Status

- Hoevelaken is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Nijkerk. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1999.

- Wapen van de voormalige gemeente Hoevelaken.

Naam

Oudere vermeldingen
1132 kopie 1286 Hovelaken, Hoflake, 1282 Hoevelaecken, 1439 Hovelack, 1665 Hoefflaecken, 1773 Hoevelaken. De 12e-eeuwse attestaties zijn onzeker.

Naamsverklaring
Hoevelaken is genoemd naar het grenswater de Laak (1433 an die Laeck = laak 'natuurlijke waterloop') en had betrekking op een daarbij gelegen hove 'hof of hoeve'.(1)

Ligging

Het dorp ligt direct O van Amersfoort, grenst in het Z aan de A1 en in het W aan de A28, en is landelijk bekend vanwege het 'Knooppunt Hoevelaken', zijnde de 'kruising' van de A28 met de A1, waarvoor zie het hoofdstuk Recente ontwikkelingen.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Hoevelaken, die alleen het dorp omvatte, 121 huizen met 742 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 4.000 huizen met ca. 10.000 inwoners.

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Hoevelaken, kun je terecht bij de in 1993 opgerichte Stichting Historisch Hoeflake. Doelstelling van de stichting is de plaatselijke bevolking bewust te maken van de historie en de eigen identiteit van het dorp. Activiteiten richten zich op de plaatselijke bevolking in het algemeen en op de jeugd en nieuwe inwoners van het dorp in het bijzonder. Om de doelstellingen van de stichting te bereiken worden verschillende activiteiten gerealiseerd, waaronder: publicaties over de historische waarden van het dorp; het tweemaal per jaar uitgeven van een tijdschrift; het conserveren van voorwerpen van historisch belang; het organiseren van exposities; het doen beschermen van historische plaatsen, woningen en bezittingen in het dorp; het organiseren van educatieve activiteiten, zoals lezingen voor de schoolgaande jeugd, om deze bewust te maken van de historische waarde van hun woonplaats; het verspreiden van nieuws en historische feiten via de website. Stichting Historisch Hoeflake is lid van Stichting Gelders Oudheidkundig Contact, die zich als doel stelt organiserend, stimulerend en adviserend te werken voor musea, oudheidkundige verenigingen en aanverwante organisaties in Gelderland.

Recente ontwikkelingen

- "Met Woonpark Hoevelaken krijgt de villa op het landgoed prachtige nieuwe buren. Op de locatie werkt BPD (voorheen Bouwfonds) al 53 jaar aan prachtige woonlocaties en woningen in heel Nederland. Nu wij ons kantoor gaan verlaten, zullen wij voor het dorp een prachtig woonpark achterlaten. Van werken aan wonen, naar wonen én het goede leven.In een parkachtige setting worden circa 180 verschillende woningen ontwikkeld. Voor starters, senioren (levensloopwoningen), gezinnen en natuurliefhebbers. Het Woonpark bestaat uit 2 delen; Het Landgoed en Het Erf, met ieder een unieke en eigen sfeer. Het Landgoed is gelegen aan de prachtige vijver en bestaat uit rij- en hoekwoningen, 2-onder-1-kapwoningen, vrijstaande woningen en als kers op de taart: de prachtige Watervilla's. Het Landgoed kenmerkt zicht door de ruime opzet en chique uitstraling. Het Erf kenmerkt zich door een fijne landelijke sfeer. De woningen liggen aan een gezellig erf en hebben de uitstraling van een echte boerderij. Nieuwbouw met de gezelligheid van een boerendorp dus.

Heel Hoevelaken kan binnenkort meegenieten van het Engelse Landschapspark. Nu is het terrein nog afgesloten, maar straks wordt deze prachtige plek toegankelijk voor iedereen. Bovendien wordt het park nog verder uitgebreid en doorgetrokken in de nieuwe wijk. Het Woonpark heeft veel afwisselende woningtypes. Van vrijstaande woningen, tweekappers, levensloopbestendige woningen tot zeer betaalbare rijwoningen. Buiten wonen kan dus voor iedereen werkelijkheid worden in het Woonpark. Alle tuinen grenzen aan het park, zodat je hier iedere dag van kunt genieten." (bron: BPD)

- Het dorp geniet landelijke bekendheid vanwege het Knooppunt Hoevelaken, waar de A1 en de A28 elkaar kruisen. In 1952 gebouwd als rotonde, en sinds 1971 een klaverblad, wordt het de komende jaren verbouwd tot fly-overs, die meer verkeer kunnen verwerken en de opstoppingen alhier moeten oplossen. Deze verbouwing moet tussen 2022 en 2024 zijn afgerond.

Bezienswaardigheden

- Het dorp heeft 11 rijksmonumenten (waarvan er 8 betrekking hebben op Huize Hoevelaken).

- Hoevelaken heeft 42 gemeentelijke monumenten.

- De Hervormde (PKN) kerk (Westerdorpsstraat 67) is in 1865 gebouwd ter vervanging van een middeleeuwse kerk, waarvan de geschiedenis teruggaat tot voor 1293. De kerk had tot 1936 een T-vorm. In dat jaar is het zuiderzijschip aangebouwd. In de kerk bevinden zich een preekstoel uit 1865 en een kroonluchter uit 1791. Tijdens het afbreken van het koor in 1865 bleek dat op de muren in het verleden wandschilderingen waren aangebracht. De tekeningen daarvan zijn bewaard gebleven en in beheer bij Stichting Historisch Hoeflake. Door oorlog verwoest in 1944, daarna hersteld, diverse verbouwingen. De kerktoren is het enige middeleeuwse monument in Hoevelaken. Hij stamt in oorsprong uit de 15e of 16e eeuw. In de 19e eeuw is hij van een nieuwe bakstenen bekleding voorzien. Na in de Tweede Wereldoorlog te zijn vernield, is de torenspits in 1949 herbouwd. De kerk is een gemeentelijk monument.

- Huize Hoevelaken heeft als begrip een rijke historie. Al sinds de 13e eeuw is er sprake van een landgoed met huis, maar de huidige villa dateert pas van 1926. De heer C.J.K. van Aalst, de toenmalig directeur van de Nederlandse Handels Maatschappij, besluit in 1925 het bestaande kasteeltje, gebouwd in 1679, te laten slopen. Voor de eisen van die tijd is het te klein en staat het te dicht op de weg. Daarom wordt de nieuwe villa 60 meter verder van de weg gesitueerd. Aanvankelijk wil Van Aalst een eenvoudig herenhuis. Naarmate de ontwerpfase vordert, heeft hij echter steeds meer wensen en eisen. Voor het uiteindelijke ontwerp heeft het bekende architectenbureau Van Nieukerken dan ook maar liefst 300 tekeningen nodig. Het huis wordt in 1927 voltooid.

In de Tweede Wereldoorlog wordt Huize Hoevelaken gevorderd door de Duitsers. Door aanvallen van de Engelse luchtmacht loopt het de nodige beschadigingen op. Vlak na de oorlog vestigen repatriërende Canadese soldaten zich in de villa. De schade die zij aanrichten is zo mogelijk nog erger. In 1945 komt het huis weer in bezit van de familie Van Aalst. Voor het herstel schakelen zij, wederom, architectenbureau Van Nieukerken in. De familie Van Aalst bewoont het huis tot 1963. Sinds dat jaar is het ‘Kasteel’ in bezit van het Bouwfonds Nederlandse Gemeenten (BNG), tegenwoordig BPD geheten. Eerst als hoofdkantoor, tegenwoordig als representatieve ontvangst- en kantoorruimte. De villa is een rijksmonument en vormt samen met de andere gebouwen op het landgoed een historische buitenplaats van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang.

- De zogeheten Verhoeven-woningen aan de Kyftenbeltlaan zijn ontworpen door architect Jan Verhoeven (1926-1994). Begin jaren zestig studeert Verhoeven aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam en krijgt onder meer les van Aldo van Eyck. Net als zijn leermeester streeft Verhoeven met behulp van geometrische vormen naar de verzoening van 'dubbelfenomenen' als: licht-donker; gesloten-open; groot-klein en privaat-collectief. Dit zien we terug bij zijn eigen woning in Hoevelaken (1965). Niet een koele doos van beton en glas, maar een uit baksteen en hout opgetrokken huis met een tentachtig dak. De woning wordt geprezen in enkele vakbladen waaruit volgt dat hij nog eens 35 soortgelijke woningen in het dorp kan bouwen. Verhoeven raakt de juiste snaar bij de bevolking met zijn expressieve stijl en de 'verfrissende' wisselwerking tussen open- en beslotenheid. Het dorp wordt maandenlang overspoeld door nieuwsgierige kijkers en is vanwege de files in de weekenden nauwelijks bereikbaar. Nadat in 1976 de derde generatie Verhoeven-woningen wordt gebouwd, krijgt het dorp in de volksmond de naam 'Verhoevelaken'.

Jaarlijkse evenementen

- Oranjevereniging Koningin Wilhelmina organiseert gedurende het jaar diverse evenementen.

- Kermis (april of mei).

- Koningsdag met o.a. Proef Hoevelaken.

- Dorpsdag Hoevelaken (op een zaterdag in augustus).

Landschap, natuur en recreatie

- In 1402 wordt de heerlijkheid Hoevelaken beschreven als bezit van de familie Van Zuylen, die het in leen heeft van de Gelderse hertogen. Een paar jaar later wordt er geschreven over het kasteel. In de 17e eeuw gaat het landgoed door vererving over naar de familie Van Lynden. Nadat het kasteel in het rampjaar 1672 is verwoest, wordt er in 1679 iets noordelijker een nieuw huis gebouwd. Een latere generatie laat een middenlaan aanplanten en maakt daar een park omheen. In 1834 wordt de familie Schimmelpenninck van der Oye eigenaar van het landgoed. In 1926 wordt het landgoed verkocht aan dr. C.J.K. van Aalst, president van de Nederlandsche Handel-Maatschappij. Hij laat een nieuw huis bouwen door architect M.A. van Nieukerken. Het park wordt dan in landschapstijl ingericht door Pieter Wattez (1871-1953). Er komt een grote waterpartij en een klein sterrenbos, zoals toen in de mode was. De kleinkinderen van Van Aalst verkopen het landhuis in 1963 aan het Bouwfonds en het grootste gedeelte van het bos aan het Geldersch Landschap.

Landgoed Hoevelaken is een lang, smal stuk veenland dat rond het jaar 1000 is ontgonnen. Er zijn toen lange sloten gegraven van de Hoevenlakensebeek richting Nijkerk. Door enkele percelen samen te voegen, is het landgoed in zijn huidige vorm ontstaan, ongeveer 3 km lang en slechts 375 m breed. Dwars door het landgoed loopt een zandrug. Door inklinking is het veen in de loop der jaren gezakt, zodat de zandrug daar nu bovenuit steekt. Doordat het landgoed een hoog- en een laaggelegen deel heeft, zijn er veel verschillende planten en bomen. Ook zijn er 150 soorten paddenstoelen aangetroffen. Ook leven er ringslangen en allerlei soorten vleermuizen.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Hoevelaken, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Hoevelaken (online te bestellen).

Links

- Zorg: - "Op de in 2009 opgerichte Zorgkwekerij Harcohof in Hoevelaken komen medewerkers voor het opbouwen van bijv. dagritme, arbeidstraning en/of werkervaring. Alleen het ontwikkelen van zelfvertrouwen biedt de mensen al nieuwe mogelijkheden en een betere toekomst. Het is leuk om te werken met planten en deze te zien groeien, en het is ook goed om samen te werken met collega`s. Wij zijn geen productiegerichte kwekerij, ontspanning staat voorop. Wel proberen we een hoogwaardige kwaliteit te kweken, die we aan particulieren of hoveniers verkopen. De inkomsten hiervan gebruiken we voor de opwaardering van de kwekerij. In de winterperiode voeren wij in onze loods diverse onderhoudswerkzaamheden uit, zoals onderhoud aan en reparatie van fietsen, gereedschap, skelters en meubels. Verder kunnen we binnen oppotten, de loods verbouwen en in de tunnelkas werken."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)