Status

- Kwadijk is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek Waterland, gemeente Edam-Volendam. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-7-1970. Per 1-8-1970 over naar gemeente Zeevang, in 2016 over naar gemeente Edam-Volendam.

- Wapen van de voormalige gemeente Kwadijk.

- Onder het dorp Kwadijk valt ook de buurtschap Verloreneinde.

Naam

In het dialect
Kwedaik.

Oudere vermeldingen
1393 Coedijc, 1417 Coedyck, Koedyck, 1424-1425 Drey, alias Koedijck, 1480-1481 Coedijck, 1528-1529 Cadyck, 1573 Quadyck, 1639 Quadijck, 1680 herdruk 1745 Quadyck.

Naamsverklaring
Oorspronkelijk een samenstelling van het Middelnederlandse co, coe 'vrouwelijk rund' en dijk 'waterkering'. Volgens sommigen, maar onterecht, te lezen als koogdijk*, zie ook Koedijk. De latere benamingen Cadyck en Quadyck berusten op reïnterpretatie, die met qua 'kwaad' wijst op de mogelijk slechte staat van onderhoud van de dijk, vergelijk 1373 "in Cortlant den quaden dijc te derven" en zie Kwadendamme.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Kwadijk ligt als overwegend lintbebouwing langs de 3 km lange gelijknamige weg, met een kleine kern in het midden, direct N van Purmerend.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Kwadijk 61 huizen met 328 inwoners, verdeeld in het grootste deel van het gelijknamige dorp 54/284 (= huizen/inwoners) en een deel van de buurtschap Axwijk 7/44. Een klein deel van het dorp viel in 1840 onder de gemeente Oosthuizen (6/38). Tegenwoordig heeft het dorp ca. 300 huizen met ca. 760 inwoners.

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij het in 1963 opgerichte Oudheidkundig genootschap Oud-Quadyck. Het ‘geheugen’ van Kwadijk is omvangrijk. Niet alleen enkele duizenden voorwerpen, archeologische vondsten en een textielcollectie, maar ook verhalen, afbeeldingen en de resultaten van historisch onderzoek herinneren aan het vroegere dorp. Op de ‘geheugen’ pagina van de vereniging vind je er een selectie van.

Recente ontwikkelingen

Hotel de Purmer Eend
De basis van het voormalige hotel de Purmer Eend in Kwadijk werd gevormd door een houten graanmaalderij uit 1909, die later in gebruik was als eiercentrale. In mei 2017 is het complex afgebrand. Als laatste was het in gebruik voor de huisvesting van arbeidsmigranten uit Oost-Europa. Daarvóór werd het verhuurd aan stichting De Zonnebloem, die er vakanties organiseerde voor mindervaliden. De Zonnebloem haakte af toen het naastgelegen bedrijventerrein Baanstee-Noord zich steeds meer leek te ontwikkelen in de richting van zwaardere industrie. Dat was geen geschikte omgeving meer voor een leuke vakantie... De gasten van De Zonnebloem worden sindsdien ontvangen in hotel De Rijper Eilanden in De Rijp. Ook de culturele functie van de Purmer Eend kwam ten einde. De theaterzaal werd onder andere gebruikt door de Kwadijker toneelvereniging Kunst naar Kracht, die een nieuw onderkomen heeft gevonden in Hobrede.

Bezienswaardigheden

- Kwadijk heeft 2 rijksmonumenten: de watertoren uit 1925 en de kerk.

- Beschrijvingen monumentale panden en objecten in Kwadijk.

Hervormde kerk
De oudste Kwadijker kerk stond er al in 1414, het jaar waarin de Kwadijkers verplicht poorters (burgers) werden van Edam. Het zal een eenvoudig, rechthoekig gebouwtje zijn geweest, waarschijnlijk gebouwd van hout, bedekt met riet of leisteen. Mogelijk is het gebouwtje een of meerdere malen vernieuwd of vergroot totdat, waarschijnlijk rond 1500, een eenbeukige kruiskerk werd gebouwd. Deze kerk is op verschillende, vooral 18e-eeuwse topografische tekeningen afgebeeld. Op 16e-eeuwse tekeningen is te zien dat het kerkje op een eiland lag. De kerkgangers maakten de oversteek per boot! Pas omstreeks 1700 kwam er een bruggetje.

Dit oude kerkje is in 1835 vervangen door de huidige Hervormde (tegenwoordig PKN) kerk (op huisnr. 87), omdat de oude kerk in slechte staat verkeerde en renovatie te duur bleek. Bovendien was de vorige kerk veel te groot geworden voor de inmiddels kleinere kerkelijke gemeente die Kwadijk toen was. De Kwadijker timmermannen Pieter en Jan Sijmensz Kleen bouwden voor 200 gulden een nieuwe brug en toegangspoort. Timmerman Kleen verdiende met zijn werk een vaste zitplaats in de kerk, mét kussentje. Op het zadeldak van het huidige rechthoekige zaalkerkje staat een houten, witgeschilderde toren waarvan de spits met koperplaten is bekleed.

Bijzonder fraai zijn de koperen boog over de doorgang in het doophek alsmede de koperen lezenaars. De preekstoel met zeshoekige kuip en klankbord is 17e-eeuws en afkomstig uit de vroegere kerk, net als de koperen boog en de koperen lezenaars. Zij zijn uitgevoerd in Lodewijk XIV stijl. De zerkenvloer bestaat uit grafstenen uit de vorige kerk. Zo zien we o.a. een steen van Jacob Jansen Koster en van Johannes Henricus Snijder, geboren op Urk 30 november 1794 en overleden te Kwadijk op 12 april 1825. Snijder was predikant in deze kerk. Zijn naam staat ook vermeld op de predikantenborden die de preekstoel aan beide zijden flankeren. Tot 1827 konden rijkelui in de kerk begraven worden. Het begrip ‘rijke stinkerd’ komt hier vandaan. De geur van van de overleden rijken die in de vloer van de kerk lagen weg te rotten, was niet bepaald een pretje. De kerk bezit verder een mooi Flaesorgel uit 1866. Het orgel is in 2000, na een grote inzamelingsactie in het dorp, grotendeels gerestaureerd.

Op 20 september 1959 is in de kerk van Kwadijk de eerste vrouwelijke predikant binnen de Nederlandse Hervormde Kerk aangesteld. De eerste dienst van ds. mej. I.C. Jansen vond plaats onder grote belangstelling van de nationale pers. Zo schreef Het Parool: “Een sympathieke jonge vrouw in een toga die haar niet misstond.”

Stichting Oude Hollandse Kerken (SOHK) heeft in 1982 het kerkgebouw overgenomen. Er volgde een grondige restauratie in 1985-1986, waarbij het gebouw in oude glorie is hersteld. Zelfs de torenspits ging eraf. In januari 1986 zijn de spits, goudkleurige bol en vergulde kerkhaan weer teruggeplaatst met een hydraulische kraan. Deze haan is gemaakt door de Kwalijker smid Barend Haan. Daarnaast is de kerk voor multifunctioneel gebruik aangepast. In het voormalige stovenhok zijn WC’s aangebracht en op de plaats van het kolenhok is een keukentje gekomen. Na de restauratie wordt de kerk niet langer alleen als godshuis voor protestanten gebruikt, ook andere gezindten zijn van harte welkom. In het kerkje vinden concerten, exposities en andere culturele evenementen plaats. Daarnaast is het een zeer geliefde trouwlocatie. (bron en voor nadere informatie zie de site van Kerk Kwadijk)

Watertoren
De watertoren (Kwadijk 39) is in 1925 ontworpen door architect B.F. van Niefelt en gebouwd in opdracht van het Provinciaal Waterleidingbedrijf van Noord-Holland. Bij het ontwerp is getracht een zo groot mogelijke optische eenheid tussen torenschacht en reservoirgedeelte te bewerkstelligen. De architectuur vertoont verwantschap met de art deco. De watertoren heeft een hoogte van 45,5 meter en twee waterreservoirs met een inhoud van elk 500 m3. Na jarenlange dienst is de watertoren enkele jaren geleden gesloten. De toren is aan particulieren verkocht die het object hebben verbouwd en herbestemd tot woning.

Voorrmalig raadhuis
Het voormalige Raadhuis, een blokvormig eenlaagspand uit 1912, ontworpen in ‘Um 1800-stijl', is duidelijk als zodanig herkenbaar, omdat 'raadhuis Kwadijk' op de gevel boven de deur staat vermeld.

Natuur en recreatie

Wandelen
Vanuit het dorp kun je twee 'ommetjes' maken; het Ommetje Kwadijk en het Ommetje Kwadijkeroog, beide ca. 5 km lang.

Beeld

- Filmpje sight seeing Kwadijk, zowel vanaf de grond als vanuit de lucht met een drone.

Links

- Belangenorganisatie: - "Dorpsraad Kwadijk bestaat uit maximaal 15 (bestuurs)leden die zich ervoor inspannen om namens de bewoners als klankbord te dienen naar het gemeentebestuur. Dit gebeurt in samenwerking met de andere dorpsraden in de dorpskernen. Een aantal onderwerpen waar de dorpsraad zich in de afgelopen jaar sterk voor heeft gemaakt zijn o.a. de (her)bestrating van de dorpsstraat, voorlichting over en onderzoek naar de woningbouwbehoefte in het dorp, onderzoek naar de verkeerssnelheid en de verkeerssituaties en het opzetten van een voorziening voor AED's inclusief het opleiden van dorpsgenoten tot AED bediener. Projecten die heden de aandacht hebben zijn o.a. het verbeteren van de kwaliteit van het park in de nieuwbouw, de woningbouw op het terrein achter de basisschool en de gymzaal. Op dit moment bestaat de dorpsraad uit 10 leden. Er wordt om de 6 weken, op de woensdagavond, vergaderd in de voetbalkantine. Deze vergaderingen zijn vrij toegankelijk. Indien je een vergadering wilt bijwonen neem dan contact op met de secretaris op secretariaat@dorpsraadkwadijk.nl of benader hem persoonlijk."

- Onderwijs en kinderopvang: - De Prinses Beatrixschool ligt halverwege het langgerekte dorp, vlakbij een speelveld en een park. Met ruim 50 kinderen in 3 groepen is het een kleine school waar iedereen elkaar kent, en waar een warm en veilig klimaat heerst. De leerkrachten werken samen als een hecht team, met oog voor de individuele behoeften van de kinderen, en waarbij zelfstandig werken een belangrijk onderdeel van het leerproces is. In een ontspannen sfeer helpen de ouders die willen en kunnen mee aan de activiteiten op school, zoals tijdens de projectweken en met toneel, dans, sport of excursies. Er is veel ruimte voor eigen initiatief en ideeën van de kinderen en de ouders.

- Peuterspeelzaal De Boendertjes ligt naast de basisschool, op hetzelfde terrein, en maakt gebruik van dezelfde speelfaciliteiten. Er is daardoor een bijzonder nauwe band tussen beide ontstaan, waardoor peuters die in Kwadijk naar Groep 1 gaan spelenderwijs aan hun nieuwe school kunnen wennen.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Kwadijk.

- Openbaar vervoer: - Kwadijk ligt aan de route van de Buurtbus Purmerend - Beets v.v.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)