Het Stift

Plaats
Buurtschap
Dinkelland
Twente
Overijssel

Het Stift Weerselo plaatsnaambord [640x480].jpg

Buurtschap Het Stift wordt op de officiéle blauwe plaatsnaamborden (komborden) gespeld als 't Stift. Vrijwel overal elders wordt het als Het Stift gespeld, dus dit is kennelijk een 'drukfoutje'.

Buurtschap Het Stift wordt op de officiéle blauwe plaatsnaamborden (komborden) gespeld als 't Stift. Vrijwel overal elders wordt het als Het Stift gespeld, dus dit is kennelijk een 'drukfoutje'.

Het Stift Weerselo richtingbord zwart op wit [640x480].jpg

Het Stift wordt op richtingwijzers in de buurt wél in de goede spelling, maar in 'zwart op wit' weergegeven. Dat 'format' wordt alleen gebruikt voor wijken en bedrijventerreinen en is dus ook een 'drukfoutje', het moet zijn: wit op blauw.

Het Stift wordt op richtingwijzers in de buurt wél in de goede spelling, maar in 'zwart op wit' weergegeven. Dat 'format' wordt alleen gebruikt voor wijken en bedrijventerreinen en is dus ook een 'drukfoutje', het moet zijn: wit op blauw.

Het Stift zwart op wit 2000 met Weerselo blauw [640x480].jpg

Tegenwoordig heeft Het Stift een eigen bebouwde kom. Vroeger had het witte plaatsnaambordjes onder komborden van Weerselo, zoals op deze foto uit 2000 te zien is.

Tegenwoordig heeft Het Stift een eigen bebouwde kom. Vroeger had het witte plaatsnaambordjes onder komborden van Weerselo, zoals op deze foto uit 2000 te zien is.

Het Stift Weerselo Rudolph Wilminklaan.jpg

Het Stift, de Rudolph Wilminklaan is genoemd naar de persoon die in 1893 het gemeentehuis van Weerselo aan de gemeente schonk.

Het Stift, de Rudolph Wilminklaan is genoemd naar de persoon die in 1893 het gemeentehuis van Weerselo aan de gemeente schonk.

Het Stift Weerselo Stiftstraat.jpg

Het Stift, Stiftstraat

Het Stift, Stiftstraat

het_stift_weerselo_stiftskerk.jpg

Het Stift, de Hervormde Stiftskerk, uit ca. 1600

Het Stift, de Hervormde Stiftskerk, uit ca. 1600

het_stift_weerselo_stiftshuizen.jpg

Het Stift, de in 1974 deels herbouwde Stiftshuizen

Het Stift, de in 1974 deels herbouwde Stiftshuizen

het_stift_weerselo_gemeentehuis_rudolph_wilminklaan.jpg

Het Stift, dit pand was van 1893 tot 1955 het gemeentehuis van de gemeente Weerselo

Het Stift, dit pand was van 1893 tot 1955 het gemeentehuis van de gemeente Weerselo

Het Stift

Terug naar boven

Status

- Het Stift is een buurtschap (hoewel het een kern en kerk heeft, wordt het plaatsje toch als buurtschap beschouwd, een 'buurtschap met kerk' dus) in de provincie Overijssel, in de streek Twente, gemeente Dinkelland. T/m 2000 gemeente Weerselo.

- De buurtschap Het Stift valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Weerselo.

Terug naar boven

Naam

Spelling
Alle elektronische en papieren media die wij hebben geraadpleegd, spellen voor deze plaats Het Stift. Alleen het plaatsnaambord ter plekke (dat toch ook een officiële status heeft, want in opdracht van de gemeente vervaardigd en de bebouwde kom van het plaatsje aangevend) en een onderschrift onder een straatnaambordje vermelden de spelling 't Stift. Dat lijkt ons daarom een 'drukfoutje'. Op deze pagina houden wij de spelling met 'Het' aan.

Naamsverklaring
De naam Stift staat in verband met stichten en betekent geestelijke stichting. Daarmee bedoelde men een gebouw voor personen die in kloosterlijk verband samenwoonden en werkten. Maar, niet alle kloosters kunnen Stiften worden genoemd, want onder een Stift begreep men die geestelijke stichtingen waar alleen ongehuwde dames uit de adel werden toegelaten. (bron: Het Stift Online)

Terug naar boven

Ligging

Buurtschap Het Stift ligt direct NW van Weerselo en grenst in het O aan de N343 (Weerselo-Tubbergen).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt Het Stift - in tegenstelling tot de andere buurtschappen van de gemeente Weerselo - niet apart vermeld en geteld, dus kennelijk is het in dat jaar bij Weerselo inbegrepen. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 40 huizen met ca. 100 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In 1142 werd de kerk van Weerselo met al haar goederen aan de ridder Hugo van Buren geschonken. Tot die tijd was deze kerk een kapel die vanuit de kapittelkerk van Sint-Plechelmus te Oldenzaal werd bestuurd. Hugo van Buren besloot er samen met zijn gezellen een teruggetrokken leven van boete en gebed te gaan leiden. Op 14 september 1152 werd de kapel officieel tot klooster gewijd. Aanvankelijk was het een benedictijnenklooster voor zowel paters als zusters.

In de eerste eeuwen volgend op de consecratie van het gebouwencomplex had het klooster zwaar te lijden onder de roofzucht van Twentse edelen, met name de Heren van Saasveld. Op een gegeven moment trokken de paters naar Utrecht en bleven de zusters alleen achter. Daarop werden vrouwen van adellijke afkomst toegelaten tot het klooster om een goede opvoeding en goed onderwijs te genieten. Het is bekend dat vooral de wat minder mooie adellijke jonge dames hun intrede in Het Stift deden. De strenge regels van het oorspronkelijke Benedictijnenklooster vervaagden langzaam en kort na 1500 veranderde het klooster definitief in een vrij, adellijk sticht, waar nog wel dagelijks de heilige Mis en andere liturgische plechtigheden gevierd werden door de gemeenschap.

Brand
Op de feestdag van St. Maarten in 1523 was een van de zusters zorgeloos met haar haardvuur omgesprongen zodat haar kamer in brand vloog. Omdat de andere zusters de brand te laat opmerkten greep het vuur zo snel om zich heen dat het gehele kloostergebouw en de kerk afbrandden. Een grote ramp, want veel boeren en burgers uit de verre omtrek van Het Stift brachten hun meest waardevolle eigendommen hier in veiligheid. Dit was omdat het klooster bijzonder weinig last had van hertog Karels krijgsbenden. Het klooster was volgepakt met huisraad en verschillende bezittingen.

Gereformeerd / hervormd / Franse tijd
In 1626, toen Oldenzaal was veroverd op de Spanjaarden, werd door de Staten van Overijssel besloten dat ook in het katholiek gebleven Weerselo een gereformeerde predikant moest worden aangesteld, die zich bij Het Stift vestigde. De Stiftskerk werd van haar katholieke karakter ontdaan en werd op calvinistische wijze heringericht.

De Franse tijd bracht ook voor Overijssel “vrijheid, gelijkheid en broederschap”. Alles wat aan aderlijke voorrechten herinnerde werd ter zijde geschoven. Dat betekende ook dat de stiftsgoederen in 1795 bij besluit van de voorlopige regering van Overijssel aan de Ridderschap werden ontnomen en onder de hoede van het gewest werden geplaatst. Deze stiftsgoederen omvatten in 1733 maar liefs 71 boerderijen en 429 hectare cultuurgrond, nog afgezien van de overige gronden. Ook het Stift binnen de gracht is hier niet in meegerekend. Het grootste gedeelte van deze door de staat onteigende goederen zou in 1812 als “nationale domeinen” onder de hamer komen, toen Napoleon geld nodig had voor zijn veldtocht naar Rusland. Na 1795 werden er geen nieuwe stiftsdames meer benoemd. De overgebleven juffers kregen tot hun dood een toelage uitgekeerd. Zo kwam een einde aan een eeuwenoud stelsel van grootgrondbezit en aan een eeuwenlange vorm van kloosterlijk samenleven.

Tijdens de Franse overheersing viel ook de beslissing over de bestemming van de Stiftskerk. De omwenteling van 1795 had ook formeel een einde gemaakt aan de achterstelling van de katholieken. Dankzij koning Ladewijk Napoleon kregen zij bijna overal, waar zij in de dorpen in de meerderheid waren, hun oorspronkelijke, meestal uit de middeleeuwen daterende kerkgebouw terug. Maar niet in Weerselo. Nadat Lodewijk Napoleon op zijn reis door Overijssel in 1809 zowel de katholieke kerkschuur op de Beld in de Nijstad als de kerk op het Stift persoonlijk had geïnspecteerd, besloot hij dat deze laatste te klein was voor de 980 RK zielen, maar wel geschikt voor de 140 hervormde gemeenteleden. Wel verleende de koning aan de rooms-katholieke parochie een subsidie voor herstelwerkzaamheden aan haar kerkje en vooral voor het bouwen van een toren, opdat dit gebouw kon worden onderscheiden van de andere huizen en er geluid kon worden voor de overledenen. Rond deze kerk zou zich het dorp Weerselo verder ontwikkelen. In 1932 heeft een grote restauratie plaatsgevonden.

Herbouw Stiftshuizen
Na 1950 is er veel veranderd in de buurtschap. Een van de belangrijkste veranderingen is het feit dat de tekening van Schouwman uit ongeveer 1750 weer werkelijkheid is geworden. De omstreeks 1800 deels afgebroken Stiftshuizen zijn namelijk in 1974 op hun oude fundering herbouwd. De vondst van oude fundamenten en de oude tekening boden voldoende houvast om Het Stift in haar oude glorie te herstellen. Het fraai gerestaureerde Stift is in 1975 feestelijk heropend. (bron: o.a. Het Stift Online, waarvoor zie het kopje Links)

Wie zich nader wil verdiepen in de geschiedenis van Het Stift, vindt op de site van Vereniging Heemkunde oalde Gemeente Weerselo een pagina met een uitvoerige geschiedenis hiervan.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Landschapsontwikkelingsplan
Om de toeristenstroom in de hand te houden ("We hebben wel bezoekers nodig om de buurtschap leefbaar te houden, maar het moet hier ook geen Giethoorn worden"), en om ze faciliteiten te bieden zodat ze de buurtschap goed kunnen bezichtigen, is in 2021 het plan 'Het Stift 2030' gemaakt. "We kregen geld uit het provinciale beleid Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving. Van dat geld konden we Bureau N + L Landschapsontwerpers in de arm nemen met wie we samen een plan hebben opgesteld om de buurtschap verder op te knappen buiten de gebouwen om", aldus Anne Jonker van de Hervormde Stichting Het Stift Weerselo. Bij dat proces zijn de bewoners en gebruikers van de buurtschap nadrukkelijk betrokken. Ze hebben duidelijk aangegeven wat ze wel en niet wilden. Daaruit kwamen onder meer goede wandelpaden en een betere parkeervoorziening naar voren.

Het plan, dat in oktober 2021 in de buurtschap is gepresenteerd, komt neer op een flinke revisie van het hele buitenterrein. Beter toegankelijke wandelpaden die verlicht worden, een beter ingedeelde parkeerplaats, oplaadpunten voor e-bikes en auto's en een app waarmee de informatie over de gebouwen gelezen kan worden. Maar ook de flora krijgt een opknapbeurt. "Neem de mooie beukenrij aan de achterkant. Op het oog ziet die er nog goed uit, maar er moet wel wat aan gebeuren om er voor te zorgen dat de bomen er over een aantal jaren nog zo bij staan. En zo gaan we alle groen op Het Stift langs", aldus Jonker.

De Hervormde Stichting verwacht voor de uitvoering van het project zo'n half miljoen euro nodig te hebben. Behalve de bijdrage uit het KGO kan men ook een beroep doen op een bijdrage van de Europese subsidie Leader. De aanpak van de groene omgeving strekt tot het bos bij de buurtschap. Door dat bos komt ook een pad zodat het straks mogelijk is een mooi ommetje te maken over Het Stift en de omgeving. Het plan richt zich ook op de jeugd. De wandelpaden die worden opgeknapt, worden beter toegankelijk voor rolstoelers en rollators maar ook voor kinderwagens. Daarnaast denkt men door de geschiedenis van de buurtschap via een educatieve app te presenteren het ook veel aantrekkelijker te maken voor de jeugd. Ook komt er nog het Ridder Hugopad, ook speciaal voor de jongere bezoekers.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Het Stift is een beschermd dorpsgezicht.

- De huidige Stiftskerk is rond 1600 herbouwd op de restanten van de oudere, in 1523 afgebrande kerk. De Stiftkerk was oorspronkelijk gewijd aan de heilige Sint Remigius. Toen het nabijgelegen Oldenzaal in 1626 op de Spanjaarden werd veroverd, werd door de Staten van Overijssel besloten dat ook in Weerselo een gereformeerde predikant moest worden aangesteld. In 1809 besloot Lodewijk Napoleon dat de kerk te klein was voor de katholieke geloofsgemeenschap. Zij kregen gelden om hun eigen kerk te bouwen. Deze 'Nieuwstads Kerk' bouwden zij op de plaats waar tegenwoordig de Sint Remigiuskerk staat. In de twee eeuwen die volgden, zou rond deze kerk de kern Nijstad, de huidige kern Weerselo ontstaan. In 1811 werd de Nederlands-Hervormde kerk op Het Stift een Stiftkerk. - Site van de Protestantse Stiftsgemeente.

- De rond 1800 deels afgebroken en in 1974 op de oude fundamenten herbouwde c.q. gerestaureerde Stiftshuizen worden tegenwoordig bewoond door particulieren. Voor de herbouw zijn de originele tekeningen uit 1750 gebruikt.

- De Rudolph Wilminklaan, één van de slechts 5 wegen in de buurtschap, is genoemd naar de man die in 1893 het gemeentehuis op Het Stift aan de gemeente Weerselo heeft geschonken. Tot 1955 zou hier de gemeenteraad van Weerselo zetelen. Toen de bebouwing van Weerselo zich in oostelijke richting verplaatste, nabij de RK kerk, volgde het gemeentehuis in 1955. Tegenwoordig is hier een Consultancybureau gevestigd.

- Storkenhuis.

- De Stiftsschool is sinds 2001 niet meer als zodanig in gebruik. Het gebouw is in 2005 gerestaureerd.

- De smederij van Het Stift is al enkele eeuwen oud. Het heeft sinds het recente overlijden van de laatste smid uit het dorp enkele jaren leeg gestaan, maar is sinds 2007 gelukkig weer als zodanig in gebruik.

- De Vicarie lag vroeger net buiten de grachten van het klooster. Het was toen woonhuis van de vicaris, iemand die een belangrijke taak had bij missen en erop moest letten dat iedereen zich aan de regels hield. Later werd het een herberg. De herberg is later naar de overkant verplaatst. Dankzij de inzet van De Stichting Vrienden van Het Stift kon de restauratie van de Vicarie met de unieke doorrijschuur in 1984 worden afgerond.

Terug naar boven

Evenementen

- In de Stiftskerk worden regelmatig concerten georganiseerd.

- Het Stiftfestival (gedurende een week, eind augustus, in 2020 voor de 16e keer) is "een week vol passievolle, liefdevolle, krankzinnige, hartverscheurende en aangrijpende muziek, door een keur aan topsolisten uit binnen- en buitenland", aldus artistiek leider Daniel Rowland. Het Stiftfestival is een achtdaags zomerfestival met klassieke kamermuziek op en rond het historische landgoed Het Stift. De Stiftskerk vormt het hart van het festival waar nationaal en internationaal befaamde musici samen met jong talent hun passie voor muziek delen, van traditioneel tot experimenteel. Daarnaast verbindt het festival klassieke muziek met kunst, dans, literatuur en film. De intimiteit van kamermuziekconcerten op historische buitenplaatsen in het Twentse landschap maken van het Stiftfestival een unieke beleving.

Een goede indruk van wat het festival inhoudt, krijg je ook van dit verslag van editie 2019: "Met trots kijk ik terug op een zeer geslaagd en vooral feestelijk 15e Stiftfestival op Het Stift. Een ware jubileumeditie! Bezoekers genoten van 18- 25 augustus met ons in het prachtige Twente van een festival dat de bijzondere kracht van muziek vierde van Buxtehude tot Berio, Purcell tot Piazzolla, Mozart tot Maxwell Davies en van Vivaldi tot Vasks. Het was het een festivalweek vol grenzeloze, kleurrijke, avontuurlijke, spannende, inspirerende muziek voor muziekliefhebbers van alle leeftijden. De buitengewone, unieke componist Peteris Vasks was onze composer in residence en we presenteerden vier concerten die een onderdompeling boden in de emotionele en spirituele wereld van zijn diep persoonlijke, ontroerende muziek. De culminatie hiervan was een groots concert in de St.-Plechelmusbasiliek in Oldenzaal met Consensus Vocalis en het Stiftfestivalorkest en met ondergetekende als solist in Vasks’ prachtige vioolconcert Distant Light. Er klonken ook premières van Alissa Firsova en Marcelo Nisinman en het festival bracht met trots iconische meesterwerken van de 20e eeuw zoals de Folk songs van Berio en Eight songs for a mad king van Maxwell Davies. De laatste vormde samen Purcell’s prachtige opera Dido and Aeneas in semi-geënsceneerde setting het indrukwekkende openingsconcert. Er was bijzondere muziek van Enescu, Giovanni Sollima, de vergeten Vaughan Williams en Cyril Scott, een pianogala, tangonacht, de unieke Sergey Malov op violoncello da spalla, koffieconcerten gewijd aan Beethoven en Schubert, informele concerten voor jonge mensen en een groots slotconcert in de open lucht. Voeg daarbij pop-up concertjes in de vrije natuur, lezingen, museum pop-ups, een concert voor baby’s en ‘late night candle light concerts’, de sfeervolle, historische kerken en kastelen, de befaamde Twentse gastvrijheid en de overweldigende interesse van het publiek dat voor diverse uitverkochte concerten zorgde: het was een spannende, onvergetelijke festivalweek! Graag tot ziens bij Stiftfestival 2020! Daniel Rowland, Artistiek leider."

- Franse Markt / Monumentendag (zaterdag in september).

- Winterfair en midwinterhoornblazen (half december).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Middensloot
Het waterschap heeft de beekloop van de Middensloot in de buurtschap hersteld.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Het Stift (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Het Stift.

- Nieuws: - Nieuws uit Het Stift op Facebook. - Nieuws uit deze buurtschap op Twitter.

Reactie toevoegen