"Terwijl we al jaren horen dat het slecht gaat met het platteland en woorden als 'leegloop' en 'krimp' ons om de oren vliegen, blijken velen serieuze belangstelling te hebben om er te wonen. Sinds het online gaan van de website Erfdelen.nl hebben ruim 1.300 mensen positief en zelfs enthousiast gereageerd. “Ja, zo willen wij ook wel wonen.” Sociaal, duurzaam en kleinschalig wonen op voormalige boerenerven, ook wel Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB’s) genoemd, lijkt velen dus aantrekkelijk, maar er worden nog weinig projecten gerealiseerd. Enkele redenen: je hebt meestal een wijziging van het bestemmingsplan nodig, de voorinvestering kan fors oplopen, banken verstrekken geen lening als je geen onderpand hebt en kopen kan pas als de bestemmingsplanwijziging rond is. Vicieuz cirkels dus...
Helaas zijn er veel overheden die daar niet zomaar aan willen, meer woningen op het platteland. De tekst ‘een woning hoort eigenlijk niet in het buitengebied’ komt uit een voorlichtingsfilmpje van de overheid. "Dus wel megastallen maar geen woningen?", denk je dan als gemotiveerde burger die met enkele anderen in een erf wil investeren. Zo’n ontwikkeling heeft vele voordelen, ga maar na: er komt weer vitaliteit op het platteland en de voorzieningen in de kernen profiteren ervan; de boer die stopt, kan z’n erf verkopen. Dat is nu vaak niet zo; oude gebouwen en asbestdaken worden gesaneerd en er komen duurzame woningen voor in de plaats; er wordt geïnvesteerd voor de lange termijn; samen wonen op een erf biedt mogelijkheden voor aandacht voor elkaar, spullen delen enzovoorts.
Gemiddeld stoppen er vijf boeren per dag en in Brabant is de verwachting dat in de komende drie jaar een derde van alle boeren stopt! De helft van alle 54.000 boerderijen in ons land staat in Brabant, Gelderland en Overijssel. Daar wordt de leegstand dus enorm. Maar ook in andere delen van het land wordt de verpaupering steeds zichtbaarder. Onlangs was in het nieuws dat er een miljoen huizen bij moet komen. En verder neemt het aantal voorzieningen voor ouderen af, gaat het leefklimaat in de steden achteruit, kunnen velen een huis in de stad niet meer betalen en zijn er drie miljoen landgenoten die geheel of gedeeltelijk thuis werken. Die hoeven dus niet in de stad te wonen en kunnen dankzij glasvezel thuis ook de hele wereld bereiken.
Om op regionale schaal een model te ontwikkelen waarmee we het realiseren van nieuwe wooninitiatieven op het platteland kunnen faciliteren, zijn we de Proeftuin Erfdelen Salland / Living Lab Erfdelen gestart. Daarin doen we in 2019 samen met overheden, banken, rentmeesters, woningcorporaties en wetenschappers onderzoek naar de verschillende aspecten als financiering, duurzaam bouwen, beleid en bereidheid tot medewerking, juridische insteek, beschikbaarheid van en behoefte aan erven, enzovoorts." Aldus geograaf Pieter Parmentier in zijn artikel 'Samen wonen op voormalige boerenerven: de oplossing voor leegstand?' (in De Geograaf, 7-1-2019), waar dit enkele citaten uit zijn.
In december 2018 is het boek 'Wederopbouwboerderijen. Agrarisch erfgoed in de strijd over traditie en modernisering, 1940-1955' verschenen. Het boek is gebaseerd op het promotieonderzoek van Sophie Elpers aan het Meertens Instituut en de UVA en biedt een publiekstoegankelijk overzicht van de wederopbouw op het platteland. In het kader van Elpers' onderzoek is de Databank Wederopbouwboerderijen in Nederland van het Meertens Instituut ontwikkeld. Via deze databank is het mogelijk om een overzicht te krijgen van de wederopbouwboerderijen in de verschillende provincies en gemeenten van Nederland. Ook is het mogelijk om op architectnaam of op jaar van het ontwerp te zoeken.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn in Nederland ruim 9.000 boerderijen verwoest. Zo'n 550 boerderijen zijn in de meidagen van 1940 vernietigd, met name bij de Grebbelinie. De meeste boerderijen gingen in het laatste jaar van de oorlog verloren, voornamelijk in Noord- Brabant, Gelderland en Limburg. De wederopbouw van de boerderijen vond plaats in een geladen spanningsveld tussen behoud en innovatie. Hieraan lag ten grondslag dat boerderijen twee functies hadden. Het waren enerzijds objecten met een uitgesproken symbolische functie: zij stonden voor bepaalde tradities en waarden en moesten bijdragen aan de versterking en de vorming van een nationale identiteit. Anderzijds betrof het agrarische gebruiksobjecten die van centraal belang waren voor de modernisering van de Nederlandse landbouw.
'Wederopbouwboerderijen. Agrarisch erfgoed in de strijd over traditie en modernisering, 1940-1955' vertelt het verhaal achter de wederopbouwboerderijen. De wederopbouw van de boerderijen werd gecoördineerd en georganiseerd door een overheidsinstelling. Hierbij hoorde het opstellen van richtlijnen voor de wederopbouw en het beoordelen van bouwtekeningen van particuliere architecten die bij de wederopbouw werden ingeschakeld. Maar ook buiten het institutionele kader hielden zich verschillende actoren bezig met de wederopbouw van boerderijen: onder andere particuliere architecten, de Bond Heemschut, de Rijkslandbouwarchitect, de Rijkslandbouwvoorlichtingsdienst, de landbouworganisaties, de individuele boeren en boerinnen. Tussen de verschillende actoren ontstond een strijd over traditie en modernisering die uiteindelijk de architectuur van de nieuwe boerderijen bepaalde. Sophie Elpers werkt als onderzoeker etnologie bij het Meertens Instituut (KNAW) in Amsterdam. Zij is bovendien als wetenschappelijk medewerker verbonden aan het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland bij het Nederlands Openluchtmuseum. Elpers is gespecialiseerd in alledaagse materiële cultuur, in musea en in immaterieel erfgoed. (bron: Meertens Instituut) - Hier vind je een uitgebreide beschrijving van het boek.
Reactie toevoegen