Status

- Knollemanshoek is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streek Lopikerwaard, in grotendeels gemeente Montfoort (= de woonhuizen), gedeeltelijk gemeente IJsselstein (= het gemaal en het molenrelict, die beide worden beschreven onder Bezienswaardigheden).

- De buurtschap Knollemanshoek valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder de stad Montfoort, deels onder de stad IJsselstein (zoals hierboven omschreven).

- De buurtschap Knollemanshoek heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.

Ligging

De buurtschap Knollemanshoek ligt in het NO van de gemeente Montfoort en in het uiterste NW van de gemeente IJsselstein, rond de gelijknamige weg. N grenzend aan de Hollandse IJssel, de Provincialeweg Montfoort-De Meern en de Montfoortse buurtschappen Heeswijk en Achthoven, Z grenzend aan de Heeswijksekade, ZO aan de IJsselsteinse buurtschap Achtersloot.

Statistische gegevens

Knollemanshoek heeft ca. 10 huizen met ca. 25 inwoners, plus het gemaal en molenrelict zoals hieronder beschreven.

Bezienswaardigheden

- Als onderdeel van de Ruilverkaveling Lopikerwaard, die in 1979 is vastgesteld, zijn de toenmalige 16 gemalen vervangen door 4 nieuwe gemalen. Eén daarvan is het gemaal De Hoekse Molen in de buurtschap Knollemanshoek, op grondgebied van de gemeente IJsselstein. Het vijzelgemaaltje is in 1987 in gebruik genomen en genoemd naar de Hoekse Molen die hier vroeger in de buurt stond (aan de zuidelijk gelegen Heeswijksekade) en die ook wel de Molen van Knollemanshoek werd genoemd. De capaciteit bedraagt op hoog toerental 99 kubieke meter per minuut, met een opvoerhoogte van circa 2 meter bij een gemiddeld peil van de Hollandse IJssel. Het te bemalen gebied omvat 930 hectare. (214)

- De genoemde Hoekse Molen, eveneens op grondgebied van de gemeente IJsselstein, dateerde uit 1589. De oprichting ging gepaard met de aanleg van de Hoekse Molenvliet langs de huidige Heeswijksekade in Knollemanshoek. De watermolen was een ontwerp van Simon Stevin. Op 10 december 1801 werd de eerste steen gelegd voor een achtkantige bovenkuier, nadat de watermolen op 17 juli 1801 tot de nok toe afbrandde door blikseminslag. Na diverse verbouwingen nam in 1884 een gemaal de functie van deze en nog twee andere molens over. Het gemaal werd gebouwd op de onderbouw van de Hoekse Molen. In 1924 werd het gemaal geëlektrificeerd. Het gemaal van de Hoekse Molen heeft dienst gedaan tot 1984.

Op de onderbouw van de achtkante bovenkruier stond een eigenaardig gebouwtje met tentdak, gebouwd in 1924 bij de elektrificatie. Als gevolg van de slechte bouwkundige toestand en de verlegging van de maaltocht is in 1987 overgegaan tot afbraak. Wel zijn de funderingsresten tot een hoogte van circa één meter boven het maaiveld behouden gebleven. De molenplaats is in 2009 ‘gerestaureerd’ en de verbrede machineplaats is om het relict*1 heengelegd. Door de restauratie is de cultuurhistorische waarde van het fundament behouden en is instorting van de kelder voorkomen. Tevens is er een informatiepaneel bij geplaatst. Door de hoge ligging op een terp beheerst deze ruïne aan de Heeswijksekade het omliggende weidelandschap en vormt het, samen met wetering en boezem, een interessante waterstaatkundige assemblage*2. De molenplaats Hoekse Molen is een rijksmonument.

*1 Een relict is een overblijfsel uit een vroegere tijd dat nog getuigt van de oorspronkelijke functie.
*2 Een assemblage betekent in dit verband de afzonderlijke onderdelen die in waterstaatkundig / stedenbouwkundig / functioneel opzicht een samenhang vertonen.