Baarle-Nassau-achtige plaatsen

Tot begin 19e eeuw was er in ons land tegen de grenzen met het huidige België en Duitsland sprake van verschilende enclaves: stukjes buitenland die in Nederland lagen. Zo rond 1816, rond de oprichting van het huidige Nederland, zijn de laatste van deze situaties 'rechtgetrokken' (zoals Huissen, dat in de loop der eeuwen regelmatig van overheerser is gewisseld, en van 1813-1816 tot het koninkrijk Pruisen heeft behoord). Alleen de beroemde ingewikkelde situatie in en rond Baarle-Nassau / Baarle-Hertog, met zijn nog altijd tientallen enclaves en exclaves, is blijven bestaan.

Er zijn echter rmeer situaties in ons land met wondelijke grensverlopen, die ons aan Baarle-Nassau doen denken. Bijvoorbeeld (qua inwonertal) kleine plaatsen die door hun langgerektheid onder meer gemeenten of provincies vallen, of die door de ligging rond het 'kruispunt' van een reeks gemeenten onder vele gemeenten vallen of vielen, of waarvan het grondgebied anderszins 'ingewikkeld' verloopt of verliep, met complicaties van dien. Vandaar dat wij die 'Baarle-Nassau-achtige plaatsen' hebben genoemd en het ons aardig leek ook daar een overzicht van te maken. Hieronder vermelden wij er een aantal (als hieronder geen toelichting staat, worden de bijzonderheden ter plekke bij Status of Ligging toegelicht):

- Naast de gemeente Baarle-Nassau is de gemeente Amsterdam tegenwoordig nog de enige gemeente met niet-aaneensluitend grondgebied (als je water meerekent). Tussen Amsterdam Zuidoost en de rest van Amsterdam liggen immers nog het dorp Duivendrecht en de gemeente Diemen.

- Het kleine buurtschapje Bilderdam bij Aalsmeer viel t/m 2011 onder 3 gemeenten en 2 provincies. Bovendien liepen bij enkele woningen de gemeente- en provinciegrenzen door de opstallen. Omdat dat toch wel onpraktisch was, is deze buurtschap recentelijk middels enkele kleine grenscorrecties geheel onder 1 provincie en gemeente gebracht. Waar natuurlijk wel eerst die 3 gemeenten plus 2 provincies een besluit over hebben moeten nemen...

- Bij de Gooise buurtschap Crailo ligt een bijna-vijfgemeentenpunt (nét geen zesgemeentenpunt want de gemeentegrens van Naarden ligt er net iets te ver vandaan). Op zich is dat mogelijk al uniek in ons land. Maar het leidt ook ter plekke tot ingewikkelde situaties. Zo ligt de buurtschap Crailo half in de gem. Huizen, half in de gem. Blaricum, valt de Legerplaats Crailo onder 2 gemeenten en ligt het voormalige sanatorium Hoog-Laren in de gem. Blaricum...

- De Groningse buurtschap Dijkum, althans de gelijknamige weg, valt door zijn langgerektheid niet alleen onder 2 gemeenten maar ook onder 3 (tot voor kort zelfs 4) dorpen. Niet echt handig is dat alle dorpen opnieuw beginnen met nummeren, zodat er - althans volgens het postcodeboek - 3 (tot voor kort 4) panden Dijkumerweg 2 zijn. Lijkt ons lastig als je bij 1 van die 4 op visite moet of een pakje moet afgeven...

- De dijk en deels buurtschap Diefdijk bij Leerdam valt onder 5 kernen (4 dorpen en 1 stad), 3 gemeenten en 3 provincies. Alle adressen aan de Diefdijk.

- Bij de Drentse gemeente Meppel was tot 1961 sprake van een Z van die stad in Overijssel gelegen exclave genaamd Dingstede, tussen Staphorst en Dinxterveen, grondgebied van de gemeente Meppel dus, geheel omringd door grondgebied van de gemeente Staphorst. Dit gebied is in dat jaar geruild met de gemeente Staphorst voor Staphorster grond die tegen de stad Meppel aan lag, zodat Meppel meer ruimte kreeg voor uitbreidingen.

- Het Brabantse dorp Gemonde lag vóór de herindeling van 1996 op de kruising van 4 gemeenten en viel ook daadwerkelijk onder die 4 gemeenten. Wat niet altijd even handig was. Vandaar dat het dorp bij de genoemde herindeling onder 1 gemeente is gebracht.

- Het Drentse dorpje De Kiel viel voor een reeks grenscorrecties vanouds onder 7 marken (ter plekke ligt dan ook een Zevenmarkensteen om hieraan te herinneren), later, bij de instelling van het instituut gemeente, onder 6 gemeenten.

- Het Meerstadgebied direct O van de stad Groningen is in feite een uitbreiding van deze stad. T/m 2016 heeft echter een groot deel van dit gebied tot de gemeente Slochteren behoord. In 2017 is een groot deel van dit deel middels grenscorretie naar de gemeente Groningen gegaan. Bestuurlijk is dit een vereenvoudiging. Topografisch gezien blijft het echter een complexe situatie, met 5 verschillende woonplaatsen, die toch gezamenlijk als één gebied Meerstad worden geprofileerd.

- Het dorpje Middelbert (gem. Groningen) kent een 3-tal veschillende 'grappige grensgevallen'.

- Het Drentse dorp Nieuwlande viel vóór de gemeentelijke herindelingen van 1998 onder 5 gemeenten en 2 provincies. In 1998 is het dorp middels grenscorrecties grotendeels onder de gemeente Hoogeveen komen te vallen. Maar dan nog valt het dorp nog altijd onder 3 gemeenten en 2 provincies.

- Het bosgebied Sint Jansberg valt onder het Limburgse dorp Plasmolen, gemeente Mook en Middelaar. De aan de rand van deze 'berg' gelegen buurtschap Sint Jansberg valt deels onder het Gelderse dorp Breedeweg, gemeente Berg en Dal (voorheen gemeente Groesbeek), en deels onder het Limburgse dorp Milsbeek, gemeente Gennep. Het totale gebied Sint Jansberg valt dus onder 3 dorpen, 3 gemeenten en 2 provincies.

- Bijzonder aan het Friese dorp Sint Annaparochie is dat het, sinds de afscheiding van Nij Altoenae tot zelfstandig dorp in 2008, een stuk buitengebied heeft N van het dorp, waar het dorp Nij Altoenae nog tussen ligt. Een soort enclave dus. Voor nadere informatie zie de link.

- De buurtschap Stadse Dijk bij Willemstad (NB) ligt aan de Stadse Dijk, die van begin tot eind onderweg maar liefst 13 keer van postale woonplaats wisselt!

- Deze vooralsnog 1e plaats deelt Stadse Dijk met de buurtschap Oostindie bij Leek (GR), welker weg eveneens 13 keer van plaats wisselt.

- Het Brabantse dorpje Vinkel viel voor de herindeling van 1993 onder 5 gemeenten.

- Het Friese buurtschapje Welgelegen, met slechts een handvol huizen, valt onder 2 gemeenten en 4 dorpen.

- Het dorpje Zandberg is voor het Drentse deel een formele woonplaats met eigen postcode. Verder vallen ook nog delen van het dorp onder de Groningse dorpen Musselkanaal en Ter Apelkanaal. De plaatsnaam valt dus onder 3 dorpen en 2 provincies.

- De buurtschap Zuideinde ligt voor de postadressen grotendeels 'in' de Overijsselse formele 'woonplaats' Kamperveen (wat ter plekke helemaal geen plaats blijkt te zijn want het ligt nergens, het was alleen een gemeentenaam...), en voor een klein deel 'in' het Gelderse dorp Oosterwolde. Daarmee ligt het niet alleen in 2 provincies maar ook in 2 streken, respectievelijk Salland en de Veluwe. Bijzonder is ook dat het vanuit beide kanten eigen komborden heeft met 'Zuideinde gem. Kampen' respectievelijk 'Zuideinde gem. Oldebroek'.