Gemeente Heesbeen, Eethen en Genderen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)
- Heesbeen is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de subregio Langstraat, gemeente Heusden. T/m 7-5-1819 gemeente 'Eethen, Genderen en Heesbeen' (die van 19-9-1814 t/m 9-2-1815 onder Zuid-Holland viel). Per 8-5-1819 over naar gemeente 'Heesbeen, Eethen en Genderen' (naamswijziging), per 1-8-1908 over naar gemeente Genderen (naamswijziging), per 1-5-1923 over naar gemeente Eethen, in 1973 over naar gemeente Heusden.
In 1973 is de gemeente Eethen grotendeels opgegaan in de nieuwe gemeente Aalburg, waarbij het deel Z van de Bergsche Maas, met daarin met name het dorp Heesbeen, middels een grenscorrectie naar de gemeente Heusden is gegaan. Het betrof een gebied van 238 hectare met 220 inwoners. Het dorp was namelijk sinds het gereed komen van de Bergsche Maas in 1904 van de rest van de toenmalige gemeente afgesneden. Vandaar dat het logisch was om het in 1973 bij de gemeente Heusden te voegen en niet mee te laten gaan naar de nieuwe gemeente Aalburg.
- Het dorp Heesbeen heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen lag het dorp daarom sindsdien 'in' Heusden. Het dorp is wél als plaatsnaam opgenomen in de rond 2010 in werking getreden gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). Per 15 januari 2018 heeft het dorp alsnog een eigen postcode (5158) en postale plaatsnaam gekregen in het postcodesysteem.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
10e en 11e eeuw Hasbenni, eind 11e eeuw Hasbenni, 1200-1225 Hesebenne, 1307 Hazebeen, 1312 kopie 1350 Hesbene.
Naamsverklaring
Verklaard als teruggaand op het Germaanse Hasibanja*, samenstelling van de volksstam Hasiz* 'Hessen' en banna 'rechtsgebod, rechtsgebied'.(1)
* Gereconstrueerde vorm.
Heesbeen ligt direct W van Heusden en grenst in het N aan de Bergsche Maas, nabij de brug over dit water aan de provincialeweg N267. Vanouds lag het dorp zeer landelijk. Tegenwoordig wordt het dorpsgebied deels in beslag genomen door een bedrijventerrein tussen de dorpskern en de vestingstad Heusden.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Heesbeen 28 huizen met 208 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 70 huizen met ca. 170 inwoners.
Terug naar bovenDe oude nederzetting Heesbeen lag op stroomruggrond, een oeverwal van de Oude Maas, waarin sporen van vroeg-middeleeuwse bewoning zijn gevonden. Er zijn ook scherven gevonden uit de Romeinse tijd.
Heesbeen was een ambachtsheerlijkheid in het Land van Heusden, dat na 1357 tot het Graafschap Holland behoorde. De heerlijkheid heeft bestaan van iets na 1260 tot aan de opheffing van het Ancien Régime tegen het einde van de 18e eeuw. De heren zetelden op het nu verdwenen Kasteel Heeswijk.
Van 1338 tot 1384 was hier het Cisterciënserinnenklooster Nieuw Mariëndaal.
- Verhalen over de geschiedenis van Heesbeen, Eethen en Genderen op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).
Terug naar boven- Heesbeen heeft 5 rijksmonumenten.
- Heesbeen heeft 7 gemeentelijke monumenten.
- Het kerkje van Heesbeen heeft veel van zijn 14e-eeuwse karakter bewaard. Onder een pleisterlaag aan de noord- en zuidwand zit nog romaans tufsteen en sporen van een rondboogvenster. De sinds 2009 Hersteld Hervormde Kerk heeft in 2016 een pijporgel van de Duitse orgelbouwer Streichert verkregen, dat in 1978 in de St. Ludgeruskapel in Utrecht is geplaatst. Stichting Ankie Hak, die de nalatenschap van deze vrouw uit Giessen beheert, heeft dit orgel aan de kerkelijke gemeente geschonken. Vanwege eisen van Monumentenzorg moest het orgel acher het voorfront van het bestaande orgel worden geplaatst.
- Op de begraafplaats een klokkenstoel met 2 klokken uit 1393.
- Gemeentelijk monument boerderij 't Slot (Grotestraat 41) is op 13 augustus 2018 verkocht aan de huidige eigenaar. Voorheen was de boerderij meerdere generaties in bezit van de familie Van Everdingen. Het Twitteraccount onder de link verhaalt over de rijke geschiedenis van deze markante boerderij op een historische plek. Nicolaas en Kees van Everdingen gaven op Open Monumentendag 2017 een lezing over boerderij 't Slot: 'Van siroopfabriek tot zorgenboerderij'. Woonboerderij 't Slot is na de verwoesting van het kasteel van Heesbeen gebouwd met restanten van het kasteel. 't Slot kwam in 1906 in handen van de fam. Van Everdingen. In 1943 werd het ingericht als fruitbewaarplaats. De enorme isolatielaag van kurk is daar nog een nuttig overblijfsel van. In 1976 is de woonboerderij onder architectuur van ir. W Heesen in de huidige staat gerenoveerd. Karakteristieke elementen als de kelder, de opkamer en de bedstee zijn stijlvol in het ontwerp opgenomen. De heerlijke tuin en lommerrijke erfbeplanting zijn in 1980 door een landschapsarchitect ontworpen. In 1993 is de gehele benedenverdieping rolstoeltoegankelijk gemaakt, en zijn een grote badkamer en slaapkamer toegevoegd. In 2011 zijn de complete rieten kap, de dakramen en onderconstructie volledig en vakkundig gerestaureerd door rietdekkersbedrijf Kees van Loon.
"Aan adviesbureau Plushuis is gevraagd om een verkennende case-studie te doen naar de mogelijkheden om woonboerderij 't Slot te Heesbeen energieneutraal, of liever nog compleet Nul-op-de-Meter te maken. Nicolaas van Everdingen van Plushuis beschouwt een huis altijd als een systeem: Er gaat een hoeveelheid energie in, die vervolgens gegarandeerd 100% weglekt via de routes water en lucht. En het allerbelangrijkste: er willen vooral mensen prettig in wonen*. Deze woonboerderij heeft een paar hele mooie aangrijpingspunten voor zo’n systeembenadering: de muren zijn extreem dik en goed geïsoleerd. In 1943 is in de boerderij een fruitbewaarplaats gemaakt. Daarbij zijn dikke platen natuurkurk aan de binnenzijde aangebracht, dus mooi dampopen; het volledige rieten dak is in 2011 vakkundig gerestaureerd; de voormalige schapenschuur achter de woonboerderij heeft een dak Oost-West gericht, en ligt op ca. 20 graden dakhelling. Dit is ideaal om veel zonnestroom te produceren, en eventueel tapwater; voor de boerderij langs stroomt het riviertje Het Oude Maasje. Dit is een perfecte energiebron voor een warmtepomp.
*Plushuis hanteert bij al zijn advieswerkzaamheden als leidraad de “Altijd Lente” ontwerpfilosofie: Door geen concessies te doen aan comforteisen (‘Licht, lucht & leven”) wordt het gevoel van “Altijd Lente” jaarrond het beste gegarandeerd.
Plushuis komt met het volgende voorstel: vervang alle kozijnen (vurenhout, uit 1976, sowieso aan vervanging toe) door passiefhuiskozijnen en triple glas; verwijder de tegels en betonvloer (ook uit 1976) die direct op het zandbed liggen, door een goed geïsoleerde vloer met vloerverwarming; trek het immens grote achterhuis bij de woning, eventueel als 2e woning. De dakconstructie is zo bijzonder, dat je die bij voorkeur in het zicht laat. Dit zou kunnen door een “huis in een huis” te bouwen, met via grote ramen zicht op de dakconstructie; gebruik water uit het riviertje voor de water-water warmtepomp. De watertemperatuur varieert van 6º in de winter tot 18º in de zomer. Ter vergelijking: een verticale bron levert jaarrond een brontemperatuur van ca. 7ºC. Deze is in aanleg echter weer (veel) duurder; de achtergelegen schuur heeft een dakoppervlak van ca. 450 m2. De helft op het oosten, de andere op het westen. Er liggen asbest golfplaten op, zodat dit dak in aanmerking komt voor de subsidieregeling verwijderen asbestdaken van RVO.
Naar ruwe schatting is de warmtevraag in totaal ca. 30.000 kWh/jr om deze boerderij van 300 m2 begane grondoppervlak na renovatie te verwarmen. Deze warmtevraag wordt door een water-water warmtepomp met een jaarrond CoP van ca. 4 met een energieverbruik van ca. 7500 kWh/jr geleverd. Het tapwater wordt in de periode april-okt. volledig verzorgd door een zonneboiler. In de winter springt de warmtepomp bij. Om de boerderij Nul-op-de-Meter te krijgen moet er volgens de definitie additioneel 3150 kWh voor het huishoudelijk gebruik opgewekt worden; totaal dus ca. 10.650 kWh/jr dat voor deze all-electric woonboerderij nodig is. Als we kiezen we voor een dak vol zonnepanelen is bij 150 kWh/m2/jaar opbrengst uit zonnepanelen ca. 70 m2 dak nodig. Door deze samen met de overige 380 m2 dak van de schuur in een Postcoderoos-project onder te brengen bij lokale energiecoöperatie Energiek Heusden kunnen bewoners in de omgeving investeren in een collectieve burgerzonnecentrale. Voordeel voor de bewoners is dat de energiebelasting 15 jaar gegarandeerd nihil is, en ze lopen geen risico’s op afschaffen van de saldeerregeling.
Verschillende banken verstrekken een extra Nul-op-de-Meter hypotheek voor zo’n renovatie van € 27.000,- op voorwaarde dat er een Prestatiegarantie afgegeven wordt voor 10 jaar door de aanbieder. Dit is ook voor deze renovatie goed te doen. Plushuis heeft dergelijke trajecten al een aantal keren met succes begeleid. Het energieneutraal maken van zo'n monumentale woonboerderij is met de juiste (systeem)kennis van zaken en door het benutten van natuurlijke momenten en kansen en door maatwerk te leveren uitstekend te doen. Precies 40 jaar na aanleg van de gasleiding kan deze met goed vertrouwen en met oog op een duurzame toekomst weer worden afgesloten. De woonboerderij wordt dan een comfortabel thuis waar het heerlijk historisch wonen is met alle gemakkken van nu, en zonder energierekening. Wie wil dat nou niet?!
De opgave om de complete Nederlandse woningvoorraad in 2050 energieneutraal gemaakt te hebben lijkt bijna onmogelijk. Door voor de massa aan rijwoningen in te zetten op stroomversnelling-achtige seriematige aanpak en voor de overgebleven woningen zoals dergelijke boerderijen met (systeem)kennis van zaken en het benutten van natuurlijke momenten en kansen maatwerk te leveren móet het volgens ons te doen zijn. Als we tenminste vandaag beginnen..." (bron: adviesbureau Plushuis) Wij hebben dit betoog bewust integraal op Plaatsengids.nl opgenomen, ter inspiratie voor anderen die hun monumentale (woon)boerderij ook energieneutraal en/of gasloos willen maken.
Terug naar boven- Toneelvereniging Heesbeens Toneel brengt jaarlijks in februari of maart een nieuw stuk op de planken. Medio 2017 zag het er even naar uit dat ze zouden moeten stoppen wegens een gebrek aan leden. Maar anno oktober 2017 hebben ze weer 7 leden, genoeg om door te gaan.
Terug naar boven- Fotoreportage van Heesbeen door Kees Wittenbols uit Breda.
Terug naar boven- Dorpsvereniging: - Dorpsvereniging Heesbeen en Doeveren is opgericht in 1960 en organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten, "waaronder het jaarlijks terugkerende en inmiddels wereldberoemde toneel", adus de site van de dorpsvereniging.
- Dorpshuis: - Dorpshuis Den Hoek.
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Heesbeen, met foto's van de grafzerken.
Reactie toevoegen