Koehool

Plaats
Buurtschap
Waadhoeke
Fryslân

Koehool plaatsnaambord (Kopie).jpg

De Friese buurtschap Koehool heeft sinds 2012 plaatsnaamborden, zodat je nu tenminste ter plekke kunt zien wanneer je deze buurtschap binnenkomt en weer verlaat, en er geen gedetailleerde plattegrond of atlas meer voor bij de hand hoeft te hebben.

De Friese buurtschap Koehool heeft sinds 2012 plaatsnaamborden, zodat je nu tenminste ter plekke kunt zien wanneer je deze buurtschap binnenkomt en weer verlaat, en er geen gedetailleerde plattegrond of atlas meer voor bij de hand hoeft te hebben.

koehool_entree_vanaf_het_oosten_kopie.jpg

Entree buurtschap Koehool vanaf het oosten (vanaf de kant van buurtschap Dijkshoek)

Entree buurtschap Koehool vanaf het oosten (vanaf de kant van buurtschap Dijkshoek)

koehool_cafe_en_zwembad_kopie.jpg

In Koehool was vroeger (tot medio jaren zeventig) op nr. 19 Café Koehool gevestigd met 'zwembad' (= zwemgelegenheid in de Waddenzee). (© www.oudtzummarum.nl)

In Koehool was vroeger (tot medio jaren zeventig) op nr. 19 Café Koehool gevestigd met 'zwembad' (= zwemgelegenheid in de Waddenzee). (© www.oudtzummarum.nl)

koehool_bunker_voor_restauratie640x480.jpg

Buurtschap Koehool, bunker Koehool voor de restauratie

Buurtschap Koehool, bunker Koehool voor de restauratie

koehool_bunker_na_restauratie_kopie.jpg

Buurtschap Koehool, bunker na de restauratie

Buurtschap Koehool, bunker na de restauratie

koehool_stelling_informatiepaneel_1_kopie.jpg

Stelling Koehool maakte onderdeel uit van de zogeheten Atlantikwall, een verdedigingswerk van de Duitsers langs de hele Westeuropese kust. Op een informatiepaneel ter plekke met plattegrond kun je alle details lezen over deze toenmalige stelling.

Stelling Koehool maakte onderdeel uit van de zogeheten Atlantikwall, een verdedigingswerk van de Duitsers langs de hele Westeuropese kust. Op een informatiepaneel ter plekke met plattegrond kun je alle details lezen over deze toenmalige stelling.

koehool_stelling_informatiepaneel_2_kopie.jpg

Deel 2 van het informatiepaneel m.b.t. de Stelling Koehool in de gelijknamige buurtschap

Deel 2 van het informatiepaneel m.b.t. de Stelling Koehool in de gelijknamige buurtschap

koehool_standbeeld_de_waadfisker_kopie.jpg

Onderaan de zeedijk in buurtschap Koehool staat het standbeeld de Waadfisker, van beeldhouwer Frans Ram. Het herinnert aan de haringvisserij, waarin destijds veel mensen uit deze omgeving werk vonden.

Onderaan de zeedijk in buurtschap Koehool staat het standbeeld de Waadfisker, van beeldhouwer Frans Ram. Het herinnert aan de haringvisserij, waarin destijds veel mensen uit deze omgeving werk vonden.

koehool_honden_aan_de_lijn.jpg

Op de dijk in buurtschap Koehool moeten honden aan de lijn. Het lijkt wel of dit schaap hier demonstratief poseert en denkt "Ik ben een schaap dus dit gebod geldt lekker niet voor mij". (© Afanja's Weblog / www.afanja.com)

Op de dijk in buurtschap Koehool moeten honden aan de lijn. Het lijkt wel of dit schaap hier demonstratief poseert en denkt "Ik ben een schaap dus dit gebod geldt lekker niet voor mij". (© Afanja's Weblog / www.afanja.com)

Koehool

Terug naar boven

Status

- Koehool is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 1983 gemeente Barradeel. In 1984 over naar gemeente Franekeradeel, in 2018 over naar gemeente Waadhoeke.

- De buurtschap Koehool valt, ook voor de postadressen, deels onder het dorp Tzummarum, deels onder het dorp Oosterbierum.

- De buurtschap Koehool ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom - sinds 2012 - witte plaatsnaamborden.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Koehoal.

Oudere vermeldingen
Ca. 1429 't Koudehol. Vergelijkbare oude vormen zijn o.a. Caldahoel en Coldeholle. "In de kloosterkronieken van het klooster van Lidlum komt, gedateerd in de veertiende eeuw, de plaats voor als Cadahool. Die naam verwijst waarschijnlijk naar een plaats vlak bij de oude locatie van het klooster, zuidelijker dan het huidige Koehool. Een vermelding uit 1511 spelt Caudehoel. Er lag toen een sluis die in 1525 de Coudehoelstera zyl werd genoemd. Op een 16e-eeuwse kaart wordt het gespeld als Cohool. In 1546 schreef men de naam als Kahoel en ook komt dan Coldehoe voor. De huidige spelling is al op 18e- en 19e-eeuwse kaarten te vinden."(1)

Naamsverklaring
"Een samenstelling van cold ‘koud, nat’ en hool 'laaggelegen moerassige plaats'. Vergelijk Kolhol."(2) "Tussen ongeveer 1300 en 1584 lag er bij Koehool in de zeedijk, aan het einde van de Tzummarumer Vissersvaart, de Koehoolsterzijl (in 1584 vervallen vanwege dichtslibbing, red.). De uitstroming naar zee was daar vrij gering en in 1562 constateerde men: "ende de stroom liep zoe zacht uyt dat 't men nauwelincx coste zien van datter waeter uyt liep". Koud is niet alleen het tegenovergestelde van warm, maar betekent ook: 'stelt niet veel voor', zoals in 'een koud kunstje' of: traag druppelen, zoals in het oude woord koudepis. Bij de plaatselijke omstandigheden past als betekenis van deze plaatsnaam: 'onbetekenende waterloop'."(3)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Koehool ligt rond de gelijknamige weg en de Sédyk (= Zeedijk), NW van Tzummarum, aan de Waddenzee.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Koehool wordt wel vermeld in de Volkstelling van 1840 (4) maar er staan helaas geen huizen- en inwonertallen bij (wat bij de andere buurtschappen in de gemeente Barradeel: Dijkshoek en Roptazijl, wél het geval is). Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De bevolking van deze buurtschap bestond oorspronkelijk vooral uit vissers, in hun karakteristieke vissershuisjes. Verder waren en zijn er enkele kleine boerderijtjes. Tussen 1970 en 1975 is een groot deel van de bebouwing van de buurtschap (met name de huisnrs. 20 t/m 26) afgebroken ten behoeve van de toen gerealiseerde dijkversterking. - In Koehool was vroeger (tot medio jaren zeventig) op nr. 19 een café met 'zwembad' (= zwemgelegenheid in de Waddenzee).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- "Tijdens de Tweede Wereldoorlog is er aan de zeedijk tussen de woningen Sédyk 4 en 6 en aan de Griene Leane onder Tzummarum op last van de Duitse bezetters een stelling gebouwd die deel uitmaakte van de Duitse luchtverdediging. De 'Ortskommandantur' van deze Stelling Koehool zetelde in Franeker. De stelling maakte onderdeel uit van de zogeheten Atlantikwall, een verdedigingswerk van de Duitsers langs de hele Westeuropese kust.

De bouw van de stelling heeft grotendeels plaatsgevonden in het jaar 1941. Uit de richting van Tzummarum gezien, was direct na de woning Sédyk 6 bovenop de zeedijk een wachtpost met onderaan de dijk een onderkomen voor de wacht en vanaf richting Dijkshoek onder Firdgum bij de woningen Sédyk 3 en 4 een identieke opstelling. Uit een publicatie van de toenmalige gemeente Barradeel blijkt dat vanaf 30 maart 1942 een stuk van de openbare weg langs de zeedijk, evenals een stuk van de Griene Leane, werd afgesloten. De afsluiting werd aangeduid met borden. Op Stelling Koehool waren steeds ongeveer 50 tot 70 Duitse militairen van de Wehrmacht en Luftwaffe gehuisvest.

De stelling bestond in totaal uit 4 bunkers, 3 stenen gebouwen, een grote houten barak, parkeerterreinen, wachtposten, en een geschutsplateau voor 4 stuks artilleriegeschut aan de zeekant van de zeedijk. Het gehele gebied was afgezet met een prikkeldraadversperring en landmijnen. De stelling werd vanaf de Hoarnestreek voorzien van elektriciteit, water en telefoon. Het woonhuis Sédyk 5 dat binnen de prikkeldraadversperring lag, was omstreeks 1928 gebouwd en eigendom van het echtpaar Pieter Tjeerd Heeringa en zijn vrouw Lieuwkje Kroese. Deze woning werd door de Duitsers gevorderd en het echtpaar Heeringa heeft gedurende de oorlogsjaren gewoond in het voormalige schoolhuis in Firdgum. De woning Sédyk 5 werd in 1942 betrokken door de commandant van de stelling. Naast de gevorderde woning Sédyk 5 was een transformator voor de elektriciteitvoorziening gebouwd." (bron: Stichting Bunker Koehoal) Voor nadere informatie zie de pagina geschiedenis bunker Koehool op de site Oudtzummarum.nl.

Stichting Bunker Koehoal heeft de afgelopen jaren succesvol geijverd voor behoud en restauratie van de bunker uit de Tweede Wereldoorlog die hier nog altijd staat. Het is de enige bewaard gebleven bunker van de vier die hier destijds stonden. Wetterskip Fryslân wilde de bunker afbreken. In 2009 besloot het waterschap na lobbywerk van o.a. de stichting, dat de bunker kan worden behouden, mits men erin zou slagen de vervallen bunker te restaureren en een zinvolle herbestemming te vinden. De bunker is in 2011 gerenoveerd en ingericht als educatie- en documentatiecentrum over de Tweede Wereldoorlog. In de bunker zijn in vitrines verschillende voorwerpen uit de oorlogstijd te zien. Veelal is er sprake van zaken die door de Duitsers werden gebruikt, het was immers een Duitse bunker. Daarnaast is op panelen de rol van de bunker in de luchtverdediging zichtbaar gemaakt. Ook kun je de opgestelde Duitse kast aanschouwen. Deze is afkomstig uit Franeker en werd daar gebruikt door de Ortzcommandant. Let op de inkepingen in deur, hier werden de kleerhangers ingehaakt.

Het bestuur van Stichting Bunker Koehoal streeft er naar om in ieder geval jaarlijks tweemaal gedurende een weekend open dagen te organiseren. Publiek heeft dan vrije toegang tot het permanente educatiecentrum en de wisseltentoonstelling. De open dagen worden aangekondigd in de regionale bladen en op de site van de stichting. Laat het verleden op je inwerken onder het genot van een kopje koffie en de speciaal gebakken "bunkerkoeke". Groepen kunnen in overleg een afspraak maken voor een bezoek aan de bunker via een e-mail naar info@bunkerkoehoal.nl. Ook kun je een afspraak maken door het Contactformulier in te vullen.

- Onderaan de zeedijk in buurtschap Koehool staat het standbeeld de Waadfisker, van beeldhouwer Frans Ram. Het herinnert aan de haringvisserij, waarin destijds veel mensen uit deze omgeving werk vonden. De haringvisserij werd hier beoefend met behulp van fuiken, opgezet in zogeheten regels loodrecht op de zeedijk. Door de komst van de Afsluitdijk in 1932 konden honderden vissers in deze regio hun beroep niet meer uitoefenen. Nadere informatie vind je op het informatiepaneel ter plekke.

- "Aan het hek bij het beeld ‘de Waadfisker’ hangt een bordje met een QR-code van ‘Sense of place’. Eerder kwamen we zo’n code al tegen bij het Zodenhuis in Firdgum. ‘Sense of place’ is een verzameling projecten langs de Waddenkust, die een mengvorm zijn van kunst en landschapsbeheer. Het project, met Joop Mulder als centrale figuur, is bedacht voor het Culturele Hoofdstadjaar 2018. In oktober 2021 is ter nagedachtenis aan de eerder dat jaar overleden Joop Mulder hier op de zeedijk bij Koehool een nieuw kunstwerk geplaatst, een soort bank, met de naam ‘Watdataangaat’. Dat laatste was een gevleugelde uitspraak van Mulder." (bron: weblog Afanja)

- In 2013 zijn aan de Sédyk in buurtschap Koehool 3 nieuwe vrijstaande recreatiewoningen gebouwd. De huisjes zijn geïnspireerd op de 'fiskershúskes' die hier vroeger aan de dijk hebben gestaan (waaronder de verdwenen huisjes van nr. 8/9/10). De huisjes zijn in opdracht van Bouwbedrijf Jelle Bruinsma ontworpen door Penta Architecten. De geknikte daken zijn een verwijzing naar de oude schuren waar de vissersboot vroeger onder lag. Er is een informatiepaneel bij geplaatst met foto’s en geschiedenis van de verdwenen vroegere huisjes. Het project is in 2014 genomineerd voor de Friese Architectuurprijs ‘Vredeman de Vries-prijs’.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Koehool, met laagsteprijsgarantie!

Reactie toevoegen