Klundert

Plaats
Stad
Moerdijk
West-Brabant Baronie en Markiezaat
Noord-Brabant

DK 20130321-3073 Klundert, Noord-Brbant.JPG

Klundert, stadhuis, gebouwd in opdracht van Maurits, 1621

Klundert, stadhuis, gebouwd in opdracht van Maurits, 1621

DK 20130313-3078 Klundert, Noord-Brbant.JPG

Klundert, beschermd stadsgezicht

Klundert, beschermd stadsgezicht

DK_20130305_2601_Klundert_Noord_Brabant.jpg

Klundert, Johannes de Doperkerk

Klundert, Johannes de Doperkerk

DK_20130305_3053_Klundert_Noord_Brabant.jpg

Klundert, kreekgebouw met graffitisculptuur

Klundert, kreekgebouw met graffitisculptuur

klundert_hervormde_kerk_1.jpg

Klundert, Hervormde kerk

Klundert, Hervormde kerk

klundert_hervormde_kerk_2.jpg

Klundert, Hervormde kerk

Klundert, Hervormde kerk

NB gemeente Klundert in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Klundert in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Klundert in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Klundert

Terug naar boven

Status

- Klundert is een stad* in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Moerdijk. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996. De gemeente had overigens een voorkeur voor samengaan met (alleen) de gemeenten Zevenbergen en Hooge en Lage Zwaluwe.
* Vandaag de dag zouden we een kern als deze als een dorp betitelen, maar men hecht lokaal om historische redenen - net als bijvoorbeeld het nabijgelegen Willemstad - aan de kwalificatie 'stad' (zo was er bijvoorbeeld een Stadsraad in plaats van een Dorpsraad, en had men een Stadsplan in plaats van een Dorpsplan), dus conformeren wij ons daaraan.

- Wapen van de voormalige gemeente Klundert.

- Rond 1 april 1998* was er even een verwarrende situatie, toen de plaatsnaamborden ‘Klundert gem. Moerdijk’ (nieuw) en ‘Moerdijk gem. Klundert’ (oud) gedurende korte tijd tegelijkertijd in gebruik waren.
* Het ontstaan van de nieuwe gemeentenaam Moerdijk; tot die tijd was de (voorlopige) naam van de fusiegemeente Zevenbergen.

- Onder de stad Klundert vallen ook de buurtschappen De Druif, Noordschans, Pelikaan (grotendeels), Tonnekreek en Zwingelspaan (deels).

Terug naar boven

Naam

In het Brabants
De Klundert.

Inwoners
Een inwoner van deze stad is een Klundertenaar.

Oudere vermeldingen
De gunstige ligging aan goed vaarwater tussen Mark en Buttervliet (het latere Hollands Diep) geeft al in 1250 het aanzien aan een dorpje ‘Die Overdraghe’, gelegen aan een watertje met dezelfde naam. Dit vaarwater verzandt en aan een nieuwe vaarweg (Nieuwervaert) ontleent het de naam Niervaart, met de latere toevoeging ‘De Clundert’. 1537 die clunder, 1555 'tbedycken van den noordt clundert, zuytclundert', 1556 opte Clundert, 1573-1576 de Clundert, den Cleundairt, 1665 Klundert.

Naamsverklaring
Deze plaatsnaam stamt van het Middelnederlandse clunder 'klonter, (turf)kluit, brok klei', met woordverzwarende -t. Zie ook Kladde, Kleuter en vergelijk Fijnaart.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet de stad Loerendonck. Hoe dat zit kun je lezen onder het kopje Jaarlijkse evenementen.

Terug naar boven

Ligging

Klundert ligt ZW van Moerdijk, NW van Zevenbergen, aan de rivier de Keen en aan de Roodevaart.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Klundert 365 huizen met 2.586 inwoners, verdeeld in de gelijknamige stad 200/1.180 (= huizen/inwoners), buurtschap Noord-Schans 20/109, buurtschap Binnen-Moerdijk 40/280 en polders (verspreide woningen) 105/1.017. Tegenwoordig heeft de stad ca. 2.300 huizen met ca. 5.800 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In opdracht van Hendrik van Nassau tekende landmeter Jan Sijmons Indervelde uit Dordrecht in 1537 een kaart van de zoute moerassen van West-Brabant. Westwaarts van Zevenbergen hield daar de wereld op. De rest was ‘onland’, drijvend in de grenszone van land en water. De Nassaus lieten het gebied, de Grote Polder, in 1558 herinpolderen (waaronder een dijk langs het Hollands Diep) en planden er meteen een nederzetting met pleinen en een keurig stratenplan. Zo ontstond Niervaart, dat later Klundert zou worden.

In feite verschilde het niet wezenlijk van de manier waarop wij tegenwoordig onze nieuwbouwwijken plannen. Het was bedoeld als een pacht- en belastingopbrengend project. Bij het begin van de Tachtigjarige Oorlog (1568) bleek Klundert echter strategisch te liggen; het lag immers op de grens van Brabant en Holland.

Tot 1572 bleef het - toen nog - dorp katholiek. In dat jaar ging zij over op de protestantse leer. De eerste dominee was tevens grafdelver, klokkenluider en lid van de krijgsraad te velde. Willem van Oranje had de kant gekozen van de opstandelingen en zag het belang in van een reeks bastions aan de zuidgrens van Holland. In 1583 liet hij daarom Klundert van een robuuste wal voorzien met acht in het water uitstekende bolwerken. Tegelijktertijd liet hij het ingepolderde Willemstad (dat begonnen was als dorpje Ruigenhil) uitbouwen tot een belangrijke strategische stad.

Toen de Hollandse gewesten in 1581 de Spaanse koning Filips II definitief de deur wezen met de Akte van Vestinghe, werd Klundert een Hollandse vestingstad, terwijl Standdaarbuiten en Fijnaart bij Brabant hoorden. De stad is nooit door de Spanjaarden belegerd. Mogelijk kwam dat omdat er in de nabijgelegen Roode Vaart een ‘schip van oorloghe’ van de prins lag, dat de omgeving bewaakte. De Oranjes beschermden de stad dus tegen de Spanjaarden. Zij hadden daar ook belang bij, omdat ze hier landerijen en boerderijen bezaten. Zij stelden een rentmeester aan, die in het Prinsenhof woonde.

De stad bleef nog honderden jaren het privé-bezit van de Oranjes. Koningsdag is hier dan ook het belangrijkste feest van het jaar. Op school moest men vroeger diverse Oranjeliedjes uit het hoofd leren, bijvoorbeeld: “Komt Hollandse jongens zingt mee met dit lied / vermeldend wat eens in Klundert is geschied, / de stad waar prins Willem zoveel heeft verricht / en die aan prins Maurits zoveel is verplicht”. Koning Willem-Alexander is nog altijd o.a. 'Heer van Niervaart'.

In 1793 is Klundert door de Fransen onder de voet gelopen. De stad hoorde tot 1814 bij Holland. In 1840 waren hier qua ‘industrie’ een dominiale windkorenmolen, een houtzaag- en een windoliemolen, een zeepziederij en een bierbrouwerij. In de Tweede Wereldoorlog is de stad zwaar gebombardeerd. Dat kostte het leven aan 78 personen. 265 gebouwen werden verwoest. In 1953 zette de watersnood 90 procent van de gemeente onder water. 17 inwoners en talrijke stuks vee zijn daardoor verdronken.

- Het Sacrament van Niervaert vindt zijn oorsprong aan het begin van de 15e eeuw. Boer Jan Bautoen zou toen tijdens het turfsteken bij Niervaert (het huidige Klundert) in de grond een hostie hebben gevonden waaruit bloed vloeide toen hij haar met zijn schop aanraakte. Een afgezant van de bisschop van Luik heeft het wonder ter plekke bevestigd. Niervaert werd daarop een bedevaartsoord. Wegens het risico op overstromingen, is de hostie in 1449 naar Breda verhuisd, waardoor die stad een bedevaartsoord werd. Verdere details hierover kun je lezen in het artikel onder de link op Historiek.net.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Klundert, kun je terecht bij de de volgende vereniging en sites:

- Heemkundige Kring Die Overdraghe - genoemd naar het dorp dat in de middeleeuwen op de plaats van het huidige Klundert stond (waarvoor zie verder bij Naam) - is opgericht in 1974. De vereniging heeft als doel het bevorderen van de kennis over deze vestingstad. Kennis over de geschiedenis, de cultuur en de heemkunde van de stad in algemene zin. Zij beoogt dit te bereiken door: het verzamelen en beheren van voorwerpen en geschreven bronnen; het organiseren van activiteiten, zoals lezingen, tentoonstellingen, voorstellingen e.d.; het samenstellen en uitgeven van boekjes over de geschiedenis van de stad; het in stand houden en exploiteren van 't Heemhuis. Anno medio 2017 is de vereniging op zoek naar een nieuwe locatie voor 't Heemhuis, omdat de huidige locatie op een aantal onderdelen niet voldoet, waarvoor zie de link.

- Verhalen over de geschiedenis van Klundert op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

- Tekst van de beschrijving van Klundert in (2).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "Het project Centrumontwikkeling Klundert richt zich op de visievorming voor het centrum en de functies die daarin thuis horen. De visie is tot stand gekomen in samenspraak met alle belanghebbenden; een klankbordrol is weggelegd bij de stadstafel in het gebiedsplan, de Klundertse Ondernemers Vereniging (KOK) en bewoners van het centrumgebied. Aan de hand van de vastgestelde visie zijn er uitvoeringsprogramma's geformuleerd. Stand van zaken. In december 2015 heeft de gemeenteraad besloten de Centrumvisie vast te stellen. Het projectgebied is het zogeheten kernwinkelgebied, bestaande uit de Voorstraat, Molenstraat, Westerstraat en de parkeerplaats aan de Zevenbergschen Poort.

In de Centrumvisie Klundert zijn de analyses over bestaande en toekomstige situatie van detailhandel, horeca en andere centrumfuncties verwoord. Een aantal voorgestelde acties is reeds in uitvoering gebracht, waaronder het gebruik van de vlonders voor horecadoeleinden. In overleg met de stadstafel, het KOK en bewoners zijn de nog niet gerealiseerde speerpunten voor het kernwinkelgebied (verder) uitgewerkt tot een maatregelenpakket, met als doel het kwalitatief opwaarderen van het centrum. Voorstellen die uitgewerkt worden zijn onder andere het herstraten van de Voorstraat en Molenstraat, het aanlichten van bomen en het verfraaien middels meer bloemen. Het maatregelenpakket inclusief een aantal nog te maken keuzen is in november 2019 tijdens een inloopbijeenkomst voorgelegd aan geïnteresseerden . De conclusies uit deze bijeenkomst zijn verwerkt in het definitieve plan voor de herinrichting van het kernwinkelgebied. Verwacht wordt begin 2021 te starten met de realisatie van het maatregelenpakket." (bron: gemeente Moerdijk)

- Kort na de Tweede Wereldoorlog is het Parochiehuis gebouwd, als wat we tegenwoordig een 'multifunctioneel centrum' noemen, destijds alleen voor de katholieken. Sinds de jaren zeventig maakten ook niet-katholieken gebruik van het gebouw. In 2018 is het Parochiehuis na een bestaan van ruim 70 jaar gesloten. Veel activiteiten die plaatsvonden in het Parochiehuis aan de Oosterstraat, zijn verhuisd naar De Stad Klundert (de voormalige RK kerk) in de Molenstraat. Aanvankelijk waren er plannen voor woningbouw op de locatie van het Parochiehuis, maar in 2019 is het pand afgebroken om plaats te maken voor een stadstuin en enkele parkeerplaatsen. Eigenaar van de beide locaties Henk Strootman heeft de voormalige RK St. Joannes de Doperkerkerk omgebouwd tot een locatie voor onder meer trouwerijen, evenementen en bedrijfspresentaties. Van daaruit was er vraag naar een tuin. En de extra parkeerplekken kwamen ook goed uit.

- Stadsplan Klundert.

- Stadsraad Klundert is - vermoedelijk medio 2017 - opgeheven.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Klundert heeft 6 rijksmonumenten.

- Klundert heeft 3 gemeentelijke monumenten.

- Het oude centrum van Klundert is een Beschermd Stadsgezicht. Het is een goed bewaard gebleven vesting, die keurig is gerestaureerd. “In de verte kun je ze nog zien liggen, de stenen poppen uit 1583. Het is een restant van de versterkingen, die in opdracht van Willem van Oranje naar ontwerp van Adriaan van Alkmaar werden aangelegd. De stenen poppen op de bemetselde dam. Ook de zogenoemde ‘enveloppe’, die voor de bastions werd aangelegd, en het kroonwerk, dat de naam Suikerberg draagt, heeft Klundert weten te behouden” (26). Het centrum heeft nog het strakke stratenplan zoals dat te zien is op een kaart uit 1634, getekend door A. Boxhorn. De straten komen uit op twee ringen, de kerkring met de NH kerk en de stadhuisring.

- Beschrijving orgel Joannis de Doperkerk.

- De vorige Hervormde kerk is aan het eind van de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers in brand geschoten en zwaar beschadigd. De huidige kerk is gereed gekomen in 1952. Nadere informatie over de vroegere en huidige Hervormde kerken vindt u op de site van de Hervormde Gemeente Klundert. - Beschrijving orgel Hervormde kerk.

- Christelijk Gereformeerde Kerk De Hoekpoort is in 2011 wegens teruglopend kerkbezoek buiten gebruik gesteld. Het gebouw is herbestemd tot woning en praktijkruimte.

- Het voormalige stadhuis (Stadhuisring 1) uit 1621, gebouwd in Vlaamse renaissancestijl, was een cadeau van prins Maurits (de zoon van Willem van Oranje), als dank aan de in Klundert gelegen troepen die er in 1590 in slaagden Breda, dat toen bezet was door de Spanjaarden, met de list van het turfschip in te nemen*1. Het is ontworpen door Melchior van Herbach uit Antwerpen. Reeds eerder had prins Maurits de stad €5.000 geschonken voor de bouw van een kerk. Bovendien mocht Klundert van Maurits voor de kerk de accijns op het bier verhogen. Zo droegen de bierdrinkers dus bij aan de bouw van de kerk… Het raadhuis vertoont een sprekende gelijkenis met de stadhuizen van Oud-Beijerland, Graft, Ooltgensplaat, Willemstad, Bolsward en Oudewater, maar het verschilt door zijn vrije ligging; aan vier zijden te bewonderen, deels van onder een fraaie haag van lindebomen. Het pand is in 1952/1953 ingrijpend gerestaureerd. Sinds 1996 is het ’s avonds verlicht, als onderdeel van een herinrichtingsplan van het centrum rondom het raadhuis.

- De piepkleine joodse begraafplaats van Klundert was in de jaren negentig bijna opgeruimd, omdat het aanpalende bejaardentehuis Mauritshof er nieuwbouw wilde plegen. Dat ging niet door: de ‘eeuwige rust’ van de aldaar begravenen moet gerespecteerd worden ‘tot het einde der tijden’. De aanleunwoningen zijn daarom om de begraafplaats heen gebouwd. De meeste zerken zijn meer dan een eeuw oud.

- Klundert is in 2001 verrijkt met het Nationaal Vlasserij- en Suikermuseum. De vlasserij en de suikerindustrie waren vroeger twee stevige pijlers onder de economie in de westhoek van Brabant. Zie voor de geschiedenis van de suikerindustrie bij Stampersgat en Dinteloord, voor die van de vlasindustrie bij Noordhoek. Medewerkers van het museum die jarenlang in de vlasindustrie werkten, demonstreren het dynamische verwerkingsproces van vlas helemaal met de hand. Het is een lust voor het oog om te zien hoe ze door middel van repelen, braken, hekelen en zwingelen de ruwe vezel verwerken tot vlaslint.

- Gevelstenen in Klundert.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Stichting Cultureel Klundert heeft als doel een hoogwaardig cultuuraanbod in de gemeente Moerdijk aan een breed publiek aan te reiken.

- Carnaval. - De LAK (Loerendonckse Algemene Karnavalsstichting) is opgericht in 1972. De eerste prins was prins Jan in de persoon van Jan Bastiaanse. Bastiaanse was hoofd van RK Basisschool De Rietvest, die toen nog St. Jan Baptistschool heette. Hij was afkomstig uit Terheijden, een plaats waar het carnaval in 1972 al uitbundig werd gevierd. Niet in Klundert, daar had de bevolking er in eerste instantie niet zo’n trek in. De carnavalsoptocht werd zelfs van achter de gordijnen bekeken. De stad kreeg dan ook de naam Loerendonck als carnavalsnaam. - BC De Rietbengels.

- Braderie en kermis (weekend in juni).

- Bourgondisch koren- en bierfestival Klundert Glundert (mei).

- Sinterklaas.

- Klundert bij Kaarslicht (op een zaterdag half december, alleen in de even jaren, in 2018 voor de 7e keer) is een evenement waarbij in het centrum van de vesting alle straatverlichting uitgaat en er vanaf 18.00 tot 22.00 uur alleen nog 10.000 kaarsen branden. In deze feeërieke sfeer worden tal van activiteiten georganiseerd, met name rond de opening en de sluiting van deze avond. De ca. 10.000 bezoekers worden verwend met diverse optredens. Zang, muziek en theater wisselen elkaar af op diverse locaties.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- "De Niervaert is een multifunctioneel sport- en evenementencentrum in Klundert. Je kunt er gebruik maken van de volgende faciliteiten: Zwembad. Wij beschikken over een 25-meter wedstrijdbassin, een instructiebassin en een recreatiebassin met een 80 meter lange waterglijbaan, wildwaterstroom, whirlpool en een Turks stoombad. Wij organiseren diverse aquasporten zoals Aqua’Bootcamp, Aqua’Joggen, Aqua’Robics, Aqua’Spinning enzovoorts op doordeweekse avonden. Sporthal. Daarnaast beschikken we over een extra grote sporthal met afmetingen van 48 meter breed en 32 meter lang. Deze is geschikt voor zowel sportaangelegenheden zoals sportdagen en teambuildingsactiviteiten, als grote evenementen zoals rommelmarkten, concerten, beurzen en braderieën. Zalencentrum. De zalen zijn geschikt voor vergaderingen, feesten/partijen en (bedrijfs)trainingen. Horeca. Er is beschikking over 3 horecagelegenheden waarvan er 2 in zijn geheel afgesloten kunnen worden. Beachveld. De Niervaert beschikt nu ook over een beachveld! Wil jij met je vereniging, bond of bedrijf gebruik maken van dit beachveld? Wij bieden je tal van mogelijkheden, denk hierbij aan beach soccer, beachvolley, beachtennis, beachbadminton en beachkorfbal."

- Markt aan de Kerkring, donderdag 13.00-16.30 uur.

- Nieuws en aanbiedingen van de winkels in de vesting Klundert op Facebook.

- "Kuieren door Klundert" is de naam van de wandelroute rond en door deze stad, die in 2007 is verschenen als blijvend aandenken aan de viering van 650 jaar stadsrechten. 22 routeborden wijzen u de weg langs de mooiste plekjes en brengen de historie tot leven. De wandelroute nodigt inwoners en bezoekers uit tot bewegen, tot kijken en genieten. Tijdbalken en teksten prikkelen de wandelaar tot mijmeren over het verleden en de toekomst. De route is geschikt voor jong en oud, ook voor hen die minder mobiel zijn, en voor rolstoel of scootmobiel. Inkorten gaat heel eenvoudig, de route biedt alle vrijheid en loopt langs heerlijke rustplaatsen. Elk routebord kan startpunt zijn.

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Klundert. Zie onderaan de pagina ook deel 2.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Klundert (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Klundert.

- Nieuws: - Nieuws uit Klundert op Facebook, met name m.b.t. wat er de komende tijd allemaal te doen is.

- Buurthuis: - In het in 2014 nieuw gebouwde woonzorgcentrum de Mauritshof (Prins Willemstraat 2) is ook een Huis van de Wijk gerealiseerd, waar regelmatig van alles te doen is, waarvoor zie de link.

- Onderwijs: - Basisschool De Molenvliet.

- Muziek: - Muziekvereniging Determinato is opgericht in 1902. De vereniging omvat een Fanfareorkest, Jeugdorkest, Kinderorkest, Blokfluitgroep en Muziekspeeltuin. Ook hebben ze een Pretband en rond de Sinterklaastijd een Pietenband.

- Sport: - Tennisvereniging KTV van Polanen.

- Turn-, dans- en fitnessvereniging CSV Spido is opgericht in 1956.

- De in 1976 opgerichte Sportvereniging Het Rooie Paerd omvat een Reddingsbrigade, Duikvereniging, Zwemvereniging en Mindervalidenvereniging. Je vraagt je vast af hoe de vereniging aan zo'n niet alledaagse naam komt. Welnu, dat zit als volgt: De naam is ontleend aan een 'lichtopstand' die in de jaren twintig van de 20e eeuw op de havendam van de haven van de Klundertse buurtschap Noordschans is geplaatst. Via deze haveningang was Klundert vroeger bereikbaar voor vaartuigen. Deze lichtopstand bestond uit een vakwerk vuurtoren met daarachter een grote tank voor de opslag van gasolie. Zijn contouren zagen eruit als een groot paard. De toren en de gasolietank daarachter waren in de rode menie gezet, om ze tegen het roesten te beschermen. Door deze kleur en door zijn silhouet kreeg deze lichtopstand van de scheepvaart en de lokale bevolking al snel de bijnaam 'Het Rooie Paerd'.

Deze lichtopstand, een zogeheten sectorlicht, stond daar als baken voor de scheepvaart in een bocht van het Hollands Diep. Door de rode sectoren werd de ondiepte in deze bocht voor de scheepvaart gemarkeerd en werd voorkomen dat schepen op ondiep water aan de grond konden lopen. De groene sector gaf de goede aanlooproute naar de haveningang van Noordschans aan. Zo zal het menig schip voor stranden hebben behouden, de veilige haven van Noordschans hebben binnengeloodst en menig opvarende voor verdrinking hebben behoed. Vandaar dat de oprichters van de vereniging in 1976 dit een passende naam vonden.

- Veiligheid: - Brandweerpost Klundert is onderdeel van Brandweer Midden- en West-Brabant.

Reacties

(4)

Ooit heb ik op een site van www.davdree.home.xs4all.nl een glossarium ingezien. Deze site is helaas niet meer bereikbaar. Daar kwam ik het woord "Kluun"(mot) tegen. Dat zou staan voor; Drabberige massa die overbleef na het afvenen van hoogveengebieden. Werd uit de kluungaten geschept en over een zo vlak mogelijk oppervlakte uitgespreid (wat klunen genoemd wordt)
Verder kwam ik ook het woord "Kluundel" tegen. Dit zou een ronde of ovale, vaak met veldkeien bestrate vloeren waar turf werd fijn gestamp alvorens het te drogen werd gelegd.
Het zou me dus niet verbazen als daarvan de naam Klundert vandaan komt. Voor de st. Elisabeth vloed werd er in de omgeving veel veen afgegraven.
Graag uw reactie

Dank voor uw reactie. Voor plaatsnaamverklaringen moet je uitgaan van hoe de oudste vermelding(en) luidt/luiden, en dat is in dit geval net even anders dan uw termen. Bij Klundert is dat namelijk 1537 'clunder'. Welke betekenis(sen) de naamkundigen daar volgens de actuele inzichten aan toekennen heb ik zojuist hierboven vermeld.

Op uw site bij Klundert staat een link vermeld van Zorghoeve Horze Stables, dit is een bedrijf gevestigd in de omgeving van Emmen! Het zou beter zijn om die link te verwijderen.

Dank voor uw melding. Deze link was inderdaad bij de verkeerde plaats terechtgekomen. Ik heb hem naar de pagina verhuisd waar hij wel thuishoort.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen