Kennisbank

Er zijn vele soorten cultureel erfgoed. Een daarvan is motorvoertuiggerelateerd erfgoed, waar een gelijknamige werkgroep zich mee bezighoudt. Zie verder www.erfgoedopweg.nl.

Cultureel erfgoed is een verzamelnaam voor (bovengrondse en ondergrondse) monumenten, vondsten en opgravingen, nationaal beschermde cultuurvoorwerpen en verzamelingen, archieven en beschermde stads- en dorpsgezichten. Deze hebben een grote cultuurhistorische en wetenschappelijke betekenis. Het erfgoed maakt ons bewust van onze cultuur en geschiedenis. Daarom is het belangrijk dat er zo veel mogelijk van behouden blijft.

Historisch-geograaf dr. K.A.H.W. Leenders licht in dit werk toe welke aspecten zoal een rol kunnen spelen bij het begrip 'cultuurhistorie'

Cultuurhistorie is een onderdeel van geschiedenis in bredere zin. Cultuurhistorie is in Nederland een bredere term voor de combinatie van een aantal ruimtelijke wetenschappen, zoals archeologie, historische geografie, historische bouwkunde, historische ecologie, toponymie en deels ook fysische geografie.

Als een instantie zich specifiek bezig houdt met de cultuurhistorie van de eigen omgeving (plaats of streek, het 'heem'), spreken we van heemkunde.

Veel dorpen die door een naastgelegen stad of dorp zijn 'opgeslokt', worden door de inwoners nog als dorp beschouwd en beleefd. Zoals Zeilberg bij/in Deurne, dat, als erkenning hiervan, in 2009 weer blauwe plaatsnaamborden (komborden) heeft gekregen.

Een dorp kan geografisch gezien eigenlijk niet in een stad liggen. Een dorp ligt normaal gesproken los van een omliggende kern en heeft een eigen bebouwde kom. Sommige dorpen zijn echter geleidelijk door een naastgelegen stad opgeslokt, zijn daarmee binnen de bebouwde kom van die stad komen te liggen, en zijn daarmee geografisch gezien - en doorgaans ook formeel gezien, d.w.z. voor de postadressen / postale plaatsnaam - een wijk van die stad geworden.

De buurtschappen van Winterswijk liggen mooi verdeeld in een krans om het dorp heen

Veel steden en dorpen in ons land hebben slechts 0, 1 of enkele buurtschappen. Het landelijk gemiddelde is 1,6 (ons land heeft namelijk 2.500 steden en dorpen en 4.000 buurtschappen). Dat een stad of dorp echt veel buurtschappen heeft, komt in verhouding niet heel veel voor. Wij hebben daarom een ranglijstje gemaakt per provincie van de steden en dorpen met 10 of meer buurtschappen, dan wel, als dat er in een provincie niet minimaal 10 zijn, van de ca. 10 steden en/of dorpen met de meeste buurtschappen (achter de stad of het dorp staat het aantal buurtschappen.

Vierakker is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Bronckhorst.

Door de jaren heen ´promoveert´ e. en buurtschap vaak tot dorp door de bouw van een kerk. Vaak ontstaat er rond de kerk vervolgens een zekere mate van kern. Zo´n kern heet formeel een ´bebouwde kom´ en wordt dan aangegeven met blauwe plaatsnaamborden, formeel komborden genaamd. Dit in tegenstelling tot buurtschappen met alleen verspreide bebouwing in het buitengebied, die doorgaans niet als ´bebouwde kom´ worden gekwalificeerd en daarom witte plaatsnaamborden hebben.

Gemeente Duivendijke in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Net als bij de kleinste gemeente e.d., hangt het er ook hier maar net van af op welk moment in de geschiedenis je dit bekijkt. Vandaag de dag hebben de dunst bevolkte gemeenten rond de 100 inwoners per km2 (dit is met name bij veel gemeenten in Groningen, Fryslân en Drenthe het geval), en de dichtst bevolkte rond de 5.000 of meer inwoners per km2. Voorbeelden: Amsterdam (5.200 inw./km2), Den Haag (ca. 6.500 inw./km2), Haarlem (ca. 5.500 inw./km2), Leiden (ca. 5.700 inw./km2). Dat verschilt dus maar liefst een factor 50. Hieronder wat voorbeelden uit heden en verleden.

Hevea is Latijns voor 'rubber'. Dit dorp is destijds dan ook gesticht voor de werknemers van de rubberfabriek ter plekke

In Nederland is een aantal dorpen, buurtschappen en wijken speciaal gebouwd voor de werknemers van een bepaalde fabriek, andere bedrijfsmatige activiteit of zorginstelling ter plekke. Vaak zijn de oorspronkelijke kenmerken van het dorp nog goed bewaard gebleven (zoals bedrijfspanden, arbeiderswoningen en/of directeursvilla's). De bijzonderheden hieromtrent vind je op de desbetreffende homepage.

Plaatsengids.nl informeert over de heemkundige aspecten van alle plaatsen in ons land. Ook postgeschiedenis is een discipline binnen de heemkunde. Dé vereniging op dit gebied is de Nederlandse Vereniging van Poststukken- en Poststempelverzamelaars.

Als je topografische prentbriefkaarten en postzegels of poststukken (brieven, briefkaarten e.d.) van Nederland verzamelt, kun je op de kaarten, op de afstempelingen en in de adresseringen plaatsnamen tegenkomen waar je meer van wilt weten omtrent ligging, geschiedenis, wanneer en waarom ze evt. zijn verdwenen e.d. Dit is voor de hoofdredacteur van Plaatsengids.nl, die deze objecten ook heeft verzameld, aanvankelijk aanleiding geweest om hier enkele landelijke en regionale boeken over te schrijven, en nadien heeft hij als opvolger daarvan Plaatsengids.nl aan het opgezet en uitgebouwd.

Berg en Terblijt is voor postcodeboek en BAG een 'woonplaats', maar was in werkelijkheid alleen een geméénte. Die gemeente omvatte het dorp Berg en de buurtschappen Terblijt, Vilt en Geulhem, die ter plekke allemaal met eigen komborden worden aangegeven.

In Nederland is een beperkt aantal 'formele woonplaatsen' - in die zin dat zij in het postcodeboek en voor de Gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) formeel tot 'woonplaats' zijn benoemd - terwijl zij dat in de praktijk eigenlijk niet zijn.

Gemeenten, plaatsnaambordenmakers en makers van bepaalde bestanden - bijvoorbeeld het postcodesysteem en de gemeentelijke basisregistraties BAG - hebben kennelijk soms moeite om een plaatsnaam of straatnaam goed te spellen. En soms ontbreken plaatsnaamborden op plekken waar je ze redelijkerwijs wel zou verwachten. Beide situaties inventariseren wij op deze pagina.

Pagina's