Status

- Heidehuizen is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Opsterland.

- De buurtschap Heidehuizen valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Olterterp.

- De buurtschap Heidehuizen heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.

Naam

In het Fries
Heidehuzen.

Oudere vermeldingen
1718 Heyd huysen, 19e eeuw Heidhuizen.

Naamsverklaring
Samengesteld uit heide 'onontgonnen veld, vlakte' en huizen 'nederzetting'.(1)

Ligging

De buurtschap Heidehuizen ligt rond de gelijknamige weg, O van Beetsterzwaag en Olterterp, als landbouwenclave in omringend bosgebied. In het O grenst de buurtschap aan het Ferbiningskanaal (voor 2007: Verbindingskanaal), in het Z aan het Alddjip (voor 2007: Ouddiep of Koningsdiep).

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt de buurtschap Heidehuizen niet apart vermeld. De buurtschap omvat slechts een 3-tal panden (wellicht zijn hier ooit enkele panden afgebroken, de huisnummering is nl. 2-5-7).

Landschap, natuur en recreatie

Vispassage
In het kader van het realiseren van de ecologische verbindingszone tussen Drachten en Bakkeveen (Drait - Ferbiningskanaal - Alddjip), heeft het toenmalige Waterschap Het Koningsdiep in 1993 een De Wit-vispassage aangelegd naast een stuw in het Verbindingskanaal ter hoogte van Heidehuizen. De vispassage in de Langbroekerwetering (zie pag. 5 onder de link) heeft hiervoor model gestaan. De vispassage werd hier echter naast een bestaande bovenlossende klepstuw aangelegd. Daarnaast moest het ontwerp en de dimensionering aan de plaatselijke omstandigheden worden aangepast.

Toelichting ontwerp
Om het totale hoogteverschil van ca. 30 cm bij de stuw te overbruggen bestaat de vispassage uit 5 kamers met een totale lengte van 2,75 m. Voor de afmetingen van de kamers zijn vrijwel dezelfde afmetingen aangehouden als de De Wit-vispassage in de Langbroekerwetering. Dit geldt echter niet ten aanzien van de hoogte van de doorzwemvensters. Teneinde een grotere lokstroom te creëren, is de hoogte van de vensters verdubbeld (90 cm) waardoor de afvoer door de vispassage wordt vergroot. Door ook de bekkendiepte evenredig te vergroten, wordt een voldoende grote energiedemping verkregen en ongewenste turbulentie voorkomen.

De bodem van de vispassage bestaat uit niet al te grove breuksteen en heeft een langzaam oplopend karakter. Vóór de vispassage is een vuilgeleidingsschot geplaatst om verstoppingsrisico’s in de vispassage te verkleinen. De vispassage is aan de bovenzijde afgesloten met een lichtdoorlatend rooster, waardoor het stroompatroon en eventueel de aanwezigheid van vis geobserveerd kan worden. Door de aanwezigheid van een schuif-afsluiter bestaat de mogelijkheid om de vispassage gedurende droge perioden iets te ‘knijpen’ of zelfs geheel af te sluiten.

Effectiviteit
In 1995 is in opdracht van het waterschap een evaluatie-onderzoek uitgevoerd naar het functioneren van de vispassage. Met behulp van fuiken is gedurende de periode van 9 maart tot en met 21 juni vastgesteld dat in totaal 1040 exemplaren, verdeeld over 10 verschillende vissoorten, door de vispassage waren gezwommen. De lengte van de vissen varieerde hierbij van 7 tot 65 cm. Blankvoorn en kolblei waren de meest dominante vissoorten. Door de geringe hoeveelheid snoek in het pand beneden de stuw, heeft het onderzoek naar deze soort - evenals in de Langbroekerwetering het geval was - geen aanvullende resultaten opgeleverd.

Uit de vergelijking tussen de exemplaren die door de vispassage waren gezwommen met de aan het begin van het onderzoek uitgevoerde bestandsopname in het benedenpand, bleek dat deze qua soortensamenstelling en lengte-frequentieverdeling sterke overeenkomsten vertoonden. Eveneens werd een positief verband aangetoond tussen de fuikvangsten benedenstrooms en het aantal exemplaren en soorten in de fuik achter de vispassage.

Hierbij blijkt dat de vispassage goed heeft gefunctioneerd voor alle in het Verbindingkanaal voorkomende vissoorten en lengteklassen. De bemoedigende resultaten ten aanzien van het evaluatie-onderzoek, heeft Waterschap Sevenwolden (sinds 1997 de rechtsopvolger van Waterschap Het Koningsdiep) doen besluiten om in 1997 stroomafwaarts eveneens een De-Wit-vispassage aan te leggen naast de ‘Driedelige Stuw’ ter hoogte van Drachten-Zuid. Deze vispassage brengt een verbinding tot stand met de Friese boezem. (bron: Wetterskip Fryslân)

- Z van Heidehuizen stroomt het riviertje het Alddjip (voorheen in het Nederlands ook Koningsdiep geheten). Het Alddjip stroomde oorspronkelijk vanaf de zandgronden ten noorden van Bakkeveen tot de veenweidegebieden bij Nij Beets. De gronden maken deel uit van het Natuurnetwerk Nederland (NNN), voorheen Ecologische Hoofdstructuur (EHS), het netwerk van natuurgebieden in Nederland. Het herinrichten van dit gebied draagt bij aan de belangrijke verbinding tussen het natuurgebied het Weinterper Skar en de bossen rondom Olterterp.

- In de bossen van Heidehuizen worden regelmatig kap- en snoeiwerkzaamheden uitgevoerd in het kader van het bosbeheer.

Beeld

- Diverse fotoseries van flora en fauna in het bos bij Heidehuizen, op Afanja's Weblog.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)