Status

- Heenvliet is een dorp* in de provincie Zuid-Holland, in de streek Voorne-Putten, gemeente Nissewaard. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1979. In 1980 over naar gemeente Bernisse, in 2015 over naar gemeente Nissewaard.

* In een akte d.d. 20 maart 1469 verleent Adriaan van Cruyningen, Heer van Heenvliet, het plaatsje weliswaar stederecht, "maar alleen met het recht voor een jaarmarkt en een weekmarkt, en geen recht op verdediging of eigen rechtspraak. Dus het is een beetje recht, maar niet genoeg om er een echte stad van te maken", zo lichtte Bob Benschop van Streekarchief Voorne-Putten toe t.g.v. de viering van 550 jaar stederecht in 2019. Daarnaast hebben de titels 'stad' en 'dorp' al sinds medio 19e eeuw geen wettelijke betekenis meer. Vandaag de dag kennen we in wetten alleen nog de begrippen 'gemeente' en 'woonplaats'. Of men een plaats een dorp of stad vindt is tegenwoordig dus alleen nog een gevoelsmatige kwestie, waarbij de titel 'stad' doorgaans wordt toegekend aan plaatsen van een bepaalde grootte en met voorzieningen met een regionale verzorgingsfunctie. En aan kleinere kernen die om cultuurhistorische en/of toeristische redenen erg aan die titel/status hechten.

- Onder de gemeente Heenvliet viel vanouds ook de buurtschap Nieuwesluis, NW van het dorp aan de andere kant van het Kanaal door Voorne. Deze buurtschap is in de jaren zestig van de 20e eeuw afgebroken voor uitbreidingsplannen van de Rotterdamse industrie, net als het dorp Blankenburg dat hier noordelijk van lag op het eiland Rozenburg.

- Wapen van de voormalige gemeente Heenvliet.

- Onder het dorp Heenvliet valt ook de buurtschap 2e Vlotbrug.

Naam

Gemeentenaam
De gemeente werd ook wel 'Heenvliet en Koolwijkspolder' genoemd.

Oudere vermeldingen
1254 kopie 14e eeuw Heenvlite, 1259 (datering kopie onzeker) Heynvliet, Heynevliet, 1494 Heenvliet.

Naamsverklaring
Samenstelling van vliet 'waterloop in getijdengebied' en de plantnaam heen 'riet'. Zie ook De Heen.(1)

Ligging

Heenvliet ligt NW van Spijkenisse, ZO van Brielle en wordt ingesloten door het Voedingskanaal Brielse Meer en het Hartelkanaal in het N, het Kanaal door Voorne in het W, de provincialeweg Spijkenisse-Brielle (N218) in het Z en de rivier de Bernisse in het O.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Heenvliet 150 huizen met 823 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 125/569 (= huizen/inwoners) en buurtschap De Nieuwe-Sluis 25/254. Opmerkelijk is dat in die tijd in het dorp gemiddeld 4,5 mensen in 1 huis woonden en in buurtschap Nieuwesluis 10. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.100 huizen met ca. 2.700 inwoners.

Geschiedenis

Boek
Het boek 'Historische beschrijving der vrije en hoge heerlijkheid van Heenvliet' (1949) is via de link ook online te lezen.

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- Heenvliet heeft 34 rijksmonumenten.

Gemeentelijke monumenten
- Heenvliet heeft 3 gemeentelijke monumenten.

Kerk
De hervormde Sint Maartenskerk (Kerkweg 1) is gebouwd rond 1450. Het gebouw heeft een schip met noordzijbeuk onder een hoog dak met kapeltorentje en is aan de westzijde ingekort. De kerk is gerestaureerd omstreeks 1930. Avondmaalstafel met een beschilderd blad uit 1599, preekstoel uit 1600. Het kerkorgel is het eerste Metzier orgel in Nederland. Buiten, aan de oostzijde van de kerk, is de toegangsdeur naar de grafkelder zichtbaar, waar de ambachtsheren van Heenvliet hun laatste rustplaats vonden.

Markt
Het marktplein is in oude staat bewaard gebleven en is een van de gaafste van Voorne en Putten. Het grootste deel van de rijksmonumenten van het dorp bevindt zich ook aan de Markt.

Ambachtsheerenhuis
In het Ambachtsheerenhuis (Markt 12) hebben in de loop der tijd veel belangrijke personen gelogeerd (zie de gevelsteen). Het Ambachtsheerenhuis was tot 1988 in gebruik als gemeentehuis met raadzaal. De achtergevel heeft togen boven de vensters. De oostzijde van het huis draagt een smal schilddak. Het Ambachtsheerenhuis en het omliggende landgoed inclusief de ruïne Ravesteyn vormen een prachtige locatie en zijn op afspraak te bezichtigen. Met feestdagen zijn de locaties vaak geopend.

Landgoed met Ruïne Ravesteyn
Achter de poort van het Ambachtsheerenhuis schuilt een landgoed van 5 hectare met als middelpunt de Ruïne Ravesteyn, ook wel Huis te Heenvliet. Dit was ooit het slot van de Heer van Heenvliet en is een van de weinig overgebleven bouwwerken uit de middeleeuwen. Om de ruïne ligt een slotgracht en het geheel is omgeven door een Engelse landschapstuin. Hier bepalen natuur en historie de sfeer. In de 12e eeuw was deze nederzetting een betwist gebied. De eerste Heer, Hugo van Voorne, liet het houten kasteel dat vermoedelijk rond 1100 eerst in hout was opgetrokken, rond 1260 in baksteen herbouwen. Het kasteel bestond toen uit een zware donjon met vier ronde hoektorens. Halverwege de 14e eeuw werd het kasteel uitgebreid met een woonvleugel aan de oostkant. In de tijd van de Hoekse en Kabeljauwse twisten werd het stadje in 1489 gebrandschat door de Hoeken. Het is zeer goed mogelijk dat het Kasteel daar ook onder geleden heeft.

Rond 1500 is de zuidwestelijke toren van het kasteel opnieuw gebouwd en voorzien van een kelder. In deze kelder werd een halve eeuw later een Heenvlietse pastoor genaamd Angelus Merula gevangen gezet. In 1557 werd hij om zijn reformatorische gezindheid als ketter veroordeeld tot de brandstapel. Hij ontsnapte echter aan die gruwelijke dood doordat hij op weg ernaartoe aan een hartverlamming stierf. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd het kasteel ernstig beschadigd. Toen staken de Watergeuzen veel kastelen in brand zodat de Spanjaarden zich er niet konden verschansen. In 1572 gebeurde dit ook met Kasteel Ravesteyn. Daarna is het kasteel nooit meer hersteld. Het Ambachtsheerenhuis dat nabij het kasteel was gebouwd, bood uiteindelijk meer comfort.

Tolpoort
Op de hoek van de Markt met de Toldam staat de Tolpoort die in 1602 werd ingesteld. Het was een brug over de versmalde Bernisse waarvoor men tol moest betalen. Pas na aanleg van de Groene Kruisweg is die tol opgeheven. Voor het gebruik van de brug was voor iedereen 1 cent verschuldigd. De opbrengst werd verdeeld tussen de ambachtsheren van Heenvliet en die van Geervliet. De met ballen gekroonde hekpijlers dragen vier wapens met de Heenvlietse leeuw, de Andrieskruizen van Putten, de paal van Geervliet en het wapenschild van de Heenvlietse ambachtsheerlijke familie Van Alderwereld. Het tolhek sluit tegen het midden van de voorgevel van het hoekpand, het vroegere tolhuis.

Gevelstenen
- Gevelstenen in Heenvliet.

Jaarlijkse evenementen

- Boeken- en Platenmarkt eind maart, rommelmarkten met Pinksteren en in september.

- Het dorp is in de regio onder meer bekend vanwege de jaarlijkse Paardenmarkt (pinksterweekend), een weekend vol festiviteiten waaronder hippische evenementen, live muziek, kunstmarkt en Kermis. De Paardenmarkt was aanvankelijk onderdeel van de Jaarmarkt, die hier vanaf 1469 gehouden mocht worden, op de 3e zaterdag in mei. Eeuwenlang trekt de markt jaarlijks duizenden bezoekers. Halverwege de 20e eeuw neemt de belangstelling af. In mei 1966 worden er nog maar tien paarden op de markt gebracht en de traditionele kermis heeft nog maar vijf attracties. Een groep inwoners richt daarom in 1966 de 'Vereniging tot instandhouding van de Paardenmarkt' op. De Paardenmarkt wordt voortaan op Tweede Pinksterdag gehouden en het weekend ervoor worden allerlei nieuwe evenementen georganiseerd. Deze eeuwenoude traditie wordt zo door vrijwilligers nieuw leven ingeblazen. De Paardenmarkt van Heenvliet is inmiddels weer een trekpleister.

- "Rond de pinksterdagen organiseert Stichting Stede en Vrije Heerlykheyt jaarlijks in Heenvliet het evenement Beeldentuin Ravesteyn. Gedurende vier weekenden is er kunst van hoge kwaliteit te zien rondom de ruïne Ravesteyn op het gelijknamige landgoed. Het doel van die expositie is kunst en cultuur op een laagdrempelige manier onder de aandacht te brengen bij het publiek en te verkopen. De verkoop heeft als doel het in stand houden en herstellen van de ruïne. De historische achtergrond van de ruïne is de aanleiding van de beeldentuin maar zeker niet meer het enige doel. De ruïne wordt omringd door een slotgracht en het landgoed bestaat uit een Engelse landschapstuin, een formele tuin, een loofgang, een vijvertuin, paddenpoel, verschillende bospaden, schapenweiden en een sterrenbos. De kunstenaars worden ieder jaar geselecteerd door een commissie. De leden van deze commissie zijn werkzaam op vrijwillige basis en worden bijgestaan door een veertigtal vrijwilligers. Ieder jaar weten ongeveer 4000 bezoekers de weg naar de Beeldentuin te vinden."

- Kerstmarkt (half december) met ca. 60 sfeervolle zeer gevarieerde kramen, muziekoptredens, en voor de kinderen worden diverse gratis kinderactiviteiten georganiseerd. Uiteraard is ook de kerstman aanwezig. Op de markt is ook het een en ander te proeven (denk aan kaas, noten, zalmforel, vers op de markt gebakken brood, Ijzerkoekjes, wijnen en likeuren). Daarnaast kun je uiteraard ook wat lekkers te eten kopen en is er glühwein en warme chocomel te koop.

Natuur en recreatie

Bernissebad
"Na het afbreken van het dorp Nieuwesluis (1968) zijn de inwoners van Heenvliet en voormalige inwoners van Nieuwesluis een inzamelingsactie gestart voor de bouw van een nieuw zwembad. In 1973 hebben zij het heft in handen genomen om, door middel van het bakken van oliebollen, geld bij elkaar te sparen voor de bouw van het Bernissebad, vandaag de dag hét verwarmde openluchtzwembad van de regio. Er werden 2 avonden oliebollen gebakken in de schuur van Lageweg aan de Kerkweg. En tussen 1973 en 1975 hebben de inwoners jaarlijks 10 gulden (ca. €4,50) gespaard om het grootste deel te kunnen financieren. De gemeente Rotterdam heeft na de afbraak van het dorp Nieuwesluis geld gedoneerd voor de bouw van het zwembad. Deze regeling was bedongen doordat de inwoners, die in hun dorp een zwembad hadden, er niet langer konden blijven wonen in verband met de aanleg van de kanalen en het Botlek gebied.
Het Bernissebad is in 1975 opgericht als stichting. Na 5 jaar als stichting actief te zijn geweest heeft de gemeente Bernisse het beheer en exploitatie overgenomen. De gemeente is in 2007 genoodzaakt geweest om door dreigende tekorten haar accommodaties te her-inventariseren. Dit heeft ertoe geleid dat de zwembaden financieel zwaar op de begroting drukten en derhalve gesloten zouden moeten worden. Om dit unieke openluchtzwembad te behoeden voor sluiting hebben vrijwilligers het beheer en exploitatie in 2008 van de gemeente overgenomen. Eerst met subsidie, maar die is later afgebouwd.

Bernissebad Heenvliet is een openluchtzwembad beheerd door een stichting met vrijwilligers. Het water is het gehele seizoen verwarmd. Om kosten te besparen wordt in het voorseizoen vooral verwarmd op de zonnecollectoren. De kachel zorgt ervoor dat het water op temperatuur blijft bij koude nachten of koude dagen zonder zon. Op zonnige dagen verwarmen de zonnecollectoren het water extra bij zodat de kachel ‘s nachts niet hoeft aan te gaan. Dus ook op de koudste dagen kun je in het verwarmde water buiten zwemmen. Wel hebben wij het dringende verzoek bij het gebruik van de douches deze te gebruiken om alleen af te spoelen. Voorzieningen: - Het diepe bad heeft 5 startblokken, is 25 meter lang en 15 meter breed. De diepte is bij de startblokken 2 meter en loopt terug naar 1,40 mtr. - Het ondiepe bad is ca. 15 mtr lang en 12,5 mtr breed en loopt langzaam af van 0,4 mtr naar 1,40 mtr. Dit komt uit in het diepe bad en is gescheiden door een drijflijn. - Een verwarmd peuterbassin van 7 bij 7 mtr met een diepte van 10cm aflopend naar 40cm. - In het ondiep gedeelte is een kleine glijbaan. Hiervan mag alleen met “de benen vooruit” van af gegleden worden. - Speel en ligweide van ca. 1,5 hectare. - Verwarmde en koude douches. - Diverse speelattributen op de speelweide zoals klimrek, duikelrek, voetbaldoeltjes, tafeltennis en een panna veldje. Neem je eigen bal, tafeltennisbadjes, schepje en emmertje mee. - Kiosk, hier kun je koffie, thee, koeken, chips, snoepjes en ijs tegen een kleine vergoeding kopen. Tijdens activiteiten hebben we altijd leuke spelletjes voor de jeugd."

- Hertenkamp aan de Meeldijk.

Links

- Belangenorganisatie: - "Stichting Gebiedsfonds Woonkernen Geervliet en Heenvliet is opgericht in 2020. De stichting heeft ten doel het financieel ondersteunen van leefbaarheidsprojecten en -initiatieven in de genoemde woonkernen, ter compensatie van de overlast in deze woonkernen veroorzaakt door windpark Hartelbrug II. De stichting verkrijgt inkomsten voor het Gebiedsfonds uit bijdragen van de gemeenten Rotterdam en Nissewaard, Havenbedrijf Rotterdam en de exploitant van het windpark Hartelbrug II. Rechtspersonen en bewonersgroepen kunnen financiële bijdragen uit het fonds aanvragen. De voorwaarden staan in het Fondsreglement van de stichting. De stichting functioneert volledig onafhankelijk van de gemeenten Rotterdam, Nissewaard, Havenbedrijf Rotterdam en van de exploitant van het windpark Hartelbrug II."

- Onderwijs en kinderopvang: - "Basisschool De Ravelinde is op 1 augustus 2018 ontstaan uit een samenwerking tussen CBS Merula en OBS Tweespan. Een samenwerking dus tussen openbaar en christelijk basisonderwijs. Kinderen leren van, met en over elkaars identiteit. Op BS De Ravelinde zijn momenteel drie stromingen. De groepen A t/m 4 zijn vanaf het begin van de fusie samengevoegd. Zij werken volgens en aan de nieuwe visie van BS De Ravelinde. We werken in 4 jaar toe naar een nieuwe school in Heenvliet. Tegelijkertijd volgen de goepen 5 t/m 8 twee stromingen. Groep 5A t/m 8A krijgen les volgens het concept leerstofjaarklassensysteem waarmee gewerkt werd vanuit CBS Merula. De groepen 5B t/m 8B krijgen les volgens het concept 'Steve Jobs', waarmee gewerkt werd op OBS Tweespan.

In vier jaar tijd groeien deze bestaande concepten uit de school en wordt vanaf de onderbouw het nieuwe concept ingevoerd. Uitgangspunt hierbij is een heldere en wetenschappelijk onderbouwde visie op leren en visie op het organiseren van dit leren. De kaders voor deze visie (kleurplaat) liggen er vanuit het strategisch beleid van Stichting Samenwerkingsscholen. De kleurplaat kleuren wij zelf in en vormt uiteindelijk De Ravelinde. Een goede, effectieve instructie van nieuwe leerstof is hierbij cruciaal. Daarnaast wordt er aangesloten bij de onderwijsbehoefte van het individuele kind."

- "De BSO-locatie van Kinderopvang De Bonte Vlinder zit in de voormalige OBS De Tweespan in Heenvliet. We hebben een gedeelde ingang met de bibliotheek, waardoor het voor ouders makkelijker is geworden om bij de BSO te komen. In de BSO staat een ruim opgezette poppenhoek en een grote tafel om aan te knutselen. Verder is er een Lego-tafel aanwezig voor de bouwers onder de kinderen en kunnen ze naar hartenlust op de grond bouwwerken maken van Kapla. In de vele kasten die in deze groep staan kunnen de kinderen onder andere vele soorten puzzels, diverse spelletjes voor verschillende leeftijden en bijvoorbeeld K’nexx en technisch Lego vinden. Een ruim assortiment waar de kinderen heerlijk mee aan de gang kunnen gaan. Regelmatig worden er uitgebreide activiteiten aangeboden. Variërend van kookactiviteiten waarbij kinderen onder begeleiding een recept uitwerken, knutselactiviteiten waarbij van een simpele doos een complete huiskamer voor een kleipoppetje wordt gecreëerd tot handvaardigheid waarbij met name de oudere kinderen uit hout figuren zagen."

- Jeugd en jongeren: - "In 1963 werd er een oproep gedaan door een medewerker van de Esso om een padvindersgroep in Spijkenisse op te richten voor de jeugd. Burgemeester P.J. Bliek zag het wel zitten en dankzij hem kon de padvinderij worden opgericht. Deze padvinderij werd Scouting Ruwaard van Putten. In 1984 is deze scoutinggroep opgesplitst in de Hartelgroep en de Ruwaard van Putten en de waterspeltak werd Scouting Bernisse. Scouting Bernisse is de waterscoutinggroep van de gemeente Nissewaard. Waterscoutinggroep? Ja, wij doen alles op en rond het water. Zo zijn wij in de zomer vooral actief in en op het water, maar ook in de winter zitten wij niet stil.

Scouting Bernisse biedt leuke en spannende activiteiten waarmee stoere meiden en jongens worden uitgedaagd zich persoonlijk te ontwikkelen. Iedere zaterdag hebben wij opkomsten. Als je tussen de 7 en 11 jaar bent, dan kun je bij ons aanmonsteren als Dolfijn. Samen met de dieren ga je op avontuur in de jungle en leer je hoe het is om te kanoën en zeilen. Ben je al te oud om aan te monsteren als Dolfijn, geen probleem. Ook bij de Zeeverkenners (11-16 jaar) is er nog bemanning nodig. Samen met de ervaren zeeverkenners ga je het water op en leer je hoe je een lelievlet op koers moet houden. En dan hebben we ook nog de groep Wilde Vaart (16-18 jaar), die hun eigen activiteiten organiseert. Ons clubgebouw is gevestigd in Heenvliet. Wij zitten aan de waterkant bij de gemeentehaven in de Bernisse (Wieldijk 2)."

- Veiligheid: - Brandweer Heenvliet.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)