het altijd fijn om vele mooie tekeningen van de kinderen te mogen ontvangen. Er is heerlijke warme chocolademelk en koffie verkrijgbaar bij de kraam. Alle kinderen krijgen na afloop een heerlijke lekkernij van de Pieten. Ouders kunnen een vrije gift geven aan de organisatie, zodat dit geweldige feest ook in de komende jaren gevierd kan blijven worden.

Schaatsen
Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op Natuurijsbaan Laag-Keppel.

Landschap, natuur en recreatie

Wandelen
Rondwandeling Trage Tocht Laag-Keppel (14 km) is een mooie wandeling tussen Langerak en Hoog-Keppel op de rand van bos en boerenland. Je loopt over een smal wandelpaadje langs een zijarm van de Oude IJssel, waar het prachtige en statige Kasteel Keppel op een eilandje ligt. Aan de overkant van de provinciale weg wandel je eigenlijk steeds in een langgerekte cirkel om de Kruisbergse Bossen heen. De bossen liggen gedeeltelijk op oude rivierduinen. Die ontstonden toen lang geleden de Oude IJssel zich dieper insneed in het landschap en het omliggende gebied droger werd. De wind kreeg vat op het zand en vormde heuvels die soms wel tien meter boven de omgeving uitkwamen.

Op landgoed Enghuizen komt de wandeling langs een huis met de vreemde naam Jena. Landgoedeigenaar Van Heeckeren diende in het leger van Napoleon en vernoemde dit huis als eerbetoon naar een van de veldslagen die door het Franse leger in Rusland waren gewonnen. Op de terugweg loop je over een historische handelsweg, de Hessenweg, die een schakel vormde in de route tussen Doesburg en Zelhem. Het laatste stuk van de route gaat over het prachtige smalle Doesburgse voetpad tussen de velden.

Bostuin De Warande
Op een oude rivierduin in de bossen van landgoed Keppel in Laag-Keppel ligt de bostuin met stinzenplanten De Warande. In het voorjaar, van februari t/m mei, bloeien de stinzenplanten in de bostuin. Het voorjaar begint met soorten sneeuwklokjes, waaronder een paar bijzondere cultivars. Vanaf eind maart bloeien er tal van andere stinzenplanten, vaak massaal in kleurige tapijten, onder oude eiken, beuken en acacia's. Daarnaast groeien er interessante bosplanten afkomstig van verschillende plekken van de wereld op De Warande. Langs slingerende wandelpaadjes - die op zijn 19e-eeuws zijn aangelegd - kun je genieten van al dat moois. In de mooie voorjaarstijd nodigen Trudi Woerdeman en Willem Overmars je namelijk uit om De Warande te komen bekijken tijdens hun Open Tuindagen.

Entrée € 5,- incl. kopje koffie/thee en inclusief gratis lezing van Trudi Woerdeman. Je kunt tevens genieten van een stuk zelfgebakken biologische appeltaart zonder suiker a € 2,50. Ze bieden ook een abonnement aan voor € 9,- op naam en per persoon. Met een abonnement heb je onbeperkt toegang (incl. koffie) op de Open Tuindagen. De opbrengsten van de Open Tuindagen is bestemd voor het onderhoud van de stinzenplanten op De Warande. Hun ideaal is om hun kennis over het behoud van dit kostbare groene erfgoed te kunnen doorgeven.

Links

- Algemeen: - Site van en over Keppel, zoals de dorpen Hoog-Keppel en Laag-Keppel met de buurtschap Eldrik gezamenlijk in de volksmond worden genoemd.

- Nieuws: - Nieuws uit Hoog-Keppel, Laag-Keppel en Eldrik van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Dorpsraad Keppel en Eldrik (DKE) houdt zich bezig met behoud en waar mogelijk verbetering van de leefbaarheid in de dorpen Hoog-Keppel, Laag-Keppel en buurtschap Eldrik. DKE heeft contact met de gemeente Bronckhorst en wil een spreekbuis zijn voor de inwoners. Diverse onderwerpen komen aan de orde en worden door werkgroepen veder opgepakt en uitgewerkt. Wij staan altijd open voor opmerkingen, ideeën en meedenken!"

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)