Gemeente Heeze in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Heeze is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Zuidoost-Brabant, en daarbinnen in de streek Kempen, gemeente Heeze-Leende. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996. Het dorp is de hoofdplaats van de gemeente.
- Wapen van de voormalige gemeente Heeze.
- Onder het dorp Heeze vallen ook de buurtschappen Euvelwegen, Ginderover, Hazenhurk, Heezerenbosch, Kerkhof, Kreijl, Muggenberg, Oudenmolen, Rul, Strabrecht en Ven. In totaal zijn dat 11 buurtschappen.
Terug naar bovenIn het Brabants
Hees.
Oudere vermeldingen
1252 en 1294 Hese.
Naamsverklaring
Datief enkelvoud van hees en dus: 'bij het struikgewas, kreupelhout'. Vergelijk Hees.(1)
Heeze ligt ZO van Eindhoven. Het dorpsgebied grenst in het N aan de A67 en in het W aan de A2.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Heeze 352 huizen met 1.814 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp (d.w.z. de dorpskern, die destijds ook Eimerik werd genoemd) 99/510 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Ginderover 31/150, Euvelwegen 9/47, De Ven 34/174, Kerkhof 11/60, Heezerenbosch 28/145, Ouden Molen 23/110, Het Kruis 19/109, Strabrecht 40/208, Rul 26/135 en Creijl 32/166. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 4.000 huizen met ca. 10.000 inwoners.
Terug naar bovenKerkelijk
De eerste, middeleeuwse kerk van Heeze stond richting Leende, in buurtschap Kerkhof. Bij de Reformatie gaat deze kerk over naar de protestanten, die de kerk te groot vinden en daarom kerken in de Antoniuskapel aan de Kapelstraat tegenover de laan naar het kasteel. Op deze plaats staat nu nog de kerk van de Protestantse kerkgemeenschap. De middeleeuwse kerk raakt in verval en nu resten alleen nog de fundamenten op de protestantse begraafplaats aan de Kerkhof.
Nadat de katholieken van Heeze na de Reformatie decennialang hun godsdienstige plichten vervullen in een kapel onder Nederweert, kan men, als het religieuze klimaat wat milder wordt, een schuurkerk bouwen aan de huidige Emmerikstraat. Als in de 19e eeuw de katholieken de vrijheid van godsdienst herkrijgen, bouwt men een kerk in zogeheten waterstaatsstijl in de buurt van de huidige kerk. Als deze kerk in het begin van de 20e eeuw te klein werd, bouwt men in 1932 de huidige kerk. Zie verder bij Bezienswaardigheden.
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instantie en site:
- "Heemkundekring De Heerlijkheid Heeze - Leende - Zesgehuchten is opgericht in 1961. Het werkgebied omvatte aanvankelijk alleen het gebied van de oude gelijknamige heerlijkheid. In 1963 is dit uitgebreid met het gebied van de oude heerlijkheid Geldrop en later ook met de oude heerlijkheid Sterksel. Doelstelling van de heemkundekring: bevorderen van de belangstelling voor het cultureel erfgoed in het heemgebied; het onderzoeken en bestuderen van de verschillende aspecten die tot het begrip heemkunde behoren (zoals de plaatselijke geschiedenis, volksleven, landschap en dergelijke); het vastleggen en uitdragen van deze resultaten; het bevorderen van het behoud van het cultureel erfgoed in het heemgebied, zoals heemkundig belangrijke terreinen, roerende en onroerende zaken en/of voorwerpen. Onze heemkamer is gevestigd aan de Pompenmaker te Heeze. De Bibliotheek is ondergebracht in onze Heemkamer en bevat honderden boeken en tijdschriften die betrekking hebben op onze geschiedenis en ver daarbuiten. De collectie wordt permanent geactualiseerd met nieuwe boeken en/of onderzoeksrapporten. Leden kunnen hier gratis gebruik van maken (boeken inzien en lenen)."
- Verhalen over de geschiedenis van Heeze op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).
Terug naar boven- Heeze heeft 31 rijksmonumenten.
- Heeze heeft 20 gemeentelijke monumenten.
- De huidige, in 1933 gereed gekomen Martinuskerk in Heeze (Jan Deckersstraat 24) is een interessant en zeer sfeervol bouwwerk, opgetrokken uit handgevormde steen in vroeggotische stijl uit de 12e eeuw. De toren heeft een grondoppervlak van 10 bij 8 meter; de hoogte is 42 meter. Bij het binnenkomen valt aanstonds de grote ruimte op van het schip en ook de vorm. Deze is namelijk bijna een vierkant. Vanaf de scheiding van het priesterkoor en het middenschip tot aan de laatste kolom is de lengte 27,5 meter en de breedte bedraagt 26 meter. Opvallend is ook de constructie van de gewelven. Wat de steunpunten betreft wist de architect zich te beperken tot maar 4 kolommen in de hele ruimte. Hierdoor zijn er maar zeer weinig plaatsen (van de bijna 800) van waaruit je de viering op het priesterkoor niet kunt zien.
Eeuwenlang is in de kerk van Heeze St. Job vereerd als bijzondere patroon voor "alle bedrukte harten". Het middeleeuwse beeld van Job is rond 1995 uit de kerk gestolen. Hoewel de bedevaarten verdwenen zijn, branden er nog iedere dag kaarsjes bij de replica van het oude beeld om de voorspraak van St. Job in te roepen. De meeste kaarsjes worden in de kerk ontstoken bij het beeld van de Moeder Gods achter in de kerk. Ook door de dag heen lopen hier met de regelmaat mensen binnen om even te bidden. De kerk maakt tegenwordig deel uit van de Parochie Heilige Nicasius.
- "De geschiedenis van de lokale Hervormde Gemeente is nauw verbonden met Kasteel Heeze. Vanaf 1659 werd het kasteel bewoond door protestantse kasteelheren, die actief bij de kerk betrokken waren en die veel arbeiders en pachters uit andere (protestantse) regio's hier naartoe lieten komen. Deze "immigranten" en hun nakomelingen vormen de oude kern van de gemeente. Aan het eind van de jaren vijftig van de 20e eeuw werden de plaatsen steeds meer forensendorpen en groeide de kerkelijke gemeente. De huidige Protestantse (PKN) kerk (Kapelstraat 50) dateert uit 1906, en is een rijksmonument met een lange geschiedenis. De oudste gegevens zijn van midden 15e eeuw, evenals de kerkklok. Tevens herinneren de preekstoel (1621) en het rouwbord van Reinoud Diederik van Tuyll van Serooskerken (1784) aan een ver verleden. Het is een bakstenen zaalkerk onder zadeldak, met op het dak een spits klokkentorentje. Dit bevat een klok uit 1451, gegoten door Jan van Asten. Er is een neogotisch ingangsportaal, en een voorgevel met boogfries, roosvenster en uurwerk. In 1988 kwam een federatieve samenwerking tot stand tussen de lokale Hervormde Gemeente en de Gereformeerde Kerk. Bij de totstandkoming van de landelijke PKN in 2004 zijn ze gefuseerd tot Protestanse Gemeente Heeze c.a."
- Het huidige Kasteel Heeze is een statig, aan drie zijden omgracht gebouw uit 1660-1665. Het is ontworpen door architect Pieter Post, en eigenlijk bedoeld als voorgebouw van het eigenlijke kasteel. Omstreeks 1800 is het vertrek boven de poortingang tot een ovale muziekkamer verbouwd. Toen zijn ook de wapens van de families Van Tuyll van Serooskerken en Van Westreenen aangebracht. Deze vervingen het familiewapen van Snoeckaert van Schauburg. Het complex omvat tevens diverse bijgebouwen uit 1735. Ook is er een merkwaardig duifhuis. Dit is een duiventoren die, buiten het kasteel, op het landgoed staat. Achter dit kasteel ligt een ouder gebouw, dat een overblijfsel is van het oude kasteel Eymerick, uit de 15e eeuw en deels uit de 16e, maar vermoedelijk op oudere resten gebaseerd. Dit is een rechthoekig, gedeeltelijk onderkelderd zaalgebouw. Dit kasteel is gerestaureerd in 1912. Oorspronkelijk zou hier het eigenlijke 17e-eeuwse kasteel worden gebouwd, maar dit is nimmer voltooid.
Hoewel het kasteel bewoond is - het wordt al meer dan 200 jaar bewoond door de familie van Tuyll van Serooskerken - is het te bezichtigen. Het bevat een dertigtal kamers, waarvan een aantal fraaie stijlkamers. Genoemd kan worden een merkwaardige badkamer met een zeldzame badkuip, een gobelinzaal met 17e-eeuwse gobelins, waaronder enkele die taferelen uit het leven van Alexander de Grote voorstellen. Ook zijn er enkele fraaie schouwen te bewonderen. Je loopt naar het kasteel via een prachtige oprijlaan, die door de beemden van de Groote Aa voert. Kasteel Heeze is beschikbaar voor huwelijken en feesten, vergaderingen en bedrijfspresentaties. De uitgebreide bossen en heidevelden die vroeger tot het kasteel behoorden (Herbertusbossen, delen van de Strabrechtse Heide en de Groote Heide) zijn nu eigendom van Staatsbosbeheer en het Brabants Landschap. De ijskelder van het kasteel is in 2012 gerestaureerd. Dick Reegman en Babette Hoefsmit zijn sinds 2020 het beheerdersechtpaar van het kasteel.
- Molen Sint Victor in Heeze dateert oorspronkelijk uit 1852 maar is in 1862 en in 1904 afgebrand en herbouwd. Hij is begonnen als wind-, graan-, schors- en oliemolen. Al in 1887 wordt de oliemolen afgebroken. Deze verhuist naar De Roosdonck te Nuenen. De schorsmolen is in 1920 afgebroken (enkele restanten zijn nog zichtbaar). In 1984 is de molen, die inmiddels in behoorlijk vervallen staat verkeerde, geheel gerestaureerd. Sindsdien wordt er weer regelmatig gemalen. De molenbelt is met bijna 7 meter bijzonder hoog. De slanke bouwwijze van de molen draagt sterk bij tot de indruk dat dit de hoogste beltmolen van Nederland is. Dat is echter De Korenbloem te Ulvenhout.
Terug naar boven- Carnaval. - Carnavalsverenigng De Kraaienvangers.
- Brabantse nachten zijn lang, aldus de titel van een liedje, maar Brabantse dagen kunnen kennelijk ook lang zijn. De Brabantsedag (eind augustus) in Heeze duurt namelijk 9 dagen, met als hoogtepunt de optocht op zondag met ca. 17 huizenhoge praalwagens, die ca. 30.000 bezoekers trekt. Liefst 2.000 vrijwilligers zetten zich in voor de bouw van de wagens en alles wat er verder bij de optocht komt kijken.
Terug naar boven- "Waar in Nederland hoor je heidevogels in het moeras, en moerasvogels op de heide? Dit kan op de W van Heeze gelegen Groote Heide, een enorm natuurgebied waar natte en droge hei, maar ook bos, moeras en beekdalen elkaar afwisselen. Veel watervogels, allerlei soorten spechten, zwijnen en ook veel soorten spinnen houden hier huis. En sinds kort woont er ook een dassenfamilie. De Groote Heide, de naam zegt het al, was vroeger een enorm gebied met stukken dekzand en heide waar schapen graasden. Maar grote delen van die heide zijn in de jaren dertig ontgonnen door Staatsbosbeheer. Dennenbossen werden aangeplant om werkgelegenheid te creëren. Het hout werd gebruikt in de mijnbouw.
Vandaag de dag worden delen van deze bossen nog altijd gebruikt voor de houtproductie, maar een ander deel van de bossen wordt juist gekapt om de heide weer terug te krijgen. Het doel van deze kap is om een natuurgebied te krijgen waar zowel dennenbossen, loofbossen, stuifzand als oude en jonge hei samen zorgen voor een grote biodiversiteit. Samen vormt dit een plek waar onder andere insecten, klapeksters, spinnen, slechtvalken, allerlei soorten spechten (zie hier een video over de spechten) en roerdompen zich thuis voelen. De mens heeft dus grote invloed gehad op de natuur hier, en niet alleen met de aanleg van productiebossen. Ook de valkerij, het maken van kweekvijvers en vloeiweides hebben het landschap gemaakt zoals het nu is. En in 2019 heeft de mens een hele dassenfamilie vanuit een dijk bij de Maas in Dieden naar Valkenhorst, een deel van de Groote Heide, verhuisd." (bron: Vroege Vogels) Zie ook de Vroege Vogels reportage over de Groote Heide (2019).
- In 2017 heeft Waterschap De Dommel de 'gestuurde waterberging' en de herinrichting van het beekdal van de Kleine Dommel gerealiseerd. Het beekdal van de Kleine Dommel, het gebied tussen de A67 bij Geldrop en Kasteel Heeze, gaat de komende jaren veranderen. Z van de A67 komt een waterbergingsgebied dat ingezet kan worden in tijden van hoog water. Woonwijken in Geldrop lopen daardoor minder risico op overstroming. Als de geplande kades zijn aangelegd, kan in dit bergingsgebied bij extreme en langdurige regenval veel meer water dan nu worden geborgen. In totaal maximaal 1,5 miljoen m3. Het dal van de Kleine Dommel heeft van nature een ‘badkuip'-vorm en is daarom erg geschikt voor waterberging. De beek treedt bij hoogwater in de huidige situatie ook buiten zijn oevers.
Behalve het voorkomen van wateroverlast is ook gewerkt aan de Kleine Dommel zelf en de aangrenzende natuurgebieden. De beek en het beekdal zijn natuurlijker gemaakt door nieuwe meanders te graven en op enkele plaatsen de brede loop minder diep en smaller te maken. Nu is het weer een natuurlijke beek in een mooi landschap. Verder zijn maatregelen genomen om het regenwater langer in natuurgebieden te houden. Zo krijgt zeldzame natuur, die door verdroging was aangetast, weer meer mogelijkheden om zich te ontwikkelen. (bron: Waterschap De Dommel, 24-4-2017)
Ook het beekdal van de O van de Kleine Dommel lopende Rielloop is verdroogd en te voedselrijk voor de natuurwaarden die daar nagestreefd worden. Waterschap De Dommel gaat ook daar maatregelen nemen om de kwetsbare natuur te herstellen. De Rielloop is een waterloop met nagenoeg geen stroming. Het gebied eromheen is verdroogd. De maatregelen bij de Rielloop richten zich op de ontwikkeling van de natuurwaarden in het water en op de graslanden aan de westzijde van het beekje. Voor de ontwikkeling van zeldzame natuur wordt de voedselrijke toplaag van deze graslanden afgegraven. In de Rielloop worden op enkele plaatsen boomstronken en takken in het water geplaatst. Zo ontstaat er meer stroomsnelheid en variatie. Daarnaast zorgt het hout voor schuilplaatsen voor vissen en andere waterdieren. De werkzaamheden voortkomend uit het eind 2017 vastgestelde Projectplan Natuurontwikkeling Rielloop starten naar verwachting in 2019.
- In 2015 is Natuurbegraafplaats Schoorsveld in Heeze gerealiseerd. Het ruim 22 hectare grote terrein biedt ruimte aan ongeveer 7000 graven. Voor de omvorming van het naaldbos tot een gevarieerd natuurgebied met onder meer een ven, heide en inlandse bomen, is het perceel stevig uitgedund. De ruim 10 hectare bos die op deze manier moest wijken, is elders in de gemeente herplant. Ook de bouw van een informatiecentrum wordt gecompenseerd. Daarvoor wordt 1,5 hectare natuurgebied ingericht in de Natte Natuurparel Strijper Aa, Het Goor in Leenderstrijp, grenzend aan het Leenderbos. Ook een voormalig landbouwperceel is omgevormd naar een vochtig natuurgrasland met bosschage en een ijsvogelwand. Al met al beoogt dit te leiden tot een mooi beekdallandschap langs de Sterkselse Aa.
"De provincie juicht initiatieven als deze toe", zegt Johan van den Hout, gedeputeerde provincie Noord-Brabant. "De natuur is bij uitstek een kans voor ondernemers. Door hierin te investeren dragen ze bij aan het Natuurnetwerk Brabant. En juist burgers en ondernemers nemen dit op zich. Met de realisatie van dit eerste nieuwe stukje natuur draagt de door Natuurbegraven Nederland opgerichte Stichting Nieuwe Natuur hieraan bij. Ik ben blij verrast dat de samenwerking met Groen Ontwikkelfonds Brabant zo mooi uitpakt." Samen met Stichting Nieuwe Natuur draagt Groen Ontwikkelfonds Brabant graag bij aan het realiseren van nieuwe natuur: "Het is de ambitie én de opdracht van Groen Ontwikkelfonds Brabant om in de komende tien jaar 10.000 hectare nieuwe natuur te realiseren. Voor het goede beeld: dat zijn maar liefst 20.000 voetbalvelden. We zijn hard op weg om dat voor elkaar te krijgen. Initiatieven als deze helpen daarbij. Vooral ook omdat ze laten zien dat nieuwe natuur aanleggen ook prima gecombineerd kan worden met andere maatschappelijke wensen", aldus Mary Fiers, directeur Groen Ontwikkelfonds. (bron: Provincie Noord-Brabant)
- "Hoe kunnen we een geluidswerend ontwerp maken, waarbij energieopwekking wordt gekoppeld aan de omringende natuur en ook de verbeelding wordt aangesproken? Deze vraag staat centraal in de design challenge ‘Onze Energie, Ons Landschap’ voor het snelweglandschap van de A67 ter hoogte van de Strabrechtse Heide, NO van Heeze (en voor de zuidkant onder dat dorpsgebied vallend. De noordkant van de A67 valt onder het dorpsgebied van Mierlo). Met deze opdracht willen Staatsbosbeheer en Kunstloc Brabant een stimulans geven aan het verbindend ontwerpen waarbij een combinatie wordt gemaakt tussen ruimtelijke kwaliteit, energieopwekking en natuurverbetering. We dagen ontwerpteams met deze opdracht uit om oplossingen te bedenken die specifiek voor deze plek of elders in Nederland toegepast kunnen worden. De oplossingen moeten innovatiever zijn dan een stapeling van de verschillende functies.
Met deze prijsvraag zoeken we naar slimme, duurzame en multifunctionele oplossingsrichtingen vanuit hernieuwbare energievormen. Hoe creëren we een duurzame geluidsvoorziening, die een meerwaarde levert aan: de natuurlijke omgeving; het terugdringen van belastende uitstoot; de beleving van het gebied; het opwekken van energie; biodiversiteit; cultureel erfgoed; burgerparticipatie (hoe kun je conform het klimaatakkoord ook burgers een rol geven bij het realiseren van je idee?). De resultaten van de challenge worden gepresenteerd tijdens de Landschapstriënnale 2021." (bron: Kunstloc Brabant, november 2020)
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Heeze, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Heeze (online te bestellen).
Terug naar boven- Dorpshuis: - Dorpshuis 't Perron is een modern multifunctioneel gebouw midden in Heeze. Veel verenigingen en organisaties hebben inmiddels de weg gevonden naar dit prachtige pand. ’t Perron heeft op het gebied van accommodaties veel te bieden: op de benedenverdieping een grote zaal met podium en dus geschikt voor diverse theaterproducties, een mooi ingericht restaurant met bar, een bibliotheek, een leestafel voorzien van computers, diverse kranten en tijdschriften en een mooi buitenterras. De hal, uitgerust met een grote bar onder een glazen dak, is zeer geschikt voor het houden van recepties en bijeenkomsten. Op de eerste verdieping zijn er ruimtes van verschillende grootte, geschikt voor vergaderingen, muziek- en danslessen, schilderlessen, yoga of andere cursussen.
De Programmaraad zorgt wekelijks voor diverse culturele uitjes: films voor jong en ouder, een lezing, cabaret, muziekvoorstellingen, theatervoorstellingen etc. Je kunt natuurlijk ook zo maar even binnenwandelen, voor een praatje, een kopje koffie, het lezen van kranten en tijdschriften.
- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool Dirk Hezius. - Basisschool Merlebos. - Kindcentrum De Parel biedt onderwijs, opvang, opvoeding, ontwikkeling en ontspanning voor kinderen van 0 t/m 12 jaar. - Kinderopvang Norlandia.
- Muziek: - Fanfare St. Nicasius Heeze omvat een fanfare-orkest, een slagwerkgroep, jeugdorkest De Nicasiusbende, Double Dutch en The Happy Drumsticks.
- Sport: - Voetbalvereniging RKSV Heeze is opgericht in 1930. - Hier kun je lezen over de 90-jarige geschiedenis van deze vereniging. "De club als totaal is groeiende. Bij de jeugd veel aanwas van onder af aan (mogelijk een gevolg van het jaarlijks georganiseerde schoolvoetbaltoernooi), meisjes die willen gaan voetballen, nog steeds een G-team en ook bij de senioren zijn er weer meer elftallen voor de competitie ingeschreven, waarvan nog steeds een vrouwenteam. Een bloeiende vereniging dus, die midden in de Heezer gemeenschap staat, en een sportieve bezigheid biedt voor veel inwoners van de Parel van Brabant."
Reactie toevoegen