Kaag

Plaats
Dorp
Kaag en Braassem
Holland Rijnland
Zuid-Holland

Kaag

Terug naar boven

Status

- Kaag is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streek Holland Rijnland, gemeente Kaag en Braassem. T/m 2008 gemeente Alkemade.

- Het dorp werkt op veel gebieden samen met het vrijwel even grote of beter gezegd kleine buurdorp Buitenkaag en ze delen diverse voorzieningen (zo zijn er bijvoorbeeld een gezamenlijke Dorpsraad en Dorpshuis). Ze worden samen dan ook wel als tweelingdorp beschouwd. Bijzonder daarbij is dat de dorpen in verschillende gemeenten én provincies liggen. Eerstgenoemd dorp ligt dus in de provincie Zuid-Holland, gemeente Kaag en Braassem, laatstgenoemd dorp ligt in de provincie Noord-Holland, gemeente Haarlemmermeer (iets soortgelijks doet zich in ons land voor bij de dorpen Holthees en Smakt in respectievelijk Brabant en Limburg). Formeel, d.w.z. voor bijv. de plaatsnaamborden en de postadressen, zijn het nog wel aparte plaatsen.

Terug naar boven

Naam

Spelling
In de volksmond spreekt men wel van De Kaag.

Alternatieve benamingen
Binnenkaag, Kaageiland, Kaagdorp. Op deze pagina bijvoorbeeld worden deze 3 namen door elkaar gebruikt als kennelijke synoniemen voor de officiële naam Kaag.

Oudere vermeldingen
1573 Caeghe, 1639 Kaech.

Naamsverklaring
Identiek met kaag of koog, het Middelnederlandse caghe of cooch betekent 'onbedijkt of slechts door een lichte zomerdijk bekaaid land', zie ook Koog aan de Zaan. De vorm kaag geldt als Fries, de vorm koog als Hollands (vergelijk Akersloot).(1)

Terug naar boven

Ligging

Kaag ligt Z van Lisse, O van Sassenheim, op het Kagereiland / in de Kaagerpolder en in de Kagerplassen, en grenst in het N aan de provincie Noord-Holland (gemeente Haarlemmermeer, kern Buitenkaag). De enige manier om op dit dorp te komen is met een pontje vanuit de kern Buitenkaag over de Ringvaart van de Haarlemmermeer.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Kaag 26 huizen met 227 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 200 huizen met ca. 500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Het dorp wordt voor het eerst vermeld in 1308. Het is nu niet meer voor te stellen, maar tot eind 16e eeuw was dit het grootste dorp van de gemeente Alkemade. De groeimogelijkheden van het dorp waren en zijn echter beperkt, door de ligging op een eiland. Tegenwoordig is het het kleinste dorp van de gemeente Kaag en Braassem. Scheepswerf Royal Van Lent is hier gevestigd sinds 1849 en gezichtsbepalend voor het eiland. Door de uitgebreide watersportmogelijkheden is het dorp en eiland populair bij toeristen. De meeste inwoners zijn echter niet van het toerisme afhankelijk maar werken buiten het eiland.

"Het dorp Kaag heeft sinds enkele jaren de status van beschermd dorpsgezicht. Niet voor niets; het lintdorp langs de westelijke oever van Kaageiland kent een rijke historie. Eeuwenlang is het een belangrijke schakel geweest in de scheepvaart en een domein voor vissers die in de rijke visgronden hun brood verdienden. Door haar geïsoleerde ligging en grote afhankelijkheid van de scheepvaart is het dorp erg kwetsbaar. Perioden van voorspoed, zoals in de Gouden Eeuw, wisselen elkaar af met tijden van schrijnende armoede. Grote veranderingen doen zich voor in de 19e eeuw, wanneer het Grote Haarlemmermeer wordt drooggemalen. Het dorp raakt daardoor verlost uit haar isolement.

Door een betere bereikbaarheid en de opkomst van de watersport zetten de veranderingen zich in de 20e eeuw versneld door. Hierover gaat het eerste deel van mijn artikel over de geschiedenis van het dorp Kaag. In deel 2 vragen we aandacht voor een aantal oude beroepen. Waar zijn al die boeren, beroepsvissers en beurtschippers gebleven? En zoomen we in op enkele nieuwe bestemmingen, meer passend bij de recreatieve functie van Kaageiland in de 21e eeuw." Aldus Jan Biemond in de inleiding van zijn tweedelige artikel 'De geschiedenis van Kaageiland', in tijdschrift Alkmadders, maart en juni 2018, een uitgave van Stichting Oud Alkemade.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "Met grote ongerustheid heeft de Dorpsraad kennisgenomen van het op 14 februari 2019 voorgenomen besluit van Stichting MeerWonen (hierna te noemen MW) te Roelofarendsveen om tot verkoop van alle (37) sociale huurwoningen te Kaag over te gaan aan een partij niet zijnde een sociale woningbouwcorporatie. Het verkooptraject is op 19 maart in gang gezet, de biedingen dienen uiterlijk donderdag 16 mei door partijen te zijn gedaan. Bijeenkomst. Op initiatief van MW waren de huurders uitgenodigd voor een voorlichtingsbijeenkomst op 10 april in de Stal. Enkele leden van de dorpsraad waren hierbij aanwezig. Helaas heeft deze bijeenkomst alleen maar meer vragen opgeroepen.

Ongewenste effecten. De ruimtelijke segregatie, waarbij de woningen op Kaag alleen voor mensen met hogere inkomens of vermogens toegankelijk zijn en minder verdienende en vermogende groepen daar geen enkele kans meer maken, is zeer ongewenst. Het belang van het behoud van sociale huurwoningen en daarmee gemengde wijken in ons dorp is evident. Het op termijn verdwijnen van deze categorie woningen heeft een negatieve invloed op de omgeving. Starters en mensen die niet zelfstandig in hun woonbehoefte kunnen voorzien, zijn er niet langer welkom.

Motivatie MW. De belangrijkste reden voor verkoop van de woningen is volgens MW de geringe lokale vraag naar sociale huurwoningen op Kaag. Deze reden is ongegrond. 180 potentiele huurders hebben zich onlangs ingeschreven voor een vrijgekomen woning. Volgens MW zijn de gevolgen voor de huidige huurders beperkt. De koper moet voldoen aan normen voor betrouwbaarheid en integriteit en de huurcontracten wijzigen door de overgang naar een nieuwe verhuurder niet. Vervolg. Er is veel onzekerheid onder de inwoners en onder de huurders van de sociale woningen. In de voorbereiding van de verkoop van de woningen heeft MW diverse procedures niet in acht genomen. De dorpsraad steunt de huurders en beraadt zich op de te nemen stappen." (bron: Dorpsraad)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Kaag heeft 5 rijksmonumenten.

- Kaag heeft 3 gemeentelijke monumenten.

- Tegenover de Kerkwijk - het insteekhaventje dat uitkomt op het Gravenwater, wat kan worden gezien als een onderdeel van de Kagerplassen - staat het Protestantse kerkje (voorheen Hervormd) (Kon. Julianalaan 7) van de Protestantse (PKN) Gemeente te Kaag. Deze kerk staat hier sinds 1874. Voor de Reformatie stond hier een kapel toegewijd aan Maria Magdalena, niet als een zelfstandige gemeente maar als een buitenpost die behoorde bij de RK parochie van Sassenheim. In 1618 is hier met behulp van de Staten van Holland een kerk gebouwd, die ruim 250 jaar dienst heeft gedaan als protestants bedehuis. Aan het einde van de 19e eeuw was zij zo bouwvallig, dat zij moest worden afgebroken.

De kleine Hervormde Gemeente van Kaag was echter financieel niet draagkrachtig genoeg om een nieuw kerkgebouw te bekostigen, daarom werd een landelijke actie ondernomen om de benodigde gelden bijeen te brengen. In 1873 kon men met de bouw van het huidige kerkgebouw beginnen en op 15 maart 1874 is de kerk in gebruik genomen. Geheel naar de opvattingen uit die tijd werd een laat Victoriaanse bouwstijl aangehouden. Het interieur is een zogeheten zaalkerk, waarin de preekstoel centraal staat, omdat volgens oud-protestante opvatting de lezing en verkondiging van Gods Woord het belangrijkste deel is van de liturgie.

In de kerk hangen twee koperen kronen uit de 18e eeuw. Destijds geschonken door de ambachtsheer van Alkemade, Baron van Wassenaar, en voorzien van zijn wapenschild. Een ervan heeft dan ook drie schildjes met het wapen van Wassenaar, een boeier onder zeil, voorzien van vlaggen en de naam Johannes Huybertse van Daale erop. Ook de beide koperen lezenaars zijn een schenking van de ambachtsheer. Het orgel is een pijporgel, waarschijnlijk gebouwd in 1790 door de Haagse orgelbouwer Hans Hess. Het is in 1961 uitgebreid en ingrijpend gerestaureerd. De bijbel op de kansel is een Statenbijbel, die in 1729 bij Pieter en Jacob Keur in Dordrecht is gedrukt. Verder nog een voorzangers-Bijbel uit 1768, afkomstig uit de Amstelkerk in Amsterdam. De overdekte banken terzijde van de preekstoel zijn zitplaatsen voor de kerkenraadsleden en aan de preekstoeltrap bevindt zich een koperen doopbekken.

De luidklok in de kleine toren dateert uit 1675, is gegoten bij de firma P. Hemony in Amsterdam en draagt als randschrift ‘temporis extremi tum memor esto tui’ wat vrij vertaald betekent: “gedenk te sterven”. Deze luidklok is op 28 april 1943 door de bezetter uit de toren gehaald om net als veel andere exemplaren als grondstof te dienen voor de Nazi-oorlogsindustrie. De schipper die het transport verzorgde, liet zijn schip echter zinken op het IJsselmeer. Na de oorlog zijn schip en lading geborgen en sinds 1946 hangt de klok weer in de toren... Op de toren staat als windwijzer een zogeheten Kaagschip, een type vaartuig waarmee de Kagenaars in vroeger eeuwen een belangrijk aandeel hadden in de vrachtvaart. (© Protestantse Gemeente te Kaag)

- Wipmolen De Kager (bij Balgery 2) dateert uit ca. 1683 en is gebouwd ten behoeve van de bemaling van de Kaagerpolder. De Kaagerpolder is in 1683 gesticht door samenvoeging van drie kleinere poloders: het poldertje rond het dorp Kaag, op het Zuideinde en op het Noordeinde. Deze polders zijn respectievelijk in 1566, 1644 en 1670 gesticht. De Kagermolen heeft tot 1985 de hoofdbemaling van de polder verzorgd. Sindsdien functioneert hij als hulpgemaal en wordt hij ingezet bij extreme wateroverlast of als het gemaal niet meer werkt. De Kaagerpolder omvat circa 100 ha. De opvoerhoogte is 1,40 m. De molen was oorspronkelijk eigendom van Waterschap Kaagpolder. Na opheffing hiervan ging het eigendom over naar Waterschap De Oude Veenen. In 1985 komt er een elektrisch gemaal. Als gevolg daarvan komt de molen in 1984 in eigendom van de Rijnlandse Molenstichting. De molen wordt in bedrijf gehouden door vrijwillig molenaar Jan Verhaar en is te bezoeken als hij draait, en op afspraak.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- "Op de 1e zondag van juli (in 2020 voor de 20e keer) wordt het Kaags MuziekFestival georganiseerd, op een unieke locatie. Een intiem gratis festival op een eiland midden in de Randstad. Heel Kaageiland is op deze dag het podium voor straattheater, food & drinks en natuurlijk muziek. Neem het pontje of kom met je eigen boot naar Kaag en ervaar zelf dit eilandgevoel! Vanaf 13.00 uur is het festival geopend. Loop lekker rond over het gezellige eiland of strijk neer op een van de vele terrasjes. Hoe dan ook... je kunt genieten van heel veel muziek! Alle restaurants op en rond Kaageiland zorgen voor live muziek op hun terrassen en zelfs over het water klinkt muziek. Naast alle optredens bij de restaurants loop je tijdens het Kaags MuziekFestival ook straattheaterartiesten tegen het lijf."

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- De veerpont Kaag - Buitenkaag over de Ringvaart van de Haarlemmermeer (ook voor auto's en vrachtauto's) vaart dagelijks, 24 uur per dag. - Hier vind je de tarieven en de mogelijkheden voor abonnementen en 10- en 20-rittenkaarten.

- Fiets- en voetveer 't Heen en Weertje tussen Kaag en Oud Ade vaart alleen van mei t/m september. Voor dagen, tijden en tarieven zie de link. Het fietspontje mag maximaal 12 personen per keer vervoeren. Houd er daarom rekening mee dat de wachttijd bij mooi weer kan oplopen. Bij storm kan het fietspontje helaas niet uitvaren.

- De Kagermolen ligt aan een Laarzenpad. Het gratis te bewandelen pad start vanuit Bezinningscentrum de Stal. Het pad, met bewegwijzering, loopt dwars door het poldergebied op Kaageiland en heeft een lengte van vijf kilometer. Het dragen van laarzen is tijdens deze wandeling geen overbodige luxe.

- De Kagerplassen, genoemd naar en gelegen direct W en Z van het dorp Kaag, maar formeel vallend onder het dorpsgebied van het dorp Warmond, vormen een langgerekt stelsel van ondiepe veenplassen dat zich in een ZW-NO richting uitstrekt tussen de Merenwijk in Leiden en de zuidpunt van de Haarlemmermeer. Van zuidwest naar noordoost liggen er de volgende plassen: 't Joppe, de Spriet, de Laeck, de Warckerleede, Zweiland (de grootste plas), het Norremeer, de Eijmerspoel, de Dieperpoel (de meest noordelijke plas), Spijkerboor en Kever (de meest oostelijke grote plas). Ook de vijf kleine plassen ten oosten en zuiden van de hoofdplassen worden nog tot de Kagerplassen gerekend. Het gaat om Sever, de Koppoel, de Kiekpoel of Kleipoel, de veraf gelegen Hanepoel en het Vennemeer.

De plassen hebben een gezamenlijke oppervlakte van 250 ha (excl. 't Joppe). Ze vormen een onderdeel van het boezemstelsel binnen het Hoogheemraadschap van Rijnland en hebben een belangrijke functie bij het bergen en doorvoeren van water. Na de veenontginning zijn de plassen door afkalving en erosie langzaam groter geworden. Ze hebben een gemiddelde diepte van 3,4 m. Het Zweiland is op sommige plaatsen 12 à 13 m diep; hier heeft rond 1960 namelijk zandwinning plaatsgevonden. Het waterpeil in de Kagerplassen ligt hoger dan het maaiveld van het omringende polderland.

De Kagerplassen is het oudste watersportgebied van Nederland. Van hieruit is de watersport in Nederland tot ontwikkeling gekomen. Verschillende evenementen, zoals de Kaagweek, de Turf- en Strontrace en de Schippertjesdagen getuigen van goede tradities. Al in de jaren 1930 kon het er op mooie zomerdagen zeer vol zijn. De Kagerplassen zijn dan ook zeer geschikt voor bijna alle vormen van watersport. In het hoogseizoen worden door de diverse zeilverenigingen regelmatig wedstrijden op de plassen georganiseerd. Ook voor motorvaartuigen bieden de Kagerplassen vele mogelijkheden. Zo zijn de Westeinderplassen en het Braassemermeer van hieruit eenvoudig te bereiken. De Kagerplassen zijn de thuisbasis voor vele zeilscholen en watersportverenigingen.

KWV De Kaag heeft een grote rol gespeeld bij de ontwikkeling van het watertoerisme rond de plassen en trad al in de jaren 1960 op als 'pressiegroep'. In 1964 bijvoorbeeld stelde de vereniging een eigen "Recreatienota Kagerplassen" op ten behoeve van de lokale autoriteiten. Dat was in die tijd ongebruikelijk en het gemeentebestuur van Warmond reageerde aanvankelijk mondjesmaat op dat soort signalen: "Het komt b. en w. voor, dat een reageren op uitlatingen van pressiegroepen dan ook niet tot de bestuurlijke gewoonten in den lande behoort." Over het algemeen was de inzet van de vereniging conservatief: tegen campings, tegen rijwielpaden langs de plassen, feitelijk tegen elke vorm van recreatie die in haar ogen afbreuk zou kunnen doen aan de "recreatierechten van watersporters op de Kagerplassen".

Ongeacht de rol van KWV De Kaag bij het recreatiebeleid rond de plassen bestaat er geen twijfel over dat het recreatieaanbod tot op de dag van vandaag eenzijdig is. De oevers van de plassen zijn nog altijd slecht bereikbaar voor niet-watersporters, al is daar de laatste jaren enige verbetering in gekomen. Zo zijn er recreatiestrandjes aangelegd op Koudenhoorn, de Strengen en aan de Kiekpoel. Wie evenwel een rondje om het plassengebied wil fietsen rijdt van de 24,5 km nog niet één km langs het water. Voor wandelaars is de situatie niet veel beter. Wel zijn er hier en daar doodlopende wegen en paden naar de oevers, zoals de Zijldijk, bij Zevenhuizen en in de dorpen Kaag en Warmond. Het feit dat veel oevers in privé-eigendom zijn is mede debet aan deze situatie.(2)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Kaag, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - De site Kaag.nl promoot niet alleen dit dorp, maar ook buurdorp Buitenkaag, de Kagerplassen, het Braassemermeer en Leiden. Op de site vind je o.a. een aantal bezienswaardigheden, recreatiemogelijkheden en een aantal webcams waarmee je virtueel een aantal plekken in de omgeving van het dorp kunt bekijken.

- Nieuws: - Nieuws uit Kaag op Facebook. - Nieuws uit het dorp en buurdorp Buitenkaag van de Dorpsraad op Facebook. - De ca. 8x per jaar verschijnende dorpskrant Heen en Weer is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Belangenorganisatie: - "Vereniging Dorpsraad Kaag - Buitenkaag is opgericht in 1972. De vereniging stelt zich ten doel het bevorderen en bestendigen van de belangen van de inwoners van onze dorpen. Bijzonder is dat onze dorpen in respectievelijk de gemeente Kaag en Braassem, provincie Zuid-Holland liggen en in de gemeente Haarlemmermeer, provincie Noord-Holland. De Dorpsraad heeft door de samenwerking van de twee kernen in twee verschillende gemeenten en provincies een bijzondere bestuurlijke positie. Deze bestuurlijke samenwerking voldoet nu al bijna 50 jaar prima. Het bestuur van de Dorpsraad ziet de toekomst van deze bijzondere vereniging dan ook vol vertrouwen tegemoet."

- Sport: - "IJszeilvereniging De Robben is opgericht in 1967. Doelstelling: het bevorderen van de ijszeilsport. Het lidmaatschap is voor ijszeilers en voor onze ijszeilvrienden die onze sport een warm hart toedragen. De jaarlijkse contributie bedraagt 5 euro per jaar. Activiteiten: ijszeilen op de Kagerplassen en op de andere meren in Nederland en in het buitenland; clubkampioenschappen in de DN klasse en indien mogelijk ook voor de andere klassen. Wedstrijden worden alleen georganiseerd wanneer het ijs veilig is maar ook alleen wanneer het veilig is op het ijs; op de Kaag is het al snel te druk i.v.m. de vele schaatsers; Wilgen trofee: deze wedstrijd wordt traditioneel verzeild als het dooit, grote voordeel is dat er dan niet veel schaatsers op het ijs zijn; jaarvergadering: ALV en kickoff van het Robben ijszeilseizoen. Altijd op de laatste vrijdag in november; evenementen voor oud-Hollandse ijsschuiten."

Reactie toevoegen