Krewerd is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Eemsdelta. T/m 1989 gemeente Bierum. In 1990 over naar gemeente Delfzijl, in 2021 over naar gemeente Eemsdelta.
- Krewerd is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Eemsdelta. T/m 1989 gemeente Bierum. In 1990 over naar gemeente Delfzijl, in 2021 over naar gemeente Eemsdelta.
- Onder het dorp Krewerd vallen ook de buurtschappen Arwerd en Nijenklooster.
Terug naar bovenIn het Gronings
Kraiwerd.
Oudere vermeldingen
13e eeuw (na 1280) Crewerth, Crewirth, 1396 Creawerth, 1521 Crewart, 1531 Crewert, 1579 Crewert, ca. 1660 Criewert, 1781 Krewert.
Naamsverklaring
Krêa is genitief meervoud van de vogelnaam krê, Nieuwfries krie 'kraai (Corvus corone)', en werth, wirth = werd 'terp, bewoonde hoogte', dus 'kraaienwierde'. Vergelijk het nabijgelegen Arwerd.(1)
Krewerd ligt NW van Delfzijl, ZW van Holwierde.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Krewerd 17 huizen met 85 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 50 huizen met ca. 120 inwoners.
Terug naar bovenKrewerd heeft een lange bestaansgeschiedenis, die teruggaat tot de late ijzertijd. Tussen 550 en 200 v.Chr. Christus begonnen pioniers afkomstig uit Noord-Holland, Texel en de Eems op dit deel van de kwelder van Fivelgo 'huispodia' te bouwen - kleine verhogingen van plaggen die groot genoeg waren om één boerderij te beschermen tegen de getijden - die in de loop van eeuwen uitgroeiden tot de huidige wierde. Het dorp zelf is gesticht in de vroege middeleeuwen, tussen 800 en 1100 na Christus. In de loop van haar bestaan maakte het dorp de komst mee van de Romeinen, de kerstening, de bouw van kloosters en kerken, de aanleg van dijken, de opkomst van de adel en de hereboeren en de landbouwmechanisatie. Het resultaat is een rijke en afwisselende historie, die vandaag de dag nog zichtbaar is in de ruimtelijke structuur en de bebouwing van het dorp, met als cultuurhistorisch hoogtepunt de Mariakerk uit 1280.
Onderwijs
In 1813 is in Krewerd een openbare lagere school opgericht, door koster W.S. Meyer, in een deel van de kosterij. In 1863 is aan rechterzijde van de oude kosterij een aparte school gebouwd, die in 1883 is uitgebreid. In 1927 is een nieuwe school gebouwd aan de weg naar Holwierde. Het aantal kinderen is altijd klein gebleven, zodat ouders van kinderen in omliggende dorpen soms ook werd gevraagd om hun kinderen er naar school te laten gaan om zo de school in stand te kunnen houden. In 1985, het jaar dat het basisonderwijs in ons land is ingesteld, was het aantal kinderen gedaald tot 8. Daarop is besloten om de school te sluiten.
Voor nadere informatie over de geschiedenis van dit dorp kun je terecht op de pagina Geschiedenis van Krewerd op de lokale dorpssite.
Terug naar boven- De afgelopen tien jaar hebben de inwoners diverse initiatieven ontplooid om het dorp een duurzame toekomst te geven. In 2007 heeft Landschapsbeheer Groningen nieuwe bomen en hagen aangeplant en is het speeltuintje opgeknapt. In 2008 heeft de gemeente een nieuwe boothelling aangelegd in het haventje, waardoor het dorp nu beter toegankelijk is voor pleziervaartuigen. Tussen 2006 en 2014 is de Bonnemaheerd verbouwd en opgeknapt. In 2017is de Mariakerk opengesteld voor het publiek en is Dorpshuis Kredo gemoderniseerd. In 2018 heeft de Mariakerk een nieuwe entree gekregen, met een wc en een keukentje. De meest recente initiatieven zijn 'Het experiment Krewerd' - dat ten doel heeft om de huizen in het dorp op een alternatieve manier te versterken - , het oprichten van een Dorpscoöperatie en het herstellen van de begraafplaats.
- De inwoners van Krewerd nemen het heft in eigen hand. Ze kiezen voor een alternatieve versterkingsaanpak die het dorp nieuw elan en een nieuwe toekomst moet bieden. De initiatiefnemers zijn er van overtuigd dat hun experiment het totale aardbevingsgebied tot voorbeeld zal strekken. De aanpak van de aardbevingsproblematiek en de afhandeling van de schade verloopt moeizaam. De wijze waarop de versterking van woningen in het aardbevingsgebied tot nu toe ter hand wordt genomen, is architect Fons Verheijen van Stichting ArchiScienza een gruwel. "Er gaat veel geld in om, maar de resultaten zijn bedroevend. De bevolking van Groningen is niet het uitgangspunt, maar de sluitpost." Tot nu toe gaan de versterkingsadviezen in het aardbevingsgebied vaak niet verder dan het nemen van technische maatregelen. Die worden bedacht door constructeurs, volledig buiten de bewoners om. Verheijen: "Je ziet verschrikkelijke lapmiddelen. Terwijl er zoveel beroepsmatige kennis voorhanden is om andere oplossingen te kiezen."
Verheijen, architect en voormalig hoogleraar, zocht een dorp waar hij zijn ideeën over een zorgvuldige aanpak van de versterkingsoperatie kon uitproberen. Door burgemeester Gerard Beukema van de gemeente Delfzijl werd hij in contact gebracht met inwoners van Krewerd. Zij zijn eveneens overtuigd van de noodzaak dat het anders moet en anders kan. Hun ideeën sloten naadloos aan op de visie van de architect. Samen namen ze het initiatief tot `Experiment Krewerd’. Het behelst een nieuwe, experimentele aanpak van de aardbevingsproblematiek en de versterkingsoperatie, waarbij de belangen van de inwoners en de leefbaarheid en toekomst van het dorp voorop staan.
Het eerste unieke uitgangspunt van Experiment Krewerd is dat alle (bijna vijftig) adressen in het dorp de beschikking krijgen over een eigen architect. De bewoners zijn zelf opdrachtgever en zij staan daarmee zelf centraal. Veiligheid, duurzaamheid en persoonlijke woonwensen staan voorop. De architect helpt de blik van de eigenaar-bewoner te verruimen en goede keuzes te maken. Per woning worden alle mogelijke opties onderzocht; ook volledige nieuwbouw. De architecten in de provincie Groningen bleken graag bereid in dit experiment te stappen, merkte Verheijen. Tijdens een bijeenkomst in architectuurcentrum GRAS kreeg het initiatief de unanieme steun van de Groninger architectengemeenschap. Verheijen: "De beroepsgroep wil graag aantonen dat de versterkingsoperatie efficiënter, sneller, transparanter, kwalitatief hoogwaardiger én goedkoper kan. Met respect voor de bewoners. Om hen draait het tenslotte." Krewerd wordt volgens Verheijen een geweldige testcase. "Alle kennis en ervaring uit het experiment wordt gedeeld. De ontwerpen die we hier de komende twee jaar maken, zullen we rechtenvrij in een databank publiceren, zodat de hele regio er van kan profiteren: een nieuwe aanpak voor het totale aardbevingsgebied."
Het tweede unieke uitgangspunt van Experiment Krewerd, naast de individuele aanpak, behelst een integrale benadering. Door de inwoners wordt een Dorpsplan ontwikkeld. Ze krijgen hierbij ondersteuning van professionals: een stedenbouwkundige, een landschapsontwerper, een cultuurhistoricus, een woonsocioloog en een energiedeskundige. In het dorpsplan wordt rekening gehouden met de geschiedenis en de ruimtelijke en sociale structuur van het dorp. Maar ook met ontwikkelingen op het gebied van bevolkingskrimp, zorg en energietransitie. "Heel belangrijk is dat we willen aantonen dat je een gemeenschap toekomst kunt geven en leefbaar kunt houden als je oog hebt voor de mensen en voor de kwaliteit en sociale structuur van het dorp", zegt projectleider Annemarieke Aarts. Stichting Perspectief Groningen 2025 maakt het mogelijk dat zij het dorp als projectleider in de opzet van het experiment kan ondersteunen. De inwoners van beseffen terdege dat hun dorp flink op de kop komt te staan. Aarts: "Daarom wordt gedurende het project gezorgd voor goede informatievoorziening en ook voor professionele geestelijke verzorging. De mensen hebben zelf de regie. Ze gaan het samen doen." (bron: Stichting ArchiScienza, voorjaar 2018) Zie ook de videoreportage met architect Fons Verheijen door RTV Noord, 22-2-2018.
Terug naar boven- De dorpskern van Krewerd heeft de status 'beschermd dorpsgezicht'.
- Krewerd heeft 3 rijksmonumenten, zijnde de panden op Kerkpad 1 en 5 en de Mariakerk.
- De Hervormde kerk van Krewerd (Kerkpad 8), de Mariakerk, is een romanogotische kerk uit eind 13e eeuw met toren uit de 15e eeuw, gelegen op een verhoogd kerkhof. De kerk is gebouwd in de bloeiperiode van de romanogotische stijl ('rijpe' romanogotiek) en is een goed voorbeeld van de Groninger variant van deze bouwstijl. Het is een kleine zaalkerk van 25 bij 8 meter met een rechthoekig rechtgesloten priesterkoor. Het bakstenen gebouw bestaat uit een beuk van drie traveeën diep, die van elkaar worden gescheiden door lichte steunberen. Alle vensters van de kerk zijn voorzien van kraalprofielen. De vensters van de eerste en derde travee boven de spitsbogen worden afgewisseld door met siermetselwerk versierde nissen. In de middelste travee bevond zich vroeger de zuidingang en in de westelijke travee de noordingang. De geleding van de muren bestaat uit een wat hogere bovenzone en een wat lagere benedenzone, die versierd is met spitsbogige spaarvelden. In de kerksluiting zijn drielichtvensters geplaatst. In tegenstelling tot de meeste kerken is de (mogelijk vroeger dubbele) piscina niet in de zuidoosthoek, maar in de noordoosthoek van het koor aangebracht. Aan noordzijde van het koor bevond zich het ingebouwde sacramentshuisje, waar vroeger de hostie werd bewaard. Alleen de dorpel van het sacramentshuisje is tegenwoordig nog aanwezig. De bakstenen van de kerk zijn in lijn met de trend van die tijd met baksteengruis rood gesausd. Daartussen zijn aan de buitenzijde witte imitatievoegen aangebracht.
Begin jaren zestig was het aantal kerkgangers in Krewerd zover gedaald dat besloten werd om de kerk te verlaten. Met het verval en uiteindelijke verdwijnen van de kerkgemeente verviel de kerk langzamerhand steeds verder. In 1967 was de kerk zover vervallen dat brokken steen uit de muur vielen, kerkdiensten onmogelijk werden en gevaar dreigde voor de omgeving van de kerk. In het dorp waren vooral voorstanders te vinden voor sloop van de kerk, waarbij het orgel zou worden verkocht. De toenmalige kerkvoogd, boer Marten Alje Bos, zette echter een restauratie op poten en wist zich daarbij gesteund door vele anderen, onder wie Piet Brons, de toenmalige burgemeester van Bierum, waaronder het dorp destijds viel. De kosten kwamen voor 55% voor rekening van Monumentenzorg, 10% van de provincie Groningen, 30% van de gemeente Bierum en 5% van de inwoners van Krewerd. Hierdoor kon de kerk tussen 1968 en 1971 worden gerestaureerd, onder leiding van de Zuidhorner ingenieur Piet Benjamin Offringa. In 1983 zijn kerk en toren overgedragen aan Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK). Er worden tegenwoordig geen diensten meer gehouden. Wel is er af en toe een orgelconcert.
In de kerk staat een fraai gotisch orgel, het oudste orgel van Groningen en het een na oudste bespeelbare orgel van Europa (1531) (het oudste staat in Alkmaar). In 2018 is een vermoedelijk uit 1731 daterend stuk perkament in het orgel ontdekt. Pastoriepaar Thea en Hans Stuyling-De Lange gaan op zoek naar iemand die de tekst kan vertalen. Ze vermoeden dat het om een lectionarium gaat: "Een lessenboek over de levens van heiligen, in dit geval Blasius. Het tekstfragment uit de jaren zestig vertelde zijn geschiedenis al en deze naam zagen we ook op het nieuw gevonden stuk perkament." - Site van en over de Mariakerk. - Lees hier het dramatische liefdesverhaal wat geleid zou hebben tot het ontstaan van de kerk van Krewerd, op de weblog 'Sanne Meijer Onderweg'.
Terug naar boven- "Het Groninger landschap verrast door zijn prachtige vergezichten en een grote verscheidenheid aan wandelmogelijkheden. Het gebied rond Krewerd is extra interessant vanwege de eeuwenoude wierden (terpen) en kerkjes en de markante slingerwegen die de wierden verbinden. Wij hebben in dit unieke gebied een aantal afwisselende wandelingen en fietstochten uitgezet met de Mariakerk van ons dorp als start- en eindpunt. Daarnaast vind je op deze pagina informatie over het nieuwe Pronkjewailpad en over de kanoroute die we hebben uitgezet vanuit het haventje van het dorp. Wij wensen je veel sportief plezier!"
Terug naar boven- RTV Noord-programma 'Strunen met Cees Stolk', door en rond Krewerd (2009).
Terug naar boven- Algemeen: - Site van en over Krewerd.
- Nieuws: - Nieuws uit Krewerd op Facebook.
- Belangenvereniging: - Dorpsbelangen Krewerd.
- Dorpshuis: - Dorpshuis Kredo, hét ontmoetingspunt voor de inwoners van Krewerd, dateert uit 1960 en was met uitzondering van een aanbouw in 1996 nog nooit aangepast aan de eisen des tijds. In 2017 is het pand verbouwd en duurzaam gemaakt, waardoor het weer jaren mee kan. - Filmpje over Dorpshuis Kredo en de heropening d.d. 17-11-2017 door RTV Noord. Enkele bijzonderheden betreffende de verbouwing: Er zijn zonnepanelen op het dak gekomen en de toiletten zijn grondig aangepakt. Mensen met een beperking en een rollator kunnen nu gemakkelijker het dorpshuis bezoeken. Daarmee kijken ze ook naar de toekomst. Er wonen steeds meer oudere mensen in het dorp en daar moeten de voorzieningen op aangepast zijn. Het toch al jaren niet meer gebruikte podium is verwijderd, waardoor er nu veel meer binnenruimte is. Er zijn deuren geplaatst, zodat het terras meer betrokken is bij het dorpshuis. Alles is nu geïsoleerd, waardoor de kosten van exploitatie flink zijn verlaagd. En zo is er nog een reeks verbeteringen aangebracht.
De verbouwing heeft 150.000 euro gekost, bijeengebracht door een reeks sponsoren. Dankzij veel zelfwerkzaamheid van tientallen vrijwilligers is het allemaal binnen de begroting gebleven. Bestuur en bouwcommissie (totaal 7 personen) hebben er 250 uren in zitten, en tientallen andere vrijwilligers hebben er ook nog eens 600 uur in gestoken. "Het is de bedoeling dat het dorpshuis ook gebruikt gaat worden voor meer dan alleen activiteiten. Bijvoorbeeld een fysiotherapeut die spreekuur gaat houden of een mogelijkheid om bloed te prikken. Daarmee breid je de voorzieningen in het dorp uit en dat zorgt ervoor dat mensen langer zelfstandig in Krewerd kunnen blijven wonen", aldus dorpshuis-voorzitter Derk Verhaag bij de heropening. (bron en voor nadere informatie: zie de 1e link)
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Krewerd, met foto's van de grafzerken.
Reactie toevoegen