Hengelo

Plaats
Stad en gemeente
Hengelo
Twente
Overijssel

hengelo_plaatsnaambord_kopie.jpg

Hengelo is een stad en gemeente in de provincie Overijssel, in de streek Twente.

Hengelo is een stad en gemeente in de provincie Overijssel, in de streek Twente.

gemeente_hengelo_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Gemeente Hengelo anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Hengelo anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

hengelo_berfloweg_vereenigingsgebouw_kopie.jpg

Hengelo, tussen de ultramoderne nieuwbouw en historische fabriekspanden staat op Berfloweg 1 het fraaie Vereenigingsgebouw uit 1893, door C.T. Stork geschonken aan zijn personeel t.g.v. het 25-jarig bestaan van zijn bedrijf.

Hengelo, tussen de ultramoderne nieuwbouw en historische fabriekspanden staat op Berfloweg 1 het fraaie Vereenigingsgebouw uit 1893, door C.T. Stork geschonken aan zijn personeel t.g.v. het 25-jarig bestaan van zijn bedrijf.

hengelo_brandweertoren_kopie.jpg

Hengelo, de witgepleisterde toren van de Hengelose brandweerkazerne waarin nu brandslangen te drogen hangen (Lansinkesweg 59), is in 1917 gebouwd als watertoren voor de firma Stork.

Hengelo, de witgepleisterde toren van de Hengelose brandweerkazerne waarin nu brandslangen te drogen hangen (Lansinkesweg 59), is in 1917 gebouwd als watertoren voor de firma Stork.

hengelo_enschedesestraat_wijffie_kopie.jpg

Sinds 2012 staat op de hoek Beursstraat/Enschedesestraat een beeld van een boerin in Delfts blauw met ouderwetse klederdracht, maar wel met laptop en mobieltje. Het beeld 'Wiefie' is ontworpen door de Hengelose kunstenares Guusje Beverdam.

Sinds 2012 staat op de hoek Beursstraat/Enschedesestraat een beeld van een boerin in Delfts blauw met ouderwetse klederdracht, maar wel met laptop en mobieltje. Het beeld 'Wiefie' is ontworpen door de Hengelose kunstenares Guusje Beverdam.

hengelo_huys_hengelo_2_kopie.jpg

Hengelo, na de sloop midden jaren negentig van de HEEMAF, legden archeologen de contouren bloot van het oude Huys Hengelo. Deze contouren zijn door kunstenaar Jeroen Hoogstraten verwerkt in zijn creatie Watereiland (aan het Bevrijderslaantje).

Hengelo, na de sloop midden jaren negentig van de HEEMAF, legden archeologen de contouren bloot van het oude Huys Hengelo. Deze contouren zijn door kunstenaar Jeroen Hoogstraten verwerkt in zijn creatie Watereiland (aan het Bevrijderslaantje).

hengelo_huys_hengelo_1_kopie.jpg

Hengelo, tekening van het Huys Hengelo zoals het er destijds moet hebben uitgezien

Hengelo, tekening van het Huys Hengelo zoals het er destijds moet hebben uitgezien

hengelo_langestraat_lambooijhuis_kopie.jpg

Hengelo, de voormalige stadsboerderij uit 1840 Het Lambooijhuis (Langestraat 35) is vernoemd naar kunstschilder Henri Lambooij (1885-1974) die bijna 50 jaar op dit adres heeft gewoond.

Hengelo, de voormalige stadsboerderij uit 1840 Het Lambooijhuis (Langestraat 35) is vernoemd naar kunstschilder Henri Lambooij (1885-1974) die bijna 50 jaar op dit adres heeft gewoond.

hengelo_oude_algemene_begraafplaats_kopie.jpg

Hengelo, de Oude Algemene Begraafplaats (Bornestraat 27) is een rijksmonument. Al sinds de 14e eeuw stond hier een klein kerkgebouw. Frederik van Twickelo liet dat herbouwen. Als de kapel in 1545 klaar is, sterft Frederik en wordt hij begraven in de kapel

Hengelo, de Oude Algemene Begraafplaats (Bornestraat 27) is een rijksmonument. Al sinds de 14e eeuw stond hier een klein kerkgebouw. Frederik van Twickelo liet dat herbouwen. Als de kapel in 1545 klaar is, sterft Frederik en wordt hij begraven in de kapel

hengelo_tuindorp_t_lansink_c.t._storkplein_kopie.jpg

Hengelo, Tuindorp 't Lansink, Hotel 't Lansink aan het C.T. Storkplein

Hengelo, Tuindorp 't Lansink, Hotel 't Lansink aan het C.T. Storkplein

hengelo_tuindorp_t_lansink_hofje_lansinkweg_kopie.jpg

Hengelo, hofje aan de Lansinkweg. Tuindorp 't Lansink is sinds 2003 een beschermd stadsgezicht.

Hengelo, hofje aan de Lansinkweg. Tuindorp 't Lansink is sinds 2003 een beschermd stadsgezicht.

Hengelo

Terug naar boven

Status

- Hengelo is een stad* en gemeente in de provincie Overijssel, in de streek Twente.
* Hoe dat zit, kun je lezen in het hoofdstuk Geschiedenis en in de reacties onderaan deze pagina.

- De gemeente omvat naast de gelijknamige stad verder nog het dorp Beckum, de buurtschappen Oele en Woolde, en nog een klein gedeelte van de buurtschappen Buren en Twekkelo. De voormalige buurtschappen Groot Driene en Klein Driene, Brinkhuis, Achterhoek en Hasselo zijn tegenwoordig grotendeels omgevormd tot woonwijken en industriegebieden van de stad. Nog wél bestaand is de buurtschap Driene, die deels in de gemeente Hengelo, deels in de gemeente Enschede ligt. Bij elkaar genomen omvat de gemeente tegenwoordig dus 1 stad, 1 dorp en 5 buurtschappen (geheel of gedeeltelijk).

- Onder de stad Hengelo vallen ook de buurtschappen Buren (deels), Driene (deels), Twekkelo (deels) en Woolde (deels).

- Wapen van de gemeente Hengelo.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Hengelo.

Terug naar boven

Naam

In het Nedersaksisch
Hengel.

Oudere vermeldingen
1381-1383 hof to Henghele, 1395-1396 Hengheloe, 1395 Hengel, 1577 Hengello, 1598 Hengell, 1639 en 1750 Hengelo, 1657 Hengel, 1883 Hengeloo.

Naamsverklaring
Ofschoon oudere vormen ontbreken, wijst de gelijkenis met het gelijknamige dorp in Gelderland op een betekenis 'bosje met omheining'.(1)

Terug naar boven

Ligging

De gemeente Hengelo ligt NW en W van Enschede, ZO van Borne en ZW van Oldenzaal. Het stadgebied van de gelijknamige hoofdplaats maakt de NO helft van het grondgebied van de gemeente uit; De A1 loopt N door de gemeente, van W naar O, en de A35 centraal, van NW naar ZO.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- Oorspronkelijk gebied van de gemeente Hengelo, die in 1811 ontstond uit de marken Beckum, Oele en Woolde.

- In 1840 heeft de gemeente Hengelo 529 huizen met 3.561 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 268/1.830 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Woolde 139/979, Oele 72/448 en Beckum 50/304. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 37.000 huizen met ca. 80.500 inwoners (waarvan ca. 1.000 inwoners in het dorp Beckum wonen en de rest in de stad).

Grenscorrecties:
- 1881 van Lonneker: 203 hectare met 659 personen;
- 1-5-1886 van Weerselo: 169 hectare met 324 inwoners;
- 1-5-1937 van Enschede: 772 hectare met 957 inwoners;
- 1-12-1943 van Weerselo: 142 hectare met 341 inwoners;
- 1972 van Weerselo: 1.106 hectare met 1.017 inwoners;
- 1972 naar Borne: 19 hectare met 9 inwoners;
- 1996 van Borne: 28 hectare met 13 huizen en 34 inwoners;
- 1996 naar Borne: 1 hectare;
- 2001 naar Hof van Twente: 354 hectare met 25 huizen en 65 inwoners;*
- 2001 van Weerselo: 79 hectare met 34 huizen en 38 inwoners.
* Dit betrof de delen van de buurtschappen Buren en Woolde W van knooppunt Buren en de A35.
(© van de bewerkte plattegronden: Andreas Bartelink)

- "De gemeente heeft veel statistische informatie die de ontwikkeling van Hengelo in beeld brengt. Hoeveel mensen wonen er in mijn buurt? Hoeveel verdienen we in onze wijk? Hoe zat dat een paar jaar geleden? Hoe veilig is mijn woonomgeving? Met bijna 81.000 inwoners is de stad de op een na grootste stad van Twente. Een stad die voortdurend in beweging is. Op Kennispunt Twente vind je veel informatie die de ontwikkeling van de gemeente in beeld brengt: zowel historische als recente cijfers en onderzoeksrapporten."

Terug naar boven

Geschiedenis

De gemeente staatkundig en geografisch
De gemeente is op 28 november 1811 ontstaan door splitsing van het Richterambt Delden in de gemeenten Delden - die het westelijke deel van het voormalige richterambt behelsde - en Hengelo. De gemeente was een samenvoeging van de voormalige marken Woolde (met dorp Hengelo), Oele en Beckum.

Pas na het begin van de industriële revolutie, in de jaren tachtig van de 19e eeuw, bestond de noodzaak om het grondgebied van de gemeente uit te breiden, aangezien grote delen van het grondgebied van de gemeente behoren tot de eigendommen van landgoed Twickel, en dus niet voor woningbouw konden worden aangewend. Per 1 januari 1881 werd een gedeelte van de voormalige marke Groot Driene, die tot die tijd tot de gemeente Lonneker had behoord, overgedragen aan de gemeente Hengelo, per 1 mei 1886 gevolgd door een gedeelte van de voormalige marke Klein Driene, die tot de gemeente Weerselo behoorde.

Vervolgens zou het 50 jaar duren alvorens de gemeente opnieuw uitbreiding kreeg. Per 1 januari 1937 werd ter ontwikkeling van de haven, die een jaar eerder aan het Twente-Rijnkanaal werd geopend, een gedeelte van de voormalige marken Twekkelo en Groot Driene van de gemeente Enschede gewonnen. In en na de oorlog kwam er uitbreiding aan de noordoostzijde van de stad. Per 1 december 1943 werd bij verordening van de Rijkscommissaris voor de bezette Nederlandsche gebieden nogmaals een deel van de Weerselose buurtschap Klein Driene naar de gemeente Hengelo overgeheveld. Tijdens de wederopbouw zou hier vanaf de jaren vijftig de gelijknamige wijk verrijzen.

De laatste grote uitbreiding van de gemeente betrof een groot deel van de Weerselose buurtschap Hasselo, dat ten behoeve van de woonwijk Hasseler Es per 1 januari 1972 grotendeels onderdeel werd van de gemeente Hengelo. Vanaf halverwege de jaren zeventig zouden hier de wijken Hasseler Es, Slangenbeek en Vossenbelt verrijzen.

Naast grootschalige uitbreidingen van het grondgebied heeft de gemeente in de laatste 40 jaar ook diverse kleinere gebieden geruild. In 1972 werd een gedeelte langs de Bornse Beek gewonnen, dat in 1996 overigens grotendeels weer teruggegeven werd. Bij de grootscheepse gemeentelijke herindeling van 2001 won Hengelo van Weerselo een strook met de bedoeling de ontsluitingsweg van de nieuwbouwwijken Het Broek en Dalmeden aan te leggen. Tegelijkertijd werd aan de westelijke zijde van de gemeente een gedeelte van de buurtschap Woolde ten westen van de autosnelweg A35 naar de gemeente Hof van Twente overgeheveld.

Van dorp tot stad
Het oorspronkelijke dorp ligt op een plaats waar reeds duizenden jaren bewoning moet zijn geweest en waar drie beken - de Berflobeek, Elsbeek en Drienerbeek - samen kwamen. Het dorp ontwikkelde zich langzaam nabij het in de 14e eeuw gebouwde Huys Hengelo en kreeg op 1 mei 1802 een eigen dorpsbestuur, waarmee het onafhankelijkheid verwierf van de markebestuur van de marke Woolde, waartoe het dorp tot die tijd behoorde.

De daadwerkelijke groei van het dorp tot de omvang van een stad loopt parallel met de industriële revolutie. Kort na elkaar worden in oktober en november 1865 de spoorlijnen tussen Almelo en Salzbergen en Zutphen en de Nederlands-Duitse grens ter hoogte van Glanerbrug in gebruik genomen. Deze spoorlijnen kruisen elkaar in Hengelo, waardoor de plaats een interessante vestigingsplaats wordt voor verschillende bedrijfstakken. Oorspronkelijk was het dorp ook in trek als vestigingsplaats voor de textielindustrie, maar later verplaatste deze branche zich richting Oldenzaal en vooral Enschede.

In 1868 verplaatste C.T. Stork zijn smederij van Borne naar Hengelo, wat de basis was voor de bevolkingsgroei van het dorp, nadat hij een jaar eerder de Hengelosche Bouwvereeniging had opgericht. De groei zwelde in het begin langzaam aan. Bij de volkstelling van 1869 telde het dorp 2.380 inwoners, dat bij de volkstelling van 1889 was gegroeid tot ruim 2.600 inwoners. In de jaren negentig van de 19e eeuw kwam de bevolkingsgroei in een stroomversnelling en in 1899 kende de ‘kom’ van het dorp reeds een kleine 12.000 inwoners.

Aan het begin van de 20e eeuw nam de werkgelegenheid door de komst van onder anderen Heemaf en Hazemeyer in snel tempo toe. Om alle arbeiders van een onderkomen te voorzien werd het eerste grote woningbouwproject ontwikkeld, ’t Lansink, dat vanaf 1911 volgens de uit Engeland overgewaaide tuinstadgedachte werd aangelegd. Tot de Tweede Wereldoorlog werd Hengelo uitgebreid met de wijken Wilderinkshoek, Woolde, Hengelose Es en de Anninks- en Nijhofshoek. Daarnaast kreeg de stad in 1936 middels het Twente-Rijnkanaal (tegenwoordig, vanwege het ontbreken van de geplande maar nooit aangelegde schakel Almen-Pannerden, bekend als Twentekanaal) een aansluiting op het landelijke waterwegnetwerk.

Vanwege de strategische legging nabij een spoorwegknooppunt, werd Hengelo in de oorlog regelmatig het slachtoffer van bombardementen. Zo ook in de nacht van 6 op 7 oktober 1944, waardoor het oude stadscentrum zo goed als geheel werd vernietigd. Na de oorlog wordt het centrum snel weer opgebouwd, waarbij historische panden die de bombardementen overleefd hadden alsnog ten prooi vielen aan de slopershamer.

Hengelo, dat ondertussen de grootte en aanzien van een stad had gekregen, bleef ook na de oorlog doorgroeien. Vanaf de jaren vijftig werden de wijken Groot- en Klein Driene gebouwd, vanaf de jaren zeventig, wanneer de stad middels de rijkswegen 1 en 35 ook een aansluiting krijgt op het landelijke autosnelwegnetwerk, gevolgd door de noordelijke wijken Hasseler Es en Slangenbeek. (© Andreas Bartelink)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze gemeente, kun je terecht bij de volgende instantie en site:

- "De oorspronkelijke Oudheidkamer is omgetoverd tot een museum waar iets te beleven is. Waar educatie een belangrijke rol speelt door kennis over te brengen op de jeugd. Bovendien behoort het Kennis- en Informatiecentrum tot een van de belangrijkste taken van het museum. Museum Hengelo is onlosmakelijk met de geschiedenis van de stad verweven, heeft een unieke cultuurhistorische collectie van de stad; op verschillende manieren wordt de cultuur en de geschiedenis van de stad in beeld gebracht. Het museum is gevestigd in een meer dan 100 jaar oude patriciërswoning in het centrum van de stad. Sinds 1976 zijn bezoekers al welkom en in 2004 werden we officieel een erkend museum. Het interieur straalt een zekere rust uit en ademt een aangename sfeer, waar iedereen zich duidelijk thuis voelt. Elke kamer kent zijn eigen charme, met aandacht voor detail.

Inwoners van de stad, en natuurlijk ook andere belangstellenden, moeten kennis kunnen nemen van de lokale geschiedenis. Dat doen we door hen 'het verhaal van de stad' te vertellen in een modern-museale omgeving, ondersteund door kunst- en gebruiksvoorwerpen, documenten en beeldmateriaal. Het museum verklaart op aantrekkelijke en heldere wijze waarom Hengelo eruit ziet zoals ze eruit ziet, hoe de stad zich ontwikkeld heeft in de afgelopen eeuwen en wat daarbij verloren is gegaan en gespaard is gebleven. Maar meer nog dan het verhaal van de stad te vertellen, vertelt het museum verhalen van mensen. Mensen die in de stad woonden. Grote namen, vergeten namen en talloze mensen waarvan de namen in de mist van de geschiedenis zijn opgelost. Want Hengelo is geen stad geworden zonder al die mensen die daar gewoond hebben en haar gebouwd hebben.

Hengelo is een stad van mensen en daarom gaat het Historisch Museum dus ook over mensen van die stad – een pas op de plaats op de weg van het verleden naar de toekomst. Het museum staat stil bij de geschiedenis van een stad in ontwikkeling. Biedt daardoor burgers, bestuurders en bezoekers een plaats om te bezinnen in een wereld van dynamiek en verandering. Naast vaste exposities worden regelmatig wisselende tentoonstellingen, stadswandelingen, torenbeklimmingen, historische filmavonden, cursussen en lezingen georganiseerd. Archeologie, Huys Hengelo, is prominent aanwezig.

Museum Hengelo is een plek waarbij je op allerlei manieren wordt meegenomen in een wereld waarin het verhaal van de stad wordt verteld. Alleen al het ontwerp van de individuele kamers – geïnspireerd op de eeuwigdurende beweging tussen de stad en haar geschiedenis – is de moeite van een bezoek waard. Het museum biedt: een uitgebreid archief; boeken, documentatie over families, bedrijven en verenigingen, krantenknipsels en foto’s; verschillende collecties waaronder textiel, koperwerk, tinnen voorwerpen en klokken; educatieve programma’s voor het basis- en voortgezet onderwijs en voor individuele scholieren; rondleidingen op aanvraag; stadswandelingen; beklimming stadhuistoren; wisselende tentoonstellingen in de Van Leentzaal; patriciërswoning met onder meer Erkerkamer, Keuken uit 1920, Slaapkamer dienstmeid, Stijlkamer, Ripperdakamer, Oorlogskamer, Kunstkabinet en Popkamer uit de jaren ‘60; lezingen; historische filmavonden; wijkmiddagen."

De Werkgroep Archeologie van het Museum is in 2009 opgericht door archeoloog Mark Komen. Aanleiding voor de oprichting was dat de vondsten van de opgraving (in 1995) van de restanten van Huys Hengelo nog nooit waren geanalyseerd. Tientallen dozen met inhoud lagen jarenlang onaangeroerd in een opslagruimte. Onder leiding van Mark Komen ging een werkgroep aan de slag. De vondsten werden gewassen, gesorteerd en geregistreerd. Wat waardevol was, ging naar het archeologisch depot in Deventer. Leden van de werkgroep leverden een bijdrage aan verschillende opgravingen in de omgeving. Zo is bij Enschede een jagerskamp uit de middensteentijd (5000-9000 v.C.) opgegraven. In Broek Noord kwam een ijzertijdboerderij aan het licht en op de oude Algemene Begraafplaats lagen funderingen van een laat-middeleeuws kerkje, dat in 1839 is gesloopt. In het Hengelose Watertorenpark vond in 2016 een zoektocht plaats naar sporen van een grafveld uit de brons- en ijzertijd.

- Geschiedenis van Hengelo, door Egbert van de Haar (even naar onderen scrollen of zoeken met ctrl-F).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Hengelo heeft 65 rijksmonumenten.

- Hengelo heeft 110 gemeentelijke monumenten.

- "Tuindorp 't Lansink is sinds 2003 een beschermd stadsgezicht. Daarvoor moesten wel enkele panden binnen het gebied de status van rijksmonument hebben. Dat is het geval (onder andere aan de Lansinkweg en C.T. Storkstraat alsmede Plein 1918). D beschermde status houdt in dat er een conserverend bestemmingsplan geldt, wat zich vertaalt in een beperkte mogelijkheid om aan- en bijgebouwen te realiseren. Daarnaast gelden er andere regels als het gaat om vergunningvrij bouwen. Neem daarom altijd eerst contact op met de gemeente als er bouwplannen zijn. In samenwerking met de gemeente Hengelo is een digitale kaart ontwikkeld waar onder andere de oprichting/bouwtekeningen van veel woningen in Tuindorp ’t Lansink te zien zijn. Alle beschikbare informatie is inzichtelijk gemaakt op een interactieve kaart. Door middel van kleuren is aangegeven wat de bouwperiode is geweest, waardoor je kunt zien hoe de wijk in de tijd is opgebouwd." Aldus de site van Stichting Tuindorp 't Lansink. De gemeente onderzoekt of ook tuindorp De Nijverheid een beschermd stadsgezicht kan worden.

- Vermoedelijk in de eerste helft van de 14e eeuw verrees in het dorp een kapel bij het Hof te Hengelo. Deze kapel was gewijd aan de heilige Lambertus van Maastricht. De kapel werd vermoedelijk rond 1500 vervangen door een stenen kerk, die begin 17e eeuw overging in protestantse handen. De katholieken gingen vanaf dat moment naar de schuurkerk bij erve Roesink bij Delden en de schuurkerk bij erve Hermelink in Woolde. In 1775 werd de bouw van een nieuwe schuurkerk wat dichter bij het dorp toegestaan. Na enige vertraging kwam de kerk in 1786 gereed. De kerk werd tweemaal uitgebreid; in 1832-35 en 1849-50.

Door de komst van de industrie nam de bevolking van het dorp toe, zodat men in 1887 besloot tot de bouw van een nieuwe kerk, de huidige RK Sint-Lambertusbasiliek (Enschedesestraat 1). Als architect werd Gerard te Riele uit Deventer aangetrokken. Deze bouwde ook een noodkerk in de tuin van de pastorie, die van 1888 tot 1890 gebruikt werd, tot de eigenlijke kerk in gebruik kon worden genomen. De kerk is gebouwd in neogotische stijl en is in de loop van de jaren voorzien van typisch neogotische elementen, zoals beeldhouwwerk van het atelier van Mengelberg. De toren is 79,2 meter hoog en staat daarmee op de 25e plek in Nederland. Bij de bombardementen op Hengelo tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef de Lambertuskerk grotendeels gespaard, terwijl de binnenstad grotendeels door de geallieerde bommen werd vernield. De restauratie van de kerk duurde van 1948 tot 1951.

In 1997 is Stichting Restauratie Sint Lambertuskerk opgericht. In 2002 is de kerk gerestaureerd, waarbij oorspronkelijke neogotische elementen zijn teruggekeerd. In 2015 heeft weer een restauratie plaatsgevonden; de verankering van de spits is verstevigd, de toren kreeg nieuwe muurankers en de gehele voorgevel is opnieuw gevoegd. In 1907 is door de Firma Gradussen uit Winssen een orgel geplaatst, dat in 1948–1949 is vervangen door een electro-pneumatisch orgel van de firma Vermeulen uit Alkmaar. Het orgel telt 45 registers en 2800 pijpen. In 2008 is het orgel gerestaureerd en uitgebreid. In 1988 is de Mariakapel ingericht. In 1998 is de kerk door paus Johannes Paulus II verheven tot basiliek.

- RK Onze Lieve Vrouwekerk. - RK Onze Lieve Vrouwekerk op Facebook.

- De voormalige Hervormde kerk op Deldenerstraat 18 is gebouwd in 1848 (als opvolger van het te klein geworden en vervallen kerkje bij Huys Hengelo) en heeft een neoclassicistische stijl. Bijzonder is de entree; die bevindt zich in de zijgevel en niet aan de voorkant in de zuilengalerij.

- De voormalige Heilig Hartkerk is de afgelopen jaren getransformeerd tot Brede School.

- Het Thomassonhuis (Pastorieweg) is genoemd naar een aannemer die zich hier in 1917 vestigde. Van origine is het een boerderij, daarna heeft het nog dienst gedaan als thuisweverij, boekdrukkerij en houtdraaierij. Ooit woonden er zelfs 5 gezinnen, elk met een eigen ingang. In de rechter zijgevel zijn nog resten te zien van het oorspronkelijke gebintwerk.

- Tussen de ultramoderne nieuwbouw en historische fabriekspanden staat op Berfloweg 1 het fraaie Vereenigingsgebouw uit 1893, door C.T. Stork geschonken aan zijn personeel t.g.v. het 25-jarig bestaan van zijn bedrijf. Sociale binding was namelijk ook iets wat Stork erg belangrijk vond. En om dat te stimuleren werden er verschillende verenigingen opgericht. Zo vonden een muziek- en gymnastiekvereniging, mannenkoor, bibliotheek, bewaarschool én een gaarkeuken hier onderdak.

- De witgepleisterde toren van de Hengelose brandweerkazerne waarin nu brandslangen te drogen hangen (Lansinkesweg 59), is in 1917 gebouwd als watertoren voor de firma Stork. De toren leverde water aan een sprinklerinstallatie die branden moest blussen in de hier gevestigde modelmakerij en de naastgelegen gieterij (nu ROC). Het water wordt nu gebruikt als bluswater en voor de toiletspoeling van ROC Twente.

- "De werkgroep ‘Industriële Archeologie van Oald Hengel’ is de grondlegger van het in 1983 opgerichte Techniekmuseum HEIM, het Hengelo's Educatief Industrieel Museum. Gevestigd in het oude pand van het Twentsch Centraal Station voor Elektrische Stroomlevering aan de Bornsestraat, begon de stichting met het verzamelen en exposeren van technische objecten, afkomstig van bedrijven uit deze stad en omstreken. Het museum stelde zich ten doel om de historische en technische ontwikkeling van de Twentse industrie voor een breed publiek toegankelijk te maken. In 2005 verhuisde het museum naar de Wilhelminaschool aan de Industriestraat.

Naar één organisatie voor kunst, techniek en erfgoed. Techniekmuseum HEIM zocht al vanaf zijn oprichting naar raakvlakken tussen ambacht, creativiteit, techniek en de mens. Educatie was en is daarbij het middel om een breed en divers publiek van jong tot oud te interesseren voor techniek, om het industriële verleden levend te houden en om meegenomen te worden in de technische mogelijkheden van onze hedendaagse wereld. In 2015 zijn Kunstencentrum CREA en Techniekmuseum HEIM gefuseerd. In 2017 is ook Muziekschool Hengelo toegetreden tot deze fusie. Samen vormen zij sindsdien één organisatie voor kunst, techniek en erfgoed onder de nieuwe naam: Oyfo Kunst & Techniek. Techniekmuseum HEIM is sindsdien herkenbaar onder de naam Oyfo Techniekmuseum. De uitdagende kruisbestuivingen tussen techniek, wetenschap en kunst maakt het Techniekmuseum tot een museum waar jaarlijks tienduizenden bezoekers, leerlingen van basis- en voortgezet onderwijs in aanraking komen met de missie en visie van Oyfo: Oyfo zet je aan!

Naar een nieuw museum in 2021. Om Oyfo Kunstenschool, Oyfo Kunstpodium en Oyfo Techniekmuseum onder één dak te brengen, is een grootscheepse verhuizing gepland naar het Hazemeijer-complex aan de Tuindorpstraat. Op deze historische industriële plek in Hengelo ontwikkelt Oyfo Techniekmuseum een nieuwe verhaallijn met een volledig nieuwe museale inrichting. Waar de verhaallijn van het huidige Techniekmuseum voornamelijk via een historische tijdlijn de geschiedenis van de techniek naar het heden bewandelt, worden in het nieuwe museum verschillende verhalen verteld. Oyfo Techniekmuseum heeft eind december 2020 haar deuren aan de Industriestraat gesloten om al onze bezoekers medio 2021 welkom te heten in het nieuwe museum over de relatie tussen mens en techniek.

In het Techniekmuseum word je aangezet om te doen, kijken, beleven, maken en te leren. Onze collectie is geen doel, maar een middel om kunst en wetenschap bij elkaar te brengen. Museum voor jong en oud. Je hoeft je geen moment te vervelen in dit leuke en interactieve museum. Zet die grommende en ronkende machines zelf in beweging. Wil je meer weten over hoogwaardige technologieën? Ga dan aan de slag met serious gaming. Of onderzoek op een enorme interactieve wereldbol hoe het met moeder aarde gaat. En speel daarna het Spel der Techniek. In 2020 is het Techniekmuseum door de Museuminspecteurs kritisch onder de loep genomen. Zij hebben ons aangewezen als het kindvriendelijkste museum van Overijssel 2020! Museuminspecteurs zijn kinderen t/m 12 jaar, die een rapport over het door hen bezochte museum uitbrengen aan de Museumvereniging. Wij zijn natuurlijk heel blij met deze mooie waardering! "Je mag overal op knopjes drukken en er zijn heel veel verschillende spelletjes om te spelen", aldus een van de enthousiaste Museuminspecteurs over ons museum."

- Museum Electro en Radio Nostalgie. Gedurende 50 jaar heeft conservator Henk de Groot deze verzameling opgebouwd. 100 jaar technische ontwikkeling van de radio is in het museum te zien. Verder bezit het radiomuseum een grote verzameling 78-toeren platen met opnamen van bekende artiesten uit de vooroorlogse jaren en LP's die indertijd zijn uitgebracht naar aanleiding van belangrijke gebeurtenissen. Gratis toegang.

- De voormalige stadsboerderij uit 1840 het Lambooijhuis (Langestraat 35) is vernoemd naar kunstschilder Henri Lambooij (1885-1974) die bijna 50 jaar op dit adres heeft gewoond. Lambooij kreeg teken- en schilderles van de Twentse kunstenaar Johan Marinus Tibbe en schilderde onder meer Twentse landschappen aan de hand van zelfgemaakte foto’s. Ook ontwierp hij glas-in-loodramen. Tegenwoordig is in het Lambooijhuis een kunstsociëteit gevestigd.

- Na de sloop midden jaren negentig van de fabriekshallen van de Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek (HEEMAF), legden archeologen de contouren bloot van het oude Huys Hengelo. Deze contouren zijn door kunstenaar Jeroen Hoogstraten verwerkt in zijn creatie Watereiland (aan het Bevrijderslaantje). Op dit natuurstenen reliëf wordt water gepompt. Wanneer het waterpeil weer zakt, komen achtereenvolgens de buitenmuren, de binnenmuren, de vloeren en daarmee de ligging van het Huys te voorschijn. Het symboliseert de gelaagdheid van de geschiedenis. Het Huys is het historische middelpunt van de stad. Al in de 13e eeuw is er bewoning op deze locatie. Drie eeuwen later staat er een versterkt huis met een grote graanzolder erop. Een spieker wordt zoiets genoemd, een verbastering van het Latijnse woord 'spicarium' dat graanopslag betekent. Soms werd zo’n spieker voorzien van een herenkamer, zodat de landheer af en toe een oogje in het zeil kon houden. Langzaamaan groeide het dan uit tot een groter huis. Of, zoals hier, tot een heus 'buiten' met een gracht, poort en eigen kapel!

- Sluiscomplex Hengelo in het Twentekanaal is met een verval van 9 meter een van de grootste sluizen van Nederland. Het sluiscomplex dateert uit 1935 en is een ontwerp van Dirk Roosenburg. Het is een schoolvoorbeeld van Hollands watermanagement. Het betreft een schutsluis, dat is de bekendste uitvoering van een sluis. Een schutsluis maakt het mogelijk om schepen van het ene naar het andere waterpeil te brengen. Een schip kan ermee worden opgeschut of afgeschut (d.w.z. omhoog of omlaag). Het complex bestaat uit een rechthoekige sluiskolk van 140 meter lang en 12 meter breed, met twee betonnen heftorens op het bovenhoofd (de kant waar het water gewoonlijk het hoogst staat). Het benedenhoofd is voorzien van een stalen tweedelige sluisdeur. Op het terrein staan ook drie woningen, daarin woonden vroeger de sluismeester en twee sluiswachters. De brug en het transformatorgebouw maken het complex compleet. Het geheel is in 1998 aangewezen als rijksmonument.

Ook een bijzondere schuilkelder maakt onderdeel uit van het complex. Deze is gebouwd in 1964. Tijdens de Koude Oorlog zou deze bescherming hebben geboden aan het bedienend personeel van de sluis. De schuilkelder ligt 4 tot 5 meter onder de grond en bevat een bijzondere nooduitgang, bestaande uit een schacht gevuld met licht zand, zodat er geen mensen van bovenaf in konden komen. Door een glaspot uit de schacht te halen liep het zand weg, en kon men door het gat naar boven kruipen. Het recentelijk uitgevoerde groot onderhoud en plaatselijke restauraties aan het sluis- en gemaalcomplex en soortgelijk bij het sluiscomplex bij Delden waren enorme operaties. In het dieselgemaal zijn de originele Stork pompen vervangen door modernere pompen. Een van de oude pompen staat opgesteld bij de entree van het terrein en is daardoor van dichtbij te zien. In mei 2019 zijn, als Open Monumentendag Special, eenmalig rondleidingen door het gerenoveerde complex georganiseerd. Ter gelegenheid hiervan is een mooie brochure gemaakt met uitvoerige informatie over sluiscomplex Hengelo, die je via de link ook online kunt lezen.

- Het Bevrijderslaantje is de toegang tot de moderne wijk Thiemsland, gebouwd op een voormalige fabriekslocatie. Op het glazen kunstwerk aan deze laan staat: 'In commemoration of our liberators' (ter herdenking van onze bevrijders). Hengelo is op 3 april 1945 bevrijd. Diverse straatnamen in de wijk verwijzen naar legereenheden van onze bevrijders.

- De Oude Algemene Begraafplaats (Bornestraat 27) is een rijksmonument. Al sinds de 14e eeuw stond hier een klein kerkgebouw. Frederik van Twickelo liet dat herbouwen. Als de kapel in 1545 gereed is, sterft Frederik en wordt hij begraven in de kapel. Rondom de kerk ontstaat vervolgens een begraafplaats die nu bekend staat als de Oude Algemene Begraafplaats en één van de oudste van Nederland is. De kerk is inmiddels verdwenen, maar de funderingsresten zijn nog steeds zichtbaar tussen de graven. Op de begraafplaats is een QR code route.

- Sinds 2012 staat op de hoek Beursstraat / Enschedesestraat een beeld van een boerin in delftsblauw met ouderwetse klederdracht, maar wel met laptop en mobieltje. Het beeld is ontworpen door de Hengelose kunstenares Guusje Beverdam. Een prijsvraag heeft geleid tot de naam 'Wiefie'.

- Gevelstenen in Hengelo.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

Reuring in de Stad
"De kern van het evenement 'Reuring in de Stad' (op een zaterdag in mei, sinds 2016) is alles wat 50 jaar of langer geleden zorgde voor reuring in de stad. Van oude muziek en voertuigen tot een ouderwetse boeren kinderklas. Met oude kinderspelen (hinkelen, hoepelen, touwtjespringen, zaklopen, enz.), koetsen, oude auto's, ca. 100 in oude historische kleding gestoken figuranten, oude ambachten, demo verkoop uitstallingen op platte wagens, aankleding van het centrum van Hengelo, zang en dans uit verschillende perioden, kortom een uniek en bijzonder evenement dat onze stad een terugblik geeft in de tijd. Het evenement is gratis toegankelijk."

- FBK-Games (internationaal topatletiek-evenement, op een zondag in mei/juni).

- Nacht van Hengelo (wielerevenement, eerste vrijdag van juni).

- Op de Kunstmarkt Tuindorp 't Lansink (op een zondag in juni) etaleren ca. 150 kunstenaars hun werken op kramen rond de vijver van het Tuindorpbad. Verder is er straattheater, muziek en een terras. - Filmpje over Kunstmarkt Tuindorp 't Lansink door John M. Pieper.

- Festival op de Markt (weekend in augustus).

- Lambertuskermis (lang weekend in september).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Tips m.b.t. 'dingen te doen' in Hengelo. - Idem op Facebook.

- IVN Hengelo organiseert natuur- en milieueducatieve activiteiten voor jong en ouder in de stad en omstreken.

- "Het Weusthag is het groene centrum van Hengelo. Een landschapspark van 200 hectare waar mens en natuur elkaar ontmoeten. De vereniging Vrienden van het Weusthag is een burgerparticipatie, met als doel een burgerpark te laten ontstaan door mensen en initiatieven met elkaar te verbinden."

- De heemtuin van IVN Hengelo is in 2014 verhuisd van de Landmansweg naar het nieuwe stadspark Weusthag, en is daarmee vier keer zo groot geworden.

- De Koekoeksbeek is in 2012 ter hoogte van de wijk Veldwijk-Zuid weer meanderend gemaakt, wat zowel wateropvang als het landschap ten goede komt.

- Waterschap Regge en Dinkel heeft in 2008 een gebied bij de Hesbeek ingericht voor waterberging. Het water wordt hierdoor bij extreem natte weersomstandigheden eerst opgevangen en vervolgens vertraagd afgevoerd. Daarnaast is de Hesbeek over een lengte van 700 meter natuurvriendelijk ingericht en meanderend (kronkelend) aangelegd. Het stroomgebied van de Hesbeek is ongeveer 430 ha groot.

- In 2016 is de ruim 2 km lange goederenspoorlijn Hengelo-Twekkelo, bekend als het Akzo-lijntje, door ProRail verkocht aan de firma Rail Pleasure, die er een spoorfietsen-lijn van gaat maken. Tot 2007 is het Akzo-lijntje intensief gebruikt door goederentreinen om zout en chloor te vervoeren naar de fabrieken van AkzoNobel. In genoemd jaar is de chloorfabriek opgeheven en daarna is de spoorlijn nog maar zelden gebruikt. In 2013 rijdt er voor het laatst een trein op en neer.

- Rabotheater.

Natuurwerkgroep
"Bij Natuurwerkgroep EnHOe kun je meehelpen bij het onderhoud van de natuur. Iedereen is welkom om mee te doen. Je kunt werken in je eigen tempo en naar eigen vermogen. We willen lawaai en onrust in de natuur vermijden. Daarom werken we met handgereedschap (zoals zagen, snoeischaren en spaden). EnHOe organiseert jaarlijks ruim 80 ochtenden natuurbeheer voor en door vrijwilligers. Meestal in natuurgebieden in de buurt van Enschede, Hengelo en Oldenzaal. Hoe vaak en bij welke van onze drie groep(en) je wilt meedoen bepaal je zelf. Onze groepen werken meestal van 9 tot ongeveer 13 uur. Wil je regelmatig aan de slag bij EnHOe? Registreer je dan als lid (dit is gratis). Het enige dat we vragen van leden is dat ze minimaal 1 keer per jaar meedoen met een werkochtend. Je kunt dan ook meedoen met andere activiteiten zoals excursies en cursussen en korting krijgen o.a. bij de aanschaf van werkhandschoenen. Leden van EnHOe krijgen om de twee weken een nieuwsbrief via e-mail. Daarin staat het EnHOe-nieuws en de uitnodiging voor het werk op de eerstvolgende zaterdag. Deelnemers aan de dinsdag-, woensdag-, donderdag- en vrijdaggroep krijgen ook informatie per e-mail. We kunnen altijd vrijwilligers gebruiken. Wil je meedoen bij EnHOe? Of heb je vragen? Neem een kijkje op onze pagina voor nieuwe vrijwillgers of neem contact op via info@enhoe.nl."

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Hengelo op Facebook.

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Hengelo.

- Algemeen: - Allerlei wetenswaardigheden over heden en verleden van Hengelo op Facebook.

- Wijken: - Online magazine over verleden en heden van de wijk Berflo Es.

- Voortgezet onderwijs: - "Het Avila College is een kleinschalige school met een prima sfeer aan de Deurningerstraat in Hengelo. waar we een volledige mavo en een onderbouw havo hebben. Op het Avila College zoeken we samen met leerlingen en ouders naar de juiste weg op de mavo (T) of de havo (H). Het Avila College is specifiek ingericht op de brede instroom van leerlingen met een (onbepaald) mavo (T)- of havo (H)-advies. Een leerling die op het Avila College start, heeft drie jaar de tijd om te ontdekken welke leerroute (mavo of havo) bij hem/haar past. Wat leren wij de leerling?: we dagen de leerling uit zichzelf en zijn talenten te ontdekken en kennen; te ervaren dat een goede studiehouding daarbij helpt; dat je door samen te leren en samen te werken verder kunt komen."

- "Lyceum De Grundel biedt havo, atheneum en gymnasium onderwijs, gehuisvest in een mooi karakteristiek schoolgebouw in Hengelo, waarin dag in dag uit, door ongeveer duizend ambitieuze, leergierige leerlingen onder leiding van enthousiaste, deskundige docenten en andere medewerkers onderwijs wordt genoten. Onderwijs, waarbij onze leerlingen mogen groeien voor het leven. Op Lyceum De Grundel gaan we ervan uit dat niet alleen de cognitieve ontwikkeling, maar ook de persoonlijke en sociale ontwikkeling van belang is om betekenisvol te zijn. Al onze leerlingen zijn uniek en krijgen op onze school de ruimte uit te groeien tot wie ze willen zijn. Iedere leerling doet er toe, maakt het verschil. Lyceum De Grundel is een school waar leerlingen volop worden uitgedaagd om het beste uit zichzelf te halen, om kansen te benutten en talenten te ontplooien. Een school die inspeelt op verschillen tussen leerlingen."

- "Het C.T. Stork College is een nieuwe school die ontstaan is uit het initiatief van Scholengroep Carmel en Openbare ScholenGemeenschap Hengelo om samen het vmbo onderwijs in deze stad vorm en inhoud te geven. Alle aandacht en ruimte voor jou. Dát vind je op het C.T. Stork College! Hou je ervan dat mensen je kennen en zien? En dat je een duwtje krijgt als dat even nodig is? Dan zit je goed op het C.T. Stork College. Want op onze school vind je allerlei dingen en mensen die je rust, overzicht en aandacht geven. We kiezen er voor om in deze school voor jou een aparte afdeling te maken. Met je eigen domein, een domeincoach, je eigen docenten en je eigen leerlingbegeleiders. Jouw grootste voordeel hiervan? Dat we je persoonlijk kennen. Daardoor krijg je bij ons precies de (extra) begeleiding die jij nodig hebt. Dat merk je al aan ons gebouw en aan de indeling van je klas: gemiddeld 24 leerlingen in je klas; dicht bij elkaar liggende niveaus in één klas, TL/KBL én KBL/BBL (dakpanklassen); gemiddeld 15 leerlingen in je BBL-klas; een groot gebouw met volop ruimte; ruime, lichte lokalen (en zelfs 4 gymzalen); eigen mentor met extra aandacht voor jou."

- "Het Twickel College biedt onderwijs voor atheneum, havo, vmbo en lwoo. Er zijn 2 locaties: in Hengelo, Borne en Delden. Twickel wil bij alle leerlingen het plezier in leren bevorderen, onder het motto "Leren met Plezier". Kwaliteit door goede resultaten en eigentijdse onderwijsvormen, optimale ontplooiing van alle leerlingen en een persoonlijke benadering staan bij ons centraal. Op Het Twickel College heerst een creatief klimaat waarin iedereen zichzelf mag onderscheiden. Je doel bepaal jezelf. De route er naar toe bewandelen we samen. Met onze aanpak willen we: leerlingen stimuleren om te leren; leerlingen uitdagen om actief te zijn en hun uiterste best te doen; creatief en zelfstandig denken van leerlingen stimuleren en honoreren; meer samenhang in onze didactiek ontwikkelen; zorgen voor een uitdagende leeromgeving; uitgaan van de natuurlijke nieuwsgierigheid en creativiteit van onze leerlingen; leerlingen de kans geven om hun talenten optimaal te ontwikkelen; leerlingen naarmate ze ouder worden leren met meer eigen verantwoordelijkheid om te gaan."

- Jongeren: - Cerberus is een zelfstandig jongerencentrum dat al ca. 50 jaar bestaat. Het jongerencentrum draait volledig op vrijwilligers en zo min mogelijk subsidie.

- Zorg: - Zorgboerderij De Tukkerij.

Terug naar boven

Trivia

- Cabaretier, zanger en geboren Hengeloër Jeffrey Spalburg had in 2013 een hit met het nummer Hengelo-o-o.

Reacties

(1)

Hoi,
Mooie informatieve site!
Maar is Hengelo nou een stad of een dorp?
Heeft Hengelo stadsrechten?
Ik hoor het graag.
Groeten,
Antoine

Red.:
Dank voor uw compliment!
Betreffende uw vragen:
- Hengelo is een stad.
- Hengelo heeft nooit stadsrechten gekregen.
Maar het één sluit het ander dus niet uit. Dat zit zo:

Vroeger, tot medio 19e eeuw, bepaalden de stadsrechten of een plaats ja of nee een stad was / mocht worden genoemd. Tegenwoordig bestaat wettelijk het begrip stad (of dorp) niet meer (wettelijk zijn er alleen de begrippen 'gemeente' en 'woonplaats'), en is het puur gevoelsmatig wat de inwoners er zelf van vinden (zo vindt ca. de helft van de inwoners van Drachten dat het een inmiddels een stad is en de andere helft vindt dat het nog een dorp is. En de inwoners van Zeist vinden hun plaats met toch ca. 60.000 inwoners ook nog altijd een dorp). Maar bij 99 van de 100 plaatsen is er wel overeenstemming over. Vroeger (eveneens tot medio 19e eeuw) noemde men grote plaatsen die toch geen stad waren, een 'vlek' (zoals Drachten, Heerenveen, Joure) maar die term is buiten gebruik geraakt.

Vooral bepalend zijn vandaag de dag een zekere grootte (die dus niet objectief is vast te stellen) en een zekere centrumfunctie, en stedelijkheid qua voorzieningen. Zie ook http://nl.wikipedia.org/wiki/Stad#Definitie_stad_in_Nederland en http://www.plaatsengids.nl/pagina/wat-een-plaats . Maar uiteindelijk is dus bepalend hoe de inwoners hun plaats betitelen. Zo zijn bijv. Hengelo dus, en ook Apeldoorn en Almere steden, ondanks dat ze nooit stadsrechten hebben gehad.

Hoe zit het dan met Staverden, Bronkhorst e.d.?
Plaatsen die wél ooit stadsrechten hebben gekregen maar nooit echt tot stad zijn uitgegroeid qua inwonertal, voorzieningen, centrumfunctie, worden vaak ook nog stad genoemd. Maar die benaming is dan meer symbolisch, om toeristische redenen. Zo profileert Staverden met slechts een handvol huizen zich als 'kleinste stad van Nederland'. Maar voor die titel komen er meer in aanmerking... Zie https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/kleinste-stad-van-nederland
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen