Status

- Henxel is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Winterswijk.

- Buurtschap Henxel heeft een eigen postcode (7113) en plaatsnaam in het postcodeboek en in de gemeentelijke basisregistratie (BAG) en is daarmee een formele 'woonplaats'. Praktisch gezien is het een buurtschap van Winterswijk.

- Niet te verwarren met de buurtschap Hexel in de gemeente Hellendoorn (OV).

- De buurtschap heeft tegenwoordig als plaatsnaam in het postcodeboek 'Winterswijk Henxel'. Ook bij alle andere buurtschappen in deze gemeente is de toevoeging 'Winterswijk' voor de plaatsnaam geplaatst. Vermoedelijk omdat men anders steeds aan deze en gene moest uitleggen dat hun relatief onbekende woonplaats bij Winterswijk ligt. Op de plaatsnaamborden staat - wat ons betreft terecht - alleen de eigenlijke plaatsnaam (in tegenstelling tot bijvoorbeeld het Nederweertse dorp Eind, waar men het postadres-voorvoegsel 'Nederweert-' wél op enig moment ook op de plaatsnaamborden heeft aangebracht).

Naam

Oudere vermeldingen
1362 Hengheslo.

Naamsverklaring
Misschien lo 'licht, open bos' van de persoon Henge, gezien de s van de genitief.(1)

Ligging

De buurtschap Henxel ligt NO van Winterswijk, rond de Henxelseweg en een (Z) deel van de Vredenseweg.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Henxel 30 huizen met 223 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 120 huizen met ca. 300 inwoners.

Geschiedenis en beschrijving

Vanouds leefden de inwoners van Henxel vooral van de landbouw. Tegenwoordig hebben veel boerderijen hun agrarische functie verloren, waardoor de buurtschap zo mede een functie als landelijk woongebied heeft gekregen.

Molen van Helder
Aan de Ratumseweg in Henxel, ongeveer waar de Rotweg hier uitkomt, stond een standerdmolen. Rechts naast het woonhuis van de maalderij kun je nog iets een verhoging zien. Precies op deze plek stond de molen. De molen kwam uit Lichtenvoorde en stond daar bekend als de Oude Molen. In een krant van 14-01-1914 staat: “Heden (vrijdag)morgen om 10 uur is de groote boerderij Van Roerdinkholder, die voor eenige jaren na een brand weer opnieuw opgebouwd was, door onbekende oorzaak een prooi der vlammen geworden. De groote veestapel en het grootste deel van den inboedel wist men te redden, overigens brandde alles tot den grond af. De molen bleef gespaard. De boerderij was juist onlangs ook aan Helder verkocht en zou met aug. a.s. geleverd worden.” In juli 1920 is de molen gesloopt en zijn de balken, ribben en stenen publiekelijk verkocht. In de tuin van de woning ligt nog een molensteen uit deze molen.

Recente ontwikkelingen

- In 2010 is de Buurtschappenvisie gereedgekomen, waarin alle 9 buurtschappen van de gemeente Winterswijk gezamenlijk in kaart hebben gebracht wat zij voor de komende jaren gewenste ontwikkelingen vinden voor het buitengebied van Winterswijk.

Bezienswaardigheden

- Buurtschap Henxel heeft 3 gemeentelijke monumenten, zijnde het woonhuis met stal op Achterweg 3, de boerderij op Gossinkweg 1, en de schuur op Ratumseweg 6.

- "Op Ratumseweg 15-17 in buurtschap Henxel staat een karakteristieke voormalige maalderij met bijbehorende bedrijfswoning. De eigenaar heeft de gemeente verzocht om het maalderijgebouw een nieuwe functie te geven als woongebouw met daarin (maximaal) twee zelfstandige wooneenheden. Daarnaast wenst de eigenaar de bestaande bedrijfswoning officieel te splitsen in twee zelfstandige wooneenheden. De maalderij op het erf heeft haar oorspronkelijke functie verloren. Weliswaar is het gebouw geen monument, maar het pand is wel karakteristiek en heeft een historische waarde. De eigenaar heeft in overleg met de gemeente Winterswijk het initiatief genomen dit gebouw een nieuwe functie te geven. Door het gebouw een nieuwe functie te geven kan het in stand worden gehouden. In dit initiatief wordt het bestaande maalderijgebouw hergebruikt en verbouwd tot woongebouw. De bestaande bedrijfswoning wordt reeds dubbel bewoond. Dit zal in het Bestemmingsplan feitelijk geregeld worden. In dit initiatief worden daarmee in het totaal vier wooneenheden gerealiseerd. De overige (voormalige) bedrijfsgebouwen op deze locatie worden deels gesloopt en deels hergebruikt als bijgebouwen bij de vier woningen.

Het bedrijfsgebouw wordt opgesplitst in twee wooneenheden. Beide gebouwen krijgen een privétuin aan de oostkant tot aan de houtsingel. De tuin langs de weg krijgt een voorname en formele inrichting. Deze wooneenheid zal blijven functioneren als de voorkant van het gebouw. De tuin wordt omheind door een haag van Carpinus betulus (Haagbeuk) en sluit aan op de nieuwe houtsingel. De maalderij zal 'ondergeschikt' blijven ten opzichte van de bedrijfswoning, en haar formele voortuin. De 'voortuin' van de maalderij krijgt een industrieel karakter passend bij het vroegere gebruik. De tuin wordt niet omheind door een haag en blijft bij voorkeur bestaan uit gazon. Tussen het gazon en de maalderij komt een zone met halfverharding. De weegbrug zal visueel behouden blijven. Voorgesteld wordt om de put te dempen en de contouren van de weegbrug te accentueren. Wanneer dit gedaan wordt met dezelfde halfverharding als aan de voorzijde worden de maalderij en weegbrug als eenheid herkenbaar." (bron: Bestemmingsplan hergebruik maalderij Ratumseweg 15-17 te Henxel, 2014)

- Aan de gevel van het buurpand van de voormalige maalderij (op huisnr. 11) bevindt zich een gevelsteen met een tafereel en inscriptie 'Zeelandia 1900-1950' (zie de afbeelding elders op deze pagina). Vermoedelijk slaat dit op de maalderij?

- Oude korenspieker Kössink (adres?).

Evenementen en activiteiten

- "Sinds 1935 organiseert COV Henxel en omstreken diverse activiteiten voor de leden en andere belangstellenden, rondom feestelijkheden van ons koningshuis. “Meister” Venemans wordt gezien als de oprichter van de vereniging, het toenmalig hoofd van de Christelijke basisschool Emmaschool in midden jaren ’30. Hij heeft met nog een aantal families met schoolgaande kinderen de COV opgericht. Men vond dat er eens per jaar een schoolfeest georganiseerd moest worden voor de schoolkinderen en hun ouders. Omdat de link met het Oranjehuis er al was, was de basis voor een oranjevereniging snel gelegd. Sinds oprichting van de COV wordt er jaarlijks een school- en volksfeest in de buurtschap georganiseerd, met uitzondering van de oorlogsjaren. Elke vijf jaar op 4 mei wordt er bij de gedenksteen van Hendrik Bruntink een herdenkingsceremonie georganiseerd.

COV Henxel en omstreken organiseert daarnaast door het jaar heen nog verschillende andere activiteiten zoals toneelavonden, een dropping en fietstochten. Daarnaast helpen we de school met diverse klussen zoals de klussendag en de opbouw van het podium voor de jaarlijkse musical. Daarbij is er een vrijwillig schoonmaakteam opgericht voor het onderhoud van verschillende ruimtes. Daarnaast hebben we een groot aantal artikelen in de verhuur: tafels, stoelen, tenten, spellen, springkussen, kogelvanger, etc." Wat er de komende tijd te doen is kun je zien in de Agenda.

- School- en Volksfeest H.H.D. (Huppel, Henxel en aangrenzend Dorpbuurt) (weekend in juli).

Landschap, natuur en recreatie

- Het landschap rond Henxel wordt gekarakteriseerd door langwerpige dekzandruggen die evenwijdig lopen aan de natuurlijke laagten in het gebied. Door een dik bouwlanddek steken sommige delen van de ruggen wel drie meter boven de omgeving uit. Deze dekzandruggen zijn ontstaan in de laatste IJstijd, het Weichselien. Nabijgelegen beken zijn in de middeleeuwen verlegd om een aantal gebieden beter te ontwateren. De huidige loop van de Ratumse Beek is bijvoorbeeld door een dekzandrug heen gegraven, waardoor er langs de beek steilere hellingen voorkomen dan men doorgaans bij deze reliëfvormen aantreft.

- In Henxel bevinden zich enkele bijzondere natuurgebieden, zoals Dottinkrade en Gossink.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Henxel, met laagsteprijsgarantie!

Links

- Belangenorganisatie: - Stichting Huppel Henxels Belang. "Een van de belangrijkste thema's voor de belangenvereniging is leefbaarheid. Hierbij stellen wij de volgende vragen: Hoe houden wij met zijn allen: het verenigingsleven bruisend; de scholen met al hun activiteiten levend; de werkgelegenheid en de landbouw in het gebied in stand; de gebruiken (noaberschap, volksfeesten, meiboomzetten etc.) in stand; de natuurlijke waarden (rust, bossen, fietspaden etc.) bewaard."

- Buurthuis: - "In 1935 is in Henxel buurtvereniging COV opgericht door de directeur van de Emmaschool. Alle activiteiten vonden plaats in en om de school. In 1958 was de vereniging te groot en de school te klein. Er is toen besloten om de school uit te breiden met een gebouw. Dit gebouw was bedoeld voor de kleuterschool en er zat een extra ruimte bij voor de COV. Hier vonden allerlei culturele activiteiten plaats zoals toneel, jeugdclubs en het schoolfeest. De leden hebben de bouw van gebouw Marijke mogelijk gemaakt. Ook is muziekvereniging Eendracht opgericht op school en deze gingen ook repeteren in het gebouw. Het gebouw kreeg de naam Marijke, vernoemd naar de dochter van Koningin Juliana.

In 1980 is de nieuwe school gebouwd en daarbij is er besloten dat er een gymzaal kwam die ook als gemeenschapsruimte gebruikt kon worden. Er moest dus een zaal komen en een vergaderruimte ter vervanging van Gebouw Marijke. In 1989 is de vergaderruimte uitgebreid. Deze uitbreiding is betaald door de leden van de COV. Zij hebben het geld bij elkaar gebracht en geholpen met de verbouwing. De laatste verbouwing van de vergaderruimte is in 2012 geweest. De COV heeft toen geld van het WCL gekregen om de toiletten te moderniseren en toen is er ook een gehandicaptentoilet gekomen. De betrokkenheid van de COV bij de school is dus groot. Toen schoolbestuur Accent, waar de Emmaschool onderdeel van is, aangaf dat ze de zaal wilden afstoten, werd besloten de mogelijkheden te onderzoeken. Gekozen is voor een overname, waardoor buurtschap Henxel/Huppel weer een eigen buurthuis heeft. Stichting Marijke heeft begin 2019 het beheer en de exploitatie van de gymzaal bij de Emmaschool overgenomen. Gebouw Marijke kan ook voor verschillende activiteiten gehuurd worden (sportzaal, vergaderruimte e.d.)."

- Onderwijs: - Buurtschap Henxel heeft een kleine basisschool, de Emmaschool, die ook veel leerlingen trekt uit omliggende buurtschappen en uit Winterswijk. Van en naar Winterswijk laat men een schoolbus rijden. Naast de school bevindt zich ook een peuterspeelzaal. "Ons onderwijs kenmerkt zich door het stimuleren van een grote mate van zelfstandigheid van de leerlingen. We stellen ons telkens de vraag wat de individuele onderwijsbehoeften van ieder kind zijn en stemmen daar de klassenorganisatie op af. We dagen onze leerlingen uit om hun mogelijkheden en talenten te ontdekken. We leren kinderen om zelfstandig keuzes te maken en hun eigen weg te gaan. We leren ze ook omgaan met teleurstellingen en hindernissen. Leren hen om hulp te vragen als het alleen even niet lukt. Samen kom je verder! Daarnaast willen we ook aandacht besteden aan andere belangrijke zaken zoals: kunst en cultuur, in de vorm van projecten; groente verbouwen in onze moestuin en plantjes in de schooltuin; het verzorgen van de dieren in ons ‘Dierenpaleis’; groepsdoorbrekend spelen op ons ‘groene plein’."

- Muziek: - "Vóór 1936 werd het school- en volksfeest rond de Emmaschool in de Winterswijkse buurtschap Henxel muzikaal opgeluisterd door een blaasorkest uit de naburige Duitse stad Vreden. Er was echter één probleem: het Duitse orkest kon het Wilhelmus niet spelen. Ook bleek het orkest niet in staat om aan het eind van de festiviteiten de samenzang van een danklied te begeleiden. Enkele jongemannen zeiden toen tegen elkaar: “Dat könne wi-j zelf ok wal!”. Dit was het begin van Muziekvereniging Eendracht. Instrumenten werden gekocht in Winterswijk. Daar lag namelijk het instrumentarium van het opgeheven fanfareorkest Excelsior nog opgeslagen. De verdere geschiedenis van de vereniging door de jaren heen kun je hier lezen.

Met als basis de door de vereniging zelf ontwikkelde methode "Muziek Maak Je Zelf" worden leerlingen opgeleid. In 2013 is het project "Maak Zelf Muziek 18+" voor de eerste maal van start gegaan. Hierin krijgen muziekliefhebbers van boven de 18 gedurende 10 weken de kans zelf eens aan het echte muziekmaken te ontdekken en te proeven. Inmiddels is MZM 18+ niet meer weg te denken en uitgegroeid tot een regelmatig terugkerend project. Het fanfareorkest staat sinds 2008 onder leiding van Thijs Musch. Slagwerkgroep de Ritmische Rakkers wordt sinds 2018 geleid door Frans Kemna. Het klassieke slagwerk heeft deels plaatsgemaakt voor slagwerkentertainment. De majorettegroep wordt geleid door Ester Meerdink. Sinds 2009 zijn de majorettes geen lid meer van Eendracht en zijn zij verder gegaan onder de vlag van RGV Tempo. Verder zijn binnen Eendracht actief blaasensemble Mellow Brass en de WenterWicked Big Band."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)