Huissen

Plaats
Stad
Lingewaard
Betuwe Overbetuwe
Gelderland

huissen_700_jaar_stad.jpg

Huissen heeft in 2014 het 700-jarig bestaan als stad gevierd

Huissen heeft in 2014 het 700-jarig bestaan als stad gevierd

gemeente_huissen_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Huissen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Huissen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Huissen

Terug naar boven

Status

- Huissen is een stad in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente Lingewaard. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2000.

- Wapen van de voormalige gemeente Huissen.

- De stad omvat, naast de oorspronkelijke stad zelf, het vroegere dorp Het Zand*, waarvan de dorpskern in de bebouwde kom van de stad is opgegaan en daarmee formeel een wijk van de stad is geworden. Z daarvan is nog wel sprake van een stuk buitengebied van Het Zand met tuinbouw. Verder vallen onder de stad nog de buurtschap Hoeve in het zuidwesten, buurtschap / bedrijventerrein Looveer in het oosten en industrieterrein Pannenhuis met veiling in het zuiden. Agropark Bergerden aan de andere, W kant van de N839 valt onder het dorp Bemmel, een deel van de buurtschap Bergerden ligt in het ZW van het stadsgebied (het andere deel van deze buurtschap valt onder Bemmel). De wijk Zilverkamp in het noorden is ontstaan in de jaren zeventig van de 20e eeuw. Al met al vallen onder deze stad dus 3 (delen van) buurtschappen.
* Voor deze kern komen wij in de diverse media 3 verschillende spellingen tegen: Huissen-Zand (zoals het Gemeenschapscentrum heet), 't Zand en Het Zand.

Terug naar boven

Naam

Uitspraak
(ook in het Nederlands!) Huussen, in het Zuid-Gelderse dialect Huusse.

Oudere vermeldingen
850-865 kopie 1170-1175 Huosnin, ca. 1200? in Hvosne, 1294-1295 de Husen, 1395-1396 Huesen, 1883 Huisen.

Naamsverklaring
Herkomst en betekenis onbekend. Het in 814-815 kopie 1170-1175 genoemde in Hosenheim 'woonplaats van de persoon Hoso' is niet te identificeren met Huissen. (1)

Terug naar boven

Ligging

Huissen ligt Z van Arnhem, NO van Bemmel en Elst, ZW van Westervoort en Duiven, in de streek Over-Betuwe (niet te verwarren met de nabijgelegen gemeente Overbetuwe), dat het oostelijke gedeelte behelst van de streek Betuwe. In het oosten grenst de stad aan de Nederrijn.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente 470 huizen met 2.962 inwoners, verdeeld in de gelijknamige stad 193/1.263 met de buurtschappen Malburgen (in 1967 overgegaan naar de gemeente Arnhem en nu een wijk in Arnhem-Zuid) 18/117, Ambt Huissen 203/1.272 en Schependom 56/310. Tegenwoordig heeft de stad ca. 7.000 huizen met ca. 18.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Huissen heeft rond 1314 stadsrechten gekregen. Pas in 1816 komt het definitief bij Nederland en daarmee Gelderland. Voorheen behoort het door de eeuwen heen tot diverse staten (Kleef, Brandenburg en Pruisen) in het gebied dat tegenwoordig Duitsland heet. Als gevolg van bombardementen in de Tweede Wereldoorlog, onder meer tijdens de Slag om Arnhem, zijn er weinig historische panden bewaard gebleven.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze stad, kun je terecht bij de volgende instanties en literatuur:

- "Historische Kring Huessen is een vereniging tot beoefening van de geschiedenis van en tot instandhouding van de folklore in onze stad. De Kring is opgericht in 1975 en beschikt over een bibliotheek en diverse collecties. De vereniging bestaat uit zes secties (werkgroepen) die elk een bepaald onderzoeksveld bestrijken: Archeologie, Beeld & Geluid, Bronneninventarisatie, Transcriptie, Genealogie en Heemkunde. Huissen is een fotogeniek plaatsje met een rijke historie. Voor wie op zoek gaat is er genoeg bewaard gebleven. Sinds 1995 beheert de Kring het Stadsmuseum Hof van Hessen. De vereniging geeft vijf maal per jaar het periodiek Mededelingen en om de 2 jaar een nummer van Bijdragen uit. Kringleden ontvangen deze publicaties gratis. Zij hebben tevens vrije toegang tot museum en collecties. De Kring is aldij op zoek naar oud materiaal en identificatie van foto's. Via onze site kun je reageren. Verder onderhouden we contacten met zusterverenigingen. Geïnteresseerd in de geschiedenis van onze stad? Meld je aan als lid!

Historische Kring Huessen heeft ook het beheer over Stadsmuseum Hof van Hessen. Het museum, dat is ondergebracht in hetzelfde pand als het kringonderkomen, heeft de beschikking over een grote zaal met een permanente tentoonstelling. In deze vaste expositie worden de verschillende periodes uit de geschiedenis van Huissen, van prehistorie tot heden, belicht. Ook zijn er twee kleinere ruimtes, die om het half jaar worden ingericht met een nieuw onderwerp. Over het museum en de geschiedenis van de stad is een uitgebreide folder beschikbaar."

- T.g.v. de viering van 700 jaar stad in 2014, is het kaartenboek Huissen op de kaart verschenen (uitg. Historische Kring Huessen) met 39 kaarten uit de periode van 1586 tot en met 1818. De kaarten zijn voorzien van een toelichting.

- Kinderboeken over de geschiedenis van Huissen door Femke van Ottele.

- De tuinbouw in deze omgeving kent een rijke historie. De druiven- en de tabaksteelt waren heel belangrijk. Op het hoogtepunt stonden hier ca. 300 druivenkassen. Hierdoor ontstond een zeer karakteristiek agrarisch landschap. Door intensivering, schaalvergroting, vernieuwing, woningbouw etc. gaat het karakteristieke kleinschalige glastuinbouwgebeid, met zijn specifieke kassen rond het gebied Huissen - Angeren steeds meer verloren. De geschiedenis van dit bijzondere tuinbouwgebied en van de tuinders in dit gebied is steeds minder zichtbaar. Rond de Bloemstraat, een gebied dat van oudsher deze tuinbouwbestemming had, is een nieuwe woonwijk gerealiseerd.

Midden in dit gebied bevindt zich het monumentale tuinderscomplex “Mea Vota” waar nog steeds druiven geteeld worden. Op dit complex bevinden zich nog een aantal originele druivenkassen die de status van gemeentelijk monument hebben. De bij het complex behorende woning en schuur hebben eveneens de status van gemeentelijk monument. Het gehele complex vormt een bijzonder gaaf ensemble wat in het gehele gebied nagenoeg niet meer voorkomt en voor tuinbouwhistorie in dit gebied zeker behouden zou moeten blijven. Vandaar dat het geheel is ingericht als Tuinbouwmuseum Mea Vota.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- De Doelenstraat is onmiddellijk na de oorlog uit de grond gestampt om de eerste woningnood in het verwoeste Huissen te lenigen. Al in 1946 werden de eerste huizen opgeleverd. Ze waren vooral bedoeld voor grote en samengestelde gezinnen. De populaire straat stond sindsdien onder meer bekend om de fraaie gevelversieringen tijdens de jaarlijkse Umdracht. Het Cuypersgenootschap, een landelijke monumentenorganisatie, heeft in 2019 gepleit voor behoud van de woningen, omdat ze volgens hen architectonisch, stedenbouwkundig en historisch zeer waardevol zijn. Ook de commissie erfgoed van de gemeente Lingewaard, de Historische Kring en het Gelders Genootschap waren tegenstander van sloop. Het Cuypersgenootschap verzocht de gemeente om de huizen tot monumenten te benoemen zodat ze niet gesloopt zouden mogen worden. Maar dat verzoek is niet gehonoreerd. De bezwarencommissie oordeelde dat de gemeente Lingewaard een correct besluit heeft genomen. Waardwonen, eigenaar van de huurhuisjes, liet weten dat renovatie van de huisjes niet mogelijk is. Ook het behouden van de voorgevels was geen haalbare kaart. De huisjes zijn in 2020 gesloopt en worden vervangen voor 6 eengezinswoningen en 13 levensloopbestendige huisjes. "De nieuwbouw krijgt dezelfde karakteristieke uitstraling als de huidige woningen, maar dan met alle comfort en kwaliteit van deze tijd", aldus Waardwonen.

- De wijk Zilverkamp in het N van Huissen is een zogeheten 'bloemkoolwijk' uit de jaren zeventig. Destijds hartstikke modern, maar vandaag de dag na ca. 40 jaar wel aan een herinrichting toe, zodat het weer aan de huidige eisen des tijds voldoet. Het Wijkontwikkelingsplan Zilverkamp 2018-2023. ‘Samen aan de slag!’ is een samenwerking van de bewoners, gemeente Lingewaard, Waardwonen, SWL en andere partijen. RUIMTEVOLK heeft de partijen ondersteund in het vormgeven van deze samenwerking en de totstandkoming van de analyse en strategie. Zij zijn gevraagd om samen met alle betrokkenen een toekomstvisie en aanpak op te stellen. Ze zijn samen op zoek gegaan naar de identiteit en kracht van de wijk. Hoe geven ze de Zilverkamp een tweede jeugd? En op welke manier krijgen we de wijk en al die organisaties tegelijk in beweging?

Het resultaat is een breed gedragen en uitvoeringsgericht plan, met 44 concrete en uiteenlopende ambities. Het gaat onder andere om een collectieve aanpak van woningverbetering, verduurzaming van de particuliere en sociale woningvoorraad, het bestrijden van eenzaamheid en sociale achterstanden, het stimuleren van ontmoeting, het steunen van ondernemers in de wijk, een kwaliteitsimpuls voor het park en het verbeteren van de informatievoorziening. (bron en voor nadere informatie zie: Ruimtevolk, 22-1-2018)

- Om de komende jaren verantwoord te kunnen omgaan met de ruimtelijke ontwikkelingen die de stad nog te wachten staan, zijn in 2013 de rapporten 'Binnenstad' en 'Herbestemmings- en Transformatiekader Huissen' opgesteld.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Huissen heeft 9 rijksmonumenten.

- Huissen heeft 28 gemeentelijke monumenten.

- Buurtschap Het Zand wordt een dorp door de bouw van de 'RK kerk Heilige Martelaren van Gorcum' (Van Wijkstraat 33) in 1926. Het was een driebeukige basiliek met westtoren, ontworpen door architect Wolter te Riele, in traditionalistische vormen met neogotische elementen. In 1944 is de kerk door oorlogshandelingen verwoest. De kerk wordt herbouwd, de huidige kerk komt in 1952 gereed. De kerk is in 2015 aan de eredienst onttrokken (evenals de kerken in Angeren, Doornenburg en Gendt).

In 2017 heeft Stichting de Zandse Kerk het pand voor het symbolische bedrag van 1 euro verworven. Eind 2017 is het intern verbouwd voor ca. 100.000 euro, die door parochianen bijeen is gebracht. De buitenkant van de kerk wordt intact gelaten. Vrijwilligers werken samen met de nabijgelegen school Het Sterrenbos en gemeenschapshuis Het Zand om van het pand een echte publiekstrekker te maken. Zo kunnen er bijv. seminars en beurzen, lezingen, computercursussen, toneelvoorstellingen en concerten worden georganiseerd. In de toekomst wil de stichting in de zijbeuken meer kleinere ruimtes maken, maar daarvoor moeten eerst nieuwe fondsen worden aangeboord.

- Mariakapellen.

- Het oudste deel van 't Huis Binnenveld (Huismanstraat 27) dateert uit de 16e eeuw.

- Jarenlang is er onzekerheid geweest over een herbestemming van het sinds 2012 leeg gestaan hebbende voormalige zusterklooster en stadhuis (gemeentelijk monument). In 2016 zijn op de bovenste verdiepingen tijdelijk 50 appartementen gerealiseerd voor ouderen die voorheen in zorgcentrum Sancta Maria woondn. Die appartementen worden, als de nieuwbouw van het zorgcentrum gereed is en de ouderen weer daarheen zijn vertrokken, verbouwd tot 24 huurappartementen voor woningcorporatie Waardwonen. Op de benedenverdieping van het Stadhues is een Multifunctioneel Centrum (MFC) gerealiseerd met daarin o.a. de bibliotheek en horeca.

- Gevelstenen in Huissen.

Terug naar boven

Evenementen

- Huissen heeft in 2014 het 700-jarig bestaan als stad gevierd. Op de Facebookpagina onder de link kun je nog terugkijken wat er gedurende dat jaar aan evenementen rond dit thema is georganiseerd.

- In 1955 zag carnavalsvereniging CV De Kraonige Zwaone het levenslicht. Op de grondvesten van de voorloper, CV De Foekepot, ontstaat een nieuw gezelschap uit alle lagen van de bevolking en waarin zowel Huissen-Stad als -Zand vertegenwoordigd zijn. In tegenstelling tot CV De Foekepot blijkt De Kraonige Zwaone wel in staat de ‘eenzijdigheid’ te doorbreken en de sympathie van zowel het gemeentebestuur, de lokale geestelijkheid en de plaatselijke notabelen voor zich te winnen. - De Ütvliegers is een groep van en voor jonge Huissenaren, die zichzelf het doel gesteld hebben om jongeren te betrekken bij de organisatie en viering van het Huissense straatcarnaval, werkend onder de vlag van de Kraonige Zwaone. - Stichting Huissens Jeugd Carnaval De Krössels organiseert jaarlijks een carnavalsfeest voor de jeugd in de leeftijd van 9-14 jaar.

- Stinase staat voor Stichting voor Nationale en Stedelijke Evenementen. Ze organiseren de nationale dodenherdenking, de bevrijdingsvuurestafette (Wageningen-Huissen) en het Bevrijdingsconcert. Daarnaast coördineert Stinase de activiteiten rond Koningsdag en helpt zij mee bij de intocht van Sinterklaas. Het grootste evenement dat Stinase organiseert is de Huissense Dag. Oorspronkelijk was de Huissense Dag georganiseerd rond de doorkomst van de fietsers die deelnamen aan de Nijmeegse Fietsvierdaagse. De stad was jarenlang officieel dé etappeplaats op de eerste fietsdag. Nu komen er tijdens de Huissense Dag geen fietsers meer langs van de Nijmeegse Fietsvierdaagse. Desalniettemin gaat de Huissense Dag gewoon door volgens de oude formule.

- "De website Exodus Huissen is een platform waarbij de verplichte evacuatie in het najaar 1944 en de terugkomst in de maanden mei/juni 1945 het centrale thema vormen. Evenals de hevige strijd die er heeft plaatsgevonden. Ter herinnering wordt jaarlijks in juni de Exodus-wandeltocht georganiseerd (in 2021 voor de 10e keer). Samen met de wandeltocht worden allerlei activiteiten georganiseerd, zoals een kleine expositie, WOII voertuigen, muzikale omlijsting van doedelzakspelers, concerten op de markt en een bloemlegging bij het Massagraf in de stad. De sfeer die men beoogt te creëren is die van bedrijvigheid en positivisme: immers de vluchtelingen kwamen na een half jaar terug in een vaak zwaar beschadigde omgeving, maar wel weer thuis. Men moest meteen aan de slag: de wederopbouw was een feit en er was weer perspectief. Dat is de sfeer waarin de wandeltocht zich presenteert."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- In 2010 en 2011 is in het NW van Huissen het Zeegbos aangelegd. Het Zeegbos verbindt de Huissense wijk Loovelden met het Arnhemse Rijkerswoerd. Het Zeegbos heeft een oppervlakte van 10 hectare waarvan 6 hectare bos. Verder is er 1,5 kilometer aan fiets- en wandelpaden aangelegd.

- Uiterwaardengebied de Huissense Waarden, gelegen O van Huissen, N van Angeren, wordt de komende jaren heringericht. Het project combineert combineert zandwinning, rivierkundige doelen, natuurontwikkeling en het behoud van voldoende foerageer- en rustgebieden voor grasetende watervogels.

Terug naar boven

Eten en drinken

- "Noten zijn een gezonde en smaakvolle voedingsbron. Noten bevatten veel eiwit en gezonde vetten. Ook zijn noten goede vervangers van vlees. Minder vlees eten is goed voor onze gezondheid en het milieu. Bij agroforestry worden bomen en struiken bewust gemengd met akkerbouw, groenteteelt of grasland, op hetzelfde perceel. De bomen en struiken kunnen voor meerdere doeleinden worden geplant, bijvoorbeeld voor de productie van fruit, noten of hout. Tevens kan vee worden gebruikt in het systeem. Een voedselbos kan een invulling zijn van agroforestry. Met het project Agroforestry-Notenpark 't Zand in Huissen willen we bijdragen aan de realisatie van korte ketens voor noten in Gelderland. Dit project richt zich met name op walnoten en hazelnoten. We willen daarnaast in het gebied 't Zand een mooier landschap creëren. Deze twee doelen zijn goed te combineren en kunnen elkaar zelfs versterken.

Waarom willen we dit bereiken? Op dit moment worden vrijwel alle walnoten en hazelnoten geïmporteerd. Dit is niet nodig, want het Nederlandse klimaat en de omstandigheden zijn uitstekend geschikt voor de productie van deze noten. Daarnaast willen steeds meer mensen weten waar hun eten vandaan komt, en willen ze duurzaam eten. Hoe dichtbij huis kunnen we noten gaan telen? 't Zand in Huissen lijkt een interessante locatie om mee te beginnen. Op dit moment staat er een aantal oude en vervallen kassen/stallen in ’t Zand. Als ze hun stal/kas slopen, mogen ze een woning (soms meer) bouwen op de vrijgekomen grond. Een dergelijk plan moet wel aan bepaalde regels voldoen. Een voorbeeld is dat een deel van de vrijgekomen grond moet worden ingericht met groen, zoals bomen en struiken. De projectpartners zouden graag zien dat de grondeigenaren het groen invullen met een voedselbos en/of notenbomen. Ze hopen ook andere Lingewaardse inwoners enthousiast te kunnen maken voor agroforestry/notenbomen." (bron en voor nadere informatie zie NextGarden.nl)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Huissen, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Huissen (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Belangenorganisatie: - Wijkplatform Zilverkamp-Zuid.

- Gemeenschapshuis: - "Gemeenschapshuis Huissen-Zand is sinds 1976 gevestigd in het oude schoolgebouw van de Jozefschool, naast de Martelaren van Gorcum-kerk. Om de klaslokalen om te toveren tot bruikbare ruimtes is in de beginperiode enkele maanden hard gewerkt om het pand gereed te maken voor alle artistieke, sportieve en maatschappelijke talenten die ’t Zand en omgeving rijk is. Terwijl de timmerman en de schilder nog volop aan de gang waren, werd er al gestart met de peuterspeelzaal, de muzieklessen en het ouderenwerk. Het Gemeenschapshuis richt zich vooral op de non-profit sector. Het is er voor iedereen in de stad en omgeving die een geschikte en betaalbare ruimte zoekt om zijn plannen en ideeën een kans te geven.

Het Gemeenschapshuis stimuleert initiatieven die het welzijn van de inwoners van Huissen en omgeving bevorderen. Daarom biedt de organisatie diverse ruimtes te huur aan voor sportieve, sociale, culturele en maatschappelijke activiteiten. Deze ruimtes zijn vaak speciaal ingericht en goed gefaciliteerd. Ons gebouw kent vele mogelijkheden. Je kunt er onder meer terecht om te vergaderen of een grotere bijeenkomst te organiseren. Maar er is ook ruimte voor muziekles, ballet, gym of om gezellig te biljarten. Kijk voor een uitgebreid overzicht bij Mogelijkheden en Gebruikers. Om het jou als huurder of gebruiker naar de zin te maken, beschikken wij over een groep enthousiaste en bekwame vrijwilligers. Niet voor niets zijn zij in 2009 door de gemeente Lingewaard uitgeroepen tot Vrijwilligersgroep van het Jaar. Zij zijn jouw vraagbaak en zorgen ervoor dat je je thuis voelt."

- Muziek: - Blaaskapel De Bevelanders is een vriendenclub - oorspronkelijk ontstaan uit muziekvereniging Volharding van 't Zand - die inmiddels 40 jaar bestaat en 14 leden telt; 12 blazers en 2 slagwerkers. Het is een hechte club die naast het muziek maken ook allerlei andere culturele activiteiten heeft ontwikkeld en nog steeds ontwikkelt, zoals bijv. de Huissense Cultuurprijs, het Bevelander Jaarfeest, de 'begrafenis' van Huissen als zelfstandige gemeente en de jaarlijkse uitreiking van ‘de Orde van de Foekepot’. De orkestleden hebben in 2008 een echte ‘Walk of Fame’ in het centrum aangelegd voor alle eerdere cultuurprijswinnaars.

- Blaasorkest De Rienblaozers is in 2000 opgericht en heeft 14 leden. Ze repeteren wekelijks in De Gouden Engel. Ze verlenen medewerking aan diverse evenementen zoals de intocht van Sinterklaas (als Pietenband), diverse koopzondagen, wijkfeesten, Huissen bij Kaarslicht, Carnaval, de Gildefeesten en nog veel meer.

- Sport: - Handbalvereniging HV Huissen is opgericht in 1957. Gedurende het zaalseizoen spelen zij hun thuiswedstrijden in Sporthal De Brink. De veldcompetitie wordt gespeeld op de buitenvelden gelegen op park ‘t Rosendael aan de Julianastraat.

- Gilden: - De Gilden van Sint Laurentius en Sint Gangulphus hadden vroeger een militaire functie; zij beschermden de stad. Tegenwoordig houden zij de tradities van de broederschap in stand. Meer dan 600 jaar na de oprichting van de eerste gilden in de stad zijn zij nog altijd springlevend. Zij dragen de tradities en de geruiken van de Huissense gildengeschiedenis uit. De gildebroeders hebben een aantal dagen in het jaar dat zij bij elkaar komen. Zoals Koningschieten, kerkwijding, het ontsteken van het Paasvuur, de dagen van de patroonheilige en de herdenking en het naspelen van het Beleg en Ontzet van Huissen. Daarnaast zijn de gilden diepgeworteld in de Gelderse gemeenschap van Gilden en Schutterijen. Dit alles onder de eeuwenoude pijlers van broederschap, dienstbaarheid en trouw.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Huissen alg.

Reactie toevoegen